Quyết định 6101/2019/QĐ-BYT

Ộ Ộ Ủ Ệ

ộ ậ ự B Y TẾ Ộ

C NG HÒA XÃ H I CH NGHĨA VI T NAM ạ Đ c l p T do H nh phúc

ộ Hà N i, ngày 30 tháng 12 năm 2019 S : ố 6101/QĐBYT

Ế Ị QUY T Đ NH

Ề Ệ ƯỚ Ị Ệ Ẫ Ẩ V VI C BAN HÀNH H Ề NG D N CH N ĐOÁN, ĐI U TR B NH WHITMORE

Ộ ƯỞ Ế B TR Ộ NG B Y T

ứ ủ ủ ứ ị ị ơ ấ ổ ứ ị ụ ệ ề ạ ố Căn c Ngh đ nh s 75/2017/NĐCP ngày 20 tháng 6 năm 2017 c a Chính ph quy đ nh ch c ế ộ ch c B Y t ; năng, nhi m v , quy n h n và c c u t

ộ ồ ệ ọ ướ ẫ ẩ ng d n ch n đoán, ả ị ệ ề ủ Xét biên b n h p ngày 28/11/2019 c a H i đ ng chuyên môn nghi m thu h đi u tr b nh Whitmore;

ị ủ ụ ề ưở ữ ệ ụ ả ộ ế Xét đ ngh c a C c tr ng C c Qu n lý Khám, ch a b nh B Y t ,

Ế Ị QUY T Đ NH:

ế ị ị ệ ướ ề ẫ ẩ Ban hành kèm theo Quy t đ nh này H ng d n ch n đoán, đi u tr b nh Whitmore. Đi u 1.ề

ệ ự ể ừ ế ị Quy t đ nh này có hi u l c k t ngày ký, ban hành. Đi u 2.ề

ữ ệ ả ộ

ng C c Qu n lý Khám, ch a b nh; Chánh Văn phòng B ; Chánh ố ưở ủ ệ ế ng c a B Y t ở ự ỉ ng b nh tr c thu c B Y t ng; ệ ệ ; Giám đ c các b nh vi n, vi n có ô ́tr c thu c Trung ộ ế các t nh, thành ph ệ ị ủ ưở ị ệ ng y t Đi u 3.ề ụ ưở ụ Các ông, bà: C c tr ộ ụ ụ ưở ộ ng, C c tr Thanh tra B ; các V tr ộ ố ự ườ ươ ế ộ ; Giám đ c S Y t gi ê ́các B , ngành; Th tr ủ ưở ơ ộ Th tr ng các đ n v có liên quan ch u trách nhi m thi hành ế ị Quy t đ nh này./.

Ộ ƯỞ NG ́Ư ƯỞ KT. B TR TH TR NG

t);

ế

ụ , website C c QLKCB;

ư

ậ ơ N i nh n: ư ề Nh Đi u 3; ể ộ ưở ng (đ báo cáo); B tr ể ế ứ ưở ng (đ bi Các Th tr ộ Website B Y t L u: VT, KCB.

̃ ̀ươ ơ Nguyên Tr ng S n

ƯỚ Ẫ H NG D N

Ị Ệ Ề Ẩ CH N ĐOÁN VÀ ĐI U TR B NH WHITMORE ế ị ủ ộ ưở (Ban hành kèm theo Quy t đ nh s /QĐBYT ngày 30 tháng 12 năm 2019 c a B tr ́ ô: 6101 ng B ộ Y t )ế

̣ ƯƠ I. ĐAI C NG

ệ ậ ộ ẩ Burkholderia ủ ế ướ ị ễ ẩ i và đ ng v t do vi khu n c b nhi m khu n và xâm nh p ch y u qua ườ ễ ẩ ố ặ ở ắ Úc và các n B c ệ t Nam, ca b nh ng g p ậ ả ướ ươ ượ ấ ự ệ ạ c ghi nh n năm 1925, sau đó b nh xu t hi n t ệ ạ ng trong c n ị i các đ a ph c và ầ ở ườ ộ ệ ng B nh Whitmore là m t b nh nhi m trùng ấ ậ pseudomallei gây ra. Vi khu n s ng trong đ t, n ướ ệ c trong khu v c Đông Nam Á. T i Vi da. B nh th ệ ầ đ u tiên đ ờ gia tăng trong th i gian g n đây.

ể ạ ẩ l ế ố vong cao ườ ở ữ nh ng tr ệ i có b nh n ườ ng ền (tiểu ỷ ệ ử t ữ ắ ệ ễ ơ ệ ậ ạ ấ ệ B nh có bi u hi n lâm sàng r t đa d ng, khó ch n đoán và t ợ h p viêm ph i n ng, nhi m trùng huy t và s c nhi m trùng. Nh ng ng ườ đ ệ ễ ổ ặ ng, b nh gan, th n, ph ổi m n tính,...) có nguy c cao m c b nh.

Ậ Ể Ệ II. BI U HI N LÂM SÀNG VÀ C N LÂM SÀNG

1. Lâm sàng

ừ ễ ể B. pseudomallei có 1 21 ngày, có th kéo dài và khó xác đ nh. Nhi m trùng ố ờ ỳ ủ ệ ể b nh t ễ ề ẩ ệ ạ ị Th i k th là nhi m trùng ti m n và tái kích ho t gi ng b nh lao.

ể ấ 1.1. Th c p tính

ể ệ ặ a) Các bi u hi n lâm sàng hay g p

ổ ể ệ ệ ặ ấ ố ớ ổ ủ ổ ố ờ ả ng ồ ể ế ạ ử ẫ ể ế ễ ẩ ổ ố ắ ể Viêm ph i là th b nh hay g p nh t, có bi u hi n lâm sàng gi ng v i các viêm ph i m c ph i ươ ệ ộ c ng đ ng do các căn nguyên khác. B nh nhân có s t cao, s t rét run, ho đ m m . T n th có th ti n tri n thành viêm ph i ho i t ố ấ d n đ n suy hô h p, s c nhi m khu n.

ễ ể ệ ế ặ ị ượ ườ c đ ễ ễ ng vào, d di n ẩ ố ủ ạ ử ế ễ Nhi m khu n huy t cũng là th b nh hay g p, có th không xác đ nh đ ẩ bi n thành s c nhi m khu n, suy đa ph t ng gây t ể vong.

ặ ơ ể ệ b) Các bi u hi n lâm sàng ít g p h n

ổ ụ ơ ắ ư ậ Ổ áp xe trong b ng: áp xe gan, áp xe lách, áp xe c th t l ng ch u.

ổ ươ ư ệ ạ ặ ướ ủ ả ụ ng đa d ng không đ c hi u nh loét da, áp xe d i da, m n m r i ạ ề Da và mô m m: t n th ế rác, viêm mô t ơ bào, viêm cân m c, áp xe c .

ế ể ậ ệ ề ậ ệ ế ề ệ ế ậ Th n ti t ni u: Viêm th n b th n, viêm ti n li t tuy n, áp xe ti n li t tuy n.

ủ ươ ươ ễ ớ ớ X ng kh p: Viêm t y x ng, viêm kh p nhi m trùng.

ủ ầ ủ Th n kinh: viêm màng não m , áp xe não, viêm màng não t y.

ạ ạ Tim m ch: viêm màng ngoài tim, phình m ch.

ủ ế ặ Áp xe ho c viêm m tuy n mang tai.

ế ạ ạ Viêm h ch b ch huy t.

ể ạ ể ấ 1.2. Th bán c p và th m n tính

ể ệ ườ ặ ở ổ Bi u hi n lâm sàng th ng g p ph i và da.

ạ ổ ổ ủ ặ ầ ờ ố ồ ng t o hang. B nh nhân có s t, ho đ m m ho c ho máu, g y sút cân, ra m ạ ả ươ ự T i ph i, t n th hôi tr m vộ ươ ê ̀đêm. B nh c nh t ệ ệ ng t lao ph ổi.

ạ ổ ươ ạ T i da, t n th ng là các u h t, loét da khó lành.

ể ở ẻ ệ 1.3. Bi u hi n lâm sàng tr em

ể ớ ế i l n. Th b nh viêm ph i, nhi m khu n huy t có th ườ ặ ổ ươ ẩ ặ ủ ườ ể ng xuyên. Ng ườ ớ ượ ạ c l ể ệ ổ ng g p các t n th ễ ể ng da ho c viêm m , áp i, th ế ệ Bi u hi n lâm sàng có th khác v i ng ư ả x y ra nh ng không th xe tuy n mang tai.

ậ 2. C n lâm sàng

ệ 2.1. Xét nghi m vi sinh

ầ ề ầ ệ ẩ ị ớ ờ ươ ủ ủ ọ ị ị ị ẩ B. pseudomallei nhi u l n v i các b nh ph m phù h p (máu, d ch ấ C n nuôi c y tìm vi khu n ổn th não t y, d ch m áp xe, t ợ ổi, đ m, d ch ngoáy h ng,...). ng da, d ch màng ph

ủ ướ ụ ệ ể ệ ẩ ớ ờ Xét nghi m PCR có th áp d ng v i các b nh ph m đ m, m , n ể c ti u.

ệ 2.2. Các xét nghi m khác

ệ ầ ườ ạ ầ ạ Xét nghi m b ch c u máu th ng tăng b ch c u đa nhân trung tính.

ệ ố ứ ư ệ ạ ơ ậ ạ ố ế ọ Xét nghi m huy t h c, sinh hóa: giúp phát hi n r i lo n ch c năng các c quan nh suy gan, ấ suy th n, suy hô h p, r i lo n đông máu,...

ẩ ả 2.3. Ch n đoán hình nh

ổ ẽ ổ ấ ư ạ ổ ự ổ ặ ổ ả ổ ươ ươ Xquang ng c: t n th qu n ph i ho c t n th ế ng viêm ph i r t đa d ng nh viêm ph i k , viêm ph i thùy, viêm ph ố ng gi ng lao.

ụ ộ ưở ừ ệ ệ ẩ ́ơp vi tính, ch p c ng h ng t giúp ích trong vi c phát hi n và ch n đoán ị ụ ắ Siêu âm, ch p c t l ễ các v trí nhi m trùng và ổ áp xe.

Ẩ III. CH N ĐOÁN

ệ ẩ ờ 1. Ch n đoán ca b nh nghi ng

ễ ệ ế ố ề ử ế ớ ấ ặ ơ ướ ị : b nh nhân có y u t nguy c và/ ho c có ti n s ti p xúc v i đ t, n ễ c b nhi m vi ị D ch t khu n.ẩ

ư ễ ệ ả ặ ặ ổ ể ơ ệ ễ ế ạ ơ ẩ ổ trên nh viêm ph i, nhi m khu n ế ng áp xe các c quan (gan, lách, c , não,..). B nh di n bi n m n tính, gây ộ ề Lâm sàng: Có m t ho c nhi u bi u hi n lâm sàng đã mô t ươ huy t ho c t n th ố s t kéo dài.

ẩ 2. Ch n đoán phân bi ệ t

ả ộ ắ ẩ ặ ệ ầ ệ ớ ổ t c n phân bi t v i viêm ph i do ồ ổ Viêm ph i m c ph i c ng đ ng do các vi khu n khác, đ c bi Klebsiella pneumoniae.

ễ ế ụ ầ ẩ ẩ Nhi m khu n huy t do t c u và các căn nguyên vi khu n Gram âm khác.

ấ ổ Viêm ph i, áp xe gan, áp xe lách do n m.

Ở ẻ ế ạ tr em: áp xe tuy n mang tai, viêm h ch, u lympho,... .

ể ạ ầ ệ ớ ệ Th m n tính: c n phân bi t v i b nh lao.

ệ ư B nh lý ung th .

ệ ẩ ị 3. Ch n đoán ca b nh xác đ nh

ệ ể ờ ệ Các ca b nh có bi u hi n lâm sàng nghi ng và

ậ ượ ệ ấ ẩ B. pseudomallei. Xét nghi m nuôi c y phân l p đ c vi khu n

Ị Ề IV. ĐI U TR

ề ệ ặ ị 1. Đi u tr kháng sinh đ c hi u

ườ ề ầ ượ ng h ị c đi u tr ban đ u ợp nhi m ễ B. pseudomalei t ấ ặ nh đ n n ng đ u c n đ ị ừ ẹ ế ề ầ ố ng u ng ể ố ề ấ ả T t c các tr ườ ầ ằ b ng kháng sinh tĩnh m ch ít nh t hai tu n, sau đó là đi u tr duy trì kháng sinh đ trong t ạ i thi u ba tháng.

ử ụ ườ ự ọ ộ ạ l a ch n m t trong các kháng sinh sau: 1.1. S d ng kháng sinh đ ng tĩnh m ch:

ạ ậ ỗ ờ ẻ (tr em: 50mg/kg tiêm ọ ư ỗ ờ ố ậ ạ ự Ceftazidim (l a ch n u tiên): 2g tiêm tĩnh m ch ch m, m i 6 8 gi tĩnh m ch ch m m i 6 8 gi ) t ặ i đa 8g/ngày ho c

ạ ỗ ờ ẻ ề ế ấ ỗ ờ (tr em: 25mg/kg m i 8 gi ), g p đôi li u n u có ề Meropenem: 1g truy n tĩnh m ch, m i 8 gi viêm màng não ho cặ

ề ạ ỗ ờ ẻ ờ ỗ Imipenem/cilastatin: 1g truy n tĩnh m ch, m i 8 gi (tr em 25mg/kg m i 8 gi ).

ớ ữ ườ ị ạ ệ ề ầ ị ồ ứ ự ự ơ ọ ng h ợp b nh nhân c n đi u tr t i các đ n v h i s c tích c c nên l a ch n * V i nh ng tr kháng sinh nhóm carbapenem.

Ở ữ ố ợ ễ ể ệ ặ ẩ ế nh ng b nh nhân n ng (nhi m khu n huy t, viêm màng não và áp xe): có th ph i h p ạ ặ ạ ố * trimethoprim/sulfamethoxazole (TMP/SMX) d ng u ng ho c tiêm tĩnh m ch.

ể ớ ữ ầ ệ ố ng h ặ ợp b nh n ng, s c ớ i 48 tu n v i nh ng tr ậ ứ ờ ễ ệ ả ỉ Th i gian: kéo dài t nhi m trùng. Ch nh li u ể ườ ầ ố i thi u 2 tu n, có th t ề ở ữ nh ng b nh nhân suy gi m ch c năng th n.

ự ế ệ ứ ấ ớ nhiên v i penicillin, ampicillin, cephalosporin th h th nh t ứ B. pseudomallei có tính kháng t và th hai, gentamicin, tobramycin và streptomycin.

ử ụ ườ ự ố ọ ố s d ng kháng sinh đ ộ ng u ng, l a ch n m t trong các thu c sau: ạ 1.2. Giai đo n duy trì:

ề ề ỗ TMPSMX: li u 68 mg/kg/ (tính li u theo TMP), m i 12 gi ờ .

ầ Doxycillin 100mg/l n ầ x 2 l n/ngày.

ề ề ố i đa 1000 mg/l n ầ x 3 Amoxicillin/Clavulanic: li u 60 mg/kg/ngày (tính theo li u amoxicillin), t ầ l n/ngày.

ụ ữ ư ự ạ ớ ọ * V i ph n có thai u tiên l a ch n amoxicillin/clavulanic trong giai đo n duy trì.

ờ ừ ị ổ ễ ả * Th i gian duy trì kháng sinh: kéo dài t 3 6 tháng tùy theo v trí nhi m trùng (xem b ng).

ả ề ị B ng th ̀ơi gian đi u tr kháng sinh

ễ ạ Phân lo i nhi m trùng ạ ấ Giai đo n t n công (tu n)ầ ạ Giai đo n duy trì (tháng)

Áp xe da 2 3

ổ 2 3 ễ ươ ế Nhi m trùng huy t không có t n th ạ ng t ng

Viêm ph iổ 24 3

ủ ươ Viêm t y x ng 6 6

8 6 ệ ầ ễ Nhi m trùng h th n kinh trung ngươ

ạ ễ ặ ớ 4 3 Áp xe t ng ho c viêm kh p nhi m khu nẩ

ạ ẩ Phình m ch do vi khu n 8 ể Có th kéo dài

2. Đi u trề i ̣ h trỗ ợ.

ị ồ ứ ệ ự ề 2.1. Các bi n pháp đi u tr h i s c tích c c

ươ ụ ự ướ ề ẫ ng pháp h i s c và li u pháp chăm sóc tích c c theo các h ng d n v viêm ồ ứ ố ầ ổ ặ ệ ễ ễ ế C n áp d ng ph ph i n ng, nhi m trùng huy t và s c nhi m trùng.

ể ườ ụ ạ ườ ạ ừ Ki m soát đ ng máu mao m ch, m c tiêu duy trì đ ng máu mao m ch t 711 mmol/ l.

2.2. Đi u trề i ̣ h trỗ ợ

ườ ộ ổ ớ ở ệ ợ ế ơ ng h p b nh nhân có áp xe m t l n gan, c và áp xe tuy n ệ ậ ẫ ư ẫ Ph u thu t d n l u cho các tr ề ti n li t.

ả ẫ ư ử ổ ể ễ ẩ ớ ề ầ ớ Viêm kh p nhi m khu n có th ph i d n l u và r a kh p nhi u l n.

ổ ươ ủ ng ho i t ạ ử ở ệ b nh nhân có t n th ng viêm t y Viêm x ươ x ươ ủ ầ ạ ử ộ r ng và có ậ ắ ỏ ươ ẫ ng t y: c n ph u thu t c t b x ủ ươ ổ ng. áp xe t y x ng ho i t

ạ ạ ầ ượ ẫ c ph u ộ ẩ ấ ễ ệ ộ ạ ậ ạ ế ậ ằ ẩ Phình đ ng m ch nhi m trùng (do vi khu n xâm nh p vào thành đ ng m ch) c n đ ả thu t kh n c p b ng vi c thay th các m nh ghép m ch máu nhân t o.

ử ụ ự ế ạ ố ọ ượ ử ấ D phòng huy t kh i tĩnh m ch: s d ng heparin tr ng l ng phân t th p.

ự ế ơ ố ứ ế ặ ấ ặ ố D phòng loét do stress và/ho c xu t huy t tiêu hóa: Dùng các thu c c ch b m proton ho c các thu c kháng H2.

ị 3. Theo dõi đi u trề

ườ ầ ượ ệ ề ờ ố ị Các tr ng h ợp b nh c n đ ị c theo dõi và đi u tr k p th i, ch ng tái phát.

Ệ V. PHÒNG B NH:

ư ệ ệ B nh hi n ch a có v ắc xin.

ử ụ ư ủ ệ ấ ế ị ả t b b o v cá nhân nh ng và găng tay không th m n ướ ế ễ ạ ẩ c nhi m vi khu n và làm s ch hoàn toàn v t rách da, tr y x ệ ố ướ ể ả c đ b o v ch ng ặ ỏ ầ ướ c ho c b ng S d ng các thi ế ớ ấ ti p xúc v i đ t, n ẩ . ễ ị b nhi m b n

Quyết định 6101/2019/QĐ-BYT