ệ
Rèn luy n đ o đ c cách m ng ạ ứ ủ
theo quan đi m c a H Chí ể
ồ
GS.TS M CH QUANG TH NG
ạ Minh Ạ
Ắ
ề ủ ể ế ể ấ ộ ồ ề Bàn v cái g c đ phát tri n, hay tri ể đáng chú ý nh t trong vi c rèn luy n đ o đ c. ệ t lý phát tri n trong hành đ ng c a H Chí Minh, có ba v n đ ạ ứ ố ấ ệ
c di n ra su t c cu c đ i con ng 1. Quá trình rèn luy n đ o đ c ph i đ ệ ạ ứ ả ượ ố ả ộ ờ ễ i ườ
i không ph i c t ườ t c a m t con ng ộ ờ ơ ỉ ằ ưỡ ư ể ố ọ ủ ộ ệ ằ ộ do, ch u nhi u kh ngoài”, m t t Ở i, H Chí Minh làm th ( ơ Ng c trung nh t ký ụ ậ ở ị i trong vi c t rèn luy n: Đ o đ c t ạ ứ ố ủ trên tr i r i xu ng, mà do tu d ph i t ố ả ừ mài càng sáng, vàng càng luy n càng trong. thu ổ ả ề ấ ự m t bài v n vào cái chí khí c a Ng ộ nhiên mà có, nói nh H Chí Minh là nó không ư ồ ả ứ ự ng b n b h ng ngày đ phát tri n, c ng c , nh ng c càng ể ề trong tù, ngày r ng tháng dài, “m t ngày tù b ng nghìn ), trong đó có ồ ệ ự ườ ủ ệ ậ
Văn trung m thanh ễ
M b thung thi, h n th ng kh , ổ ễ ị ẩ ố
Chí thung khi h u, b ch nh miên; ư ậ ạ
Nhân sinh t i th dã giá d ng, ạ ế ạ
Kh n n n ạ th nhĩ ng c thành thiên. ọ ố ị
Văn Ng c – Văn Ph ng d ch là: ụ ọ ị
Nghe ti ng giã g o ế ạ
G o đem vào giã bao đau đ n, ạ ớ
G o giã xong r i tr ng t a bông; ồ ắ ự ạ
trên đ i ng i cũng v y, S ng ố ở ờ ườ ậ
Gian nan rèn luy n m i thành công. ệ ớ
ộ ả ẻ ủ ườ ướ ự ế ữ ả ộ c làm sao sau y nh v y. Trong nh ng s bi n chính tr ị ở ề ề i khi ng i ta ề ự ề ữ ế ỡ mình” thì s ữ ư ầ ị ơ ế ậ ẽ ả ằ ư ư ặ ổ ợ ự ọ mình đ ng trên lu t pháp, t ứ c m t “c ch ” bao che, nâng đ , thì n u không “gi ả ằ ầ rèn luy n. Ng ệ ự ề ự ẽ ậ ữ giác, t h p đó và là quan tr ng không kém, và m i đ , là t ự ứ ư ậ th t trung thành c a nhân dân. Cu c s ng c a con ng nh H Chí i không ph i lúc nào cũng suôn s . C m t cu c đ i lãnh t ộ ố ụ ư ồ ờ Minh tr ở c XHCN Liên Xô và các n ướ ữ ư ậ Đông Âu nh ng năm 80 và 90 c a th k tr ề c, thì ra, có nhi u đi u bu c chúng ta ph i nghĩ suy v ế ỷ ướ ả ộ ủ đ o đ c c a con ng vào v trí quy n l c cao chót vót. Khi đã có ch c, có quy n mà ườ ạ ứ ủ ở ườ v trí th t cao, th t tr ng, l ẽ i đ ở ị ậ ọ ậ ạ ượ ộ t. B o r ng, lu t pháp ch a đ y đ , không đúng. B o r ng, nh ng quy h h ng lúc nào không bi ủ ế ư ỏ đ nh v k lu t ch a nghiêm, ch a ch t ch , không đúng. Nh ng, nh ng cái đó là c n mà ch a đ . ư ủ ư ề ỷ ậ ị ườ ứ Cái thêm vào t i đ ng ớ ủ v trí cao c a quy n l c, n u không nh v y, s có lúc t mình tách ự ế ị kh i c ng đ ng, không tr thành đày t ủ ớ ậ ủ ồ ỏ ộ ở
ộ ườ ư ỏ ề ặ ạ ứ ữ ạ ị i h h ng v m t đ o đ c không nh ng có h i cho đ a bàn n i h ậ ể ơ ọ ả ọ ơ ơ ọ Hành đ ng c a không ít ng ủ s ng, không nh ng làm h ng t p th n i h công tác mà còn, và quan tr ng h n c , là nó làm thui ỏ ữ ố ch t và đ v c ch đ chính tr . ị ổ ỡ ả ế ộ ộ
1
i ta hay h ộ ườ ọ ọ ạ ố ờ c, vì dân, tr n đ i có đ o đ c trong sáng. Ng ạ ờ ủ i tr n đ i vì n ờ ố ớ ừ ứ cái đo n cu i đ i. Còn đ i v i H Chí Minh? Cu c đ i c a Ng ườ ố ướ ồ ổ ị ế ị ậ ử ệ ế ộ ị ề ự ọ ừ ị ử ờ ắ ư ề ự ị ả ế H Chí Minh là m t ng ư ồ ườ ờ h ng i là tr n v n c a cái chân, ỏ ở ẹ ủ ộ cái thi n, cái m , không b tha hoá, t lúc hàn vi v i thân bu i thi u niên cho đ n phút cu i cùng, t ỹ ệ ế ớ hình v ng ph n c a m t ng , luôn luôn b m t thám đ qu c theo dõi, b tù, b x án t i dân nô l ắ ườ ậ ủ ố m t đ n lúc đ ng đ nh tháp c a quy n l c mà không b quy n l c làm cho m m t. M i s cám ọ ự ủ ở ỉ ặ ế ề ự ng th y c a m t con ng d th ủ i đ u tác đ ng đ n b n thân H Chí Minh nh quy n l c, c a ộ ườ ề ồ ộ ủ ỗ ườ c i…nh ng H Chí Minh không h b suy xuy n. ể ề ị ư ả ứ ấ ồ
ồ ố ơ ườ ồ ự ướ c sông H ng đ n đâu r i? Ch là cu i tháng 8 năm 1969, m c n ạ ủ ỉ ơ ế ồ ể ề ơ ả ể ỡ ị ế t l ụ ộ ữ ơ ồ l ủ ả ằ ơ ị ả ữ ư ậ ằ ộ ồ ế ư ế ủ ồ ắ ườ ự ủ ớ ư ạ ệ ặ ừ ạ ạ ư c thiên h và s ạ ạ ư ổ ướ ư ế ướ ạ ạ T nh d y gi a hai c n đau tim trên gi ng b nh nh ng ngày cu i tháng 8 năm 1969, H Chí Minh ữ ệ ữ ậ ỉ c sông H ng lên h i v m c n ố ồ ả ồ ỏ ề ự ướ ế huy n Ba Vì c a t nh S n Tây (nay thu c t nh Hà cao, đã có k ho ch chuy n H Chí Minh đ n ệ ể ộ ỉ ế i. H Chí Tây), n i có đ a hình cao h n đ đ phòng lúc Hà N i có th lâm vào c nh v đê, l ồ ộ ơ ườ Minh kiên quy t không ch u d i đi n i khác mà v n i Nhà 67. H Chí Minh nói v i nh ng ng ớ ẫ ở ờ ị xung quanh r ng, mình i v i nhân dân th đô Hà N i, không đi đâu c , không th b nhân dân lúc ể ỏ ộ ở ạ ớ có nguy c b c nh v đê, ch u l t. Nh ng ngày cu i đ i c a năm 1969 m a ng p đ t đ y ti ng kêu ố ờ ủ ỡ ấ ầ ị ụ t c a đ t tr i Hà N i và đ ng b ng B c B , H Chí Minh đã nói nh th , hành ng mùa l c a nh ộ ắ ụ ủ ấ ờ ủ ễ ươ đ ng nh th là do Ng i th c hành cái đ o g n bó tính m nh c a mình v i tính m nh c a nhân ư ế ệ ộ dân. Ng i đã t ng nói: “tiên thiên h chi u nhi u, h u thiên h chi l c nh l c”; ho c “tiên thiên ườ ậ h u, h u thiên h l c” (nghĩa là kh tr ng sau thiên h ). Và, đã nói nh th thì ậ ạ ư ạ ạ Ng ự ườ i th c hành đúng nh th . ư ế
ỉ ố ơ ậ ệ ộ ứ ữ ố ồ ế ơ ộ ổ ọ ứ ườ ố ế ơ ớ ờ ấ ẹ ố ộ i có m t bên gi ặ ườ ữ ề ệ ế ẩ ọ ớ ị ầ ỉ ả ồ ỏ ạ ị ỷ ệ ườ ề ạ ề ệ ệ ắ ố Qu c khánh 2-9. Ng ễ ầ ễ ố c thì b trí cho Ng ươ ờ ể ộ i ra v i đ ng bào dăm m i phút. Ngày đó, ngày 2-9-1969, lúc 9 gi ườ ừ ố ồ ằ ộ c theo nh mong mu n c a H Chí Minh b i đó chính là ngày tang. ệ T nh d y gi a hai c n đau tim khác, có lúc H Chí Minh mu n nghe m t làn đi u dân ca x Ngh ng đi quê nhà, mu n nghe m t khúc dân ca x Hu , n i Ng i t ng g n bó tu i h c trò xu ng đ ắ ườ ừ ố ớ i có k ni m bu n, m t cú s c l n tranh đ u cùng bà con ch ng thu , n i kinh đô th m ng y Ng ồ ườ ỷ ệ ơ ộ ấ ườ khi m qua đ i lúc mình m i lên 10 tu i. Có lúc H Chí Minh h i nh ng ng ng ỏ ồ ổ ư ế b nh v vi c chu n b khai gi ng năm h c m i cho các cháu h c sinh đ n đâu r i? Cũng nh th , ọ ệ ồ ả c có m t trong ngày 30-8-1969, có l n t nh l i, H Chí Minh h i các v lãnh đ o Đ ng và Nhà n ặ ạ ướ ị i đ đ t nguy n v ng b n pháo hoa phòng v vi c chu n b k ni m Ngày l ọ ẩ Qu c khánh 2-9-1969, và n u “cho nhân dân vui, đ đ ng viên tinh th n nhân dân” trong ngày l ế 47 phút, đ ượ i thanh th n đi vào cõi vĩnh h ng. Hà N i không th nào trái tim H Chí Minh ng ng đ p và Ng ể b n pháo hoa “cho dân vui” đ ắ ớ ồ ậ ượ ả ố ủ ườ ư ồ ở
ạ ế ườ ỉ ế ố ề ữ ườ ọ ệ ẹ ể ế ử ồ ế ủ ậ (Di chúc), Ng ệ ộ
ộ ố ơ ấ ố ự ự ể ổ ồ Granma (Cuba) Mácta Rôhát ngày 14-7-1969. H Chí Minh ộ ậ ổ ự ồ ố ữ ấ ả ấ ồ ấ ỉ ộ ự c hoàn toàn t t b c, là làm sao cho n ữ ướ ự c ta đ ượ ặ ủ ự ệ ả ấ ề c Vi ệ ấ ầ ứ ấ ồ ạ i nói, câu vi b n thân mình “x n tay áo” lên th c hành, kêu g i, t ộ ậ ủ i”. Còn nhi u, còn nhi u l ề ờ ề t, và t ắ ự ả ữ i” cho đ n tr n v n cu c đ i. Mà không ch th , trong Tài H Chí Minh hành đ o, cái đ o “làm ng ộ ờ ồ ạ ữ i còn c “can thi p” đ cho h u th x lý nh ng đi u, nh ng li u tuy t đ i bí m t ậ ệ ệ ố ả vi c thu c v “vi c riêng” c a mình. H Chí Minh nói: “Tôi hi n c đ i tôi cho dân t c tôi” khi tr ả ờ ệ ề ộ i n phóng viên báo nói: “Nh ng lúc tôi l ữ ồ ờ ữ ph i n n p n i núi non, ra vào ch n tù t do i, xông pha s hi m nghèo là vì đ c l p cho T qu c, t ả ẩ ấ ả t c cho đ ng bào”. H Chí Minh nói: “T do cho đ ng bào tôi, đ c l p cho T qu c tôi, đ y là t ộ ậ ồ t c nh ng gì tôi c n”. H Chí Minh nói: “Tôi ch có m t s ham mu n, nh ng gì tôi mu n, đ y là t ố ầ ố do, đ ng c hoàn toàn đ c l p, dân ta đ ham mu n t ồ ố ộ ậ ượ ộ ậ ượ t: “Đi u mong mu n cu i bào ai cũng có c m ăn, áo m c, ai cũng đ ố c h c hành”. H Chí Minh vi ố ế ồ ọ ơ t Nam hoà bình, cùng c a tôi là: Toàn Đ ng, toàn dân ta đoàn k t, ph n đ u, xây d ng m t n ộ ướ ế ế th ng nh t, đ c l p, dân ch và giàu m nh, và góp ph n x ng đáng vào s nghi p cách m ng th ố ạ ự t c a H Chí Minh v v n đ đó. H Chí Minh đã nói, đã gi ồ ề ấ ớ ề ế ủ ự i xung quanh th c ch c nh ng ng vi ườ ọ ổ ứ ự ế hành.
2
i. Mà tinh th n t ạ ự ộ c th c hành liên t c. Nó là năng l ng c a cu c s ng, th m chí năng l ầ ự ượ ụ giác c a con ng ủ ộ ố ủ ườ ậ ầ ự ượ ng i khác đ b o t n và phát huy. S rèn luy n đ o đ c là tùy thu c vào cái tâm, vào tinh th n t ứ ệ giác đó đòi h i ph i đ ự ả ượ ỏ đó có th chuy n hoá sang ng ườ ể ể ả ồ ể
2. Nói đi đôi v i làm, nêu g ớ ươ ng đ o đ c ạ ứ
c. T ằ ạ ả ắ ọ ng H Chí Minh không nh ng là n n t ng t ọ ậ ữ ướ ộ ỉ ứ ồ ề ả ả ứ ể ấ ồ ợ ụ t c m i ng ề ể ậ ấ ả ọ ườ ạ ả ố ư t- i cho r ng, h c t p đ o đ c H Chí Minh khó quá. H c không ph i là b t ch Đã có ng ườ ng mà còn là kim ch nam cho hành đ ng n a. t ữ ưở ư ưở ồ ả H c đ o đ c H Chí Minh là tìm hi u b n ch t c a v n đ đ v n d ng phù h p v i hoàn c nh ớ ấ ủ ạ ọ cu c s ng. Ch ng h n: h c H Chí Minh không có nghĩa là t ọ i ph i đi dép l p mà h c ồ ộ ố đ c tính gi n d c a Ng ả ứ ẳ ị ủ ọ i. ườ
c h t là qua g ớ ớ ế ủ ườ ế ộ ờ ứ ả ơ i dân có c m tình v i Đ ng, v i ch đ XHCN tr ướ ả ưa đ n cho ng ư ng đó có s c m nh c m hoá, đ ế ờ ứ ữ ạ ị ỗ ữ ư i có ăn c 10 ngày nh n m t b a, m i b a m t b đ c u giúp nh ng ng ườ ng. Kêu g i m i ng ọ ọ ấ ể ứ ướ ữ ộ ơ ể ứ ọ ươ nông thôn b t k ngày đêm tát n ướ ấ ể ỗ ồ ờ ấ ư i dân kho ọ ộ ộ ợ c, đi c y lúa v i máy c y thí nghi m, v.v. H Chí Minh cho r ng, m i m t ng ớ ả ữ ẻ ạ ng xuyên t p th d c, do đó Ng ể ụ ườ ườ ậ ậ ọ ể ạ ư c yêu c u đó là m i ng ườ ằ ộ ở ộ ườ ệ ng cho đ ng bào, ph i siêng năng, hăng hái. Tôi l y thí d nh ồ ệ i kêu g i m i ng ọ i nói: “T tôi ngày nào cũng t p”. Nói chuy n v i cán b ớ ậ ả ấ ấ ươ ả ồ ộ ữ ườ ế ả ớ ị i ta làm mình l ị ề ệ ạ ị ộ ữ ồ ả ượ ườ ữ ườ ủ ả c?…Mi ng nói tay ph i làm m i đ c” Ng viên, nh ng g ả ữ nh ng ng ộ ữ ngay sau Cách m ng Tháng Tám, thì H Chí Minh đã làm g ồ ạ i h n đ c u lúa, k c huy đ ng m i ng ườ ở ộ ể ả ạ đi tát n ằ ệ m nh thì c dân t c kho m nh và m t trong nh ng bi n pháp đ đ t đ ạ ph i th ả Ng ự ườ H Chí Minh nói: “Ph i làm g ồ vi c c u n n đói, mình b o ng ạ ệ ứ chén tỳ tỳ thì nghe sao đ nông cũng v y, b o ng ậ đ ệ ượ ộ ả ng sáng c a cán b , đ ng ươ ọ ư i ta ni m tin. Trong lúc kêu g i ề ư i đang b đói ị ờ ố i ra s c ch ng ứ c, thì H Chí Minh ẻ ộ iườ ầ i h ng ngày hăng hái t p th d c. ể ụ ng hu n luy n (11-1945), m t tr ệ ụ ư trong ạ ứ i ta 10 ngày nh n ăn m t b a mà chính đ n ngày nh n, mình l i c ế c. Đáng lý dân nh n m t b a mình nh n hai b a m i ph i. V vi c khuy n ị i ta đào đ t tr ng ngô, tr ng khoai mà lúc ng i ng thì sao ả ấ ồ ớ ượ [1].
ồ ả ệ ư ồ ủ ế ủ ề ư ứ ầ i dân g t lúa đ ặ ạ ườ ầ ẽ ờ ộ ế c sông Cái (sông H ng) lên to có nguy c v đê, l ủ ụ ầ t l ụ ộ ứ ư ơ ỡ ử ồ ự ử ệ ạ ỏ ộ i, thì đã thân hành đi h đê, ông g t b l ệ t l ạ ụ ộ ắ ặ ả ộ Trông vào vi c làm c a H Chí Minh, chúng ta th y ph n chi u lai láng nh h n anh minh c a m t ộ ấ s v vua sáng láng tri u Lý th k XI, XII nh vua Lý Thánh Tông, Lý Nhân Tông…năm nào cũng ế ỷ ố ị ể v y, c đ u mùa thì đi cày ru ng t ch đi n, khi đ n v thu ho ch thì đi thăm ng ế ề ị ộ ậ cũng t a nh vua Tr n Nhân Tông th i nhà Tr n, năm 1313, khi khuy n nông. H Chí Minh có l ự ồ ạ ỏ ờ i n ướ can c a m t quan ng s “B h nên chăm lo s a sang đ c chính, đ p đê là vi c nh , đi xem làm gì”, mà cho r ng b n thân mình làm vua mà thân chinh đi h đê lúc dân g p n n l ệ ử i cũng là lo vi c s a ằ sang đ c chính v y. ứ ậ
i k giáo đi u, là m t con ng ộ ề ườ ề ầ ấ ề i luôn luôn canh tân. Đã có nhi u l n Ng ấ ộ ủ ả ạ ệ ớ ộ ả ộ ề ư ề ủ ủ ườ ể ọ
ủ ả ể ề ứ ụ ướ ữ ệ ấ ắ ế ủ ị ộ ườ ụ ế ụ i đ cho nhà đ y rác” i thu c sách làu làu, c Mác nói th này, c Lênin nói th kia, nh ng nhi m v c a mình đ t, vi c t ệ ố ạ ụ ủ i t ườ ố ạ ể ế ằ ươ ấ ồ ư [2]. H Chí Minh cho r ng: “L y g ụ ẫ ệ ng ng ộ ầ ộ ả ậ i nói: “L y g t th c nh t” ấ ế ụ ẫ ươ ự ấ ể ch c cách m ng, xây d ng con ng ườ ề H Chí Minh là ng i đ ồ ườ ỵ c p v n đ giáo d c ch nghĩa Mác – Lênin. Nói chuy n v i cán b c a Ban Tuyên hu n Trung ủ ậ ụ i nói: “Các chú d y cho cán b , đ ng viên và nhân dân v ch nghĩa Mác ng Đ ng năm 1968, Ng ườ ươ i hi u ch nghĩa Mác – i thu c, nh ng các chú có làm cho m i ng – Lênin, ch c có nhi u ng ườ ệ Lênin là th nào không? Theo Bác, hi u ch nghĩa Mác – Lênin t c là cách m ng phân công cho vi c ạ c hay n u ăn, đ u ph i làm tròn nhi m v . Không nên đào t o ra nh ng con gì, làm Ch t ch n ng ượ c t có giao quét nhà l th t trong nhân dân và cán b , đ ng viên ta mà giáo d c l n nhau, đó chính là m t cách tuyên truy n, ề ườ ng ng giáo d c ch nghĩa Mác – Lênin thi ấ [3]. Cũng nh v y, Ng i ụ ủ ự t nh t đ xây d ng Đ ng, t đ h ng ngày giáo d c l n nhau là m t trong nh ng cách t t, vi c t t ả ệ ố ể ằ ố xây d ng các t ổ ứ ự ườ ư ậ ố ữ ớ [4]. i m i, cu c s ng m i” ộ ố ộ ườ ự ạ ớ
3
ng cách x th ươ ộ ồ ườ ạ ng sáng cho ng Làm g ươ cái ph n văn hoá hay là đ o đ c gi ả hay nh ng làm thì d ; c) Nói đ đ y r i không làm gì c ; d) Nói m t đ ng làm m t n o. ư ề đ i c a H Chí Minh. Nhi u ử ế ở ờ ủ ng là có “4 N”: a) Nói thì nhi u nh ng làm thì ít; b) Nói thì ư ề ộ ằ i khác soi, đó là m t ph th ả ườ ứ ể ấ ồ ộ ẻ ả ở
t Nam, m t t m g Vi ở ồ ằ ệ ở ố ng Đông và ộ ả ị ơ ữ ữ ộ ấ ờ ộ ờ ố ẽ ạ ươ i thì h u qu s khôn l H Chí Minh cho r ng: ph ươ trăm bài di n văn tuyên truy n. Cán b , đ ng viên, nh ng ng ề ễ b ch ch t, n u nêu m t t m g ộ ấ ộ ủ ố ế c l còn ng ả ẽ ượ ạ ộ ng s ng còn có giá tr h n m t ươ ư i có ch c có quy n, nh t là nh ng cán ấ ề ứ ng sáng thì s t o ra m t đ i s ng văn hoá lành m nh cho xã h i, ộ ạ ư ng.ờ ậ
ị ồ ẫ ạ ứ ớ ữ ữ ờ ư ủ ạ
ị c Vi i yêu n ườ ữ ả ấ ớ Qu ng Châu (Trung Qu c), sau này t p h p in thành sách ầ ướ ườ ệ ậ ở ố ệ Đ ng cách m nh ồ ề T cách c a m t ng ườ ư c ghi trong cu n i khác. H Chí Minh không i “th ph m”, t c là làm m u đ d y ng H Chí Minh không dùng l ể ạ ồ ườ ố i nói, nh ng ữ i vi t, nh ng l i Ng “lên l p”, không “d y” ai c , m c dù nh ng câu, nh ng bài Ng ườ ữ ế ườ ạ ặ ả i ăn, ti ng nói, t i làm đ u toát lên toàn b tính s ph m c a Ng vi c Ng ử cái hành x i. T l ề ự ế ự ờ ườ ườ ệ ộ ấ i chính là thân giáo, là có ngôn, mà nh ng ai có lòng c u th có th soi vào đ y. h ng ngày c a Ng ể ữ ườ ủ ằ t Nam nh ng năm H Chí Minh so n bài gi ng cho các l p hu n luy n nh ng ng ạ ữ ồ ệ , đ u tiên 1925-1927 ầ ả i cách m nh Ng ệ g m có 23 đi u. Và, ề ườ ệ là: “Nói thì ph i làm”. đi u 10 trong 23 đi u t ề i quan tâm là giáo d c cho h c viên v ọ ụ cách đó đ ượ ộ ố Đ ng cách m nh ợ ủ ườ ề ư ả
ồ ư ườ ườ ề ữ ữ ấ ở ộ i đ u có nh ng s thích riêng h p l ợ ạ ở ộ ườ ở ự ố ạ ộ bao gi i thì có b y nhiêu s thích. M i ng ộ ể ệ i khác, nghĩa là cũng có nh ng s thích riêng. Xã h i có bao i, th ng ố i trong m t xã h i. Đó là s th ng nh t c a cái đa d ng. Mà nh th m i có m t xã h i năng ộ ư ế ớ , H Chí Minh nghi n thu c lá. Đ n năm 1965, H Chí ồ ế ố ờ ộ t m t ế ỏ t t ế ừ ủ ế ị ế ố ồ H Chí Minh cũng nh bao con ng nhiêu con ng ỗ nh t l ấ ủ ấ ạ đ ng và phát tri n. Không bi ồ ộ Minh ch p hành quy t đ nh c a bác sĩ là b thu c lá. Đ n tháng 3 năm 1968, H Chí Minh vi bài th b ng ch Hán: ấ ơ ằ ữ
Vô đề
Tam niên b t ng t t u xuy yên ậ ử ấ
Nhân sinh vô b nh th chân tiên ệ ị
H ki n nam ph ỷ ế ươ ng liên đ i th ng ạ ắ
Nh t niên t quý đ xuân thiên ấ ứ ổ
Nhà th Kh ơ ươ ng H u D ng d ch: ụ ữ ị
Không đề
Thu c kiêng r u c đã ba năm ố ượ ữ
ng tuy t tr n Không b nh là tiên s ệ ướ ệ ầ
M ng th y mi n Nam luôn th ng l n ớ ừ ề ấ ắ
M t năm là c b n mùa xuân. ả ố ộ
3. Xây d ng môi tr ự ườ ng văn hoá đ o đ c trong s ch ạ ứ ạ
ứ ứ ự ễ ộ ị ườ ườ lĩnh v c này, lĩnh v c n . Ô nhi m đ n m c đ nào? ườ i ế ể ơ ể ạ ự ể ể ng đ o đ c hi n đang b ô nhi m Môi tr ng t Môi tr nhiên b ô nhi m, ng chúng ta c m nh n đ ả ệ ị ườ c. Nh ng, môi tr ậ ượ ự ọ ễ ở i ta có th dùng máy đ đo, cũng có th c th con ng ng đ o đ c n u b ô nhi m thì đo th nào? Có th th y: ể ấ ườ ạ ứ ế ễ ư ễ ế ị
ạ t ề ư ưở ủ ệ ng chính tr , đ o đ c, l ộ ộ ị ạ ứ ố ố ộ ơ ộ ễ ậ ọ i s ng, b nh c h i, ch nghĩa cá nhân và M tộ , “tình tr ng suy thoái v t quan liêu, tham nhũng, lãng phí trong m t b ph n cán b , công ch c di n ra nghiêm tr ng…”. t ệ ộ Đây chính là nh n đ nh c a Đ i h i X (4-2006) c a Đ ng. C ch m i đã kh i d y s năng đ ng ủ ứ ế ớ ơ ậ ự ạ ộ ủ ậ ả ơ ị
4
ộ ưng cũng ph n nào ch ượ ắ ầ ộ ữ c m t cách ch c ch n nh ng ắ ự n n xã h i v n đang phát tri n. Đ ng ti n có s c m nh ma quái đang làm ệ ạ ạ c a xã h i trong các lĩnh v c nh ủ cái ác, cái x u. Nh ng t ấ h ng nhi u cán b , đ ng viên và làm h ng các chu n m c quan h ng x c a con ng ỏ ưa ki m soát đ ể ể ồ ự ộ ẫ ỏ ữ ộ ả ứ ử ủ ề ệ ứ ư i.ờ ề ẩ
i Đ i h i X, ph n Báo cáo v công tác xây d ng Đ ng, còn vi ậ ả ầ ề ự ạ ộ ạ ộ ả ộ ộ ẩ t: “M t b ph n không nh ấ ng l ả ầ ấ ấ ườ ế ả ề ả ưở ướ ế ả ng l ể ộ ố ạ ả ạ ạ i c a Đ ng, vi ph m nguyên t c t ố ủ ệ ướ ủ ầ ộ ộ ộ ệ ủ ề ạ
i s ng, t ệ ễ ễ ề ộ ộ ấ ỏ ơ ơ ả ọ ự ề ẩ ủ ả ướ ắ ắ ạ phía tr ỏ Cũng t cán b , đ ng viên, k c m t s cán b ch ch t các c p, y u kém c v ph m ch t và năng l c; ự ế ộ ủ ố ể ả ộ ố ậ ủ i c a Đ ng, chính sách, pháp lu t c a thi u tính chi n đ u và tinh th n b o v quan đi m, đ ố ủ ể ệ ế c, gi m sút lòng tin, phai nh t lý t ng; m t s ít có bi u hi n b t mãn, m t lòng tin, nói và Nhà n ấ ể ấ ệ ch c và ho t đ ng c a Đ ng, vi làm trái v i quan đi m, đ ủ ả ườ ớ ạ ộ ắ ổ ứ ph m pháp lu t c a Nhà n c. B nh c h i, ch nghĩa cá nhân trong m t b ph n cán b , đ ng viên ộ ả ậ ơ ộ ậ ủ ng gia tăng”. Đáng chú ý là l n đ u tiên trong m t văn ki n c a Đ i h i đ i bi u toàn có chi u h ể ạ ộ ạ ầ ướ ề ằ i”, “ch y b ng qu c c a Đ ng, có ghi: “V n còn tình tr ng “ch y ch c”, “ch y quy n”, “ch y t ạ ạ ộ ạ ứ ạ ẫ ả ố ủ quan liêu, tham nhũng, lãng phí, sách ng, v đ o đ c, l c p”. Thoái hoá v chính tr , t t ị ư ưở ứ ố ố ề ạ ấ c ư ượ nhi u dân trong m t b ph n không nh cán b , đ ng viên di n ra nghiêm tr ng, kéo dài ch a đ ộ ả ậ ngăn ch n, đ y lùi, nh t là trong các c quan công quy n, các lĩnh v c xây d ng c b n, qu n lý đ t ấ ả ự ố ớ c và qu n lý tài chính, làm gi m lòng tin c a nhân dân đ i v i đai, qu n lý doanh nghi p nhà n c nhi u, nh t là các ki u “ch y”, nh ng kh c ph c ra Đ ng”ả ụ ể ề sao thì v n đang ng đ o đ c “có v n đ ”. ạ ứ ố ề ẫ ặ ệ ả [5]. Quá trình này ch a kh c ph c đ ự ứ ả ư ấ ụ ượ c. Đó là s nh c nh i v môi tr ướ ư ề ườ ấ ở
nghi n hút ma tuý di n ra nghiêm tr ng và có chi u h ệ ể ộ ệ ệ ọ ệ ụ ấ ớ ạ ạ ầ ệ t ng phát tri n m nh trong xã h i Vi ạ ướ ạ ề ấ n n khác. Xã h i s b băng ho i v t t ộ ẽ ị ệ ạ ầ i s ng, trong s đó đáng lo ng i là t ng ạ ố ố ố c phát tri n. Đây là m t ch s đo mà đáng ộ ỉ ố ể ờ ố ứ ng ch công xây d ng m t đ t n ng đ o đ c c a xã h i Vi Hai, t ề ễ Nam. Nghi n hút ma túy đi li n và t o ra h l y v i bao t ề c các lĩnh v c c a đ i s ng tinh th n, nh t là đ o đ c, l ự ủ ả l p thanh niên, l c l ộ ấ ướ ủ ớ t Nam hi n đ i. báo đ ng v môi tr ệ ệ ự ượ ườ ạ ứ ủ ự ộ ề ạ ộ
ấ ậ ở ạ t là tai n n giao thông. Nhìn ề ậ ự ấ vào tình tr ng “có v n đ ”. Làm sao th t yên tâm khi đi ra ấ góc đ văn hoá đ o đ c, thì v n ề ở ứ ệ ạ ạ ộ Ba, v n đ tr t t ộ đ ườ ặ n n giao thông là m t bi u hi n rõ nét c a s suy thoái đ o đ c. ạ , an toàn xã h i cũng ấ ng, nh t là ch v ng. Và, đ c bi ỗ ắ ộ ạ ứ ủ ự ể ệ
ề ề ậ ủ ề ể ề ệ ấ Vi ể ươ ệ Đó là ba đi u “th y” c a chúng ta khi đ c p v n đ này. Có th còn nhi u bi u hi n khác n a. ữ ấ Chúng ta không nhìn môi tr ữ t Nam qua lăng kính màu đen. Đ ng nhiên, nh ng m ng sáng v n có nhi u. Nh ng, th c s ch a yên tâm. ẫ ng đ o đ c ạ ứ ở ự ự ư ườ ư ề ả
ứ ự ườ ế ệ ng đ o đ c trong s ch không ph i c a riêng ai mà là c a t ạ ạ ứ ề ơ ấ t c m i ng ủ ấ ả ọ ờ ủ ả ệ ố ạ - ư th khó khăn h n r t nhi u. Trách nhi m làm cho môi tr ư i, c a c h th ng chính ng đ o đ c, theo ng nh ả ủ ấ ướ ườ ự ứ ế ạ Xây d ng đ o đ c trong môi tr ườ tr , nh ng tr ơ ả ư ị H Chí Minh, rõ nh t là chú tr ng nh ng v n đ sau đây: ồ c h t và c b n nh t là c a t ng gia đình. Trong xây d ng môi tr ề ủ ừ ấ ữ ấ ọ
- S ng, làm vi c theo Hi n pháp và pháp lu t. ệ ế ậ ố
- Tôn tr ng và phát huy nh ng truy n th ng t ữ ề ọ ố ố ẹ t đ p, nh ng thu n phong m t c. ầ ỹ ụ ữ
ạ ư ng xuyên tinh th n đ cao cái đ p, cái t ề ẹ ầ ố ế t; lên án cái x u, cái ác và khuy n ấ - T o ra m t cách th ộ khích m i ngọ ờ ệ ư i làm vi c thi n, nhà nhà làm vi c thi n. ệ ệ ệ ờ
ẽ ơ ữ ữ ặ ư ng, xã h i trong vi c xây d ng môi tr ự ệ ờ ộ ạ ư ng đ o ờ - K t h p ch t ch h n n a gi a gia đình, nhà tr ế ợ đ c m i. ớ ứ
t c các m t chính tr , kinh t c Vi t Nam ả ặ ị ế , văn hoá, xã h i, làm cho đ t n ộ ấ ướ ệ - Gi i quy t đ ng b t ế ồ phát tri n nhanh và b n v ng. ộ ấ ả ề ữ ể
i. H Chí Minh hoá gi ệ ủ ế ệ cái x u thành cái t ơ ậ t c a ng H Chí Minh th ồ đ chuy n hoá t ể ể ườ ừ ng chú ý đ n vi c kh i d y cái thánh thi n c a con ng ườ ả i ườ i khác m t cách có hi u qu . H Chí Minh luôn luôn ả ố ủ ồ ồ ệ ấ ộ
5
ộ ự ố ở ườ ự ữ ngay bên c nh, chung quanh chúng ta trong cu c s ng h ng ngày. Cho nên, Ng ư ở ẹ ạ ỗ ằ t vi c t ế ệ ố ế ạ ẻ t thì ai, c ng đ ng nào và lúc nào ch có). Ng t (S khác bi ồ ệ ệ t, cái đ p mà nh ng cái t t, cái đ p đó ngay trong m i ng ẹ ố ở ấ ả ườ ễ ỏ ừ t”. Ng i mua, kh sách v a thôi đ ng ể ớ ệ ướ ươ ộ ố ườ ườ ộ ố ườ ạ ạ ả t n t n ề ệ ấ ế ộ ủ i quan ni m: t ng gi ừ ệ t bao nhiêu gi ề ấ ữ ả ộ ớ ộ ườ ấ ượ ỉ ấ ấ ở t vi c t ệ ố ể ầ ươ ng pháp l y qu n chúng giáo d c qu n chúng r t sinh đ ng và có s c thuy t ph c r t l n. tìm ch “đ ng” trong s khác bi ữ ồ chú ý nhân lên cái t đ ng dân c , ồ đã có ý ki n biên so n và xu t b n sách “Ng i t ườ ố ạ này giá bán r thôi đ nhi u ng ổ ề ể 1968, tr ờ ơ Trung nh th m vào lòng đ t, ch y v m t h ỏ ấ nh h p l ỏ ợ ạ m i đ ng v ng đ i ta d nhìn th y pho t ớ ứ n n. Nh th là ch th y cái ng n mà quên m t cái g c. Ng ố ề L y g ộ ả ấ ph ươ ườ ấ i r t ả i, trong m i c ng ỗ ộ ườ i i còn có ý ki n đ i v i lo i sách ố ớ i ta d b túi. Đ u tháng 6 năm ầ c khi qua đ i h n 1 năm, H Chí Minh làm vi c v i m t s cán b c a Ban Tuyên hu n ấ ồ ọ ướ c ng Đ ng v vi c biên so n và xu t b n lo i sách này. Ng ấ ả ọ ướ c ng m i thành su i, thành sông. Bi ố ớ ề ộ ướ ả ắ ng hay m t lâu đài cũng ph i có cái n n r t v ng ch c i m i thành bi n c . M t pho t ả ượ ể ng và lâu đài mà không chú ý đ n cái c. Nh ng ng ượ ế ữ ễ ư đâu cũng có. t nhi u l m, i t ề ắ ườ ố ư ế ọ ộ t trong qu n chúng nhân dân và cán b , đ ng viên đ giáo d c l n nhau còn là m t ng t ụ ẫ ố ế ấ ụ ấ ớ ụ ứ ấ ầ ầ ộ
chúng ta ch a chú ý ti p t c biên so n và xu t b n lo i sách này. Th y trong ờ ấ ả ấ ạ ạ t v v án nhi u quá. Th y sách in l u, xu t b n l u v mê tín d đoan nhi u quá. Không hi u sao bây gi ể các báo vi ế ề ụ ư ấ ế ụ ậ ấ ả ậ ề ề ề ị
ộ ủ ườ ộ ố ộ ố ứ t c ụ ờ ự ớ ộ ừ ạ ứ ộ ố ể ủ đó m i m t con ng ề i là k t qu c a m t quá trình giáo d c hàng ngày c a t ố ồ ỉ ố ỗ ườ ạ ở ộ ư n t ơ ớ ầ ộ ể ỗ . Xã h i càng phát tri n thì t do phát tri n v ộ ế ưở ỉ ủ ị ề ị ề ữ ư ữ ọ gìn, luôn mài sáng nó lên. H i v i đ a ra thông đi p đó, thông đi p khuy n khích m i ng n t ườ ươ ớ ườ ư ệ ệ ọ c u t o nên cu c s ng c a xã h i. Mà đ ng v khía i chính là m t y u t Cu c s ng c a m i ng ủ ộ ế ố ấ ạ ỗ ủ ấ ả c nh văn hoá mà nói thì m i cá nhân l ộ ả ủ ế ạ ỗ ạ ư ng t ch c trong xã h i. Chúng ta không ch có m t môi tr t r i m i xây d ng đ o đ c mà đó các t ổ ứ ờ ộ là c m t quá trình v a xây, v a ch ng, không th đ ng. Và ch s phát tri n c a m i m t dân t c, ộ ụ ộ ừ ả ộ ỗ ộ ộ i, m i m t c ng ư ng đ o đ c n a, n i mà ph i chăng c n nhìn vào môi tr ơ ứ ữ ỗ ờ ả i cái chân, cái thi n, cái đ ng, m i m t dân t c đ u có c h i, đi u ki n đ t ơ ộ ồ ệ ệ ể ự ề ề ộ ữ duy và nh ng ng kinh t m ch không ch là nhìn vào ch s tăng tr ể ỉ ố ỹ ứ ư t y u c a cu c s ng. Nh ng, có quan ni m v các giá tr tinh th n cũng có khi đ i thay. Đó là t ấ ế ư ộ ố ổ ầ ệ nh ng giá tr b n lâu, chúng nh nh ng viên ng c mà chúng ta ph i gi ồ ả ữ ữ i nh ng Chí Minh chính là ng ế đi u thi n, m . ỹ ệ ề
[1] . H Chí Minh : ồ Toàn t pậ , Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i, 1995, T.4, tr. 101 – 102. ộ ố ị
[2] H Chí Minh: ồ Toàn t pậ , T. 12, Nxb Chính tr qu c gia, Hà N i, 1996, tr. 554. ộ ố ị
[3] Nh trên. ư
[4] Nh trên, tr. 558. ư
t Nam: ả ệ ả Văn ki n Đ i h i đ i bi u toàn qu c l n th X ể ạ ộ ạ ố ầ ố ứ , Nxb Chính tr qu c ệ ị [5] Đ ng C ng s n Vi ộ gia, Hà N i, 2006, tr. 263-264. ộ
6
