0
Mục Lục
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................ 1
1.Lý do chọn đề tài ..................................................................................................... 1
2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 1
3. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................. 2
4. Phạm vi nghiên cứu. ............................................................................................... 2
5. Đối tượng nghiên cứu: ........................................................................................... 2
6. Đóng góp của đề tài ................................................................................................ 2
PHẦN 2: NỘI DUNG ................................................................................................ 2
1.Cơ sở lý luận ........................................................................................................... 2
1.1. Đặc điểm tâm lý học sinh THPT ......................................................................... 2
1.2. Đặc trưng môn Ngữ văn trong việc phát triển năng lực người học .................... 3
1.3. Đề nghị luận xã hội ............................................................................................. 4
1.4. HS chậm tiến ....................................................................................................... 6
2.Cơ sở thực tiễn ........................................................................................................ 6
2.1 Thực trạng học tập của học sinh hiện nay ............................................................ 7
2.2. Đặc điểm của HS châm tiến tại trường THPT… ................................................ 7
2.3. Thực trạng dạy văn nghị luận xã hội tại trường THPT đối với học sinh chậm
tiến. ............................................................................................................................. 8
3. Một số giải pháp ..................................................................................................... 8
3.1. Chú ý tiêu chí ra các dạng đề nghị luận xã hội tiêu biểu .................................... 9
3.2. Dùng thang đo Likert ........................................................................................ 22
3.3. Chấm bài, nhận xét bài làm HS ......................................................................... 28
3.4. Hướng dẫn chữa bài NLXH và rút ra bài học cho HS ...................................... 31
4. Một số kết quả đạt được ....................................................................................... 32
4.1 Đánh giá chung ................................................................................................... 32
4.2 Kết quả cụ thể ..................................................................................................... 33
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................. 35
1. Kết luận ................................................................................................................ 35
2. Kiến nghị .............................................................................................................. 35
1
PHẦN 1: ĐẶT VẤN ĐỀ
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình giảng dạy học sinh tại trường trung học phổ thông Đô Lương
II, tôi thấy rất nhiều em có những biểu hiện lệch lạc về đạo đức, lối sống, không có
mục tiêu cho việc học của mình. Thậm chí một số em coi việc đi học là để chơi
đùa,nghịch ngợm. Mặc dù gia đình và nhà trường đã có nhiều biện pháp để nhắc
nhở và giáo dục các em nhưng do đặc điểm tâm lý lứa tuổi, các em không thích bố
mẹ, thầy cô nhắc nhở nhiều trực tiếp nhiều lần.
Mặt khác khi bước vào môi trường học trường THPT, điều đầu tiên mà học
sinh nhận ra là sự thay đổi điều kiện đời sống của trường học: sự xuất hiện của
nhiều thầy cô giáo, chương trình, tài liệu, hình thức học tập trên lớp phức tạp
hơn; kinh nghiệm thực tế ngoài nhà trường, sự giao tiếp với bạn bè cùng trang lứa
được mở rộng hơn. Tuy nhiên, cái khó của học sinh ở lứa tuổi này là tâm thế, sự
sẵn sàng của các em không dễ được hiện thực hoá do chưa làm chủ được các
phương pháp thực hiện và hình thức mới của hoạt động học tập. Điều này làm ảnh
hưởng rất nhiều đến ý thức, thái độ của các em.
Xây dựng thành công ý thức, thái độ cho học sinh vừa góp phần nâng cao
chất lượng giáo dục và đào tạo, vừa giúp giảm tải quá trình truyền đạt kiến thức
cho người giáo viên. Người giáo viên chính là người định hướng, xây dựng ý thức,
thái độ cho học sinh của mình ngay từ khi các em mới bước vào năm học. Đây là
một vấn đề không đơn giản, cần được đưa ra để trao đổi, rút kinh nghiệm.
Công việc cao cả ấy không phải chỉ thực hiện trong ngày một ngày hai, mà
nó là cả quá trình nỗ lực bền bỉ trong công tác giáo dục dành cho học sinh.
Trong bộ môn Ngữ văn , tôi nhận thấy khả năng tác động của các đề bài nghị
luận xã hội đến nhận thức đối với học sinh rất lớn và hiệu quả giáo dục mang lại
khá cao.
Xuất phát từ lý luận và thực tiễn trên, để góp phần vào công việc giáo dục ý
thức học tập cho học sinh. Trong quá trình công tác giảng dạy học sinh ở trường
THPT Đô lương II, tôi nhận thấy việc đưa ra Giải pháp dùng đề nghị luận xã hội
để nâng cao nhận thức của một số học sinh chậm tiến cho học sinh trường THPT
Đô Lương II là một nhiệm vụ hết sức quan trọng của người giáo viên. Đó là lý do
tại sao tôi chọn đề tài này.
2. Mục đích nghiên cứu
Khái quát những đặc tính chung lứa tuổi học sinh THPT, đồng thời nêu thực
trạng vấn đề ý thức của một số học sinh hiện nay trong trường THPT Đô Lương II
hiện nay, thông qua đó đề ra phương pháp giáo dục ý thức học tập cho học sinh
một cách có hiệu quả nhờ việc vận dụng các đề nghị luận xã hội trong quá trình
học sinh làm đề , giúp cho các em chăm học hơn, sống tốt hơn, nghĩ tích cực hơn
để rồi các em trở thành những con người tốt có kiến thức trong xã hội.
2
3. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và cơ sở thực tiễn của đề tài
- Đánh giá thực trạng về công tác dạy học tại Trường THPT Đô Lương 2.
- Đề xuất một số giải pháp nâng cao ý thức học tập học sinh ở trường THPT
thông qua việc vận dụng một số vấn đề xã hội khi dạy và làm đề nghị luận xã hội.
- Tiến hành thực nghiệm sư phạm để xem xét khả năng ứng dụng của đề tài
4. Phạm vi nghiên cứu.
Nghiên cứu một số đặc tính chung tâm lý lứa tuổi học sinh THPT ở trường
Đô Lương II, khả năng tác động của các vấn đề xã hội, cơ sở lý luận thực trạng vấn
đề ý thức ,thái độ của học sinh, phân tích nguyên nhân, tìm ra những yếu tố liên
quan đến học tập, cách ứng xử, cho học sinh để từ đó đề ra giải pháp nâng cao ý
thức học, thái độ đúng dắn cho học sinh các lớp tôi dạy ở trong giai đoạn hiện nay
tại các trường THPT trên địa bàn huyện tôi công tác
5. Đối tượng nghiên cứu:
Các giải pháp dùng đề nghị luận xã hội để nâng cao nhận thức cho học sinh
chậm tiến trong thực hiện dạy học ở Trường THPT Đô Lương 2 các lớp do bản
thân giáo viên giảng dạy
6. Đóng góp của đề tài
- Giúp tôi giải quyết được thực tế khó khăn khi đứng lớp.
- Giúp tạo không khí học tập sôi nổi, thái độ ý thức học sinh được cải thiện.
- Giúp học sinh có thái độ sống tích cực hơn: hoà đồng,chia sẻ, cố gắng hơn.
- Giúp cho Đoàn,ban an ninh, nhà trường giải quyết các vấn đề ở học sinh cá
biệt
PHẦN 2: NỘI DUNG
1.Cơ sở lý luận
1.1. Đặc điểm tâm lý học sinh THPT
Trong nhà trường THPT, sự phát triển của học sinh đã bước vào thời kỳ phát
triển hài hòa, cân đối cả về thể chất, tâm sinh lý. Thời điểm này hoạt động trí tuệ
của các em phát triển ở mức cao, tư duy ngôn ngữ và những phẩm chất trong ý trí
phát triển ở mức cao. Sự phát triển thể chất ở lứa tuổi này có ảnh hưởng đến sự
phát triển tâm lý, nhân cách và ảnh hưởng tới sự lựa chọn nghề nghiệp sau này của
các em.
Trong nhà trường, học tập là hoạt động chủ đạo, đòi hỏi các em phải có tinh
thần, ý thức tự giác, tích cực và độc lập, biết vận dụng tri thức một cách sáng tạo
và ứng dụng tri thức đã học vào thực tiễn. Nhà trường có ý nghĩa đặc biệt quan
3
trọng, không chỉ nhằm trang bị tri thức trong học tập mà còn có tác dụng hình
thành thế giới quan và nhân sinh quan cho các em.
1.2. Đặc trưng môn Ngữ văn trong việc phát triển năng lực người học
Đổi mới phương pháp dạy học đang thực hiện bước chuyển từ chương trình
giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học, nghĩa là từ chỗ
quan tâm đến việc học sinh được cái gì đến chỗ quan tâm học sinh vận dụng được
cái gì qua việc học. Để đảm bảo được điều đó, phải thực hiện chuyển từ phương
pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều” sang dạy cách học, cách vận dụng
kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng lực và phẩm chất. Tăng cường việc
học tập trong nhóm, đổi mới quan hệ giáo viên – học sinh theo hướng cộng tác có
ý nghĩa quan trọng nhằm phát triển năng lực xã hội. Bên cạnh việc học tập những
tri thức và kỹ năng riêng lẻ của các môn học chuyên môn cần bổ sung các chủ đề
học tập tích hợp liên môn nhằm phát triển năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp.
. Các nhà lí luận và phương pháp học cho rằng: Dạy học phát triển phẩm
chất, năng lực là phương pháp tích tụ dần dần các yếu tố của phẩm chất và năng
lực người học để chuyển hóa và góp phần cho việc hình thành, phát triển nhân
cách.
Đặc trưng môn Ngữ văn trong việc phát triển năng lực người học. Đặc trưng
của môn Ngữ văn là gì? Ngữ văn là môn học được tích hợp từ ba phân môn Văn,
Tiếng Việt, Tập làm văn (trước đó ba phân môn này là ba môn độc lập, có SGK
riêng) gồm hai phần ngữ và văn gắn bó với nhau, bởi "ngôn ngữ là chất liệu làm
nên văn học và văn học chính là nghệ thuật của ngôn ngữ". Là môn học tích hợp,
nhưng về cơ bản nó vẫn là môn học nghệ thuật (Văn vẫn chiếm tỉ trọng lớn nhất),
đồng thời nó lại là môn học thực hành (Tập làm văn được học bài bản và hệ
thống). Trên đại thể, có thể xem Ngữ văn là môn học về Cái Đẹp với hai khâu liên
hoàn: cảm thụ Cái Đẹp trong văn chương (Văn), ngôn ngữ (Tiếng Việt) để tạo lập
ra Cái Đẹp trong văn bản nói và viết (Tập làm văn). Đó chính là sợi dây liên kết
gắn bó giữa môn học nghệ thuật và môn học thực hành trong môn Ngữ văn với hai
hoạt động chủ yếu: đọc hiểu văn bản và tạo lập văn bản.
Như vậy, với những đặc trưng trên đây, môn Ngữ văn sẽ hình thành và phát
triển hai năng lực quan trọng cho thế hệ trẻ: năng lực thẩm mĩ và năng lực ngôn
ngữ. Năng lực thẩm mĩ là năng lực khám phá Cái Đẹp trong văn chương và trong
tiếng Việt để thưởng thức chúng; còn năng lực ngôn ngữ là năng lực làm chủ được
tiếng Việt, biết sử dụng tiếng Việt một cách thuần thục để tạo lập văn bản (nói và
viết) giúp cho việc diễn đạt, giao tiếp đạt hiệu quả. Hai năng lực này không tách
rời nhau, mà có mối quan hệ gắn bó, tương hỗ để cùng phát triển… Ngữ văn không
chỉ là môn học thực hành bình thường mang ý nghĩa tự thân mà nó còn có thêm
yêu cầu hỗ trợ cho các môn khác trong việc diễn đạt để trở thành môn công
cụ (giống như Toán là môn công cụ để hỗ trợ cho việc tính toán). Đây là môn học
có nhiều khả năng và ưu thế nhất trong việc hình thành và phát triển hai năng lực
này của người học.
4
1.3. Đề nghị luận xã hội
1 Nghị luận xã hội là gì?
Bàn về khái niệm văn nghị luận xã hội, đã có rất nhiều ý kiến, nhận định uy
tín được đưa ra. Dưới đây là một số ví dụ: Theo Bảo Quyến: “Văn NLXH là văn
nghị luận về một vấn đề xã hội, bao gồm những vấn đề thuộc mọi quan hệ, hoạt
động của con người trong mọi lĩnh vực đời sống, xã hội cũng như chính trị, kinh tế,
giáo dục, môi trường, dân số…” Theo giáo sư Đỗ Ngọc Thống: “Văn nghị luận
xã hội là thể văn hướng tới phân tích, bàn bạc về các vấn đề liên quan đến các mối
quan hệ của con người trong đời sống xã hội. Mục đích cuối cùng của nó là tạo ra
những tác động tích cực đến con người và những mối liên hệ giữa con người với
con người trong xã hội.” [5,5] Theo nhà giáo Hoàng Dân: “Nghị luận xã hội là
một kiểu bài dùng lí lẽ và thực tế để giải quyết một vấn đề đặt ra trong xã hội, từ
những vấn đề trong cuộc sống hàng ngày ở cộng đồng lớn nhỏ đến những vấn đề
chính trị rộng lớn, từ những vấn đề luân lí đạo đức cá nhân đến những vấn đề có
tầm quan trọng về triết lí nhân sinh. Đó là những vấn đề chính trị - xã hội có liên
quan đến mỗi cá nhân, nó khiến mọi người phải suy nghĩ và có trách nhiệm tham
gia giải quyết bằng một phương thức nào đó (nói, viết, hành động) để góp phần
duy trì sự tồn tại của cộng đồng.” [6,5] Theo Từ điển từ và ngữ Hán Việt, “nghị
luận” là dùng lí luận để phân tích ý nghĩa phải trái, bàn bạc, mở rộng vấn đề. Còn
“xã hội” trước hết là một tập thể người cùng sống, gắn bó với nhau trong quan hệ
sản xuất và các quan hệ khác. Cũng có thể hiểu, “xã hội” là những gì thuộc về
quan hệ giữa người và người về các mặt chính trị, kinh tế, triết học, lịch sử, văn
học, ngôn ngữ…[1] Từ đó, có thể hiểu NLXH là thể văn hướng tới phân tích, bàn
bạc về các vấn đề xã hội, mối quan hệ con người trong xã hội, những đòi hỏi của
cuộc sống cũng như những yêu cầu của con người, thực trạng xã hội và các hiện
tượng đời sống... Mục đích cuối cùng của nó là thể hiện chính kiến, quan niệm của
người viết về vấn đề đặt ra đồng thời tạo ra những tác động tích cực đến con người
và những mối quan hệ giữa người với người trong xã hội. Yêu cầu đối với bài văn
NLXH trước hết cũng là đảm bảo kĩ năng nghị luận nói chung (tập trung hướng tới
luận đề để bài viết không tản mạn, có ý thức triển khai thành những luận điểm chặt
chẽ, nhất quán, tìm được những dẫn chứng xác đáng, giàu sức thuyết phục). Bên
cạnh đó, bài văn NLXH cũng cần đảm bảo về nội dung kiến thức mang màu sắc
chính trị, xã hội (những hiểu biết về chính trị, pháp luật, những kiến thức nền tảng
về truyền thống lịch sử, văn hoá, đạo đức, tâm lí, xã hội, những tin tức thời sự cập
nhật...); đảm bảo mục đích, tư tưởng: phải vì con người, vì sự tiến bộ chung của
toàn xã hội.Nghị luận xã hội là những bài văn bàn về những vấn đề diễn ra xung
quanh đời sống, xã hội. Đề tài của dạng bài nghị luận xã hội cũng hết sức rộng mở.
Nó gồm tất cả những vấn đề về tư tưởng, đạo lí, một lối sống đẹp, một hiện tượng
tích cực hoặc tiêu cực trong cuộc sống hàng ngày, vấn đề thiên nhiên môi trường,
vấn đề hội nhập, toàn cầu hoá…Nghĩa là, ngoài những tác phẩm nghị luận văn học
(lấy tác phẩm văn học, nhà văn làm đối tượng), tất cả các dạng văn bản viết khác
đều có khả năng được xếp vào dạng nghị luận xã hội, chính trị.