1
Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Thực hiện lời dạy của Bác Hồ “Dù khó khăn đến đâu cũng phải thi đua dạy
tốt và học tốt”; trong nhiều năm qua ngành Giáo dục đã phát động nhiều phong
trào thi đua nhƣ: “ Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh”; “ Mỗi
thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”; “ Xây dựng trường
học thân thiện, học sinh tích cực” ... Đặc biệt năm học 2019, Bộ Giáo dục và Đào
tạo đã phát động phong trào “Trường học Hạnh phúc” (giai đoạn 2019 – 2021)
trong toàn ngành Giáo dục. Có thể nói các cuộc vận động và phong trào thi đua nói
trên đã và đang thổi luồng gió mới, tạo thêm sinh khí cho toàn xã hội, cho ngành
giáo dục có thêm sức mạnh để hoàn thiện thiên chức “Trồng ngƣời” của mình.
Thực tế cho thấy, các phong trào thi đua đã đƣợc triển khai đầy đủ, kịp thời
và phù hợp với từng giai đoạn phát triển của xã hội. Tuy nhiên, việc thực hiện
phong trào ở các nhà trƣờng nói chung và trƣờng trung học phổ thông nói riêng
hiệu quả chƣa cao, chƣa đồng đều. Phong trào thi đua “Xây dựng trường học hạnh
phúc” là một phong trào lớn, có qui mô rộng và có thời gian thực hiện. Là một
giáo viên chủ nhiệm, tôi nhận thức rõ ý nghĩa, tầm quan trọng của phong trào này
đối với việc hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh. Phong trào này
đã đƣợc ngành triển khai đến các nhà trƣờng một cách đầy đủ, nghiêm túc; song là
một phong trào mới nên hiện nay việc tổ chức thực hiện tại các nhà trƣờng đôi khi
còn mang tính hình thức, việc tổ chức thực hiện chƣa khoa học, kiểm tra giám sát
thiếu chặt chẽ do đó hiệu quả các cuộc vận động chất lƣợng còn chƣa cao. Giáo
viên chƣa thật sự tạo điều kiện thuận lợi cho học sinh tham gia tích cực vào các
hoạt động…
Phong trào này có ý nghĩa vô cùng quan trọng, thiết thực và phù hợp với
tình hình thực tế hiện nay. Là một giáo viên chủ nhiệm, bản thân tôi nhận thấy để
thực hiện tốt phong trào thi đua nói trên, xây dựng thành công “ Trƣờng học hạnh
phúc” trƣớc hết cần phải xây dựng cho đƣợc từng lớp học thân thiện và hạnh phúc.
Từ những lý do đã đƣợc trình bày ở trên, tôi đã lựa chọn đề tài “MỘT SỐ
BIỆN PHÁP THỰC HIỆN TỐT PHONG TRÀO XÂY DỰNG LỚP HỌC
THÂN THIỆN VÌ MỘT TRƢỜNG HỌC HẠNH PHÚC”.
1.2. MỤC TIÊU, Ý NGHĨA, TÍNH MỚI CỦA ĐỀ TÀI
1.2.1. Mục tiêu, ý nghĩa của đề tài
Huy động sức mạnh tổng hợp các lực lƣợng trong và ngoài nhà trƣờng để xây
dựng môi trƣờng giáo dục an toàn, lành mạnh, thân thiện và hạnh phúc, phù hợp với
điều kiện của địa phƣơng và đáp ứng nhu cầu của xã hội.
Phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập, tu
dƣỡng và trong các hoạt động tập thể, hoạt động xã hội, góp phần nâng cao chất
lƣợng giáo dục toàn diện cho học sinh.
2
Đề tài tập trung nghiên cứu về một số biện pháp “ Xây dựng lớp học thân thiện
vì một trƣờng học hạnh phúc” thuộc phạm vi của trƣờng công tác, đồng thời chia sẻ
những kinh nghiệm cho các đơn vị bạn ở các trƣờng THPT cùng tham khảo.
1.2.2. Tính mới của đề tài
Đề tài lần đầu tiên đƣợc nghiên cứu và áp dụng tại trƣờng THPT A, bƣớc
đầu đã xây dựng đƣợc mô hình lớp học thân thiện và hạnh phúc, góp phần đẩy
mạnh phong trào xây dựng trƣờng học hạnh phúc tại đơn vị công tác.
1.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.3.1. Phương pháp điều tra
Sử dụng phƣơng pháp điều tra để tìm tòi, thu thập các số liệu liên quan đến
các đối tƣợng đƣợc nghiên cứu.
1.3.2. Phương pháp quan sát
Sử dụng phƣơng pháp quan sát để ghi chép lại về không gian, điều kiện giáo
dục trong các lớp học trong nhà trƣờng; Quan sát thái độ, hành vi, tác phong, ứng
xử giữa các đối tƣợng đƣợc nghiên cứu.
1.3.3. Phương pháp nghiên cứu tài liệu
Nghiên cứu các văn bản chỉ đạo, các hƣớng dẫn và báo cáo của ngành,
trƣờng, sách báo, … liên quan đến đề tài.
1.3.4. Phương pháp thực nghiệm và thống kê
Phân tích và xử lý các số liệu thu thập đƣợc để đƣa ra các nhận định và đánh
giá về một số biện pháp thực hiện tốt phong trào xây dựng lớp học thân thiện vì
một trƣờng học hạnh phúc.
1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
- Đề tài đƣợc áp dụng tại lớp chủ nhiệm thuộc trƣờng THPT A trong 2 năm
học 2019 – 2020 ( 10A3 ) và 2020 – 2021 ( 11A3 ).
3
Phần II. NỘI DUNG
2.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA PHONG TRÀO XÂY DỰNG
LỚP HỌC THÂN THIỆN VÌ MỘT TRƢỜNG HỌC HẠNH PHÚC
2.1.1. Cơ sở lí luận
2.1.1.1. Lý thuyết về lớp học thân thiện
Ngày 22/7/2008, Bộ trƣởng Bộ GD& ĐT ra chỉ thị số 40/CT – BGĐT về
việc phát động phong trào thi đua “ Xây dựng trƣờng học thân thiện, học sinh tích
cực”. Các trƣờng học đã sôi nổi phát động phong trào thi đua và đạt đƣợc một số
kết quả nhất định.
Tuy nhiên, mặt trái của cơ chế thị trƣờng, sự phát triển nhanh của công nghệ
thông tin, sự xuống cấp về đức, về tài của học sinh trong những năm gần đây đã
khiến cho quan hệ thầy trò, bè bạn trong trƣờng học cũng có nhiều vấn đề đáng báo
động. Vì vậy, việc xây dựng “Trƣờng học hạnh phúc” mà nòng cốt là “Lớp học
thân thiện, học sinh tích cực và hạnh phúc” là một việc quan trọng và rất cần thiết.
Để xây dựng đƣợc trƣờng học thân thiện và hạnh phúc thì phải xây dựng
đƣợc các lớp học thân thiện. Vậy thế nào là thân thiện?
“Thân thiện” theo Từ điển Tiếng Việt định nghĩa, tức là “có tình cảm tốt, đối
xử tử tế và thân thiết với nhau”. Nhƣ vậy, “trƣờng học thân thiện” đòi hỏi mối
quan hệ giữa thầy và trò trong nhà trƣờng sẽ có sự thay đổi so với mô típ trƣớc đây
“thầy đọc, trò ghi”, khoảng cách thầy trò là khá lớn. Vị trí trung tâm của ngƣời
thầy giáo không còn ở nghĩa nguyên thủy mà đã bắt đầu dịch chuyển sang học
sinh. Thầy giáo không chỉ đơn thần truyền thụ kiến thức cho học trò tiếp nhận mà
còn là sự phản ảnh trở lại của trò. Ngƣời thầy ở đây chỉ đóng vai trò hƣớng dẫn,
gợi ý theo định hƣớng bài học. Thầy và trò trở thành những “nhà nghiên cứu” cùng
tìm ra phƣơng án tiếp cận bài học – “đối tƣợng nghiên cứu” một cách khoa học
nhất. Lớp học trở thành một thể thống nhất, không mang tính áp đặt, khô khan. Do
đó, ngƣời thầy phải biết phát huy tính sáng tạo và khả năng diễn đạt bằng ngôn ngữ
nói, viết của học sinh. Thực tế cho thấy, một số trƣờng đã áp dụng biện pháp
khuyến khích mọi học sinh phải chuẩn bị bài mới trƣớc khi đến lớp để có thể hình
dung trƣớc những khái niệm, kiến thức sẽ phải tiếp thu và khắc sâu. Có trƣờng lại
quán triệt phải tăng cƣờng dò bài học sinh, qua đó góp phần giúp các em có khả
năng diễn đạt bằng ngôn ngữ nói một cách có hệ thống, tự tin khi trình bày trƣớc
tập thể.
“Lớp học thân thiện” đi đôi với “học sinh tích cực”, tức là đối tƣợng học
sinh phải nỗ lực tiếp thu bài giảng và tìm tòi, học hỏi những kiến thức liên quan,
phục vụ phạm vi trong bài học để có thể ứng dụng thực tiễn. Mặt khác, đòi hỏi
thầy, cô giáo cũng phải có phƣơng pháp giảng dạy tích cực, phải hƣớng tới mục
4
tiêu lôi cuốn sự tham gia của tất cả học sinh để tăng thêm tính hiệu quả, sinh động
cho giờ học. Lớp học thân thiện còn là sự bố trí, sắp xếp hợp lý các đối tƣợng học
sinh với nhau để thuận tiện cho việc quản lý, kèm cặp những học sinh yếu, học
sinh cá biệt. Đó còn là sự phân bổ chƣơng trình, giờ dạy, tiết dạy một cách khoa
học, hài hòa giữa các bộ môn xã hội, tự nhiên và các môn bổ trợ khác trong tuần.
Thực tế cho thấy những buổi ngoại khóa, chào cờ đầu tuần, hội thảo về phƣơng
pháp học tập, các buổi văn nghệ, trò chơi, lồng ghép với hoạt động kể chuyện về
tấm gƣơng các danh nhân, anh hùng liệt sĩ tiêu biểu của quê hƣơng, đất nƣớc rất bổ
ích và là sự thôi thúc tinh thần học tập của học sinh.
Thế nào là học sinh tích cực?
Khái niệm tích cực của học sinh cần đƣợc hiểu và xác định một cách linh
hoạt, phù hợp với độ tuổi, lớp học hay cấp học. Có thể nêu những điểm chung và
chủ yếu sau đây:
1. Chủ động, sáng tạo trong học tập; xây dựng và nâng cao dần thói quen tự
học, ý thức tìm tòi, tự đề xuất và giải quyết vấn đề nhằm đạt đƣợc kết quả học tập
cao nhất.
2. Hăng hái nhận phần việc cụ thể, có tinh thần trách nhiệm cao trong việc
chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hoá, cách mạng ở điạ phƣơng.
3.Tham gia việc bảo vệ và làm sạch đẹp thêm cảnh quan, môi trƣờng ở nhà
trƣờng và nơi công cộng; giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh trƣờng lớp.
4. Nhiệt tình tham gia các hoạt động văn nghệ, thể thao nhất là các hoạt
động văn nghệ, vui chơi dân gian.
5. Đóng góp tích cực cho các hoạt động tập thể của Đoàn TNTPHCM, của
Nhà trƣờng và cộng đồng ở địa phƣơng.
Thế hệ trẻ là ngƣời chủ của xã hội ngày mai, là ngƣời đại diện cho dân tộc
trong tƣơng lai. Do đó, chính sách thế hệ trẻ mà việc phát động phong trào “lớp
học thân thiện, học sinh tích cực” là một khía cạnh không thể thiếu trong cuộc vận
động “Hai không” để có thể nâng cao hơn nữa trí tuệ và bồi dƣỡng nhân cách, phát
huy những bản sắc riêng biệt ở học sinh. Nhƣ vậy, lớp học thân thiện là lớp học có
không gian thân thiện, con ngƣời thân thiện, tích cực, có kĩ năng sống, ứng xử,
giao tiếp tốt; có hiệu quả cao trong công tác giảng dạy và học tập; giáo dục đạo
đức, nhân cách học sinh.
Lớp học thân thiện, học sinh tích cực là nền tảng vững chắc cho Trƣờng học
hạnh phúc, là khơi nguồn cho mọi hoạt động của lớp, là sức mạnh của sự đoàn kết
và nhất trí.
Xây dựng lớp học thân thiện nhằm tạo ra nhận thức về “Không gian thân
thiện” với các điều kiện cơ sở vật chất, cảnh quan phù hợp với yêu cầu giáo dục và
thỏa mãn tâm lý lứa tuổi học sinh, tránh những nguy cơ bất trắc, đe dọa học
sinh. Tạo đƣợc “Tình cảm thân thiện” giữa các giáo viên giảng dạy và quản lý
5
lớp, giữa phụ huynh với giáo viên, giữa giáo viên với học sinh và giữa các học sinh
với nhau. Từ đó, có sự “Hợp tác thân thiện và tích cực” cùng hƣớng tới mục tiêu
tốt đẹp chung giữa các giáo viên, giữa giáo viên với học sinh và giữa các học sinh
với nhau trên nền tảng tri thức, đạo đức, kĩ năng sống phù hợp với truyền thống
dân tộc. Tăng thêm sự hứng thú trong học tập của học sinh, hình thành nhân cách
giáo dục học sinh trở thành “Con ngoan trò giỏi” trở thành ngƣời có ích cho xã hội.
Đối với lớp học đƣợc coi là thân thiện thì các em học sinh trong lớp phải
luôn có biểu hiện của tình cảm tốt đẹp, đối xử thân thiết và cởi mở với nhau. Nhƣ
vậy, không thể có “thân thiện” nếu thiếu sự bình đẳng, thiếu dân chủ, vi phạm pháp
luật và đạo đức. Cũng có thể không có thân thiện nếu xuất phát từ một phía. “Thân
thiện và tích cực” là hai khái niệm luôn đi đôi với nhau, bổ sung và hỗ trợ cho
nhau.
Tiêu chí “Lớp học thân thiện, học sinh tích cực ”, dựa trên 5 nội dung xây
dựng “Trƣờng học thân thiện, học sinh tích cực” do Bộ Giáo dục và đào tạo ban
hành:
1. Xây dựng trƣờng học an toàn, trƣờng, lớp xanh, sạch, đẹp.
2. Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mỗi
địa phƣơng, giúp các em tự tin trong học tập.
3. Tổ chức các hoạt động tập thể.
4. Rèn luyện kĩ năng sống cho học sinh.
5. Học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch
sử, văn hóa, cách mạng ở địa phƣơng.
Nhƣ vậy, mỗi lớp học thân thiện, học sinh tích cực sẽ là nền tảng vững chắc
để xây dựng trƣờng học hạnh phúc.
2.1.1.2. Lý thuyết về trường học hạnh phúc
Hạnh phúc là một từ vay mƣợn từ tiếng Hán với hai thành tố có giá trị đẳng
lập: “hạnh” có nghĩa gốc là “may mắn”, còn “phúc” có nghĩa gốc là “tốt lành”.
Tựu trung lại, hạnh phúc có nghĩa là may mắn tốt lành.
Hạnh phúc là ý nghĩa và mục đích của cuộc sống, là mƣu cầu “Khát khao
của tất cả chúng sinh”. Là thƣớc đo đúng đắn nhất về sự tiến bộ của xã hôi.
Hạnh phúc là khi đƣợc làm điều mình yêu thích, là có thể thỏa sức sáng tạo
và thực hiện đam mê của mình. Hạnh phúc là trạng thái cảm xúc hân hoan, thỏa
mãn nhu cầu về đời sống vật chất và sự vừa lòng của cả đời sống tinh thần. Có rất
nhiều định nghĩa về hạnh phúc. Hạnh phúc có ý nghĩa rất lớn đối với mỗi chúng ta
và đặc biệt đối với thế hệ trẻ - chủ nhân tƣơng lai của đất nƣớc. Các em đƣợc hạnh
phúc trong môi trƣờng gia đình và cũng cần đƣợc hạnh phúc trong môi trƣờng xã
hội và môi trƣờng xã hội của các em chính là trƣờng học. Vậy trƣờng học phải là