PH N 1 M ĐU
1. Lý do ch n đ tài
Đào t o nh ng con ng i lao đng phát tri n toàn di n có t duy sáng t o, ườ ư
có năng l c th c hành gi i, có kh năng đáp ng đòi h i ngày càng cao tr c ướ
yêu c u đy m nh công nghi p hóa hi n đi hóa g n v i phát tri n n n kinh t ế
tri th c và xu h ng toàn c u hóa là nhi m v c p bách đi v i ngành giáo d c ướ
n c ta hi n nay. M t trong nh ng m c tiêu c a ch ng trình giáo d c phướ ươ
thông t ng th 2018 là B o đm phát tri n ph m ch t và năng l c ng i h c ườ
thông qua n i dung giáo d c v i nh ng ki n th c, kĩ năng c b n, thi t th c, ế ơ ế
hi n đi; hài hoà đc, trí, th , mĩ; chú tr ng th c hành, v n d ng ki n th c, kĩ ế
năng đã h c đ gi i quy t v n đ trong h c t p và đi s ng”. ế
Đnh h ng đi m i ph ng pháp d y và h c theo h ng ti p c n năng l c ướ ươ ướ ế
c a ng i h c đc xác đnh trong Ngh quy t s 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 ườ ượ ế
H i ngh Trung ng 8 khóa XI c a Ban ch p hành Trung ng Đng v Đi ươ ươ
m i căn b n, toàn di n Giáo d c và Đào t o, đáp ng yêu c u công nghi p hóa,
hi n đi hóa trong đi u ki n kinh t th tr ng đnh h ng xã h i ch nghĩa và ế ườ ướ
h i nh p qu c t đã ch rõ: Ti p t c đi m i m nh m ph ng pháp d y và ế ế ươ
h c theo h ng hi n đi; phát huy tính tích c c, ch đng, sáng t o và v n ướ
d ng ki n th c, k năng c a ng i h c; kh c ph c l i truy n th áp đt m t ế ườ
chi u, ghi nh máy móc. T p trung d y cách h c, cách nghĩ, khuy n khích t ế
h c, t o c s đ ng i h c t c p nh t và đi m i tri th c, k năng, phát tri n ơ ườ
năng l c. Chuy n t h c t p ch y u trên l p sang t ch c hình th c h c t p đa ế
d ng, chú ý các ho t đng xã h i, ngo i khóa, nghiên c u khoa h c. Đy m nh
ng d ng công ngh thông tin và truy n thông trong d y và h c.
Môn V t lí là m t môn h c g n v i th c nghi m, các hi n t ng trong t ượ
nhiên h u h t đc gi i thích thông qua các ki n th c v t lí. V t lí g n v i các ế ượ ế
ho t đng trong đi s ng và có ng d ng trong nhi u lĩnh v c. Vi c d y h c
g n v i th c ti n giúp h c sinh hi u sâu h n v lí thuy t, th y đc m i liên ơ ế ượ
h gi a lí thuy t và th c ti n, gi i thích đc các hi n t ng v t lí x y ra trong ế ượ ượ
th gi i t nhiên xung quanh ta. Nó còn có m t nhi m v đc bi t quan tr ng đóế
là rèn luy n t duy sáng t o. ư
Trong th c tê day hoc v t lí, đa sô giáo viên chi chu trong đên d y ki n th c ư# # # $ # ế
lí thuy t, v n d ng ki n th c lí thuy t đ gi i các ế ế ế bài t p l p lu n, tính toán mà
ch a chu trong đên vi c v n d ng các ki n th c lí thuy t đã h c đc vào th c ư # ế ế ượ
ti n cu c s ng, khi n cho nh ng ki n th c h c sinh thu nh n đc mang tính ế ế ượ
hàn lâm, khó hi u, khó ghi nh , mang tính áp đt và xa r i th c ti n. Vi c t
ch c thi c , ki n th c thi trong ch ng trình thi THPT qu c gia, h c sinh gi i… ế ươ
vi c ra đ đ cho h c sinh v n d ng ki n th c đã h c đ gi i quy t các v n đ ế ế
th c ti n là đang còn ít, ch a sát th c, v n ch mang tính lí thuy t. ư ế D n đn m t ế
th c tr ng là h c sinh ch bi t ki n th c lí thuy t và k năng gi i ế ế ế bài t p m c
1
đ nào đó (mà ta hay g i là lý thuy t suông) ế mà quên đi các v n đ th c ti n và
vi c v n d ng ki n th c đã h c đ gi i quy t các v n đ th c ti n đó ế ế ; khi nế
cho h c sinh càng ngày càng m t h ng thú b môn v t lý. Nh v y ư , s c n
thi t ph i ế tăng c ng tính th c ti n trong các ti t h c b ng các ki n th c th cườ ế ế
ti n, d ng c , thí nghi m (có s n, t làm), video, tranh nh…có th đa h c ư
sinh tham quan, tr i nghi m. T đó giúp h c sinh phát tri n năng l c v n d ng
lí thuy t vào gi i quy t các v n đ th c ti n ế ế
Ch ng “Các đnh lu t b o toàn” V t lí 10 THPT là ch ng có nhi u hi nươ ươ
t ng g n v i đi s ng, n u nh d y h c g n v i th c ti n s làm cho h cượ ế ư
sinh h ng thú h c t p h n, nâng cao ch t l ng h c t p c a h c sinh h n. ơ ượ ơ
T nh ng lí do trình bày trên, trong khuôn kh c a SKKN, chúng tôi ch n đ
tài: Thông qua d y h c ch ng ươ “Các đnh lu t b o toàn” v t lí l p 10 THPT phát
tri n năng l c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n cho h c sinh. ế
2. M c đích nghiên c u
Phát tri n năng l c v n d ng ki n th c v t lí vào th c ti n c a h c sinh , ế
thông qua d y h c ch ng “Các đnh lu t b o toàn v t lí l p 10 THPT” ươ , đáp ng
yêu c u c a ch ng trình giáo d c ph thông t ng th 2018. ươ
3. Đi t ng, ph m vi và th i gian nghiên c u ượ
- Đi t ng: ượ Ho t đng d y và h c v t lí theo h ng phát tri n năng l c ướ
tr ng THPT Nam Đàn 2. ườ
- Ph m vi nghiên c u: Ch ng “Các đnh lu t b o toàn” V t lí 10 THPT.ươ
- Th i gian th c hi n: t tháng 08/2021 đn tháng 04/2022 ế
4. Ph ng pháp nghiên c uươ
- Nghiên c u lí lu n: nghiên c u tài li u, các công trình nghiên c u v tăng
c ng tính th c ti n trong quá trình d y h c, ph ng pháp d y h c tích c c c aườ ươ
b môn v t lý, sách giáo khoa ph thông, các ch tr ng chính sách c a Đng ươ
và Nhà n c v đi m i giáo d c và đào t o…ướ
- Ph ng pháp nghiên c u các v n đ th c ti n trong ươ Ch ng “Các đnhươ
lu t b o toàn” l p 10 THPT.
- Ti n hành th c nghi m s ph m: kh o sát ý ki n c a giáo viên, c a h cế ư ế
sinh v tăng c ng tính th c ti n trong d y h c. D gi đng nghi p, trao đi ý ườ
ki n v i giáo viên, xây d ng h th ng các câu h i, phi u đi u tra đ đi u traế ế
th c tr ng d y h c g n li n v i th c ti n các tr ng THPT n i công tác và ườ ơ
các tr ng b n.ườ
- Ph ng pháp th ng kê toán h c: s d ng ph ng pháp th ng kê toán h cươ ươ
đ x lí k t qu th c nghi m đ rút ra k t lu n, ch ng minh tính kh thi c a đ ế ế
tài.
2
5. Tính m i c a đ tài
- Đi u tra đc th c tr ng d y h c V t lý theo đnh h ng tăng c ng tính ượ ướ ườ
th c ti n m t s tr ng THPT trên đa bàn huy n Nam Đàn và huy n H ng ườ ư
Nguyên, phân tích các nguyên nhân, khó khăn, đa ra h ng kh c ph c, gi iư ướ
pháp đ nâng cao ch t l ng d y h c, áp d ng th c nghi m có hi u qu t i ượ
tr ng THPT Nam Đàn 2.ườ
- Xây d ng h th ng các tình h ng th c ti n áp d ng vào t ng quá trình ướ
d y h c c a t ng bài ph c v gi ng d y m t s bài h c trong Ch ng “Cácươ
đnh lu t b o toàn” V t lý 10 THPT nh m phát tri n năng l c gi i quy t v n đ ế
th c ti n cho HS.
- T ch c d y h c m t s bài Ch ng “Các đnh lu t b o toàn”ươ V t lý 10
t i tr ng ph thông phù h p v i đi u ki n d y h c c a nhà tr ng và thu ườ ườ
đc nh ng k t qu thi t th c nh m nâng cao ch t l ng d y h c b môn V tượ ế ế ượ
lý. Góp ph n đa ki n th c lý thuy t g n h n v i th c ti n, giúp HS th c s ư ế ế ơ
yêu thích, h ng thú h c t p v i b môn V t lý. Cùng tham gia vào phong trào thi
đua đi m i sáng t o trong d y h c đáp ng v i yêu c u ch ng trình giáo d c ươ
ph thông t ng th 2018.
3
PH N II N I DUNG
I. C S C A VI C D Y H C V T LÍ THEO H NG TĂNGƠ ƯỚ
C NG TÍNH TH C TI N TR NG THPTƯỜ ƯỜ
1.1 C u trúc c a d y h c gi i quy t v n đ tăng c ng tính th c ti n ế ườ
Đ phát huy đy đ vai trò c a h c sinh trong vi c t ch hành đng xây
d ng ki n th c, vai trò c a giáo viên trong t ch c tình hu ng h c t p và đnh ế
h ng hành đng tìm tòi xây d ng tri th c c a h c sinh, cũng nh phát huy vaiướ ư
trò c a t ng tác xã h i (c a t p th h c sinh) đi v i quá trình nh n th c c a ươ
m i cá nhân, đng th i cho h c sinh làm quen v i quy trình xây d ng, b o v cái
m i trong nghiên c u khoa h c. Ti n trình d y h c này g m các pha nh sau: ế ư
Pha th nh t: Chuy n giao nhi m v , b t n hóa tri th c phát bi u v n
đ có tính th c ti n: Giáo viên giao cho h c sinh m t nhi m v có ti m n v n
đ, h ng d n h c sinh quan tâm đn nhi m v đt ra, s n sàng nh n và t ướ ế
nguy n th c hi n nhi m v . H c sinh ý th c đc nhi m v khó khăn (v n đ ượ
xu t hi n). D i s h ng d n c a giáo viên v n đ đc chính th c di n đt. ướ ướ ượ
Pha th 2: H c sinh hành đng đc l p, t ch , trao đi, tìm tòi, gi i
quy t v n đ có tính th c ti n. H c sinh làm vi c đc l p và trao đi trongế
nhóm v cách gi i quy t v n đ, k t qu thu đc, qua đó có th ch nh lý, hoàn ế ế ượ
thi n ti p. D i s h ng d n c a giáo viên, hành đng c a h c sinh đc đnh ế ướ ướ ượ
h ng phù h p v i ti n trình nh n th c khoa h c và thông qua các tình hu ngướ ế
th c p khi c n.
Pha th 3: Tranh lu n, th ch hóa v n d ng tri th c m i. D i s ế ướ
h ng d n c a giáo viên, h c sinh tranh lu n, b o v cái xây d ng đc.ướ ượ
- Giáo viên chính xác hóa, b sung, th ch hóa tri th c m i trong tình ế
hu ng th c ti n. H c sinh chính th c ghi nh n tri th c m i và v n d ng
Sơ đ các pha DHGQVĐ ph ng theo ti n trình GQVĐ trong nghiên c u khoa ế
h c
4
S đ các pha c a ti n trình d y h c gi i quy t v n đơ ế ế
1.2. D y h c v t lí g n v i th c ti n
a) Đc đi m c a môn V t lí tr ng THPT ườ
- V t lí h c tr ng ph thông ch y u là v t lí th c nghi m. Nh m ườ ế
trang b cho HS nh ng ki n th c ph thông, c b n, hi n đi, có h th ng, bao ế ơ
g m: các khái ni m v t lí; các đnh lu t v t lí c b n; n i dung chính c a các ơ
thuy t v t lí và các ng d ng quan tr ng nh t c a v t lí trong đi s ng và trongế
s n xu t.
- V t lí h c là m t khoa h c chính xác, đòi h i v a ph i có kĩ năng quan
sát tinh t , khéo léo tác đng vào t nhiên khi làm thí nghi m, v a ph i cóế
lôgic ch t ch , bi n ch ng, v a ph i trao đi th o lu n đ kh ng đnh chân
lí.
- V t lí h c là m t môn khoa h c th c nghi m vì n i dung c a nó g n bó
ch t ch v i các s ki n th c t và có ng d ng r ng rãi trong s n xu t, đi ế
5