BIỆN PHÁP TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG TRẢI NGHIỆM CHO TRẺ 4
– 5 TUỔI TẠI TRƯỜNG MẦM NON TÂN BÌNH
I. PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục trẻ mầm non theo hướng trải nghiệm là phương thức sử dụng các
hoạt động giáo dục trong đó giáo viên là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các
hoạt động để trẻ được tham dự hay tiếp xúc, tương tác trực tiếp, được trải
nghiệm, tự lực tích lũy kiến thức, kỹ năng, thái độ tạo thành kinh nghiệm riêng
của bản thân. Học qua trải nghiệm giúp trẻ có cơ hội và năng lực giải quyết các
vấn đề thực tiễn qua các chủ đề đa dạng mang tính tích hợp, hoạt động của trẻ
phong phú, hấp dẫn; trẻ được tiếp xúc, tương tác trực tiếp với đối tượng, tự khái
quát thành hiểu biết riêng của mình theo đó hình thành và phát triển vốn sống
kinh nghiệm xã hội, đồng thời thể hiện được những khả năng, năng lực tiềm ẩn
ở mỗi đứa trẻ.
Trước đây trẻ ít được tham gia hoạt động trải nghiệm vì một phần giáo viên
lo ngại không đảm bảo an toàn cho trẻ được khi hoạt động, cha mẹ thì bận với
công việc để trang trải cuộc sống, bản thân trẻ thì bị cuốn hút vào những trò
chơi điện tử, những bộ phim hoạt hình và tất cả đã tạo cho trẻ có thói quen sống
xa với thiên nhiên, xa với cỏ cây hoa lá. Mặc dù các cô giáo đều biết được tầm
quan trọng của việc cho trẻ tiếp xúc gần gủi với thiên nhiên sẽ giúp trẻ phát triển
toàn diện hơn trẻ yêu thiên nhiên hơn kiến thức, kỹ năng sống của trẻ được hoàn
thiện hơn.
Sáng kiến kinh nghiệm “Biện pháp tổ chức các hoạt động trải nghiệm
cho trẻ 4 - 5 tuổi tại trường mầm non Tân Bình”gồm các nội dung và kết quả
nghiên cứu của sáng kiến để vận dụng vào thực tế tại trường Mầm non Tân
Bình.
Với sáng kiến này tôi đã đưa ra một số biện pháp tổ chức các hoạt động
trải nghiệm cho trẻ 4 –5tuổi trường Mầm non Tân Bình như: “Xây dựng môi
trường giáo dục mang tính mở cho trẻ trải nghiệm”, “Tổ chức hoạt động trải
nghiệm qua hoạt động học, vui chơi, lao động cho trẻ”, “Tổ chức các hoạt động
thực tế tại địa phương”, “Phối hợp với phụ huynh tổ chức cho trẻ trải nghiệm”
với những biện pháp như: ““Tổ chức các hoạt động thực tế tại địa phương”,
“Phối hợp với phụ huynh tổ chức cho trẻ trải nghiệm” là một trong những giải
pháp có nhiều tính mới, tính sáng tạo đã khai thác nguồn nguyên vật liệu sẵn có
tại địa phương do giáo viên và phụ huynh phối hợp thực hiện.
Các biện pháp đưa ra phù hợp với điều kiện và tình hình thực tế tại trường
được phụ huynh nhất trí ủng hộ, sáng kiến đã mang lại lợi ích về mặt xã hội đó
là tạo được sự tin tưởng của các bậc phụ huynh đối với nhà trường trong việc
chăm sóc giáo dục trẻ, qua đó truyền cảm hứng nhân rộng sáng kiến tại các
trường mầm non trong toàn huyện.
(Ảnh 1: Trường Mầm non Tân Bình)
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm ra một số kinh nghiệm trong việc tổ chức hoạt động trải nghiệm cho
trẻ mẫu giáo 4 - 5 tuổi. Giúp cho giáo viên tích lũy thêm được những biện pháp,
thủ thuật giáo dục trong quá trình tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ. Để trẻ
có được những cơ hội tốt nhất để thực hành, trải nghiệm, tiếp thu kiến thức và
hình thành các kĩ năng xã hội từ đó phát huy tính tích cực, tự giác, tự chủ kích
thích được các tiềm năng trí tuệ của trẻ.
3. Thời gian và địa điểm
- Nghiên cứu “Biện pháp tổ chức các hoạt động trải nghiệm cho trẻ 4-5
tuổi” tại Trường Mầm non Tân Bình. Do điều kiện không cho phép đề tài chỉ
được thực hiện trong một lớp 4 - 5 tuổi với 30 trẻ tại trường Mầm non Tân Bình.
- Thời gian thực hiện: Từ tháng 9 năm 2022 đến tháng 5 năm 2023 năm
học 2022 -2023.
4. Đóng góp mới về mặt thực tiễn
Đưa ra được một số biện pháp tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ.
Giúp trẻ có được những cơ hội tốt nhất để thực hành, trải nghiệm, tiếp thu kiến
2
thức và hình thành các kĩ năng xã hội từ đó phát huy tính tích cực, tự giác, tự
chủ kích thích được các tiềm năng trí tuệ của trẻ.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Chương 1: Tổng quan
1.1. Cơ sở lý luận:
Căn cứ vào chương trình giáo dục mầm non (Ban hành kèm theo Thông tư
số 17/2009/TT-BGDĐT ngày 25 tháng 7 năm 2009 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục
và Đào tạo và Thông tư số 28/2016/TT-BGDĐT ngày 30 tháng 12 năm 2016)
yêu cầu về phương pháp giáo dục mầm non cho trẻ mẫu giáo đó là:
“Đối với giáo dục mẫu giáo, phương pháp giáo dục phải tạo điều kiện cho
trẻ được trải nghiệm, tìm tòi, khám phá môi trường xung quanh dưới nhiều hình
thức đa dạng, đáp ứng nhu cầu, hứng thú cho trẻ theo phương châm “Chơi mà
học, học bằng chơi”. Chú trọng đổi mới tổ chức môi trường giáo dục nhằm kích
thích và tạo cơ hội cho trẻ tích cực khám phá, thử nghiệm và sáng tạo ở các khu
vực hoạt động một cách vui vẻ. Kết hợp hài hòa giữa giáo dục trẻ trong nhóm
bạn với giáo dục cá nhân, chú ý đặc điểm riêng của từng trẻ để có phương pháp
giáo dục phù hợp. Tổ chức hợp lý các hình thức hoạt động cá nhân, theo nhóm
nhỏ và cả lớp phù hợp với khả năng của từng trẻ, với nhu cầu và hứng thú của
trẻ và với điều kiện thực tế.”
Căn cứ vào tài liệu chuyên đề “Tổ chức các hoạt động giáo dục theo
hướng trải nghiệm cho trẻ” hè 2019 đó là:
Hoạt động trải nghiệm của trẻ mầm non: là quá trình trẻ hành động thực
tiễn trong cuộc sống thực với các sự vật, hiện tượng, con người trong tương tác
xã hội, sự định hướng của xã hội nhờ hoạt động tích cực của não, các giác quan,
hệ thần kinh, thân thể trẻ và hành vi ngôn ngữ để có được những nhận thức (cảm
nhận) và cảm xúc chính xác về các thuộc tính, tính chất của các sự vật, hiện
tượng, con người trong môi trường sống, theo đó hình thành và phát triển vốn
sống kinh nghiệm vật lí, xã hội, đồng thời hé lộ những khả năng, năng lực tiềm
ẩn ở mỗi đứa trẻ
Căn cứ theo tạp chí giáo dục mầm non Tháng 12/2017 số đặc biệt: Giáo
dục trẻ mầm non theo hướng trải nghiệm là phương thức sử dụng các hoạt động
giáo dục trong đó giáo viên là người thiết kế, tổ chức, hướng dẫn các hoạt động
để trẻ được tham dự hay tiếp xúc, tương tác trực tiếp, được chiêm nghiệm, tự lực
tích lũy kiến thức, kỹ năng, thái độ tạo thành kinh nghiệm riêng của bản thân.
Học qua trải nghiệm giúp trẻ có cơ hội và năng lực giải quyết các vấn đề thực
tiễn qua các chủ đề đa dạng mang tính tích hợp, hoạt động của trẻ phong phú,
3
hấp dẫn; trẻ được tiếp xúc, tương tác trực tiếp với đối tượng, tự khái quát thành
hiểu biết riêng của mình.
Trong rất nhiều quan điểm, triết lý khác nhau về giáo dục trải nghiệm,
không thể không nhắc đến quan điểm giáo dục Montessori. Montessori khẳng
định: “Trẻ tự đào luyện mình trong mối quan hệ với môi trường” (6- tr 60) [9].
Có nghĩa là những gì mà trẻ có được phải "thông qua hoàn cảnh sống bên
ngoài", thông qua hoạt động tương tác trực tiếp của trẻ với môi trường. Vai trò
của trẻ trong quá trình trải nghiệm không chỉ là người tham gia mà chính là chủ
thể thực hiện các tương tác với đối tượng; thông qua quá trình tương tác này mà
kiến tạo những kiến thức mới trở thành kinh nghiệm của bản thân.
Do đó thực hiện nghiên cứu áp dụng đề tài này trong năm học là một điều
đúng đắn giúp tôi thực hiện được mục tiêu giáo dục năm học cho độ tuổi lớp mình.
Hiện nay, các phương pháp dạy học truyền thống không phải là lựa chọn
duy nhất và hiệu quả nhất đối với trẻ. Bên cạnh đó có rất nhiều phương pháp,
hình thức dạy học mới tạo điều kiện cho trẻ được hoạt động. Hoạt động trải
nghiệm là cách tiếp cận mới có nhiều ưu điểm và kích thích được các tiềm năng
trí tuệ của trẻ. Qua hoat động trải nghiệm, trẻ sẽ được tự tiếp xúc, ứng xử, khám
phá một cách rất tự nhiên với môi trường xung quanh. Đồng thời, dần hình
thành, phát triển các kĩ năng quan sát, tư duy, phân tích, tổng hợp, khái quát…
và giáo dục thái độ ứng xử phù hợp với môi trường xung quanh góp phần phát
triển toàn diện nhân cách trẻ. Như vậy làm, thực hành, trải nghiệm đều là
những phương thức học hiệu quả, gắn với vận động, với thao tác vật chất,
với đời sống thực. Việc học thông qua làm, học đi đôi với hành và học từ
trải nghiệm đều giúp người học đạt được tri thức và kinh nghiệm nhưng
theo các hướng tiếp cận không hoàn toàn như nhau, trong đó trải nghiệm
có ý nghĩa giáo dục cao nhất và có phần bao hàm cả làm và thực hành. Mặt
khác, trẻ mầm non có lối tư duy trực quan hành động và nhận thức cảm tính nên
hoạt động trải nghiệm sẽ là điều kiện tốt nhất, thuận lợi nhất để trẻ tiếp thu
nguồn tri thức của nhân loại và phát triển trí tuệ của mình.
1.2. Cơ sở thực tiễn:
Tổ chức hoạt động trải nghiệm cho trẻ được thực hiện trong các hoạt động
hàng ngày của trẻ tại trường, lớp. Từ lúc đón trẻ, đến các hoạt động học, hoạt
động chơi, ăn, ngủ…đều được giáo viên thực hiện lồng ghép mọi lúc mọi nơi.
Như những năm trước tại lớp tôi phụ trách tôi cũng đã tổ chức cho trẻ hoạt động
trải nghiệm như: Chăm sóc vườn hoa, trồng hoa cùng cô, trải nghiệm gấp quần
áo, chăn, chiếu khi ngủ dậy, trải nghiệm nặn bánh trung thu hay bầy mâm ngũ
quả ngày têt….nhưng đạt hiệu quả chưa cao vì tuy cùng độ tuổi nhưng nhận
4
thức của từng trẻ khác nhau, sức khỏe khác nhau, một số trẻ yếu, chậm nên hạn
chế trong hoạt động. Một số trẻ còn nhút nhát chưa tích cực tham gia.
2. Chương 2: Nội dung vấn đề nghiên cứu
2.1. Thực trạng:
2.1.1 Thuận lợi:
Trường mầm non Tân Bình nằm ở xã Tân Bình của huyện Đầm Hà, là
trường chuẩn quốc gia mức độ 1.
(Ảnh 2: Tập thể CB, GV, NV trường MN Tân Bình)
Luôn được sự quan tâm đặc biệt của các cấp, ngành lãnh đạo đặc biệt là sự
quan tâm chỉ đạo của Phòng giáo dục.
- Trường có môi trường xanh – sạch – đẹp, phòng nhóm lớp học khang
trang bảo đảm an toàn đối với trẻ, cơ sở vật chất đầy đủ
- Trường nằm ở vị trí trung tâm là nơi có môi trường phong phú cho trẻ
lĩnh hội chương trình thực hiện theo các độ tuổi.
Bản thân là giáo viên trẻ luôn tâm huyết với nghề, coi học sinh như con
mình, luôn có ý thức tự học, tự rèn luyện, tham khảo sách báo, tập san, thông tin
đại chúng để tìm ra các phương pháp, biện pháp dạy và hướng dẫn trẻ phù hợp
tham gia đầy đủ các chuyên đề về đổi mới của ngành học.
Trẻ trong lớp mạnh dạn, tự tin, nhận thức nhanh.
2.1.2. Khó khăn
- Môi trường cho trẻ hoạt động trải nghiệm còn hạn chế. Điều kiện đi
tham quan tìm hiểu hay làm các thí nghiệm, thử nghiệm đơn giản chưa nhiều.
- Mức độ nhận thức của trẻ không đồng đều nên ít nhiều cũng ảnh hưởng
5