SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN
TRƯỜNG THPT DIỄN CHÂU 5
----------o0o---------
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
Đề tài:
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH THÔNG
QUA MỘT SỐ BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TIỄN
BẰNG NGÔN NGỮ PYTHON
Lĩnh vực: Tin học
Người thực hiện
:
Lê Hồng Sơn
Số điện thoại
:
0986184123
Email
:
sonlh.ndm@nghean.edu.vn
Năm thực hiện
:
2022
Nghệ An, tháng 4 năm 2022
MỤC LỤC
Trang
PHẦN I. MỞ ĐẦU………………………………………………………….
1.1. Lý do chọn đề tài………………………………...…………………...…
1.2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài……………………………………..…
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu………………………………………
1.4. Giới hạn của đề tài…………………………………….……...…………
1.5. Phương pháp nghiên cứu…………………………………………..……
1.6. Bố cục của đề tài SKKN…………………………………………….......
PHẦN II. NỘI DUNG ĐỀ TÀI…………………………………………….
Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN……………..…...………
1. Cơ sở lý luận………………………………………….…………..….……
1.1. Kỹ năng là gì?.............................................................................................
1.2. Tại sao nên áp dụng kỹ năng lập trình để giải quyết các bài toán …..
1.3. Vai trò của việc rèn luyện cho học sinh năng lực vận dụng kiến thức
Tin học lập trình vào thực tiễn……………………………………………
4
2. Những quan điểm của cá nhân về vấn đề xây dựng hệ thống bài tậpcó nội
dung thực tiễn……………………………………..………..…….….………
4
3. Thực trạng của việc dạy và học lập trình hiện nay………….…….………
3.1.Những khó khăn của học sinh khi học về lập trình…...……….…...……
3.2. Những khó khăn về ngôn ngữ lập trình………………..……..…………
3.3. Những khó khăn về nội dung kiến thức…………………....……………
3.4. Những khó khăn của giáo viên trong quá trình dạy học về chủ đề này…......
Chương 2. SỬ DỤNG MỘT SỐ BÀI TOÁN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC GIÚP HỌC SINH PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC THÔNG QUA
MỘT SỐ BÀI TẬP CÓ NỘI DUNG THỰC TIỄN BẰNG NGÔN NGỮ
PYTHON..........................................................................................................
6
1. Một số bài tập có tính thực tế trong cuộc sống…………………………....
Bài tập 1: Giải phương trình bậc 2 một ẩn……………………….………..
Bài tập 2: Trả tiền điện thắp sáng…………………………………………
Bài tập 3: Em sinh ngày thứ mấy trong tuần?..............................................
Bài tập 4: Năm Âm lịch được tính như thế nào?.........................................
Bài tập 5: Chọn vị trí để đường chạy ngắn nhất?........................................
Bài tập 6: Tìm mật khẩu cho tài liệu………………………………………
Bài tập 7: Thời gian chờ………………………………………………......
2. Một số cấu trúc và câu lệnh của Python sử dụng trong đề tài………….…
2.1. Câu lệnh IF ……………………………………………………...……...
2.2. Câu lệnh lặp FOR………………………………………………….........
2.3. Câu lệnh lặp WHILE……………………………………………............
3. Một số gợi ý về phương pháp dạy học giúp học sinhphát huy tính tích
cực của học sinh thông qua một số bài tập đã được xây dựng…………….
19
Chương 3. THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM………………………………….
1. Mục đích thực nghiệm sư phạm....................................................................
2. Đối tượng thực nghiệm..................................................................................
3. Tiến hành thực nghiệm................................................................................
3.1. Công tác chuẩn bị.....................................................................................
3.2. Tài liệu thực nghiệm.................................................................................
3.3. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm......................................................
3.4. Kết luận chung..........................................................................................
PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ………………………………..
1. Kết luận……………………………………………………………...…..
2. Kiến nghị……………………………………………………………..…...
2.1. Đối với giáo viên………………………………………………...……...
2.2. Đối với tổ, nhóm chuyên môn…………………………………………..
2.3. Đối với Ban giám hiệu nhà trường……………………………………...
2.4. Đối với các cấp quản lý giáo dục..............................................................
Tài liệu tham khảo.............................................................................................
1
PHẦN I. MỞ ĐẦU
1.1. Lí do chọn đề tài
Do yêu cầu đổi mới về phương pháp dạy học vào chương trình Tin học phổ
thông và định hướng đổi mới phương pháp dạy học đã được cụ thể hóa trong chỉ
thịcủa Bộ giáo dục và đào tạo đã nêu: “Phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động,
sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc trưng của môn học, đặc điểm đối tượng
học sinh, điều kiện của từng lớp học, bồi dưỡng cho học sinh phương pháp tự
học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn, tác
động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú và trách nhiệm học tập cho học
sinh.
Hiện nay, môn Tin học trong trong trường phổ thông yêu cầu kiến thức kĩ
năng trong phần lập trình là rất hạn chế, bản thân môn Tin học phổ thông không
được coi trọng và không có trong danh sách các môn thi tốt nghiệp THPT hay
thi vào các trường đại học, cao đẳng. Vì vậy, một bộ phận không nhỏ học sinh ít
quan tâm đến môn Tin học, thường có thái độ thờ ơ trong khi tầm ứng dụng vào
thực tiễn cuộc sống và lao động thì lại rất lớn. Đổi mới phương pháp dạy học,
xây dựng chương trình giáo dục thích hợp, sử dụng ngôn ngữ lập trình ngắn gọn,
dễ viết, dễ hiểu và ứng dụng cao có thể làm công cụ để làm việc trong tương lai
như Python và giải các bài toán thực tiễn sẽ đem đến hứng thú học tập cho học
sinh. Qua đó các em có thiện cảm hơn, nhận định đúng đắn vai trò của môn Tin
học, tạo tiền đề cho cách tự học, tự nghiên cứu của học sinh.
Những ứng dụng của Tin học vào thực tiễn trong chương trình và sách giáo
khoa, cũng như thực tế dạy học Tin học chưa được quan tâm một cách đúng
mức và thường xuyên. Trong sách giáo khoa môn Tin học thường chỉ tập trung
đến những vấn đề, những bài toán trong toán học; số lượng ví dụ, bài tập có nội
dung liên môn và thực tế để học sinh học tập và rèn luyện còn rất ít.
Trong kiến thức Tin học 11 định hướng cho học sinh về lập trình và sử dụng
ngôn ngữđể giải quyết một số bài toán; tuy nhiên, sách giáo khoa chủ yếu sử
dụng ngôn ngữ lập trình Pascal để giới thiệu cấu trúc, câu lệnh và các ví dụ minh
họa, có chăng một ít về ngôn ngữ C++. Trong khi đó ngôn ngữ này có không ít
hạn chế về khả năng giải quyết vấn đề, tính thực tiễn không cao, ít người sử
dụng, học sinh không hứng thú trong việc tự học, tự nghiên cứu.
Ngày nay, với sự bùng nổ của khoa học kỹ thuật và sự phát triển như “vũ
bão” của công nghệ đòi hỏi một lượng không nhỏ người lao động có trình độ
cao về lập trình. Vì thế, định hướng cho học sinh sử dụng ngôn ngữ nào để vừa
hứng thú trong quá trình học tập, vừa tự giác tìm tòi học hỏi, vừa hữu ích trong
công việc tương lai lại là một vấn đề khác. Python là một trong những ngôn ngữ
lập trình đang được chú ý bởi tính đa dạng về ứng dụng, dữ liệu lớn, thư viện
phong phú và được sử dụng rỗng rãi trên toàn cầu.
Với những lí do như trên tác tôi lựa chọn đề tài:“Phát huy tính tích cực của
học sinh thông qua một số bài tập có nội dung thực tiễn bằng ngôn ngữ
Python” làm đối tượng nghiên cứu, nhằm nâng cao chất lượng dạy học của bản
2
thân, đồng thời góp phần khơi dậy niềm đam mê và tình yêu Tin học cho học
sinh, đặc biệt là tin học lập trình. Giúp học sinh có phương pháp tự học, tự
nghiên cứu kiến thức, phát huy tối đa năng lực vốn có của học sinh.
Trong đề tài này, tôi chủ yếu tập trung khai thác những bài toán cơ bản có
tính thực tiễn nhằm tạo hứng thú, vui tươi trong học tập cho học sinh. Trên cơ sở
đó tìm ra các giải pháp mới và tạo nên hệ thống các bài tập thực tiễn điển hình
có tính ứng dụng cao hơn. Với cách giải quyết bài toán lập trình trước đây,học
sinh thường sử dụng ngôn ngữ lập trình Pascal hay C++, mà các ngôn ngữ này
thường có cấu trúc phức tạp, sử dụng câu lệnh nhiều, nguồn thư viện hạn chế,
tốn nhiều thời gian, sản phẩm của việc lập trình ứng dụng vào thực tiễn không
cao. Trong khi đó, Python được biết đến là ngôn ngữ được sử dụng phổ biến
nhất trên thế giới ngày nay (27,95% - Apr 2022), với lượng lập trình viên hùng
hậu, sản phẩm được sử dụng rộng rãi (YouTube, Google, Yahoo Maps, …), là
ngôn ngữ bậc cao có hình thức sáng sủa, cấu trúc rõ ràng, thuận tiện cho đông
đảo người lập trình và đặc biệt hơn Python cho phép người sử dụng viết mã với
số lần gõ phím tối thiểu nhất. Từ đó, giúp học sinh dễ dàng nắm bắt và giải
quyết các vấn đề đặt ra một cách nhẹ nhàng.
1.2. Mục đích và nhiệm vụ của đề tài
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về vấn đề rèn luyện cho học sinh năng lực vận
dụng kiến thức Tin học lập trình để giải quyết một số bài toán có nội dung thực
tiễn, xây dựng hệ thống bài tập có nội dung thực tiễn trong dạy học môn Tin học
11 ở trường THPT, đồng thời đưa ra những gợi ý, lưu ý về phương pháp dạy học
hệ thống bài tập đó.
- Xác định vai trò và ý nghĩa của việc rèn luyện cho học sinh năng lực vận
dụng kiến thức Tin học để giải quyết các bài toán có nội dung thực tiễn, đồng
thời xây dựng hệ thống bài tập có nội dung thực tiễn nhằm đáp ứng yêu cầu rèn
luyện cho học sinh năng lực vận dụng kiến thức Tin học để giải quyết một số bài
toán đó.
- Đưa ra một số phương pháp dạy học giúp học sinh tiếp cận với ngôn ngữ
Python, tạo hứng thú học tập thông qua một số ví dụ thực tiễn.
1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Học sinh khối 11 và khối 12; học sinh có đam mê về lập trình; học sinh dự thi
học sinh giỏi; Giáo viên giảng dạy bộ môn tin học trường THPT Diễn Châu 5 - Diễn
Châu - Nghệ An.
1.4. Giới hạn của đề tài
- Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu các bài toán cơ bản về thực tiễn và các
phương pháp dạy học môn Tin học THPT.
- Ngôn ngữ Python chưa được xây dựng chương trình cụ thể để thực hiện dạy
học rộng rãi trong trường, nên đề tài chỉ thực hiện được ở một số lớp cụ thể.