I. PHẦN MỞ ĐẦU
Như chúng ta đã biết, việc rèn luyện nền nếp thói quen tốt cho trẻ 25-36
tháng tuổi ở trường mầm non là việc làm hết sức quan trọng nhằm đáp ứng yêu
cầu về nội dung giáo dục dinh dưỡng, sức khỏa của Chương trình Giáo dục mầm
non (GDMN). Khi đã có những nền nếp, thói quen tốt sẽ giúp cho trẻ giảm bớt
đi sự bỡ ngỡ, lo âu khi tiếp cận với môi trường mới và bước đầu giáo dục cho trẻ
một số kỹ năng sống cơ bản, đây cũng là một trong những yếu tố giúp cho việc
hình thành và phát triển nhân cách toàn diện của trẻ sau này.
Là một giáo viên mầm non được sự phân công phụ trách nhóm trẻ 25-36
tháng tuổi, tôi nhận thấy trẻ lứa tuổi này có đặc điểm tâm sinh lý chưa ổn định,
trẻ dễ bị tổn thương về thể chất lẫn tinh thần. Từ môi trường sống là gia đình trẻ
đến với môi trường lớp học, trường mầm non nên mọi thứ đều lạ lẫm, trẻ có cảm
giác e dè, sợ hãi, không muốn tiếp xúc với mọi người, không chấp nhận sự giúp
đỡ của các cô giáo, thậm chí còn la khóc, không ăn, không ngủ, hoặc không
tham gia vào các hoạt động… có trẻ dường như không hoà nhập vào tập thể.
Chính vì thế tôi thấy việc giáo dục trẻ, đưa trẻ vào nền nếp thói quen để trẻ
mạnh dạn tham gia vào các hoạt động ở trường, lớp là việc làm hết sức cần thiết.
Vậy làm thế nào để nhanh chóng đưa trẻ vào nền nếp thói quen ngay từ
những ngày đầu, những ngày mà trẻ không muốn rời xa mẹ để đến với cô giáo
và các bạn là điều trăn trở của nhiều giáo viên mầm non vì đây là một trong
những nhiệm vụ quan trọng và cần thiết để thực hiện tốt công tác chăm sóc, giáo
dục trẻ. Những thói quen tốt, sinh hoạt có nề nếp sẽ giúp cho cơ thể trẻ phát triển
khỏe mạnh, chống đỡ được các bệnh tật, thích nghi được với điều kiện sống,
giúp trẻ trở thành một con người có ích sau này. Nhưng vấn đề đặt ra là làm thế
nào để trẻ có một sức khỏe tốt, một trí tuệ tốt. Ngoài những yếu tố về dinh
dưỡng, thể dục thể thao, tinh thần thoải mái, môi trường sống trong sạch thì việc
thực hiện một số nền nếp, thói quen tốt trong sinh hoạt hàng ngày đóng một vai
trò vô cùng quan trọng. Đô i với tre nhà trẻ, thể lực còn non yê u, châ
m chạp nên
viê
c giao du
c các nền nếp, thói quen tốt cho tre la hoàn toan phu
thuôc vao cô
giao, người thân. Nhận thức được tầm quan trọng đó, qua tìm tòi nghiên cứu, tôi
hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa, vai trò của việc giáo dục, rèn luyện nền nếp thói
quen đối với sự phát triển của trẻ nên tôi mạnh dạn chia sẽ một số kinh nghiệm
qua Đề tài “Một số biện pháp rèn luyện nền nếp, thói quen tốt cho trẻ 25-36
tháng tuổi”.
II. NỘI DUNG
1. Đánh giá thực trạng
Trường Mầm non Hải An chúng tôi là một trường thuộc vùng đặc biệt khó
khăn ven biển bãi ngang. Trường có 2 điểm trường và 13 nhóm, lớp trong đó có
09 lớp mẫu giáo và 03 nhóm trẻ 25-36 tháng. Nhiều năm qua, cùng với sự quan
tâm của các ngành, các cấp, Ban giám hiệu nhà trường, cơ sở vật chất trường lớp
2
đã được đầu tư thêm đáng kể. Việc xây dựng và thực hiện Chương trình GDMN
cũng được nhà trường quan tâm chú trọng, các giải pháp nhằm nâng cao hiệu
quả công tác chăm sóc, giáo dục trẻ được triển khai đồng bộ nên chất lượng giáo
dục nhà trường ngày một nâng lên rõ rệt. Tuy nhiên, vẫn còn có một số hạn chế,
khó khăn nhất định làm ảnh hưởng đến chất lượng chung của nhà trường.
Với đặc điểm tình hình như vậy, khi thực hiện đề tài này tôi nhận thấy có
một số thuận lợi và khó khăn sau:
* Về thuận lợi
Việc giáo dục nền nếp thói quen cho trẻ rất được nhà trường và bản thân
tôi quan tâm chú trọng. Ngay từ khâu xây dựng Kế hoạch chương trình năm học
nhà trường đã tập trung thảo luận, lấy ý kiến của giáo viên để lựa chọn các nội
dung sao cho phù hợp với tình hình thực tiễn địa phương, nhóm lớp. Hằng năm,
nhà trường đều cấp phát đầy đủ các tài liệu như: Hướng dẫn thực hiện chương
trình GDMN; Hướng dẫn tổ chức các hoạt động chăm sóc, nuôi dưỡng; Hướng
dẫn giáo dục kỹ năng sống cho trẻ để giáo viên học tập, nghiên cứu; Các tổ
chuyên môn luôn chú trọng việc định hướng cho giáo viên tổ chức có hiệu quả
hoạt động rèn luyện nền nếp thói quen cho trẻ thông qua các chuyên đề cấp
trường, cấp tổ. Nhà trường cũng đầu tư mua sắm thêm đồ dùng dụng cụ, trang
thiết bị dạy học đáp ứng hoạt động chăm sóc, giáo dục trẻ; tổ chức thao giảng,
dự giờ về hoạt động rèn nền nếp thói quen cho trẻ, qua đó rút kinh nghiệm để
giáo viên thực hiện ngày một tốt hơn nội dung này. Bên cạnh đó, nhà trường còn
phối hợp với phụ huynh tổ chức các hoạt động như hội thảo, truyền thông về
dinh dưỡng sức khỏe...bản thân tôi cũng thường xuyên trao đổi, hướng dẫn phụ
huynh về việc giáo dục một số nền nếp thói quen tốt cho trẻ tại gia đình, qua đó,
phụ huynh cũng rất nhiệt tình quan tâm đến lớp, các con, thường xuyên trao
đổi với cô giáo về tình hình con trẻ để cùng chăm sóc và giáo dục trẻ tốt hơn.
* Khó khăn
- Đối với trẻ: Trẻ đang sống trong môi trường gia đình khi đến trường là
nơi hoàn toàn mới mẻ với trẻ, do đó trẻ chưa quen với nền nếp, thói quen của
lớp; tính rụt rè, cá tính nên một số trẻ hay quấy khóc nhiều, nghỉ ốm dài ngày..
khả năng giao tiếp về ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế nên chưa lĩnh hội được hết
nội dung cô giáo hướng dẫn; kỹ năng các vận động thao tác còn chưa nhanh
nhẹn, vững vàng nên còn lúng túng, vụng về.
- Đối với phụ huynh trẻ: Một số phụ huynh nhận thức chưa sâu sắc nên
cho rằng lứa tuổi trẻ còn bé việc rèn nền nếp, thói quen cho trẻ chưa quan trọng,
còn nuông chiều con nhỏ, chưa biết cách rèn cho con có những kỹ năng tự phục
vụ bản thân phù hợp với lứa tuổi.
Đứng trước những khó khăn thuận lợi như trên, để thực hiện tốt Đề tài
“Một số biện pháp rèn luyện nền nếp, thói quen tốt cho trẻ 25-36 tháng tuổi” tôi
3
đã tiến hành khảo sát một số nội dung về rèn nền nếp thói quen cho trẻ trong
nhóm lớp, kết quả như sau:
TT
Nội dung khảo sát
Số trẻ
được
khảo sát
Đạt
Chưa đạt
Số trẻ
Tỉ lệ %
Số trẻ
Tỉ lệ %
1
Trẻ biết tham gia vào
các hoạt động giáo dục
nền nếp, thói quen cùng
cô giáo
22
18
82%
4
18%
2
Trẻ có một số nền nếp
thói quen tốt trong sinh
hoạt
22
16
73%
6
27%
3
Trẻ có một số kiến
thức, kỹ năng tự phục
vụ và giữ gìn sức khỏe
22
15
68%
7
32%
2. Một số biện pháp rèn luyện nền nếp, thói quen tốt cho trẻ 25-36 tháng.
2.1. Phân nhóm theo đặc điểm tâm sinh lý của trẻ để có biện pháp giáo
dục, rèn luyện thích hợp
Bên cạnh việc thực hiện các nội dung giáo dục, rèn luyện nền nếp thói
quen cho trẻ theo Chương trình chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ chung là
vấn đề trọng tâm thì việc tiến hành tổ chức các hoạt động để đưa các cháu đi vào
nền nếp thói quen ở mọi lúc, mọi nơi phải được giáo viên chú trọng. Mọi hoạt
động trong ngày của trẻ giáo viên đều phải quan sát, theo dõi và lập ra kế hoạch
thực hiện hàng ngày, hàng tuần, hàng tháng sao cho phù hợp với trẻ trong nhóm
lớp của mình. Giáo viên phải tiến hành phân nhóm theo đối tượng trẻ để lựa
chọn nội dung giáo dục, rèn luyện phù hợp theo từng nhóm trẻ. Trong các hoạt
động hàng ngày, việc sắp xếp, bố trí chỗ ngồi cho từng cháu giáo viên cũng
nghiên cứu để sắp xếp một cách hợp lý nhất như:
+ Trẻ nhút nhát, chậm chạp hay sợ sệt ngồi cạnh trẻ nhanh nhẹn, mạnh
dạn để trẻ cảm thấy được yên tâm và học hỏi thêm ở bạn tính tự tin, hoạt bát
hơn.
+ Trẻ có khả năng tiếp thu và lĩnh hội tốt ngồi cạnh trẻ tiếp thu và lĩnh hội
chậm hơn để trẻ có thể bắt chước theo bạn những kiến thức, kỹ năng còn thiếu.
+ Trẻ hiếu động, cá biệt hay nói chuyện ngồi cạnh trẻ ngoan ngoãn, nhu
mỳ, ngồi cạnh cô giáo, để dễ quan sát và tiện cho việc điều hành trẻ tốt hơn.
4
Sau khi phân nhóm được đối tượng trẻ giáo viên tiến hành các hoạt động.
Quá trình hướng dẫn và tương tác với trẻ, giáo viên chú ý theo dõi để nắm bắt
kết quả trên trẻ, thường xuyên động viên, khích lệ sự tiến bộ đối của trẻ, đặc biệt
khen ngợi kịp thời đối với những trẻ hiếu động, cá biệt khi thấy trẻ ngoan hơn;
thường xuyên uốn nắn và tập cho trẻ cách đi, đứng, xưng hô, cách trả lời cô khi
cần thiết...
Sau mỗi giai đoạn tác động, khi trẻ đã có sự tiến bộ, giáo viên tiến hành
đánh giá và phân nhóm lại sao cho phù hợp với tình hình thực tế của trẻ.
2.2. Đưa các nội dung giáo dục, rèn luyện nền nếp thói quen tốt cho trẻ
vào trong các hoạt động, ở mọi lúc mọi nơi.
Trên cơ sở tình hình thực tế của trẻ, giáo viên lựa chọn các nội dung giáo
dục, rèn luyện nền nếp thói quen tốt cho trẻ sao cho phù hợp. Các nội dung có
thể lựa chọn như:
- Tập luyện nền nếp, thói quen trong sinh hoạt hàng ngàng như: cách xưng
hô, chào hỏi; Tập luyện nền nếp thói quen tốt trong ăn uống, ngũ nghỉ như: ăn
chín, uống chín, biết rửa tay trước khi ăn, uống nước sau khi ăn, trong lúc ăn
không nói chuyện, không làm rơi thức ăn bừa bãi..Luyện thói quen ngủ một giấc
trưa: Không thức giấc, quấy khóc.
- Làm quen với một số việc tự phục vụ và giữ gìn sức khỏe như: Tự xúc
cơm, tự uống nước; tự mặc-cởi quần áo, đi dép; đi vệ sinh đúng nơi quy định bỏ
rác đúng nơi quy định. Tập nói với người lớn khi có nhu cầu ăn, ngủ, vệ sinh;
Tập một số thao tác đơn giản trong rửa tay, lau mặt...
- Tập cho trẻ một số nền nếp, thói quen trong sinh hoạt ở nhóm lớp như:
Xếp hàng, chờ đến lượt; để đồ dùng đồ chơi vào nơi quy định.
Việc giáo dục, rèn luyện nền nếp thói quen tốt cho trẻ nhà trẻ 25-36
tháng tuổi không phải là chuyện dễ dàng và đơn giản mà là việc làm đòi hỏi sự
đầu tư lâu dài của giáo viên, không thể thực hiện trong ngày một ngày hai. Bởi
trên thực tế các cháu còn rất bé, chưa có ý thức đúng đắn về hành vi của mình,
trẻ khó nhớ nhưng dễ quên. Vì vậy, giáo viên phải thực hiện các nội dung lặp đi,
lặp lại hàng ngày trong mọi thời điểm và trong mọi hoạt động để tạo cho trẻ cơ
hội bắt chước, làm theo nhiều lần, từ đó trẻ ghi nhớ và lâu dài sẽ trở thành hành
vi, thói quen, nề nếp tốt. Trong hoạt động hàng ngày của trẻ ở lớp như: Hoạt
động ăn, ngủ, vệ sinh; vui chơi; tập luyện ...được tổ chức vào các thời điểm theo
chế độ sinh hoạt một ngày của trẻ giáo viên đều có thể lồng ghép các nội dung
giáo dục, rèn luyện luyện thói quen tốt cho trẻ.
Để trẻ vui vẻ, thoải mái và muốn làm theo cô, giáo viên cần phải luôn là
tấm gương để trẻ noi theo; phải luôn nhẹ nhàng gần gũi và tình cảm với trẻ để
kịp thời uốn nắn trẻ. Các hành vi, thói quen cần phải được giáo viên hướng dẫn
ngắn gọn, rõ ràng, chậm rãi, thao tác chuẩn xác để trẻ dễ tiếp thu, lĩnh hội. Có
thể sử dụng các bài hát, bài thơ, câu chuyện, các bài tập thực hành, các trò chơi,
5
các tình huống diễn ra trong thực tế... có nội dung giáo dục về nền nếp, thói
quen tốt để dạy trẻ.
- Ví dụ:
+ Dạy trẻ các bài tập thực hành theo các thời điểm sinh hoạt trong ngày
như: tập đánh răng; rửa mặt; rửa tay; đi vệ sinh, đi dép; bỏ rác đúng nơi quy
định; nhận biết ký hiệu và tự cất đồ dùng cá nhân; tự cất đồ dùng học tập, đồ
chơi sau mỗi hoạt động.
+ Sử dụng các tình huống thực tiễn trong ngày để rèn luyện cho trẻ thói
quen biết chào hỏi như: thông qua các cử chỉ biểu cảm theo quy ước như đập
bàn tay, nắm tay; thả tim; ôm kề má...trong hoạt động đón-trả trẻ; khi gặp khách;
dạy trẻ biết cảm ơn khi trẻ được tặng quà; biết xin lỗi khi trẻ mắc lỗi.
+ Sử dụng các bài hát, bài thơ câu chuyện:
Rèn luyện cho trẻ thói quen biết chào hỏi Qua các bài hát như: Lời
chào buổi sáng, Mẹ yêu không nào…Các bài thơ như: Chào, Miệng
xinh, Cháu chào ông ạ…
Rèn cho trẻ thói quen khi chơi xong biết cất dọn đồ chơi qua bài
thơ: “cất đồ chơi”; “Giờ chơi”...
Rèn cho trẻ thói quen khi ăn, khi ngủ qua các bài thơ như: “ Giờ
ăn”; “Giờ ngủ”; bài hát “Giờ ăn đến rồi”...
Rèn thói quen vệ sinh cho trẻ qua các bài thơ như các bài thơ:
“Chùi mũi”; “Rửa tay sạch”...
+ Sử dụng các trò chơi:
Trò chơi “Rửa tay”, “bàn chải đánh răng của tôi”
Ví dụ: Trẻ ngồi vòng tròn, xoè đôi bàn tay ra trước mặt, vừa nói
vừa làm các động tác rửa tay:
+ Rửa mu bàn tay, rửa kẻ ngón tay…tráng nước, vẩy nước, lau tay
cho khô, tay sạch quá qua trò chơi này trẻ biết các động tác rửa tay
biết giữ gìn vệ sinh cá nhân.
Ví dụ: Trẻ ngồi thoải mái trên sàn nhà, đọc và làm các động tác
cùng cô.
+ Tôi có một bàn chải nhỏ (giơ một ngón tay trỏ ra)
+ Tôi giữ nó cho thật chắc (nắm chặt tay vào)
+ Tôi đánh răng hằng ngày vào buổi sáng
+ Và lần nữa trước khi đi ngủ (dùng ngón tay trỏ làm động tác đánh
răng)
+ Rèn cho trẻ các kỹ năng ứng xử phù hợp với các tình huống trong cuộc
sống, rèn luyện sức khỏe, ý thức bảo vệ sức khỏe, phòng tránh tai nạn và những
nơi nguy hiểm cho bản thân thông qua trò chơi với tranh ảnh; xem các video...
2.3. Tăng cường phối hợp với phụ huynh trẻ để rèn luyện nề nếp thói
quen tốt cho trẻ.