M C L CỤ Ụ
BÁO CÁO K T QU Ế Ả
NGHIÊN C U, NG D NG SÁNG KI NỨ Ứ Ụ Ế
1. L i gi i thi u ờ ớ ệ
Ch ng Liên k t hóa h c n m đu ch ng trình Hóa h c l p 10, sau hai ch ngươ ế ọ ằ ở ầ ươ ọ ớ ươ
Nguyên t và B ng tu n hoàn các nguyên t hóa h c; chúng t o thành nh ng n i dung ki n th cử ả ầ ố ọ ạ ữ ộ ế ứ
lí thuy t ch đo, giúp h c sinh có t m nhìn khái quát, có ph ng pháp d đoán, gi i thích tínhế ủ ạ ọ ầ ươ ự ả
ch t c a các ch t. Tuy nhiên, khi h c các n i dung này, đa s h c sinh không th ng n m rõ b nấ ủ ấ ọ ộ ố ọ ườ ắ ả
ch t mà ch h c m t cách máy móc, khi n cho vi c nghiên c u các nhóm nguyên t c thấ ỉ ọ ộ ế ệ ứ ố ụ ể
không có h th ng, không có cái nhìn bao quát. ệ ố
Qua kinh nghi m d y h c Hóa h c trong nhi u năm, nh m đáp ng nhu c u h c t p mônệ ạ ọ ọ ề ằ ứ ầ ọ ậ
Hóa h c trong giai đo n đi m i hi n nay và gi i quy t v n đ v a nêu, tôi th c hi n đ tàiọ ạ ổ ớ ệ ả ế ấ ề ừ ự ệ ề
“Xây d ng h th ng câu h i bài t p ch ng Liên k t hóa h c – Hóa h c 10 – Nâng cao nh mự ệ ố ỏ ậ ươ ế ọ ọ ằ
phát tri n năng l c h c sinh”. Trong đ tài, tôi xây d ng h th ng bài t p theo trình t n i dungể ự ọ ề ự ệ ố ậ ự ộ
ki n th c theo các m c đ nh n th c, góp ph n giúp h c sinh phát tri n năng l c nh n th c hóaế ứ ứ ộ ậ ứ ầ ọ ể ự ậ ứ
h c và m t s năng l c khác. ọ ộ ố ự
2. Tên sáng ki n: ế
Xây d ng h th ng câu h i bài t p ch ng Liên k t hóa h c – Hóa h c 10 – Nâng cao nh m ự ệ ố ỏ ậ ươ ế ọ ọ ằ
phát tri n năng l c h c sinh ể ự ọ
3. Tác gi sáng ki n:ả ế
- H và tên: Đ Th Anhọ ỗ ế
- Đa ch tác gi sáng ki n: Tr ng THPT Ngô Gia T - L p Th ch – Vĩnh Phúcị ỉ ả ế ườ ự ậ ạ
- S đi n tho i: 0949047370ố ệ ạ E_mail: dotheanh.gvngogiatu@vinhphuc.edu.vn
4. Ch đu t t o ra sáng ki n ủ ầ ư ạ ế :
Đ Th Anhỗ ế
5. Lĩnh v c áp d ng sáng ki n: ự ụ ế
Hóa h cọ
6. Ngày sáng ki n đc áp d ng l n đu ho c áp d ng th ế ượ ụ ầ ầ ặ ụ ử
28/10/2019
7. Mô t b n ch t c a sáng ki n:ả ả ấ ủ ế
CH NG 3: ƯƠ LIÊN K T HÓA H CẾ Ọ
A. TÓM T T LÍ THUY TẮ Ế
I. Liên k t ion và c ng hóa trế ộ ị
- Liên k t hóa h c là s k t h p gi a các nguyên t đ t o thành phân t hay tinh th b nế ọ ự ế ợ ữ ử ể ạ ử ể ề
v ng h n.ữ ơ
- Các nguyên t c a các nguyên t có khuynh h ng liên k t v i nguyên t khác t o thành đử ủ ố ướ ế ớ ử ạ ể
đt đc c u hình electron b n v ng gi ng nh khí hi m (có 2 ho c 8 electron l p ngoài cùng). ạ ượ ấ ề ữ ố ư ế ặ ớ
1. Liên k t ionế
Đnh nghĩa : Là liên k t đc hình thành do l c hút tĩnh đi n gi a các ion mang đi n tích●ị ế ượ ự ệ ữ ệ
trái d u.ấ
S hình thành liên k t ion●ự ế
Nguyên t kim lo i nh ng electron hóa tr tr thành ion d ng (cation). ử ạ ườ ị ở ươ Nguyên t phiử
kim nh n electron tr thành ion âm (anion). Các ion trái d u hút nhau b ng l c hút tĩnh đi n t oậ ở ấ ằ ự ệ ạ
thành h p ch t ch a liên k t ion. ợ ấ ứ ế
Ví d : Liên k t trong phân t CaClụ ế ử 2
Nguyên t Ca nh ng 2 electron t o thành ion d ng. ử ườ ạ ươ
Ca Ca2+ + 2e
Nguyên t clo nh n 1 electron t o thành ion âm. ử ậ ạ
Cl2 + 2e 2Cl-
Ion Ca2+ và 2 ion Cl- hút nhau b ng l c hút tĩnh đi n đ t o thành phân t CaClằ ự ệ ể ạ ử 2.
Đi u ki n hình thành liên k t ion :●ề ệ ế
Liên k t đc hình thành gi a các nguyên t có tính ch t khác h n nhau (kim lo i đi nế ượ ữ ố ấ ẳ ạ ể
hình và phi kim đi n hình).ể
Quy c hi u đ âm đi n gi a hai nguyên t liên k t ướ ệ ộ ệ ữ ử ế 1,7 là liên k t ion (tr m t sế ừ ộ ố
tr ng h p).ườ ợ
D u hi u cho th y phân t có liên k t ion :●ấ ệ ấ ử ế
Phân t h p ch t đc hình thành t kim lo i đi n hình (kim lo i nhóm IA, IIA) và phiử ợ ấ ượ ừ ạ ể ạ
kim đi n hình (phi kim nhóm VIIA và oxi). Ví d : Các phân t NaCl, MgClể ụ ử 2, BaF2… đu ch aề ứ
liên k t ion, là liên k t đc hình thành gi a cation kim lo i và anion phi kim.ế ế ượ ữ ạ
Phân t h p ch t mu i ch a cation ho c anion đa nguyên t . Ví d : Các phân t NHử ợ ấ ố ứ ặ ử ụ ử 4Cl,
MgSO4, AgNO3… đu ch a liên k t ion, là liên k t đc hình thành gi a cation kim lo i ho cề ứ ế ế ượ ữ ạ ặ
amoni và anion g c axit.ố
Đc đi m c a h p ch t ion :●ặ ể ủ ợ ấ
Các h p ch t ion có nhi t đ nóng ch y và nhi t đ sôi cao, d n đi n khi tan trong n cợ ấ ệ ộ ả ệ ộ ẫ ệ ướ
ho c nóng ch y.ặ ả
2. Liên k t c ng hóa trế ộ ị
Đnh nghĩa : Là liên k t đc hình thành gi a 2 nguyên t b ng m t hay nhi u c p●ị ế ượ ữ ử ằ ộ ề ặ
electron dùng chung.
Đi u ki n hình thành liên k t c ng hóa tr :●ề ệ ế ộ ị
Các nguyên t gi ng nhau ho c g n gi ng nhau, liên k t v i nhau b ng cách góp chungử ố ặ ầ ố ế ớ ằ
các electron hóa tr . Ví d Clị ụ 2, H2, N2, HCl, H2O...
D u hi u cho th y phân t có liên k t c ng hóa tr :●ấ ệ ấ ử ế ộ ị
Phân t đn ch t đc hình thành t phi kim. Ví d các phân t Oử ơ ấ ượ ừ ụ ử 2, F2, H2, N2… đuề
ch a liên k t c ng hóa tr , là liên k t đc hình thành gi a hai nguyên t phi kim gi ng nhau.ứ ế ộ ị ế ượ ữ ử ố
Phân t h p ch t đc hình thành t các phi kim. Ví d các phân t Fử ợ ấ ượ ừ ụ ử 2O, HF, H2O, NH3,
CO2… đu ch a liên k t c ng hóa tr , là liên k t đc hình thành gi a hai nguyên t phi kimề ứ ế ộ ị ế ượ ữ ử
khác nhau.
Liên k t c ng hóa tr có c c và không c c●ế ộ ị ự ự
Khi c p electron dùng chung phân b đi x ng gi a hai h t nhân nguyên t tham gia liên k tặ ố ố ứ ữ ạ ử ế
thì đó là liên k t c ng hóa tr không phân c c.ế ộ ị ự
Khi c p electron dùng chung b hút l ch v nguyên t có đ âm đi n l n h n thì đó là liênặ ị ệ ề ử ộ ệ ớ ơ
k t c ng hóa tr có c c.ế ộ ị ự
3. So sánh liên k t ion và liên k t c ng hoá trế ế ộ ị
Gi ng nhauố : Liên k t ion và liên k t c ng hoá tr gi ng nhau v nguyên nhân hình thành liênế ế ộ ị ố ề
k t. Các nguyên t liên k t v i nhau đ đt c u hình electron b n v ng c a khí hi m.ế ử ế ớ ể ạ ấ ề ữ ủ ế
Khác nhau : Liên k t ion và liên k t c ng hoá tr khác nhau v b n ch t liên k t và đi uế ế ộ ị ề ả ấ ế ề
ki n liên k tệ ế :
Lo i liên k tạ ế Liên k t ionếLiên k t c ng hoá trế ộ ị
B n ch tả ấ Là l c hút tĩnh đi n gi a cácự ệ ữ
ion mang đi n tích trái d uệ ấ
Là s dùng chung các electronự
Ví dụNa+ + Cl- NaCl
Đi u ki n hìnhề ệ
thành liên k tế
Các kim lo i đi n hình liên k tạ ể ế
v i các phi kim đi n hình. Gi aớ ể ữ
các nguyên t có b n ch t hoáố ả ấ
h c khác h n nhau.ọ ẳ
X y ra gi a các nguyên t có b nả ữ ố ả
ch t hoá h c gi ng nhau ho c g nấ ọ ố ặ ầ
gi ng nhau. Th ng x y ra gi a cácố ườ ả ữ
nguyên t phi kim các nhóm 4, 5, 6, 7.ố
Liên k t ion và liên k t c ng hoá tr không phân c c là hai tr ng h p gi i h n c a liên●ế ế ộ ị ự ườ ợ ớ ạ ủ
k t c ng hoá tr phân c c. Đi v i h u h t các ch t trong t nhiên không có ranh gi i th t rõ r tế ộ ị ự ố ớ ầ ế ấ ự ớ ậ ệ
gi a liên k t ion và liên k t c ng hoá tr . Ng i ta th ng d a vào giá tr hi u đ âm đi n gi aữ ế ế ộ ị ườ ườ ự ị ệ ộ ệ ữ
hai nguyên t c a m t liên k t đ có th bi t đc lo i liên k t :ử ủ ộ ế ể ể ế ượ ạ ế
Hi u đ âm đi n ệ ộ ệ () Lo i liên k tạ ế
0,0 < 0,4 Liên k t c ng hoá tr không phân c cế ộ ị ự
0,4 < < 1,7 Liên k t c ng hoá tr phân c cế ộ ị ự
1,7 Liên k t ionế
Chú ý● : Quy c này ch có ý nghĩa t ng đi, có nhi u ngo i l và có nhi u thang đo đ âmướ ỉ ươ ố ề ạ ệ ề ộ
đi n khác nhau. Ví d phân t HF có hi u đ âm đi n > 1,7 nh ng v n là h p ch t c ng hóaệ ụ ử ệ ộ ệ ư ẫ ợ ấ ộ
tr .ị
4. Liên k t cho – nh n (liên k t ph i trí)ế ậ ế ố
Liên k t cho – nh n là tr ng h p đc bi t c a liên k t c ng hóa tr khi ế ậ ườ ợ ặ ệ ủ ế ộ ị c p electron dùngặ
chung ch do m t nguyên t đóng gópỉ ộ ử . Nguyên t đóng góp c p electron là nguyên t cho, nguyênử ặ ử
t nh n c p electron g i là nguyên t nh n. Liên k t cho – nh n bi u di n b ng mũi tên “”, g cử ậ ặ ọ ử ậ ế ậ ể ễ ằ ố
mũi tên là nguyên t cho, đu mũi tên là nguyên t nh n.ử ầ ử ậ
Đi u ki n hình thành liên k t cho – nh n :ề ệ ế ậ
Nguyên t cho ph i có c p electron ch a tham gia liên k t, nguyên t nh n ph i có obitanử ả ặ ư ế ử ậ ả
tr ng (ho c d n hai electron đc thân l i đ t o ra obitan tr ng).ố ặ ồ ộ ạ ể ạ ố
II. S lai hóa các obitan nguyên t ự ử
S xen ph tr c là s xen ph trong đó tr c c a obitan liên k t trùng v i đng n i tâm●ự ủ ụ ự ủ ụ ủ ế ớ ườ ố
c a hai nguyên t liên k t. S xen ph tr c t o thành liên k t xích ma (ủ ử ế ự ủ ụ ạ ế ).
S xen ph bên là s xen ph trong đó tr c c a các obitan liên k t song song v i nhau và●ự ủ ự ủ ụ ủ ế ớ
vuông góc v i đng n i tâm hai nguyên t liên k t. S xen ph bên p-p tao thành liên k t pi (ớ ườ ố ử ế ự ủ ế ).
1. S lai hóaự
S lai hóa obitan nguyên t là s t h p m t s obitan nguyên t trong m t nguyên t đự ử ự ổ ợ ộ ố ử ộ ử ể
đc các obitan lai hóa gi ng nhau, có s l ng b ng t ng s obitan tham gia lai hóa, nh ng đnhượ ố ố ượ ằ ổ ố ư ị
h ng khác nhau trong không gian.ướ
2. Các ki u lai hóa th ng g pể ườ ặ
a. Lai hóa sp : Là s t h p 1 obitan s v i 1 obitan p t o thành 2 obitan lai hóa sp n m th ngự ổ ợ ớ ạ ằ ẳ
hàng v i nhau, h ng v hai phía, góc h p b i hai obitan lai hóa là 180ớ ướ ề ợ ở o.
b. Lai hóa sp2 : Là s t h p c a 1 obitan s v i 2 obitan p c a m t nguyên t tham gia liên k tự ổ ợ ủ ớ ủ ộ ử ế
t o thành 3 obitan lai hóa spạ2 n m trong m t m t ph ng, đnh h ng t tâm đn các đnh c a tamằ ộ ặ ẳ ị ướ ừ ế ỉ ủ
giác đu, góc t o b i hai obitan lai hóa là 120ề ạ ở o.
