1
I. MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn sáng kiến
Lứa tuổi học sinh tiểu học lứa tuổi hình thành các kỹ năng sống bản trong
học tập sinh hoạt, hình thành những giá trị nhân cách, giàu ước mơ, ham hiểu
biết, thích tìm tòi, khám phá ...thế nhưng trong giai đoạn hiện nay, một số bộ phận
không nhỏ các em học sinh lứa tuổi này lại luôn tỏ ra rụt rè, thiếu ttin khi có
hội thể hiện mình trước đám đông hoặc các em không biết cách xử tình huống
thật đơn giản như chào hỏi, ứng xử với bạn bè, kêu gọi sự giúp đỡ từ người
khác, hỏi bài, tìm đường, ...Bên cạnh đó có rất nhiu ph huynh áp đặt con bi h
cho rng ch có như vậy thì mi un nắn được tr đi theo đúng hướng. Tuy nhiên,
trên thc tế đây lại là mt sai lm nghiêm trng trong vic giáo dc k năng sống
cho hc sinh tiu hc. Bi l, ngay t khi lên 2 tr đã hình thành ý mun t lp ca
mình. Vic b m theo sát can thiệp quá đà vào cuc sng ca tr s khiến chúng
cm thy bí bách, ngt ngt, tr nên sng l thuc vào cha m.
Thêm nữa, học sinh lứa tuổi này rt d b tổn thương. Nhưng thông thường
tr li không biết cách t bo v mình trước các nguy him rình rp trong cuc
sng. Cha m, thy không phi lúc nào cũng th theo sát tr. Chính vậy
việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh lứa tuổi tiểu học nếu không được chú
trọng, các em dễ có các hành vi tiêu cực, lối sống ích kỉ, thực dụng, dễ bị phát triển
lệch lạc về nhân cách. Một trong các nguyên nhân dẫn đến các hiện tượng tiêu cực
của một số bộ phận học sinh trong thời gian vừa qua chính do các em thiếu những
kỹ năng cần thiết như: kỹ năng xác định giá trị, kỹ năng bảo vệ bản thân, kỹ năng
từ chối, kỹ năng kiên định, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn, kỹ năng giao tiếp...
vậy, việc giáo dục kỹ năng sống cho các em là rất cần thiết, giúp các em rèn luyện
hành vi có trách nhiệm đối với bản thân, gia đình, cộng đồng và Tổ quốc; giúp các
em khnăng ứng phó tích cực trước các tình huống của cuộc sống, xây dựng
mối quan hệ tốt đẹp với gia đình, bạn bè và mọi người xung quanh. Sống tích cực,
chủ động, an toàn, hài hoà lành mạnh. Đẩy mạnh việc giáo dục kĩ năng sống cho
học sinh tiểu học thông qua các hoạt động của Đội Thiếu niên tiền phong Hồ Chí
Minh trong nhà trường, góp phần giúp các em rèn luyện kỹ năng ứng xử thân thiện
trong mọi tình huống. Thói quen kỹ năng làm việc theo nhóm, knăng hoạt
động xã hội, thói quen rèn luyện sức khỏe. Ý thức tự bảo vệ bản thân, phòng ngừa
tai nạn thương ch các tệ nạn hội. Sống trách nhiệm với bản thân, gia đình
bạn , rèn luyện kỹ năng ứng xử, giao tiếp..., góp phần giáo dục cho c em
thiếu nhi trở thành những con người toàn diện, năng động, sáng tạoích cho
hội. Nó nền tảng của giáo dục toàn din, là cái n bản cho sự phát trin nhân ch
của con ngưi trong thi đại mới.
2. Tính cấp thiết của sáng kiến
Như chúng ta biết rằng các em học sinh tiểu học tuổi Đội. Các hoạt động
thiết thực và hiệu quả từ phía Đội sẽ giúp các em không những học tập tốt mà
còn góp phần không nhỏ trong việc giáo dục đạo đức, kỹ năng sống, kỹ năng tự
giải quyết một số vấn đề cần thiết trong cuộc sống .
Việc tổ chức các hoạt động Đội và phong trào thiếu nhi có khả năng cùng lúc
hướng tới ba đích đó là: Giáo dục ý thức (tri thức, niềm tin…), giáo dục thái độ,
tình cảm (những rung động, xúc cảm…) giáo dục đạo đức,nh vi, kỹ năng cần
2
thiết cho học sinh. Đây chính một trong những nội dung ,nhiệm vụ quan trọng
trong chương trình giáo dục hiện nay nhằm cụ thể những quan điểm, đường lối
chính sách của Đng và n nưc v đổi mi pơng pháp go dục trong thi kỳ mi.
Chính vì vậy, việc đưa ra các giải pháp nhằm giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh vấn đề cần được quan tâm đúng mức, góp phần trang bị cho học sinh kiến
thức, kỹ năng để phát triển trong một môi trường phát triển bền vững. Từ những lí
do trên tôi quyết định chọn nghiên cứu sáng kiến Đẩy mnh công c giáo dục k
năng sống cho học sinh tiểu học qua hot động Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ C
Minh” nhằm giáo dục knăng sống cho Đội viên nhi đồng, từ đó đề xuất một
số biện pháp nâng cao việc giáo dục kỹ năng sống cho Đội viên, nhi đồng góp phần
rèn luyện kỹ năng ứng xử, giao tiếp và hình thành khả năng phân tích đánh giá tình
hình, khả năng xử lý tình huống một cách hợp lí.
II. NỘI DUNG
1. Đánh giá thực trạng
1.1. Thun li
Trường tiểu học Số 2 Khe Sanh một trường nằm trên địa bàn của thị trấn
Khe Sanh, huyện Hướng Hóa. Nên hầu hết các gia đình quan tâm đến việc học tập
và giáo dục con em.
Có đội ngũ anh chị phụ trách nhiệt tình, năng nổ, quan tâm đến hoạt động của
lớp, của chi đội. Đặc biệt sự quan tâm chỉ đạo tạo điều kiện của hi bộ, Ban
giám hiệu nhà trường và của Hội đồng Đội cấp trên.
Học sinh đa số là con em nông dân nên các em rất thuần, ngoan ngoãn, đoàn
kết, chấp hành tốt nội quy của nhà trường và Liên đội đề ra.
1.2. Khó khăn
Bên cạnh một số phụ huynh giáo dục con đúng cách tvẫn một số phụ
huynh quan tâm con một cách thái quá bằng cách làm hết phần việc mà con có thể
làm như: Tự sắp xếp góc học tập, thu dọn đồ dùng các nhân giúp con ngay cả khi
việc đó con thể làm được, thậm chí nhiều bố mẹ vẫn đút cho con ăn, xách cặp
cho con khi đến trường...
Nhiều phụ huynh chưa nhận thấy được tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ
năng sống cho thiếu nhi qua công tác Đội. Đa số phụ huynh cho rằng con em mình
chỉ cần học giỏi kiến thức. Phụ huynh học sinh chỉ khuyến khích các con tìm kiến
thức quên hướng cho con em mình làm tốt hoạt động đoàn thể, hoạt động
hội và cách ứng xử trong gia đình.
Nhiều gia đình phụ huynh giao tiếp, xưng hô chưa chuẩn mực nên các em bắt
chước và xưng hô thiếu thiện cảm. Cùng với đó là những tác động nhiều chiều của
các nguồn thông tin khác nhau điều này đã dẫn đến sự “xung đột” giữa nhận thức,
thái độ hành vi với những vấn đề xảy ra trong cuộc sống. Chínhthế dn đến
tình trạng mt s b phn học sinh những lời lẽ chưa hay khi nói chuyện với
nhau dẫn đến xung đột gây mất đoàn kết, các em thiếu tự tin khi giao tiếp, không
biết nói lời chào khi gặp người lớn hay thầy cô, không biết chăm sóc bản thân nhất
là khi không có bố mẹ bên cạnh, dễ bị kẻ xấu lợi dụng, không có cơ hội phát triển
bản thân,… Các em học tập, lĩnh hội một cách thụ động, chủ yếu chỉ nghe và làm
theo thầy cô giáo, ít sáng tạo; nhiều em tính tự giác chưa cao, lười hoạt động. Các
3
em chhọc kiến thức từ sách vở, khả năng ng phó với c tình huống trong học
tập và cuộc sống kém, tính tự tin ít, tự ti nhiều, thường nóng nảy, gây gổ lẫn nhau
đỗ lỗi cho người khác,..
Để nắm bắt thực trạng kỹ năng sống của thiếu nhi trong toàn Liên đội, ngay
từ đầu năm học tôi đã xây dựng mẫu phiếu khảo sát về những kỹ năng cơ bản dành
cho thiếu nhi trong Liên đội gồm có những nội dung như sau:
STT
Biểu hiện
Thường
xuyên
Ít
Không
1
Chào hỏi thầy/ giáo người lớn, khách đến
trường
2
Bảo vệ cảnh quan trường lớp, chăm sóc bồn
hoa, cây cảnh, vệ sinh trường, lớp
3
Nói tục, chửi thề, gây gổ, đánh nhau… làm mất
đoàn kết
4
Biết nhận lỗi khi sai sót khắc phục sửa đổi
bản thân
5
Đùa nghịch, vẽ bậy làm bẩn bàn ghế, trướng
lớp
6
Đoàn kết, quan m, san sẻ, giúp đỡ bạn khi bạn
gặp khó khăn
7
Có ý thức tự quản trong các hoạt động tập thể
8
ý thc t hc sắp xếp đồ dùng góc học
tập, gấp chăn màn, áo quần cá nhân…
9
Vứt rác, để dép… đúng nơi quy định
10
Nhặt được của rơi, trả lại người mất
11
Có ý thức thực hành tiết kiệm, chống lãng phí
12
ý thức giữ gìn vệ sinh chung vệ sinh
nhân, đi vệ sinh đúng nơi quy định.
13
Tích cực trong các hoạt động chung của lớp,
trường, Thực hiện tốt các phong trào do Liên
đội đề ra ( Hoa học tốt, rác không chạm đất,
nuôi heo đất, kế hoạch nhỏ…)
14
Biết giúp bố mẹ làm những việc nhẹ trong nhà
như: trông em, nấu cơm, rửa bát…
15
Thực hiện tốt An toàn giao thông đường bộ
16
Biết nói lời cảm ơn, xin lỗi, đề nghị, từ chối yêu
cầu đề nghị của người khác.
17
Dũng cảm đấu tranh bảo vệ cái tốt, dám lên
tiếng với cái chưa đúng
4
18
Kính trọng người lớn tuổi, yêu thương em nhỏ,
giúp đỡ người xung quanh
19
Có trách nhiệm với gia đình và tập thể
20
Thực hiện tốt nội quy của nhà trường Liên
đội
Qua thực tế tôi đã tiến hành phát phiếu kho sát cho 120 em hc sinh lp 3, 4
và 5. Kết quả đạt như sau:
Kết quả thăm dò, khảo sát trước khi áp dụng biện pháp.(T9/2022)
Thời điểm
S hc
sinh
kho
sát
Số
phiếu
thu
vào
Kỹ năng tốt
Có kỹ
năng
Kỹ năng còn
hn chế
SL
%
SL
%
TL
%
Đầu năm
( T9/2022)
120
120
45
37,5
61
50,83
14
11,67
Các kỹ năng còn hn chế ca thiếu nhi tại Liên đội thường là:
Không giữ gìn vệ sinh nơi công cộng ( trường, lớp..). Mặc dù được nhắc nhở
thường xuyên nhưng do ý thức chưa cao nên các em vẫn vứt giấy rác, đặc biệt
túi nilon sau khi ăn quà ra sân trường, sàn lớp học. Thói quen bỏ dép, đi chân trn,
vứt rác chưa đúng quy định của học sinh một phần không nhỏ do giáo dục từ gia
đình nên nhà trường cần nhiều thời gian để rèn và uốn nắn học sinh vào nề nếp.
Một số bộ phận các em học sinh thời gian gần đây những biểu hiện chưa
hay, chưa vui vẻ, đoàn kết khi tiếp xúc với bạn bè. Một số em chưa biết tự chăm
sóc bản thân mà vẫn còn phụ thuộc vào bố mẹ và người lớn.
Một số bộ phận các em vẫn chưa biết nói lời từ chối khi bị các bạn rủ làm
việc chưa đúng, hay chưa biết nói lời xin lỗi khi mắc sai phạm…
Ý thức tự quản trong các gihoạt động tập thể, truy bài, chuyển tiết chưa cao.
Trong các giờ hoạt động tập thể, học sinh còn nói chuyện, không tập trung. Các giờ
chuyển tiết học sinh còn mất trật tự, khi di chuyển từ lớp học xuống phòng học Tin
học, Thư viện…học sinh còn nói chuyện, chưa nghiêm túc gây ảnh hưởng đến các
lớp học khác.
Thói quen chào hỏi các thầy giáo người lớn tuổi, khách đến trường chưa
cao. Do mải chơi ý thức chào hỏi người trên của học sinh còn chưa thành thói
quen nên có lúc, học sinh quên chưa chào hỏi người lớn. Những biểu hiện như đã
nêu trên một phần không nhỏ gây ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục kỹ năng sống
trong toàn Liên đội
Trước những thực trạng cần thiết đó, tôi nghiên cứu thực hiện sáng kiến
“Đẩy mnh công c giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học qua hot đng
Đội Thiếu niên Tiền phong Hồ Chí Minh” nhằm góp một phần công sức của mình
vào việc giáo dục kỹ năng sống và hình thành nhân cách thiếu nhi trong giai đoạn
hiện nay.
5
2. Các giải pháp áp dụng sáng kiến
2.1. Mô tả quá trình thực hiện
2.1.1. Giải pháp th nht: Bám t nội dung giáo dc kng sống cho hc
sinh la tui tiểu học
Giáo dục kỹ năng sống cho học sinh cũng như các quá trình hoạt động giáo
dục khác trong nhà trường đều cấu trúc xác định. Nội dung giáo dục kỹ năng
sống cho học sinh tập trung vào các knăng tâm - hội là những kỹ năng được
vận dụng trong những tình huống hàng ngày để tương tác với người khác giải
quyết có hiệu quả những vấn đề, những tình huống của cuộc sống. Những nội dung
này hết sức đơn giản, gần gũi với học sinh, là những kiến thức tối thiểu để các em
thể tự lập... Và mục đích quan trọng nhất giúp các em tự tin hơn, tự lập hơn
trong cuộc sống. Vì vậy khi tổ chức các hoạt động giáo dục kỹ năng sống cho học
sinh tiểu học cần:
Bám sát vào nội dung của giáo dục kỹ năng sống vận dụng linh hoạt các
nội dung ca giáo dc kỹ ng sống y theo tng hoạt động go dc điều kiện c
th.
Xác định rõ các nội dung giáo dục kỹ năng sống (xác định rõ các kỹ năng sống
cần hình thành phát triển cho học sinh ở lứa tuổi tiểu học) để xây dựng kế hoạch
và đưa vào các hoạt động Đội một cách hợp lí.
Kỹ năng sống được chia thành 2 loại: Kỹ năng cơ bản và kỹ năng nâng cao.
+ Kỹ năng cơ bản gồm: Kỹ năng nghe, nói, đọc, viết, múa, hát, đi, đứng, chạy,
nhảy v.v…
+ kỹ năng nâng cao sự kế thừa phát triển các knăng bản dưới một
dạng thức mới hơn. bao gồm: Các knăng duy logic, sáng tạo, suy nghĩ
nhiều chiều, phân tích, tổng hợp, so sánh, nêu khái niệm, đặt câu hỏi v.v… các
em học sinh tiểu học, đối với các lớp đầu cấp, kỹ năng bản được xem trọng, còn
các lớp cuối cấp tăng dần cho các em về kỹ năng nâng cao. Theo đó, Tôi tập trung
rèn luyện cho các em 2 nhóm kỹ năng sống sau đây:
* Nhóm Kỹ Năng giao tiếp – hòa nhập cuộc sống:
+ Các em biết giới thiệu về bản thân, về gia đình, về trường lớp học và bạn bè
thầy cô giáo, biết lắng nghe, chia sẻ, biểu lộ thái độ tình cảm.
+ Biết chào hỏi lễ phép trong nhà trường, ở nhà và ở nơi công cộng.
+ Biết nói lời yêu cầu đề nghị, nói lời cảm ơn, xin lỗi, từ chối yêu cầu đề nghị
của người khác. Thực tế trong tại trường tiểu học Số 2 Khe Sanh, thông qua môn
Đạo đức, các hoạt động tập thể các em thiếu nhi đã được dạy cách lễ phép nhưng
khi đi vào thực tế, nhiều em vẫn thiếu kỹ năng giao tiếp, không có thói quen chào
hỏi, tự giới thiệu mình với người khác, thậm chí nhiều em n không dám nói
hoặc không biết nói lời xin lỗi khi các em làm sai.
+ Biết phân biệt hành vi đúng sai, phòng tránh tai nạn. Đây là kỹ năng quan
trọng không phải em nào cũng xử được nếu chúng ta không rèn luyện thường
ngày.
+ Kỹ năng bảo vệ bản thân, giữ gìn vệ sinh cá nhân, vệ sinh chung