Phân I. Mở đầu
Lý do chọn biện pháp:
Xuất phát từ đặc điểm tâm sinh lí của trẻ 3 tuổi, đây là giai đoạn đầu tuổi
mẫu giáo, vận động của trẻ còn ở mức độ thấp các kỹ năng cầm bút tô màu, nặn,
dán, cắt, vẽ các nét cơ bản của trẻ còn rất vụng về. Khả năng sử dụng các
nguyên vật liệu để tạo thành bức tranh đơn giản chưa có. Trẻ hay tự làm theo ý
của mình, chú ý còn quá ngắn. Mặt khác, do trẻ mới rời gia đình đến lớp với cô
với bạn, lúc này môi trường sống, sinh hoạt của trẻ rộng hơn, mọi sự vật hiện
tượng xung quanh trẻ còn rất mới lạ, trẻ chưa có khái niệm về cái gì cụ thể, vốn
ngôn ngữ của trẻ còn quá ít. Trẻ chưa mạnh dạn tự tin khi tham gia vào các hoạt
động cùng cô và các bạn nhất là với hoạt động tạo hình.
Bên cạnh đó, các phương pháp hoạt động tạo hình lâu nay đang được sử
dụng còn mang tính rập khuôn theo mẫu, sao chép chưa phát huy hết khả năng
sáng tạo và sự linh hoạt của người giáo viên khi tổ chức hoạt động tạo hình. Là
một giáo viên đứng lớp tôi luôn muốn tìm ra cái mới lạ để tổ chức các hoạt động
giúp trẻ hứng thú tham gia tốt các hoạt động nhất là động phát triển thẩm mỹ
nên tôi đã chọn biện pháp “Biện pháp phát triển thẩm mỹ cho trẻ 3 - 4 tuổi thông
qua hoạt động tạo hình” nhằm tìm ra các phương pháp, biện pháp tối ưu góp
phần phát triển kỹ năng tạo hình và phát triển thẫm mỹ cho trẻ.
Phần II. Nội dung
1. Đánh giá thực trạng:
Năm học 2022 - 2023 tôi được nhà trường phân công giảng dạy tại lớp mẫu
giáo 3-4 tuổi B. Trong lớp 2 giáo viên đều có trình độ trên chuẩn và số trẻ là 24
cháu.Qua quá trình thực hiện biện pháp, bản thân tôi gặp phải những thuận lợi
khó khăn sau:
a. Thuận lợi:
Trường lớp khá rộng rãi, là môi trường lý tưởng cho mọi hoạt động của cô
và trẻ. Cơ vở vật chất trong lớp được nhà trường trang bị khá đầy đủ.
Ban giám hiệu vững về chuyên môn, luôn sát sao chỉ đạo giáo viên thực
hiện tốt chuyên môn của mình.
Là giáo viên có trình độ trên chuẩn, nhiều năm kinh nghiệm giảng dạy,
nắm vững chuyên môn, luôn nhiệt tình, yêu nghề mến trẻ, tâm huyết với nghề,
ham học hỏi nâng cao chuyên môn nghiệp vụ, nắm bắt được khả năng của từng
trẻ.
b. Khó khăn:
Đa số trẻ chưa học qua lớp nhà trẻ nên kỹ năng tạo hình còn hạn chế
Ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế một số cháu còn nói ngọng phát âm chưa rõ,
chưa diễn tả được ý hiểu của mình đối với người khác.
Trẻ đến lớp còn nhút nhát, khóc nhè, không tích cực hoạt động. Nề nếp của
các cháu còn lộn xộn.
Một số gia đình còn nuông chiều con thái quá, luôn sẵn sàng phục vụ trẻ
nên các cháu có thái độ ngang bướng, ỷ lại tới lớp hay làm nũng cô giáo khi
không đáp ứng nhu càu của trẻ.
1
Một số trẻ do thời tiết thay đổi thất thường nên hay bị ốm, sốt phải thường
xuyên nghỉ học nên phần nào ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục của trẻ. Qua
điều tra thực tế về kỹ năng tạo hình bao gồm tô màu, vẽ, nặn, xé dán của trẻ tại
lớp còn rất nhiều hạn chế. Kết quả khảo sát thực tế đầu năm như sau:
(Bảng khảo sát đầu năm – Tháng 9
Nội dung Tổng
số
cháu
Tốt Khá Trung
bình
Yếu
SL % SL % SL % SL %
Kỹ năng tô màu
24 5 20,8 10
41,7
9 37,5
Kỹ năng nặn
7
29,2
9 37,5 8 33,3
Kỹ năng dán
5 20,8 7 29,2 12 50
Từ những số liệu trên cho thấy kỹ năng tạo hình của trẻ là rất hạn chế. Đa
số trẻ chưa thể cầm bút tô màu, nặn và xé, dán được. Trước những thực trạng
trên tôi luôn trăn trở làm thế nào để giúp trẻ thực hiện tốt các hoạt động tạo hình
và tôi đã tìm ra được các giải pháp như sau.
2.Trình bày biện pháp :
a. Cung cấp hiểu biết về cái đẹp, tạo cho trẻ có cảm xúc về cái đẹp
thông qua việc tạo môi trường trong lớp học và ngoài lớp học, sử dụng
nguyên vật liệu phong phú đa dạng.
- Tạo môi trường đẹp trong lớp là để khi trẻ đến lớp ấn tượng đầu tiên tác
động vào trẻ là toàn bộ sự bài trí, cách sắp xếp trang trí lớp học của trẻ. Trẻ quan
sát xung quanh xem lớp mình có khác nhà mình không? Có đẹp hơn nhà mình
không?...Chính môi trường lớp học sẽ tạo ấn tượng khó phai trong tâm trí trẻ.
Đây là tác động cần thiết để hình thành cảm xúc nghệ thuật cho trẻ. Để làm
được điều này trước tiên phải chú trong việc tạo môi trường trong và ngoài lớp
phù hợp với độ tuổi của trẻ và phù hợp với điều kiện thực tế của nhóm lớp đang
giảng dạy và phải tạo được sự gần gũi, phong phú để thu hút trẻ tham gia vào
hoạt động.
+ Với môi trường trong lớp: Các mảng chính trong lớp như mảng chủ đề,
các tiêu đề của các góc. Để gây ấn tượng cho trẻ tôi thường sưu tầm các hình
ảnh ngộ nghĩnh, có màu sắc bố cục hợp lí và có tên thật gần gũi với trẻ ví dụ:
Mảng chủ đề tôi để vị trí gần chính giữa lớp để trẻ dễ nhìn dễ thấy. Nội dung
của mảng chủ đề thường tổng hợp các hình ảnh về chủ đề: Như chủ đề trường
Mầm non: Có hình ảnh ngôi trường, đu quay, cầu trượt, lớp học của bé, các đồ
chơi trong lớp, hình ảnh các bé đang chơi…Các góc hoạt động như góc phân vai
tôi sưu tầm hình ảnh bé mặc mặc tạp dề nấu cơm, có đồ dùng dụng cụ chế biến.
Hay góc xây dựng tôi sưu tầm hình ảnh bé đang xây dựng......
+ Để gây hứng thú cho trẻ trong góc nghệ thuật thì tuỳ theo từng chủ đề
tiến hành mà tôi có thể chuẩn bị mảng cung cấp kiến thức, các nguyên vật liệu
phù hợp và phong phú về chủng loại ví dụ: Giấy màu, tranh ảnh cũ, báo tạp chí,
sáp màu, đất nặn, lá cây các loại, chai lọ nhựa…Các nguyên vật liệu chuẩn bị
2
cho trẻ luôn để ở trạng thái mở giúp trẻ dễ lấy dễ sử dụng khi vào hoạt động. Từ
đó giúp trẻ được thoải mái tạo ra các sản phẩm theo khả năng của mình, đồng
thời trẻ được củng cố và làm quen kiến thức, giúp trẻ tăng thêm vốn kiến thức,
kỹ năng hơn trong giờ hoạt động chung ví dụ: Với chủ đề “Bản thân” ở góc
nghệ thuật tôi cho trẻ tô màu bàn tay dễ thương để ở góc sản phẩm của bé hoặc
tranh một số bộ phận trẻn cơ thể của bé, trang phục của bé…để cung cấp kiến
thức cho trẻ. Khi trẻ vào góc chơi hoặc giờ đón trả trẻ tôi thu hút gợi ý trẻ quan
sát những sản phẩm đó để tạo ấn tượng ban đầu cho trẻ, lôi cuốn trẻ thực hiện
các sản phẩm của mình nhằm hình thành và phát triển kỹ năng tô màu cho trẻ.
+ Với những nhóm trẻ chưa thể hiện được cô có thể hướng dẫn trẻ một
cách tỉ mỉ hơn về cách (cách cầm bút, tô màu, dán..) hoặc cô kết hợp làm chung
với trẻ về bức tranh đó cùng với lời động viên khuyến khích giúp trẻ có tâm thế
hơn. Như vậy với chủ đề “bản thân” khi tiến hành cho trẻ thực hiện theo nhiều
hình thức khác nhau sẽ tạo cho trẻ cảm giác thoải mái, không gò bó, chán nản
giúp trẻ sẽ tích cực hoạt động sâu hơn trong góc chơi từ đó đối tượng cô định
cung cấp hoặc củng cố cho trẻ sẽ dần dần được hình thành trong tâm trí của trẻ.
Từ đó sẽ giúp trẻ phát triển kỹ năng về tạo hình.
+ Không những chỉ có góc tạo hình mới phát huy khả năng tạo hình của trẻ
mà ở các góc chơi khác cô cũng có thể rèn luyện kỹ năng về tạo hình cho trẻ. Cụ
thể ở góc học tập luôn có nội dung hình thành và cũng cố cho trẻ kiến thức về
toán và khám phá, thơ truyện...giáo viên tạo cơ hội cho trẻ được vẽ, tô màu, xé
dán, hoạt động trên các mảng tường, qua đó có thể lồng ghép rèn luyện kỹ năng
tạo hình cho trẻ ví dụ: ở chủ đề “Bản thân” cô chuẩn bị nhiều nguyên vật như
tranh bằng nét chấm mờ, tranh các con bộ phận trên cơ thể, trang phục bạn trai ,
bạn gái cho trẻ tô màu và gắn lên mảng toán số lượng mà trẻ đang học....
- Xây dựng môi trường bên ngoài cũng cần được chú trong để phát triển
thẩm mỹ cho trẻ. Ngoài xây dựng các khu vui chơi, các đồ chơi phát triển vận
động thì giáo viên cần tham mưu với nhà trường làm thêm các gian hàng sáng
tạo cho trẻ chơi khi ra hoạt động ngoài trời. Chuẩn nhiều nguyên vật liệu để lôi
cuốn trẻ tham gia vào hoạt động như màu nước và các khuôn để trẻ in hình trên
cát, giấy trắng để trẻ chơi in hình, tạo ra những bức tranh phong phú. Giáo viên
có thể chuẩn bị các nguyên vật địa phương như lá cây chai nhựa, sỏi, vỏ hến,
len, kéo, hồ dán để trẻ cùng cô tạo ra những bức tranh mà trẻ thích.
Như vậy ở trong mỗi góc chơi, nhóm chơi chỉ có một nhóm trẻ tham gia
hoạt động sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho giáo viên muốn rèn trẻ cá biệt yếu kém
và củng cố kỹ năng tạo hình cho trẻ từ đó giúp trẻ phát triển hơn về khả năng tạo
hình. Từ kết quả đó sẽ kích thích lòng ham muốn say mê với hoạt động tạo hình
góp phần phát triển thẫm mỹ cho trẻ.
b. Cho trẻ cảm nhận sự thay đổi hàng ngày của lớp
Từ sự sắp xếp đồ dùng đồ chơi, sự bài trí lớp học, rồi dần dần là các hình
ảnh trên các mảng tường, những hình ảnh của chủ đề mới.... Khi bức tranh có
bàn tay góp sức của trẻ được gắn lên, tôi cảm nhận thấy niềm vui sướng của trẻ,
trẻ quan sát, cùng nhau nhận xét và có ý thức hơn, mong muốn được góp sức
cùng cô làm tranh trang trí.
3
Những sản phẩm của trẻ được trang trí lớp lại phục vụ được nhu cầu vui
chơi của trẻ tôi cảm giác trẻ tự tin vui vẻ hơn khi tới lớp, cũng từ đây ý thức giữ
gìn lớp học cũng được nâng lên, trẻ biết giữ gìn những hình ảnh, đồ dùng, đồ
chơi xung quanh lớp, biết cùng nhau chơi, cất và sắp xếp đồ dùng đúng như theo
hướng dẫn của cô. Biết ngắm nhìn sắp xếp lại đồ chơi khi chưa gọn gàng… trẻ
mong muốn được tham gia vào hoạt động tạo hình được tăng lên rõ rệt.
c. Rèn luyện kỹ năng tạo hình cho trẻ.
Trẻ 3-4 tuổi kỹ năng cầm bút còn ngượng, trẻ chưa biết cách cầm bút,
đường nét mà trẻ vẽ, tô màu còn vụng về. Đầu năm học kỹ năng tô màu của trẻ
còn hạn chế, 1 số trẻ trẻ chưa nhận biết hết màu sắc tô màu còn nghệch ngoạc
và tô màu nhem ra ngoài. Chính vì vậy giáo viên cần có những tác động tích cực
lên từng cá nhân để rèn luyện kỹ năng tạo hình cho trẻ từng ngày. Từ việc tạo
môi trường thẩm mỹ xung quanh lớp để gây ấn tượng, kích thích lòng ham
muốn của trẻ tạo ra sản phẩm để được trưng bày trang trí trong lớp. Để phát huy
tính tích cực hoạt động ở trẻ, một trong những phương pháp của quá trình đổi
mới là lấy trẻ làm trung tâm, trẻ phải được hoạt động và sản phẩm của trẻ phải
đa dạng, phong phú, sáng tạo. Để giúp trẻ làm được sản phẩm vấn đề đặt ra là
cần dạy trẻ một số kỹ năng cơ bản tạo hình. Vì vậy tôi đã tiến hành dạy trẻ một
số kỹ năng tạo hình cơ bản sau:
+ Kỹ năng cầm bút tạo ra các bức tranh nghệ thuật: Đây là thao tác khó
khăn đối với trẻ 3-4 tuổi vì vậy trước tiên cho trẻ cầm bút theo ý thích của trẻ và
trẻ di màu được sau đó hướng dẫn trẻ cách cầm bút để di màu không bị nhem ra
ngoài các hoạt động đó được liên tục thực hiện tạo thành kỹ năng ví dụ: Đầu tiên
tôi hướng dẫn trẻ cách cầm bút bằng tay phải, cho trẻ tô màu theo khả năng của
trẻ. Sau đó tô màu các hình ảnh to rõ nét, ít chi tiết.
+ Dạy trẻ kỹ năng nặn : Đối với trẻ 3-4 tuổi vận động tinh của trẻ phát triển
ở mức độ thấp. Vì vậy cần rèn luyện cho trẻ một số kỹ năng cơ bản sử dụng đất
để tạo ra sản phẩm ví dụ: dạy trẻ làm các động tác xoay tròn, ấn bẹt để nặn trứng
ốp la, quả bóng, lăn dọc và gắn dính để nặn vòng, xoay tròn
+ Dạy trẻ kỹ năng phết hồ và dán đây là kỹ năng khó đối với trẻ 3-4 tuổi vì
tay của trẻ chưa có độ khéo léo nên thường hay phết nhiều hồ, khi dán bị nhăn
hình. Vì vậy khi trẻ dán cô dạy trẻ kỹ năng đặt hình sắp xếp bố cục trước sau đó
lật nên phết vừa đủ hồ ở phía sau của giấy sau đó dán và miết nhẹ tay để cho các
hình nhr không bị nhăn, rách. Làm như vậy trẻ dễ thao tác và định hình được sản
phẩm của mình định làm ra nó. Khi trẻ thực hiện tốt sản phẩm tạo hình cô cần
biểu dương khen ngợi, động viên trẻ kịp thời để trẻ hứng thú hơn.
d. Phối kết hợp với phụ huynh
Để nâng cao hoạt động tạo hình cho trẻ và để có sự giáo dục đồng bộ giữa
gia đình và nhà trường là một việc làm hết sức cần thiết bởi tôi nhận thấy rằng
tất cả mọi khó khăn trong học tập không thể thiếu được vai trò của phụ huynh.
Vì vậy ngay từ đầu năm học để phụ huynh hiểu thêm về hoạt động tạo hình tôi
đã vận động tuyên truyền để phụ huynh có nhận thức sâu sắc hơn về hoạt động
này, đồng thời tôi thường xuyên gặp gỡ trao đổi với các bậc phụ huynh về tầm
quan trọng của hoạt động tạo hình trong trường mầm non nói chung và đối với
trẻ 3-4 tuổi nói riêng. Hoạt động tạo hình không chỉ giúp trẻ phát triển thẩm mỹ,
4
biết nhìn nhận cái đẹp và đánh giá cái đẹp mà còn giúp trẻ rèn luyện đôi bàn tay
khéo léo, vững chắc, linh hoạt hơn tạo tiền đề cho các độ tuổi khác nhau.
- Bên cạnh đó trước khi tiên hành các đề tài tạo hình tôi thường xuyên trao
đổi, thông báo với phụ huynh về các đề tài để phụ huynh có thể trò chuyện với
trẻ ở tại gia đình về các đề tài đó, từ đó giúp trẻ hiểu trước, hiểu sâu hơn, có cảm
xúc về đề tài từ đó trẻ sẽ hứng thú hoạt động khi cô đưa đề tài đó ra.
- Với những ngày nghĩ, tôi gợi ý cho trẻ tô màu, dán một số đề tài và
mang sản phẩm đó về tặng người thân ví dụ: “Nhân ngày 20/10 cho trẻ tô
màu những bông hoa thật đẹp để mang về tặng cho bà và mẹ của mình .
- Trong lớp tôi cũng tạo ra những mảng để trưng bày sản phẩm của trẻ
cũng như triển lãm những bức tranh đẹp, thu hút sự chú ý của các bậc phụ
huynh, từ đó có thể tiếp cận trao đổi thông tin một cách thân thiện và thường
xuyên thăm hỏi cách thức phụ huynh hướng dẫn cho trẻ ở nhà, để nắm được
những khó khăn họ mắc phải và cùng nhau tháo gỡ những vướng mắc đó, còn về
phần cô sẽ hiểu sâu thêm một số đặc điểm của trẻ hơn để có hướng khắc phục.
Phần III. Hiệu quả thực hiện của việc áp dụng biện pháp trong thực
tế dạy học:
Sau thời gian hơn 2 tháng áp dụng đề tài mà mình đã nghiên cứu vào thực
tế lớp mình tôi nhận thấy trẻ lớp tôi đã có những tiến bộ rõ ràng
- Đa số trẻ rất thích đi học, vui vẻ hồn nhiên khi tới lớp, yêu mến lớp học
của mình, có ý thức giữ gìn môi trường lớp học.
- Trẻ luôn có hứng thú khi tham gia các hoạt động tạo hình, có một số kỹ
năng hoạt động tạo hình cơ bản như tô màu, dán, nặn
- Đa số trẻ tuy chưa học qua lớp trẻ nhưng cũng đã theo kịp các bạn trong
lớp và thậm chí có khả năng tạo hình tốt hơn một số bạn đi học trước.
- Khi kết quả trên trẻ đạt cao bản thân tôi cảm thấy tự tin và có nhiều sáng
tạo hơn khi dạy trẻ, biết kết hợp đan xen các hình thức cũng như lồng ghép trong
phương pháp giảng dạy, biết tận dụng những cái mới lạ vào các hoạt động để
các cháu hứng thú, hoạt động tích cực và đạt kết quả cao.
- Phụ huynh dần hiểu ra được tầm qaun trọng khi đưa trẻ đến trường ngay
từ độ tuổi mầm non và phương pháp học tập của chương trình Mẫu giáo tuy đơn
giản như trò chơi nhưng lại mang nhiều kết quả tích cực, từ đó tin tưởng và phối
hợp tốt với giáo viên trong công tác chăm sóc giáo dục trẻ.
5