R i ro trong ho t đ ng tín d ng ngân hàng -ủ ạ ộ ụ
nhìn t góc đ đ o đ c ừ ộ ạ ứ
Trích T p Chí Ngân Hàng, s 16/2007ạ ố
http://www.sbv.gov.vn/vn/home/tintapchi.jsp?tin=398
Lê Văn Hùng
N n kinh t th tr ng v i xu h ng toàn c u hoá kinh t và qu c t hoá các lu ngề ế ị ườ ớ ướ ầ ế ố ế ồ
tài chính đã làm thay đ i căn b n h th ng ngân hàng, ho t đ ng kinh doanh ngàyổ ả ệ ố ạ ộ
càng tr nên ph c t p. Th c t đó đòi h i h th ng các ngân hàng th ng m iở ứ ạ ự ế ỏ ệ ố ươ ạ
(NHTM) ph i có nh ng c i cách m nh m đ nâng cao năng l c qu n tr r i ro. R iả ữ ả ạ ẽ ể ự ả ị ủ ủ
ro là m t đi u r t ph bi n và g n nh mang tính t t y u đ i v i m i hi n t ng cộ ề ấ ổ ế ầ ư ấ ế ố ớ ọ ệ ượ ả
trong t nhiên l n trong đ i s ng kinh t , xã h i c a con ng i. Vì v y, ch p nh n vàự ẫ ờ ố ế ộ ủ ườ ậ ấ ậ
đ i đ u v i r i ro là m t đi u bình th ng, không tránh kh i, nh ng v n đ đ t ra ố ầ ớ ủ ộ ề ườ ỏ ư ấ ề ặ ở
đây không ph i có hay không có r i ro, mà ch ph i phòng ng a đ gi m thi u r iả ủ ở ỗ ả ừ ể ả ể ủ
ro m c ch p nh n đ c. Kinh doanh ti n t c a các NHTM càng không ph i là m tở ứ ấ ậ ượ ề ệ ủ ả ộ
ngo i l , càng khó tránh đ c r i ro. ạ ệ ượ ủ
Th c ti n ho t đ ng kinh doanh c a các NHTM đã cho th y, r i ro đ i v i NHTMự ễ ạ ộ ủ ấ ủ ố ớ
trong đi u ki n kinh t th tr ng g m nhi u lo i nh r i ro tín d ng, r i ro thanhề ệ ế ị ườ ồ ề ạ ư ủ ụ ủ
kho n, r i ro lãi su t, r i ro h i đoái... trong đó r i ro tín d ng chi m t tr ng l n nh t.ả ủ ấ ủ ố ủ ụ ế ỷ ọ ớ ấ
1. R i ro tín d ng và y u t chi ph i ủ ụ ế ố ố
Theo Quy đ nh v phân lo i n , trích l p và s d ng d phòng đ x lý r i ro tínị ề ạ ợ ậ ử ụ ự ể ử ủ
d ng trong ho t đ ng ngân hàng c a t ch c tín d ng đ c ban hành theo Quy tụ ạ ộ ủ ổ ứ ụ ượ ế
đ nh s 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 c a Th ng đ c Ngân hàng Nhà n c,ị ố ủ ố ố ướ
“R i ro tín d ng trong ho t đ ng ngân hàng c a t ch c tín d ng” (sau đây g i t t làủ ụ ạ ộ ủ ổ ứ ụ ọ ắ
“r i ro”), đ c coi là kh năng x y ra t n th t trong ho t đ ng ngân hàng c a t ch củ ượ ả ả ổ ấ ạ ộ ủ ổ ứ
tín d ng do khách hàng không th c hi n ho c không có kh năng th c hi n nghĩa vụ ự ệ ặ ả ự ệ ụ
c a mình theo cam k t. ủ ế
R i ro tín d ng xu t phát t nhi u y u t và có th đ c chia làm 2 nhóm chính: ủ ụ ấ ừ ề ế ố ể ượ
- Nhóm thu c v c ch , chính sách và b n thân ngân hàng: Thi u chính sách choộ ề ơ ế ả ế
vay, thi u các tiêu chu n rõ ràng, vi c c p tín d ng quá t p trung, thi u s ki m soátế ẩ ệ ấ ụ ậ ế ự ể
ch t ch , khoa h c. ặ ẽ ọ
- Nhóm thu c v con ng i trong đó có cán b NHTM và ng i đi vay. ộ ề ườ ộ ườ
Các y u t thu c hai nhóm trên v a có tính đ c l p t ng đ i, v a quan h ch tế ố ộ ừ ộ ậ ươ ố ừ ệ ặ
ch và chi ph i l n nhau, có th làm cho ho t đ ng c a NHTM gi m thi u đ c r iẽ ố ẫ ể ạ ộ ủ ả ể ượ ủ
ro, nâng cao ch t l ng, hi u qu tín d ng ngân hàng. Nh ng chúng cũng có th gâyấ ượ ệ ả ụ ư ể
ra nh ng t n th t, th m chí r t l n, d n t i phá s n c a m t ho c m t s NHTM.ữ ổ ấ ậ ấ ớ ẫ ớ ả ủ ộ ặ ộ ố
Ch ng h n s y u kém, thi u đ ng b , thi u nh t quán trong c ch , chính sách choẳ ạ ự ế ế ồ ộ ế ấ ơ ế
vay, d n t i tình tr ng cán b qu n lý c a NHTM, ho c ng i đi vay l i d ng, đ cẫ ớ ạ ộ ả ủ ặ ườ ợ ụ ặ
bi t nguy h i khi cán b n m quy n lãnh đ o, chi ph i ho t đ ng c a NHTM b sa sútệ ạ ộ ắ ề ạ ố ạ ộ ủ ị
ph m ch t đ o đ c ngh nghi p. ẩ ấ ạ ứ ề ệ
Trên th c t , vi c qu n lý r i ro tín d ng đ c các ngân hàng đ c bi t chú tr ng vàự ế ệ ả ủ ụ ượ ặ ệ ọ
đ c đ c p r t nhi u b ng vi c đ a ra các mô hình nghiên c u và qu n tr r i ro tínượ ề ậ ấ ề ằ ệ ư ứ ả ị ủ
d ng. Khía c nh r i ro đ o đ c tuy đã đ c nghiên c u nh ng r t khó đo l ng vìụ ạ ủ ạ ứ ượ ứ ư ấ ườ
tính ch t đ nh tính và vi c qu n lý là r t khó khăn do liên quan đ n y u t con ng i.ấ ị ệ ả ấ ế ế ố ườ
Bài vi t này xin đ c làm sáng t khía c nh trên đây. ế ượ ỏ ạ
2. Nguyên nhân r i ro đ o đ c trong ho t đ ng tín d ng NHTM ủ ạ ứ ạ ộ ụ
R i ro xu t phát t phía nhà qu n lý ngân hàng ủ ấ ừ ả
+ V ch quan: Khi nói đ n r i ro đ o đ c trong ho t đ ng tín d ng ngân hàng,ề ủ ế ủ ạ ứ ạ ộ ụ
chúng ta th ng đ c p đ n r i ro đ o đ c c a cán b tín d ng mà ít nói đ n r i roườ ề ậ ế ủ ạ ứ ủ ộ ụ ế ủ
đ o đ c c a ng i qu n lý. M t nhà qu n lý làm đúng ch c năng, nhi m v thìạ ứ ủ ườ ả ộ ả ứ ệ ụ
phòng ng a đ c s phát sinh c a lo i r i ro này. Nh ng trên th c t , vì l i ích cáừ ượ ự ủ ạ ủ ư ự ế ợ
nhân hay m t nhóm t p th cán b qu n lý trong công tác đi u hành đã vô tình ho cộ ậ ể ộ ả ề ặ
c ý t o đi u ki n, k h cho lo i r i ro này phát tri n. Ch ng h n khi nhà qu n lýố ạ ề ệ ẽ ở ạ ủ ể ẳ ạ ả
hay b ph n nhóm cán b qu n lý đã có quan h l i ích v i khách hàng, m c dù đi uộ ậ ộ ả ệ ợ ớ ặ ề
ki n khách hàng vay v n có th ch a h i t đ , th m chí không đ đi u ki n và đãệ ố ể ư ộ ụ ủ ậ ủ ề ệ
đ c cán b tín d ng, th m đ nh ghi rõ nguyên nhân trong báo cáo th m đ nh làượ ộ ụ ẩ ị ẩ ị
không duy t cho vay. Thông th ng thì nh ng kho n vay đó s không đ c phêệ ườ ữ ả ẽ ượ
duy t, nh ng vì m t lý do t nh nào đó, nhà qu n lý hay nhóm cán b qu n lý đãệ ư ộ ế ị ả ộ ả
b ng cách này hay cách khác, h ng d n khách hàng h p th c hoá h s , th m chíằ ướ ẫ ợ ứ ồ ơ ậ
còn yêu c u cán b tín d ng, th m đ nh ph i th c hi n theo ý ki n ch đ o (trên th cầ ộ ụ ẩ ị ả ự ệ ế ỉ ạ ự
t thì r t ít cán b tín d ng có th t b o v quan đi m ban đ u c a mình). ế ấ ộ ụ ể ự ả ệ ể ầ ủ
Đ c bi t, trong c ch tín d ng hi n nay, Ngân hàng Nhà n c đã có nhi u chínhặ ệ ơ ế ụ ệ ướ ề
sách thông thoáng h n nh quy đ nh m c v n t có tham gia d án, ph ng án, tàiơ ư ị ứ ố ự ự ươ
s n b o đ m... đã t o đi u ki n cho các đ i t ng khách hàng ti p c n t t h nả ả ả ạ ề ệ ố ượ ế ậ ố ơ
ngu n v n tín d ng và t đó th c hi n kinh doanh có hi u qu . Song, cũng có khôngồ ố ụ ừ ự ệ ệ ả
ít d án, ph ng án không th c hi n đ c hay th c hi n không hi u qu d n đ n nự ươ ự ệ ượ ự ệ ệ ả ẫ ế ợ
quá h n ho c không có kh năng tr n . khía c nh này, nguyên nhân r i ro khôngạ ặ ả ả ợ ở ạ ủ
ph i t c ch hay chính sách mà do m t s nhà qu n lý đã nhân danh c ch “thôngả ừ ơ ế ộ ố ả ơ ế
thoáng” và v n d ng cho vay đ i v i c nh ng d án, ph ng án đã bi t rõ ho c cóậ ụ ố ớ ả ữ ự ươ ế ặ
th tiên l ng đ c là kém hi u qu nh m t l i cá nhân. ể ượ ượ ệ ả ằ ư ợ
+ V khách quan: R i ro trong qu n tr kinh doanh NHTM nh m t t t y u là khôngề ủ ả ị ư ộ ấ ế
th tránh kh i. Song vi c l a ch n, b trí s d ng cán b , không đánh giá đúng năngể ỏ ệ ự ọ ố ử ụ ộ
l c cũng nh ph m ch t t cách đ o đ c ngh nghi p thì s d n đ n s d ng nh ngự ư ẩ ấ ư ạ ứ ề ệ ẽ ẫ ế ử ụ ữ
cán b thi u trung th c... Đây cũng là nguyên nhân d n đ n r i ro trong ho t đ ngộ ế ự ẫ ế ủ ạ ộ
kinh doanh c a NHTM. ủ
Hi n nay, hàng lo t ngân hàng c ph n ra đ i, c nh tranh gi a các ngân hàngệ ạ ổ ầ ờ ạ ữ
ngày càng gia tăng kéo theo là c nh tranh ngu n nhân l c. V n đ qu n tr ngu nạ ồ ự ấ ề ả ị ồ
nhân l c cũng đ t ra m t cách b c xúc gay g t. ự ặ ộ ứ ắ
Th nh t, đ i v i các ngân hàng m i thành l p thì vi c thu hút cán b th ng làứ ấ ố ớ ớ ậ ệ ộ ườ
ngu n cán b m i ra tr ng... ồ ộ ớ ườ
Th hai, các ngân hàng th ng m i qu c doanh có nh ng cán b có năng l c thì bứ ươ ạ ố ữ ộ ự ị
các ngân hàng c ph n, ngân hàng liên doanh thu hút, vi c b nhi m các ch c danhổ ầ ệ ổ ệ ứ
lãnh đ o tín d ng cũng là m t khó khăn, b i quá trình ki m tra đánh giá b nhi m cánạ ụ ộ ở ể ổ ệ
b là r t ph c t p, nh y c m, vì đây là nh ng v trí quan tr ng trong ho t đ ng kinhộ ấ ứ ạ ạ ả ữ ị ọ ạ ộ
doanh cũng nh phòng ng a r i ro. ư ừ ủ
Th ba, ho t đ ng ngân hàng trong c ch th tr ng, nh t là khi h i nh p WTO,ứ ạ ộ ơ ế ị ườ ấ ộ ậ
không ít nhà lãnh đ o ngân hàng không n m b t và tìm hi u thông tin liên quan đ nạ ắ ắ ể ế
kho n vay m t cách chính xác, thi u th n tr ng trong phân tích di n bi n th tr ngả ộ ế ậ ọ ễ ế ị ườ
v m t hàng khách hàng kinh doanh... ề ặ
R i ro xu t phát t phía cán b tr c ti p làm công tác tín d ng (cán b tín d ng,ủ ấ ừ ộ ự ế ụ ộ ụ
cán b th m đ nh...) ộ ẩ ị
C n nh n m nh r ng r i ro trong ho t đ ng tín d ng là khó có th tránh kh i. Dùầ ấ ạ ằ ủ ạ ộ ụ ể ỏ
cán b tín d ng, nh ng ng i liên quan đ n công tác th m đ nh, cho vay đã r t t nộ ụ ữ ườ ế ẩ ị ấ ậ
tâm nh ng cũng không th tránh đ c hoàn toàn r i ro. Vì m t nguyên nhân kháchư ể ượ ủ ộ
quan là không ph i khách hàng nào vay v n ngân hàng cũng kinh doanh có hi u qu .ả ố ệ ả
Chúng ta ph i th a nh n r ng đâu chú tr ng đ n công tác tín d ng, luôn tuân thả ừ ậ ằ ở ọ ế ụ ủ
các quy trình t xét duy t cho vay, ki m tra giám sát vi c s d ng ti n vay, thu h iừ ệ ể ệ ử ụ ề ồ
n , x lý n nghi ng , n x u... luôn nêu cao ph m ch t đ o đ c, tinh th n tráchợ ử ợ ờ ợ ấ ẩ ấ ạ ứ ầ
nhi m c a cán b thì đó, ch t l ng tín d ng cao và ki m soát t t, gi m thi u r iệ ủ ộ ở ấ ượ ụ ể ố ả ể ủ
ro. Ng c l i, đâu s quan tâm chú tr ng không đ y đ đúng m c thì đó, ch tượ ạ ở ự ọ ầ ủ ứ ở ấ
l ng tín d ng th p, r i ro cao và th m chí m t c cán b . ượ ụ ấ ủ ậ ấ ả ộ
Qua k t lu n c a ki m tra, ki m toán n i b các ngân hàng, thanh tra, ki m tra c aế ậ ủ ể ể ộ ộ ể ủ
Ngân hàng Nhà n c cho th y, nhi u món vay kém ch t l ng, t n đ ng không cóướ ấ ề ấ ượ ồ ọ
kh năng thu h i và có nguy c m t tr ng đ u có nguyên nhân th m đ nh s sài, hả ồ ơ ấ ắ ề ẩ ị ơ ồ
s có v n đ , thi u ki m tra ki m soát. Đi u đó m t ph n là do năng l c c a cán bơ ấ ề ế ể ể ề ộ ầ ự ủ ộ
liên quan, nh ng m t ph n không nh gây nên tình tr ng đó là m t b ph n cán bư ộ ầ ỏ ạ ộ ộ ậ ộ
tín d ng, cán b th m đ nh... liên quan đ n công tác cho vay b sa sút v ph m ch t,ụ ộ ẩ ị ế ị ề ẩ ấ
đ o đ c, thi u trách nhi m. ạ ứ ế ệ
R i ro tín d ng xu t phát t phía ng i vay v n ủ ụ ấ ừ ườ ố
R i ro đ o đ c trong kinh doanh c a các NHTM không ph i ch do cán b qu n lý,ủ ạ ứ ủ ả ỉ ộ ả
cán b nhân viên tín d ng c a ngân hàng mà còn do m t s đ i t ng là nh ngộ ụ ủ ộ ố ố ượ ữ
ng i vay v n. Có th th y rõ r i ro tín d ng xu t phát t phía ng i vay v n chiaườ ố ể ấ ủ ụ ấ ừ ườ ố
làm hai lo i đ i t ng: (1) không th c hi n nghĩa v theo cam k t; (2) không có khạ ố ượ ự ệ ụ ế ả
năng th c hi n nghĩa v theo cam k t. Cũng không ít khách hàng đ đ t đ c m cự ệ ụ ế ể ạ ượ ụ
tiêu vay v n c a mình đã gi t o h s , h p đ ng mua bán vòng vo nh m vay v nố ủ ả ạ ồ ơ ợ ồ ằ ố
ngân hàng. Đi u đó đòi h i NHTM nói chung, cán b tín d ng, th m đ nh nói riêngề ỏ ộ ụ ẩ ị
ph i làm t t, chính xác vi c phân lo i đ i t ng vay v n, t đó có các bi n pháp ki mả ố ệ ạ ố ượ ố ừ ệ ể
tra, đôn đ c, giúp đ , h ng d n, phòng ng a r i ro t ng ng, h u hi u. ố ỡ ướ ẫ ừ ủ ươ ứ ữ ệ
S ti p c n các y u t , nguyên nhân gây r i ro trên đây giúp chúng ta nhìn nh nự ế ậ ế ố ủ ậ
m t cách đ y đ , toàn di n, khách quan h n, t đó có đ c đ xu t phòng ng a,ộ ầ ủ ệ ơ ừ ượ ề ấ ừ
gi m thi u r i ro trong kinh doanh c a NHTM m t cách h u ích, thi t th c h n. ả ể ủ ủ ộ ữ ế ự ơ
3. Gi i pháp phòng ng a ả ừ
Chúng ta đ u nh n th y, khi r i ro tín d ng x y ra thì không ch nh h ng t i k tề ậ ấ ủ ụ ả ỉ ả ưở ớ ế
qu kinh doanh c a ngân hàng mà kéo theo là m t quá trình x lý ph c t p, kéo dàiả ủ ộ ử ứ ạ
th m chí gây ra s m t m i v tâm lý. Do v y, gi i pháp phòng ng a r i ro tín d ng làậ ự ệ ỏ ề ậ ả ừ ủ ụ
bi n pháp t i u mà m i ngân hàng c n l a ch n. ệ ố ư ỗ ầ ự ọ
Th nh t, ngân hàng ph i luôn coi tr ng công tác tín d ng và ph m ch t cán b tínứ ấ ả ọ ụ ẩ ấ ộ
d ng. Có chính sách tín d ng chi ti t rõ ràng, phân quy n phán quy t c th , quyụ ụ ế ề ế ụ ể
đ nh rõ ch c năng nhi m v cho t ng b ph n liên quan đ n vi c cho vay, thu nị ứ ệ ụ ừ ộ ậ ế ệ ợ
th m chí là x lý n ... Hi n nay, m t s ngân hàng đã ban hành S tay tín d ng cóậ ử ợ ệ ộ ố ổ ụ
ch t l ng, mang l i hi u qu t t trong ho t đ ng tín d ng, t o đi u ki n t t cho ho tấ ượ ạ ệ ả ố ạ ộ ụ ạ ề ệ ố ạ
đ ng tín d ng. ộ ụ
Th hai, th c hi n đúng quy trình, nghi p v t khi xét duy t cho vay t i khi thu h iứ ự ệ ệ ụ ừ ệ ớ ồ
n , x lý n . Luôn coi tr ng công tác ki m tra, ki m soát, t i các t ch c tín d ng,ợ ử ợ ọ ể ể ạ ổ ứ ụ
th m chí n i b chi nhánh nên t ch c các đoàn ki m tra chéo, th c t vi c t ch cậ ộ ộ ổ ứ ể ự ế ệ ổ ứ
ki m tra chéo đã cho k t qu tích c c. ể ế ả ự
Th ba, luôn nâng cao ch t l ng, hi u qu qu n tr r i ro tín d ng. Vi c b nhi mứ ấ ượ ệ ả ả ị ủ ụ ệ ổ ệ
các ch c danh liên quan đ n công tác cho vay ph i th c s khách quan, đúng quyứ ế ả ự ự
trình, l a ch n ng i có đ năng l c và ph m ch t th c s . Vi c b trí cán b tínự ọ ườ ủ ự ẩ ấ ự ự ệ ố ộ
d ng ph i đ c ch n l c và phù h p v i năng l c th c t cũng nh lĩnh v c côngụ ả ượ ọ ọ ợ ớ ự ự ế ư ự
vi c đ c phân công. ệ ượ
Th t , coi tr ng công tác đào t o, đào t o l i cán b : t nghi p v chuyên môn t iứ ư ọ ạ ạ ạ ộ ừ ệ ụ ớ
ph m ch t đ o đ c c a ng i cán b . ẩ ấ ạ ứ ủ ườ ộ
Th năm, m t trong nh ng gi i pháp h u hi u là b n thân cán b liên quan đ nứ ộ ữ ả ữ ệ ả ộ ế
công tác cho vay ph i luôn nêu cao tinh th n trách nhi m, đ o đ c ngh nghi p. ả ầ ệ ạ ứ ề ệ
Th sáu, Ngân hàng Nhà n c c n quy đ nh c th , ch t ch và b t bu c các tứ ướ ầ ị ụ ể ặ ẽ ắ ộ ổ
ch c tín d ng cung c p thông tin nh tình hình d n , kh năng tr n , n x u c aứ ụ ấ ư ư ợ ả ả ợ ợ ấ ủ
khách hàng t i các t ch c tín d ng cho Trung tâm Thông tin tín d ng Ngân hàngạ ổ ứ ụ ụ
Nhà n c (CIC). CIC c n th ng xuyên thông tin v các doanh nghi p và c nh báoướ ầ ườ ề ệ ả
nh ng khách hàng vay v n có v n đ đ các NHTM bi t và phòng ng a. ữ ố ấ ề ể ế ừ
Ngày 25/09/2007
