SÁNG KIẾN
Đề tài:
PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC MÔ HÌNH HÓA TOÁN HỌC
CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ HỆ THỨC
LƯỢNG TRONG TAM GIÁC VÀ CHỦ ĐỀ HÀM SỐ BẬC
HAI Ở LỚP 10
Lĩnh vực: Toán học
MỤC LỤC Trang
PHẦN I ĐẶT VẤN ĐỀ
1Lý do chọn đề tài 3
2Mục đích nghiên cứu 4
3Đối tượng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu 4
4Phương pháp nghiên cứu 4
5Dự báo những đóng góp mới của đề tài 4
PHẦN II NỘI DUNG
CHƯƠNG I CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
IMột số khái niệm và thuật ngữ liên quan đến đề tài. 5
II Thực trạng về việc dạy học mô hình hóa trong dạy … 7
CHƯƠNG II CÁC GIẢI PHÁP …
1Một số biểu hiện của năng lực mô hình hóa … 11
1.1 Biểu hiện 1: Sử dụng các mô hình toán học … 11
1.2. Biểu hiện 2: Giải quyết các vấn đề toán học … 13
2Một số giải pháp góp phần phát triển năng lực … 15
2.1 Giải pháp 1: Rèn luyện kỹ năng chuyển đổi từ … 15
2.2 Giải pháp 2: Rèn luyện kỹ năng sử dụng mô hình … 22
2.3 Giải pháp 3: Rèn luyện kỹ năng chuyển đổi … 30
2.4 Giải pháp 4: Rèn luyện kỹ năng chuyển đổi các … 33
3Kế hoạch bài dạy chủ đề hàm số bậc hai và … 36
4Đánh giá hiệu quả của các giải pháp đã đề xuất … 36
5Khảo sát sự cấp thiết và tính khả thi của … 37
CHƯƠNG III THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM
1Mục đích thực nghiệm 41
2Đối tượng, địa bàn thực nghiệm 41
3Nội dung thực nghiệm 41
4Phương pháp thực nghiệm 42
5Kết quả thực nghiệm 42
PHẦN 3 KẾT LUẬN
1Kết luận 45
2Ý nghĩa của đề tài 45
3Kiến nghị 46
4Quá trình nghiên cứu đề tài 46
5Hướng phát triển của đề tài 46
TÀI LIỆU THAM KHẢO 47
PHẦN 4 PHỤ LỤC
Đề kiểm tra sau khi thực nghiệm 48
Đáp án đề kiểm tra sau khi thực nghiệm 51
DANH MỤC VIẾT TẮT
TT Ký hiệu chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ
1 CT Chương trình
2 THPT Trung học phổ thông
3 GV Giáo viên
4 SGK Sách giáo khoa
5 GDPT Giáo dục phổ thông
6 NL Năng lực
7 HS Học sinh
8 MHHTH Mô hình hóa Toán học
9 MHH Mô hình hóa
10 GD Giáo dục
11 TN Lớp thực nghiệm
12 ĐC Lớp đối chứng
PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban chấp hành Trung ương
Đảng về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu rõ “ Phát triển giáo dục và
đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình
giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người
học”.
Nghị quyết 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội về đổi mới chương trình
sách giáo khoa phổ thông cũng đã xác định mục tiêu đổi mới. Đó là:” Đổi mới CT, SGK
GDPT nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả GDPT; kết hợp
dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp; góp phần chuyển nền giáo dục nặng về
truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài
hoà đức trí thể mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”.
Tất cả các môn học trong nhà trường đều có vai trò nhất định trong việc
hình thành và phát triển NL đặc thù, riêng đối với môn Toán có thể phát triển
được các NL như: tư duy và lập luận toán học; mô hình hóa toán học MHHTH);
giải quyết vấn đề toán học; giao tiếp toán học; sử dụng công cụ và phương tiện
toán học [2]. Trong số những NL này, MHHTH là NL đã được nhiều quốc gia
trên thế giới đề cập đến từ hai thập niên trước (như: Mĩ, Đức, Pháp, Anh, Trung
Quốc, Nga,…) và là NL quan trọng của HS phổ thông.
Chương trình giáo dục phổ thông môn Toán (2018) xác định năng lực mô hình hóa
(MHH) toán học là một trong những thành tố cốt lõi của năng lực toán học cần hình thành và
phát triển cho học sinh (HS), trong đó chỉ ra thành phần và biểu hiện của năng lực cũng như
định hướng lựa chọn phương pháp và công cụ để đánh giá năng lực này. Theo đó, để đánh giá
năng lực MHH toán học cần chú trọng: lựa chọn những tình huống trong thực tiễn làm xuất
hiện bài toán toán học, từ đó đòi hỏi HS phải xác định được mô hình toán học (gồm công
thức, phương trình, bảng biểu, đồ thị,…) cho tình huống xuất hiện trong các bài toán thực
tiễn, giải quyết được những vấn đề toán học trong mô hình được thiết lập, thể hiện và đánh
giá lời giải trong ngữ cảnh thực tiễn và cải tiến được mô hình nếu cách giải quyết là không
phù hợp.
Để thực hiện được quá trình đánh giá một cách hiệu quả, điều cần thiết là giáo viên sử
dụng các tình huống học tập mà qua đó HS có cơ hội hoạt động, trải qua quá trình MHH để
giải quyết vấn đề từ đó bộc lộ những hành vi, biểu hiện của năng lực. Những hành vi mà HS
biểu hiện chính là cơ sở chính xác nhất để đánh giá năng lực của các em. Để làm được điều
này, tình huống học tập cần có một số đặc điểm nhất định mới có thể hỗ trợ cho việc đánh giá
năng lực HS.
Xuất phát từ việc đổi mới của chương trình giáo dục phổ thông cũng như yêu
cầu đổi mới về phương pháp dạy học nhằm giúp học sinh học tốt hơn, nắm bắt các kiến thức
về hệ thức lượng trong tam giác và hàm số bậc hai một cách sâu sắc hơn nên chúng tôi chọn
đề tài: “Phát triển năng lực mô hình hóa Toán học của học sinh trong dạy học chủ đề hệ
thức lượng trong tam giác và chủ đề hàm số bậc hai ở lớp 10”.
2. Mục đích nghiên cứu
Xây dựng các thành tố của năng lực mô hình hóa và đề xuất các biện pháp nhằm phát
triển năng lực mô hình hóa Toán học cho học sinh khi học chủ đề kiến thức hệ thức lượng
trong tam giác và chủ đề hàm số bậc hai.
3. Đối tượng, phạm vi và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Học sinh khối 10 cấp trung học phổ thông.
