RÈN LUYỆN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC SINH
HỌC VÀO THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “DI
TRUYỀN HỌC NGƯỜI” – SINH HỌC 12 THPT.
MÔN: SINH HỌC
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT ĐẶNG THÚC HỨA
RÈN LUYỆN NĂNG LỰC VẬN DỤNG KIẾN THỨC SINH
HỌC VÀO THỰC TIỄN TRONG DẠY HỌC CHỦ ĐỀ “DI
TRUYỀN HỌC NGƯỜI” – SINH HỌC 12 THPT.
Môn: Sinh học
Tác giả: Nguyễn Thị Nga
Năm thực hiện: 2021-2022
Điện thoại: 0945020387
MỤC LỤC
PHẦN I - MỞ ĐẦU .................................................................................................. 1
I. Lí do chọn đề tài .................................................................................................... 1
II. Mục đích và phạm vi nghiên cứu ......................................................................... 1
III. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 2
1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết........................................................................ 2
2. Phương pháp điều tra ............................................................................................ 2
3. Phương pháp tổng hợp đánh giá. ........................................................................... 2
IV. Những đóng góp mới của đề tài .......................................................................... 2
PHẦN II - NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ................................................................... 3
I. Cơ sở lý luận và thực tiễn ..................................................................................... 3
1. Cơ sở lý luận. ........................................................................................................ 3
1.1 Năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn......................................................... 3
1.2. Dạy học chủ đề. .................................................................................................. 3
2. Cơ sở thực tiễn. ..................................................................................................... 4
2.1. Thực trạng rèn luyện năng lực vận dụng vào thực tiễn cho học sinh trong dạy
học sinh học. .............................................................................................................. 4
2.1.1.Đối với giáo viên: ............................................................................................. 4
2.1.2. Đối với học sinh. ............................................................................................. 4
2.2. Phân tích mục tiêu chủ đề “Di truyền học người” – Sinh học 12 THPT. ......... 5
II. Rèn luyện năng lực vận dụng kiến thức sinh học vào thực tiễn trong dạy học chủ
đề “Di truyền học người” – Sinh học 12 THPT. ....................................................... 6
2.1. Hệ thống kiến thức chủ đề Di truyền học người liên quan đến thực tiễn. ........ 6
2.1.1. Bệnh di truyền phân tử. ................................................................................... 6
2.1.2. Hội chứng bệnh liên quan đến đột biến nhiễm sắc thể. ................................ 10
2.1.3. Bệnh ung thư ................................................................................................. 15
2.1.4. HIV/AIDS ..................................................................................................... 17
2.1.4. Tư vấn di truyền và sàng lọc trước sinh. ....................................................... 18
2.2. Quy trình xây dựng công cụ rèn luyện năng lực vận dụng vào thực tiễn: ....... 18
2.3. Một số biện pháp rèn luyện năng lực vận dụng vào thực tiễn trong dạy học chủ
đề “Di truyền học người” – Sinh học 12. ............................................................... 19
2.3.1. Nhóm biện pháp dạy học liên hệ với thực tiễn. ............................................ 19
2.3.1.1. Câu hỏi, bài tập nhận thức liên hệ thực tiễn. .............................................. 19
2.3.1.2. Bài tập tình huống. ..................................................................................... 30
2.3.1.3. Đóng vai. .................................................................................................... 32
2.3.2. Nhóm biện pháp dạy học trải nghiệm. .......................................................... 37
2.4. Quy trình rèn luyện năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn trong dạy
họcchủ đề “Di truyền học người” – Sinh học 12. ................................................... 39
2.5. Đánh giá việc rèn luyện năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn. .............. 40
2.5.1. Tiêu chí đánh giá việc rèn luyện năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn.
................................................................................................................................. 40
2.5.2. Ví dụ thiết kế công cụ đánh giá năng lực vận dụng kiến thức vào thực tiễn
trong dạy học chủ đề Di truyền học người. ............................................................. 41
III. Thực nghiệm đánh giá hiệu quả. ....................................................................... 44
1. Đánh giá hiệu quả ................................................................................................ 44
2. Hiệu quả của đề tài .............................................................................................. 46
PHẦN BA - KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ............................................................ 49
1. Kết luận ............................................................................................................... 49
2. Kiến nghị. ............................................................................................................ 49
TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................... 50
1
PHẦN I: MỞ ĐẦU
I. Lí do chọn đề tài
Thế giới đang bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Kỷ nguyên
số càng làm cho nguồn thông tin của loài người trở nên đa dạng, rộng mở, dễ tiếp
cận hơn bao giờ hết. Sự phát triển của nền kinh tế số càng đòi hỏi nền giáo dục đào
tạo ra những con người người có kiến thức, năng động, sáng tạo với năng lực tư
duy và hành động độc lập, có năng lực giải quyết vấn đề; năng lực thích ứng và
khả năng cạnh tranh cao. Trong bối cảnh, thế giới luôn biến động không ngừng;
nếu không có sự chuẩn bị trong đào tạo con người có khả năng thích ứng sự thay
đổi thì chắc chắn sẽ nhanh chóng tụt hậu.
Để đào tạo ra con người đáp ứng được những yêu cầu trên, Đảng và Nhà
nước ta đã có chủ trương đổi mới toàn diện giáo dục lấy đổi mới phương pháp giáo
dục là khâu đột phá. Luật giáo dục năm 2005 đã xác định “Phương pháp giáo dục
phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh;
phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học,
khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn;
tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho học sinh”. Việc dạy
chuyển từ tiếp cận kiến thức sang tiếp cận năng lực; đặc biệt chú trọng vận dụng
phối hợp các thành phần kiến thức khác nhau để giải quyết các các tình huống, các
vấn đề trong cuộc sống.
Trong xu hướng phát triển giáo dục hiện nay, bên cạnh đổi mới các phương
pháp dạy học, đổi mới chương trình, nội dung dạy học là điều cần thiết. Chương
trình nhà trường đang xây dựng theo hướng dạy học tích hợp. Việc tích hợp những
nội dung từ một số đơn vị kiến thức, bài học trong một môn học hoặc giữa các môn
học có liên hệ với nhau làm thành các chủ đề dạy học là phù hợp, thực tế, giúp học
sinh có thể huy động kiến thức từ nhiều nguồn, tìm kiếm thông tin, nâng cao khả
năng tự học, vận dụng kiến thức giải quyết các vấn đề thực tiễn, đời sống.
Với đặc thù nặng về kiến thức; lại là phần kiến thức chủ yếu trong thi tốt
nghiệp THPT, việc đổi mới trong dạy và học chương trình sinh học 12 vẫn còn tương
đối chậm. Trong đó, chương “Di truyền học người” tập trung làm rõ một số vấn đề
ứng dụng kiến thức di truyền trong y học và các vấn đề xã hội loài người. Đây là
những nội dung kiến thức thực tế của di truyền học nhưng vấn đề ứng dụng kiến thức
này vào đời sống còn chưa được chú trọng. Bên cạnh đó, chương “Di truyền học
người” có nhiều nội dung có thể tích hợp giáo dục lối sống cho học sinh. Do vậy, việc
xây dựng chủ đề dạy học từ 2 bài học riêng lẻ và chú trọng rèn luyện kiến thức sinh
học vào thực tiễn là phù hợp và cần thiết.
Với mong muốn vừa nâng cao hiệu quả học tập bộ môn vừa đào tạo những
con người có năng lực giải quyết vấn đề thực tiễn, chúng tôi mạnh dạn đề xuất một
