
1
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1.1. Lý do chọn đề tài
Hiện nay, đổi mới giáo dục chuyển từ dạy học theo định hướng tiếp cận nội
dung (dạy học tiếp cận trang bị kiến thức) sang dạy học tiếp cận năng lực (Bộ
GD-ĐT, 2018a). Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông môn Toán 2018
là: “Hình thành và phát triển năng lực toán học, bao gồm các thành tố cốt lõi
sau: năng lực tư duy và lập luận toán học; năng lực mô hình hoá toán học
(MHHTH); năng lực giải quyết vấn đề toán học; năng lực giao tiếp toán học;
năng lực sử dụng công cụ, phương tiện học Toán” (Bộ GD-ĐT, 2018b). Mô hình
hoá Toán học là một phương tiện góp phần phát triển năng lực toán học và các
phẩm chất của học sinh, cụ thể là năng lực giải quyết vấn đề toán học, năng lực
lập luận và tư duy toán học, năng lực lập luận và tư duy toán học, năng lực sử
dụng ngôn ngữ toán học và khơi gợi tính tò mò, sáng tạo của HS. Mô hình hoá
toán học cho phép học sinh kết nối tri thức toán học trong nhà trường với thế
giới thực, chỉ ra khả năng ứng dụng của các ý tưởng toán. Mô hình hoá chỉ ra
cho học sinh một bức tranh rộng hơn, phong phú hơn về toán học, giúp cho việc
học toán trở nên ý nghĩa hơn, giúp học sinh thấy được mối liên hệ giữa toán học
với thực tiễn và ngược lại. Mô hình hoá hỗ trợ việc học các khái niệm và quá
trình học Toán của học sinh như tạo động cơ, giúp hình thành và hiểu khái niệm,
đặc biệt củng cố việc hiểu toán khi áp dụng vào những tình huống mới. Mô hình
hoá giúp trang bị cho HS các năng lực để có thể sử dụng toán giải quyết những
tình huống của cuộc sống.Việc dạy học mô hình hoá có thể triển khai ở bất kì
mức độ giáo dục nào từ tiểu học đến trung học và cả đại học.
Do vậy, năng lực MHHTH là một năng lực cơ bản, cần phát triển cho HS.
Tuy nhiên, chưa có nhiều nghiên cứu về phát triển năng lực MHHTH cho HS
trong dạy học giải quyết các bài toán thực tiễn ở THPT. Trong chương
trình,sách giáo khoa Toán 11, có nhiều bài toán thực tiễn ở các nội dung kiến
thức như: Hình học không gian, dãy số, cấp số cộng cấp số nhân, lượng giác,
xác suất ... Các dạng toán này thường ẩn chứa các yếu tố thực tiễn như: Phân
chia các khối đa diện thành các khối đa diện đặc biệt để tính được các yếu tố đặc
thù như diện tích, chi phí sản xuất; giá cả hàng hóa, lãi suất ngân hàng; các bài
toán liên môn…Do đó, đây là cơ hội để thông qua dạy học giải các bài toán thực
tiễn, phát triển năng lực MHHTH cho HS. Đề tài này chúng tôi trình bày
phương pháp sử dụng MHHTH để giải quyết các bài toán thực tiễn nói chung,
các bài toán thực tiễn ở lớp 11 nói riêng, đồng thời đề xuất một số biện pháp
phát triển năng lực MHH cho HS thông qua dạy học môn Toán.
Đây là một phương pháp dạy học quan trọng phù hợp với chương trình toán
của GDPT 2018. Các bài toán trong chủ đề này chủ yếu thuộc dạng toán có lời
văn. Để giải các bài toán dạng này HS cần phải có kiến thức toán học, kinh
nghiệm thực tế, khả năng phân tích, tổng hợp, liên kết (xác định mối liên hệ)
giữa các đại lượng toán học. Hầu hết các bài toán ở chủ đề này đều gắn với nội