Sáng kiến kinh nghiệm Tiểu học: Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

ỦY BAN NHÂN DÂN QUẬN THANH XUÂN

TRƯỜNG TIỂU HỌC THANH XUÂN TRUNG

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

MỘT SỐ KINH NGHIỆM DẠY HỌC GIẢI TOÁN

CÓ LỜI VĂN LỚP 2

Lĩnh vực : Tiếng Việt

Cấp học : Tiểu học

Tên Tác giả : Nguyễn Tuyết Hạnh

Đơn vị công tác: Trường Tiểu học Thanh Xuân Trung

Chức vụ : Giáo viên cơ bản

NĂM HỌC 2019 -2020

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2 PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Lý do chọn đề tài: Để trở thành con người lao động có ích trong thời đại mới thì ngay từ đầu cấp các em học sinh đã phải học tập đều và đầy đủ các môn. Cũng như bất kì môn học nào, môn Toán trong nhà trường tiểu học đóng vai trò rất quan trọng, bởi các kiến thức, kĩ năng có nhiều ứng dụng trong đời sống. Nó góp phần quan trọng trong việc rèn luyện suy nghĩ, phương pháp suy luận, phương pháp giải quyết vấn đề và góp phần phát triển trí thông minh, cách suy nghĩ độc lập, linh hoạt, sáng tạo. Không những thế, môn Toán còn đóng góp vào việc hình thành các phẩm chất cần thiết và quan trọng cho học sinh tiểu học.

Toán học rất đa dạng, phong phú, có nhiều loại bài toán ở nhiều dạng khác nhau. Trong đó loại toán có lời văn luôn giữ một vị trí quan trọng, bởi nó bộc lộ mối quan hệ qua lại với các môn học khác cũng như trong thực tiễn cuộc sống. Nó góp phần vào việc hình thành và phát triển nhân cách của học sinh tiểu học, giúp học sinh củng cố kiến thức, kĩ năng giải toán. Đồng thời giáo viên dễ dàng phát huy những ưu điểm, khắc phục những khuyết điểm cho học sinh. Các bài toán có lời văn chiếm giá trị đặc biệt quan trọng và xuất hiện ở các khâu của quá trình dạy học ở tiểu học, từ khâu hình thành khái niệm, quy tắc tính toán đến khâu hình thành trực tiếp các phép tính, vận dụng tổng hợp các tri thức và kỹ năng của số học, đại số, hình học…Vì vậy trong cấu trúc nội dung môn Toán có thể sắp xếp các bài toán có lời văn gắn với nội dung học khác nhau trong từng khâu của từng tiết học.

Qua sự phân bố chương trình, ta thấy rõ phần giải toán có lời văn có một vị trí đặc biệt quan trọng trong chương trình môn Toán tiểu học nói chung và ở lớp 2 nói riêng.

Là một giáo viên đã từng dạy lớp 2 lâu năm, từ thực tế giảng dạy ở lớp và tình hình học tập của học sinh, tôi thấy việc giải toán có lời văn còn nhiều hạn chế chưa giúp học sinh phát triển tốt năng lực tư duy, suy luận trong quá trình giải toán. Các em còn nhầm lẫn giữa các dạng toán, rập khuôn theo mẫu hoặc theo công thức mà không giải thích được cách làm. Đặc biệt không nhận thấy được mối liên hệ giữa các số liệu, dữ kiện cụ thể của bài toán dẫn đến hiểu sai nội dung bài toán nên lựa chọn phép tính không đúng. Số học sinh giải được bài toán theo nhiều cách chiếm số ít. Do vậy trước thực tế đó, để giúp học sinh giải toán tốt (phần giải toán có lời văn) là một việc làm cần thiết đối với giáo viên tiểu học, nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học môn Toán. Bản thân tôi là một giáo viên Tiểu học, cũng đã từng trăn trở nhiều về vấn đề dạy học môn Toán nói chung và phần giải toán có lời văn nói riêng để đạt kết quả dạy học tốt

2/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2 nhất. Với bài viết này tôi chỉ muốn đưa ra “Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2” phần nào đó sẽ giúp chúng ta tìm ra cách giảng dạy tốt nhất, đạt được yêu cầu của bộ môn nhằm góp phần vào việc đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu:

- Tìm hiểu một số vấn đề lý luận đổi mới phương pháp dạy học môn Toán

ở tiểu học.

- Tìm hiểu nội dung và phương pháp dạy học phần giải toán có lời văn lớp 2. - Tìm hiểu thực trạng việc triển khai phần giải toán có lời văn lớp 2 ở

Trường Tiểu học Thanh Xuân Trung. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Học sinh lớp 2 trường Tiểu học Thanh Xuân Trung năm học 2019 – 2020.

3/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ

1. Cơ sở lý luận và thực tiễn : 1.1. Mục tiêu của môn Toán 2 : Môn Toán chương trình tiểu học được chia thành 2 giai đoạn chính: - Giai đoạn các lớp 1, 2, 3 được coi là giai đoạn cơ bản. - Giai đoạn các lớp 4, 5 là giai đoạn kế thừa và phát triển.

Toán 2 là giai đoạn cơ bản nên mục tiêu dạy học được cụ thể hoá thành

những yêu cầu cơ bản về kiến thức ,kĩ năng ở các nội dung:

+ Số học (số và phép tính): Các số trong phạm vi 1000; phép cộng và

phép trừ các số trong phạm vi 1000; phép nhân và phép chia.

+ Đại lượng và đo đại lượng: Độ dài; Khối lượng; Dung tích; Thời gian; Tiền Việt Nam ( Riêng Tiền Việt Nam đã giảm tải để phù hợp với yêu cầu chung).

+ Các yếu tố hình học: Hình chữ nhật - Hình tứ giác; Đường thẳng; Đường gấp khúc; Tính độ dài đường gấp khúc; Tính chu vi hình tam giác, hình tứ giác.

+ Giải toán có lời văn: Các bài toán giải bằng một bước tính về cộng, trừ,

nhân hoặc chia. + Một số yếu tố đại số được tích hợp ở nội dung số học. 1.2. Phương pháp dạy học Toán 2: Phương pháp dạy học Toán 2 ở Tiểu học là sự vận dụng các phương pháp dạy học toán (nói chung) cho phù hợp với mục tiêu, nội dung, các điều kiện dạy học cơ bản khi dạy học toán theo chương trình Tiểu học . Nội dung kiến thức, kĩ năng toán học của chương trình Toán 2 là kiến thức đã có đối với giáo viên, nhưng là kiến thức chưa có đối với học sinh, nó tồn tại bên ngoài tư duy học sinh. Giáo viên sử dụng phương pháp dạy học toán ở Tiểu học nói chung và phương pháp dạy học Toán 2 nói riêng để giúp học sinh lĩnh hội kiến thức, kỹ năng toán. Học sinh lĩnh hội kiến thức kỹ năng nhờ thính giác (nghe), tri giác (nhìn) và tư duy (suy nghĩ-nhớ). Tương ứng trong trường hợp này giáo viên sử dụng phương pháp dạy học kiểu áp đặt, thông báo kiến thức cho học sinh. Học sinh lĩnh hội kiến thức không chỉ nhờ thính giác (nghe); tri giác (nhìn) và tư duy (suy nghĩ – nhớ) mà còn có sự tham gia phối hợp của các hoạt động như cầm nắm, tách, gộp, phân tích, tổng hợp, viết, nói….Trong trường hợp này giáo viên phải biết sử dụng phối hợp các phương pháp dạy học để hướng dẫn học sinh tự tìm tòi, phát hiện tự chiếm lĩnh kiến thức cho chính mình. Các phương pháp dạy học toán thường vận dụng là:

- Đặt vấn đề và giải quyết vấn đề.

4/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

- Phương pháp gợi mở vấn đáp. - Sử dụng đồ dùng,trang thiết bị dạy học (phương pháp trực quan). - Sử dụng trò chơi học tập.

Tuy nhiên nội dung Toán 2 chủ yếu là những kiến thức cơ bản của giai đoạn đầu nên khi dạy học Toán 2 giáo viên cần :

- Tổ chức hướng dẫn các hoạt động học tập của học sinh, không nói, viết, làm mẫu những gì học sinh có thể làm được (cá nhân hoặc nhóm học sinh).

- Khi dạy học cần giúp học sinh tự nêu (phát triển) vấn đề, tự phát hiện các kiến thức, kỹ năng đã có, với sự trợ giúp (nếu cần thiết) của các hình vẽ, mô hình thật để giải quyết vấn đề (cá nhân hoặc nhóm học sinh) trao đổi ý kiến bình luận, thực hành vận dụng ngay trong tiết học.

- Tận dụng thời gian học tập ngay trên lớp để hoàn thành về cơ bản nhiệm vụ học tập toán, nếu có thời gian thì giúp học sinh tự học ở mức sâu các nội dung SGK và vở bài tập.

1.3. Nội dung của mạch kiến thức giải toán có lời văn lớp 2 Nội dung dạy học giải toán có lời văn lớp 2 gồm: - Dạy cách giải và cách trình bày giải các bài toán đơn về cộng, trừ, trong đó có bài toán về “nhiều hơn”, "ít hơn”, tìm các thành phần chưa biết, một số bài toán về nhân, chia (trong phạm vi bảng nhân , chia với 5) và bước đầu làm quen với việc giải bài toán có nội dung hình học (tính độ dài, tính chu vi các hình), các bài toán liên quan đến phép tính với các đơn vị đo đã học (cm, m, km, kg…).

- Rèn phương pháp giải toán và khả năng diễn đạt (phân tích đề bài, giải

quyết vấn đề, trình bày vấn đề bằng nói và viết).

- Toán 2 không dạy các bài toán mang tính đánh đố học sinh nhưng nội dung các bài toán phong phú, gần với thực tiễn xung quanh các em, bài toán thường đặt ra dưới dạng giải quyết một tình huống có trong thực tiễn. Dạy trình bày bài giải của bài toán có lời văn gồm câu lời giải kèm theo phép tính và đáp số. 1.4. Phương pháp dạy học giải bài toán có lời văn lớp 2

Giải toán là một hoạt động trí tuệ khó khăn phức tạp, hình thành kỹ năng giải toán khó hơn nhiều so với kỹ xảo tính. Vì các bài toán là sự kết hợp đa dạng nhiều khái niệm, nhiều quan hệ toán học. Nắm chắc các ý nghĩa phép tính đòi hỏi khả năng độc lập suy luận của học sinh, đòi hỏi biết cách tính thông thạo, đặc biệt là biết nhận dạng bài toán và lựa chọn thích hợp.

5/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Để giúp học sinh thực hiện được các hoạt động trên có hiệu quả, giáo viên không làm thay hoặc áp đặt cách giải, mà hướng dẫn để học sinh từng bước tìm ra cách giải bài toán (tập trung vào 3 bước):

- Tóm tắt bài toán để biết bài toán cho biết gì ? hỏi gì ? dạng toán gì? - Tìm cách giải, thiết lập mối quan hệ giữa các dữ kiện của đề bài với

phép tính tương ứng. - Trình bày bài giải, viết câu lời giải, phép tính và đáp số. 2. Thực trạng dạy học giải toán có lời văn lớp 2: 2.1. Về phía giáo viên: a/ Ưu điểm: Qua tìm tòi nghiên cứu, cải tiến thực tế giảng dạy ở nhà trường hiện nay. Đối với bài học truyền thụ kiến thức mới thì dạy học theo từng phần (chủ đề dạy học kiến thức) và quy trình dạy học như sau: - Giáo viên đặt vấn đề dẫn dắt học sinh dần dần đi vào kiến thức cần truyền đạt. - Dùng hệ thống câu hỏi, phương pháp gợi mở qua đàm thoại để uốn nắn sai lầm, thiếu sót của học sinh, củng cố kiến thức bằng hệ thống bài tập ở lớp. Đối với bài luyện tập vận dụng kiến thức, công việc của giáo viên, học sinh thường là:

- Học sinh được giao chuẩn bị bài tập. - Một vài học sinh lên bảng trình bày bài giải của mình. - Giáo viên hướng dẫn học sinh trong lớp nhận xét bài giải của bạn, kiểm

tra kết quả trung gian và đáp số cuối cùng.

- Giáo viên tổng kết ưu điểm và khuyết điểm về lời giải học sinh đưa ra và

đưa ra lời giải mẫu (nếu cần) củng cố lý thuyết.

Dạy học sinh như vậy có ưu điểm là học sinh động não, tiếp thu kiến thức đỡ thụ động. b/ Nhược điểm: Giáo viên chỉ dừng lại ở mức độ giải các bài toán trong chương trình chưa chú trọng đến kỹ năng giải toán, nhận dạng các bài toán và cách giải từng dạng toán, chưa phát huy hết tính tích cực độc lập của từng học sinh. 2.2. Về phía học sinh: a/ Ưu điểm: Qua việc tìm hiểu điều tra cho thấy trong khi làm các bài tập cũng như qua các bài kiểm tra, học sinh làm toán về phần giải toán có lời văn khá tốt. Phần lớn các em học sinh không làm sai hoàn toàn. b/ Nhược điểm:

6/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2 Tuy vậy vẫn còn một số học sinh còn gặp khó khăn, lúng túng và rất máy móc trong việc nhận dạng bài toán, đặc biệt là phép tính. NhiÒu häc sinh do ¶nh hëng cña gia ®×nh nªn khi ®äc bµi to¸n cã tõ “thªm” th× lµm lu«n phÐp tÝnh céng, hay cã tõ “bít” th× lµm phÐp tÝnh trõ hay cø cã tõ “nhiÒu h¬n” th× lµm tÝnh céng vµ cã tõ “chia” th× lµm phÐp tÝnh chia…nhng kh«ng ph¶i ®iÒu ®ã lu«n lu«n ®óng. NhiÒu häc sinh khi ®ang häc c¸c b¶ng nh©n trong ph¹m vi 5, th«ng thêng th× c¸c bµi to¸n cã lêi v¨n sÏ lµm b»ng phÐp tÝnh nh©n, gi¸o viªn cho thªm mét vµi bµi to¸n gi¶i b»ng phÐp tÝnh céng, c¸c em vÉn lµm tÝnh nh©n. T×nh tr¹ng nµy còng l¹i x¶y ra khi lµm c¸c bµi vÒ chia, häc sinh thêng kh«ng ch¾c ch¾n khi chän phÐp tÝnh cho c¸c bµi to¸n, kÓ c¶ c¸c em cã søc häc kh¸ nhiÒu khi cßn nhÇm. Sau đây là một số ví dụ mà học sinh thường lúng túng và làm sai ...... Bµi 1: Trong vên cã 9 c©y t¸o, mÑ trång thªm 6 c©y t¸o n÷a. Hái trong vên cã tÊt c¶ bao nhiªu c©y t¸o? Bµi 2: Sau khi mÑ trång thªm 6 c©y t¸o n÷a th× trong vên cã 9 c©y t¸o. Hái lóc ®Çu trong vên cã mÊy c©y t¸o? * Víi bµi tËp 2, ph¶i cã ®Õn 21.5% häc sinh kh«ng ®äc kÜ ®Çu bµi, c¸c em cø nghÜ bµi 1 vµ bµi 2 gièng nhau nªn ®· lµm bµi nh sau: Bµi 2:

Bµi gi¶i:

Lóc ®Çu trong vên cã sè c©y t¸o lµ: 6 + 9 = 15 ( c©y ) §¸p sè: 15 c©y t¸o & Bµi 1: Tõ m¶nh v¶i dµi 9 dm, ngêi ta c¾t ra 5 dm ®Ó may tói. Hái m¶nh v¶i cßn l¹i dµi mÊy ®Ò- xi-mÐt? Bµi 2: Sau khi c¾t ra 5 dm ®Ó may tói th× m¶nh v¶i cßn l¹i dµi lµ 9 dm. Hái lóc ®Çu m¶nh v¶i dµi bao nhiªu ®Ò - xi- mÐt? * Cã ®Õn 26% häc sinh lµm bµi 2 sai, nh sau:

Bµi gi¶i:

Lóc ®Çu m¶nh v¶i dµi lµ: 9 - 5 = 4 ( dm ) §¸p sè: 4 dm &

7/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2 Bµi 1: Líp 2A cã 25 häc sinh nữ vµ 10 häc sinh nam. Hái líp 2A cã tÊt c¶ bao nhiªu häc sinh? Bµi 2: Líp 2A cã 25 häc sinh, trong ®ã cã 10 häc sinh nam. Hái líp 2A cã bao nhiªu häc sinh nữ? * Cã 15% häc sinh lµm bµi 2 sai, nh sau:

Bµi gi¶i:

Líp 2A cã sè häc sinh nữ là: 25 + 10 = 35 ( häc sinh) §¸p sè: 35 häc sinh & Bµi 1: Nam cã 10 viªn bi. B¶o cã nhiÒu h¬n Nam 3 viªn bi. Hái B¶o cã bao nhiªu viªn bi? Bµi 2: Nam cã 10 viªn bi. Nam nhiÒu h¬n B¶o lµ 3 viªn bi. Hái B¶o cã bao nhiªu viªn bi? Bµi 3: Líp 2A cã 15 häc sinh g¸i, sè häc sinh trai cña líp Ýt h¬n sè häc sinh g¸i 3 häc sinh.Hái líp 2A cã bao nhiªu häc sinh trai? Bµi 4: Líp 2A cã 15 häc sinh g¸i, sè häc sinh g¸i cña líp Ýt h¬n sè häc sinh trai lµ 3 häc sinh. Hái líp 2A cã bao nhiªu học sinh trai? * C¸c bµi to¸n d¹ng bµi 2 vµ bµi 4 thêng Ýt gÆp trong s¸ch gi¸o khoa, nhng ®Ó tr¸nh cho häc sinh cã nh÷ng suy nghÜ m¸y mãc khi lµm c¸c bµi to¸n d¹ng " nhiÒu h¬n" hay " Ýt h¬n", nªn t«i vÉn m¹nh d¹n ®a c¸c bµi to¸n d¹ng nµy vµo c¸c tiÕt híng dÉn häc...... Cã ®Õn 32,5% häc sinh ®· lµm sai trong ®ã nhiÒu häc sinh tãm t¾t ®óng nhng phÐp tÝnh vÉn sai. Bµi 2: Tãm t¾t:

10 viªn bi

Nam :

3 v

B¶o:

? viªn bi

Bµi gi¶i: B¶o cã sè viªn bi lµ :

8/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

10 + 3 = 13 ( viªn bi )

§¸p sè: 13 viªn bi

Bµi 4: Tãm t¾t: 15 hs

Hs g¸i: 3 hs Hs trai:

? häc sinh

Bµi gi¶i: Líp 2A cã sè häc sinh trai lµ:

15 - 3 = 12 ( häc sinh ) §¸p sè: 12 häc sinh & Bµi 1: Mçi b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë. Hái Mai cã tÊt c¶ mÊy quyÓn vë? Bµi 2: C¸c b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë th× Mai cã 9 quyÓn vë. Hái lóc ®Çu Mai cã mÊy quyÓn vë? Bµi 3: Mai cã 9 quyÓn vë. C¸c b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë n÷a. Hái Mai cã tÊt c¶ bao nhiªu quyÓn vë? * Víi tiÕt hướng dẫn tự học cña tuÇn 20, t«i ®· cho häc sinh lµm bµi tËp 2 vµ nhËn thÊy cã ®Õn 24% häc sinh ®· lµm bµi sai v× c¸c em cho r»ng bµi tËp 1 vµ bµi tËp 2 gièng nhau. Bµi 2: Bµi gi¶i: Lóc ®Çu Mai cã sè quyÓn vë lµ: 3 x 9 = 27 ( quyÓn vë) §¸p sè: 27 quyÓn vë * Víi tiÕt hướng dẫn học cña tuÇn 21, t«i ®· cho häc sinh lµm bµi tËp 3 vµ nhËn thÊy cã ®Õn 30% häc sinh ®· lµm bµi sai.

9/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Bµi 3: Bµi gi¶i: Mai cã tÊt c¶ sè quyÓn vë lµ: 3 x 9 = 27 ( quyÓn vë) §¸p sè: 27 quyÓn vë HoÆc Bµi gi¶i: Mai cã tÊt c¶ sè quyÓn vë lµ: 9 - 3 = 6 ( quyÓn vë) §¸p sè: 6 quyÓn vë & Bµi 1: Mai cã 18 quyÓn vë. Mai chia ®Òu cho c¸c b¹n Lan, Hµ, V©n. Hái mçi b¹n cã mÊy quyÓn vë? Bµi 2 : Mai cã 18 quyÓn vë. Mai cho c¸c b¹n Lan, Hµ, V©n lµ 3 quyÓn vë. Hái Mai cßn bao nhiªu quyÓn vë? * Víi tiÕt hướng dẫn học tuần 23, t«i cho häc sinh lµm bµi tËp 2 vµ nhËn thÊy r»ng v× tuÇn ®ã c¸c em ®ang häc b¶ng chia 3 nªn cã ®Õn 32,5% häc sinh ®· lµm sai bµi tËp 2, nh sau: Bµi 2: Bµi gi¶i: Mai cßn sè quyÓn vë lµ: 18 : 3 = 6 ( quyÓn vë ) §¸p sè : 6 quyÓn vë & Bµi 1: An cã mét sè viªn bi. An chia ®Òu cho 3 b¹n mçi b¹n 6 viªn bi. Hái lóc ®Çu An cã bao nhiªu viªn bi? Bµi 2: An cã mét sè viªn bi. An cho em 3 viªn bi th× cßn l¹i 6 viªn bi. Hái lóc ®Çu An cã mÊy viªn bi? * Víi bµi tËp 1, cã ®Õn 19,5% häc sinh lµm sai nh sau: Bµi 1: Bµi gi¶i: An cã sè viªn bi lµ: 6 : 3 = 2 ( viªn bi ) §¸p sè : 2 viªn bi.

10/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

* Víi bµi tËp 2, sè häc sinh lµm sai lµ 13%, hÇu hÕt r¬i vµo sè häc sinh trung b×nh, c¸c em lµm sai nh sau: Bµi 2: Bµi gi¶i: An cã sè viªn bi lµ: 6 : 3 = 2 ( viªn bi ) §¸p sè : 2 viªn bi. HoÆc Bµi gi¶i: An cã sè viªn bi lµ: 6 - 3 = 3 ( viªn bi ) §¸p sè : 3 viªn bi Bµi 1: Mét ngµy Mai ®äc ®îc 2 trang s¸ch. Hái víi 10 ngµy Mai ®äc ®îc bao nhiªu trang s¸ch? Bµi 2: Mét ngµy Mai ®äc ®îc 2 trang s¸ch. Hái víi 10 trang s¸ch Mai ®äc trong mÊy ngµy? Bµi 3: Hai ngµy Mai ®äc 10 trang s¸ch. Hái mét ngµy Mai ®äc ®îc mÊy trang s¸ch? * RÊt nhiÒu häc sinh kh«ng phËn biÖt ®îc sù kh¸c nhau gi÷a 3 bµi to¸n nµy dÉn ®Õn khi gÆp c¸c bµi to¸n nµy rÊt lóng tóng, cã ®Õn 32,5 % häc sinh khi gÆp bµi to¸n nµy ®· lµm sai : - Bµi 1 sè häc sinh sai kh«ng nhiÒu. - Bµi 2 häc sinh thêng lµm sai nh sau:

Bµi 2:

Bµi gi¶i: Mai ®äc trong sè ngµy lµ: 2 x 10 = 20 ( ngµy ) §¸p sè : 20 ngµy. HoÆc lµm ®óng nhng tªn ®¬n vÞ l¹i sai. Bµi gi¶i: Mai ®äc trong sè ngµy lµ: 10 : 2 = 5 ( trang )

11/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

§¸p sè : 5 trang - Bµi 3 häc sinh thêng lµm sai nh sau: Bµi 3: Bµi gi¶i: Mét ngµy Mai ®äc ®îc sè trang s¸ch lµ: 2 x 10 = 20 ( trang ) §¸p sè : 20 trang Bµi 1: Cã mét sè lÝt dÇu chia ®Òu vµo trong 6 can, mçi can 3l. Hái cã tÊt c¶ bao nhiªu lÝt dÇu? Bµi 2: Cã 6l dÇu chia ®Òu vµo c¸c can, mçi can 3l. Hái cÇn cã mÊy can? * Khi giao bµi tËp 1, t«i kh«ng nghÜ cã ®Õn 17% häc sinh l¹i cã phÐp tÝnh sai, c¸c em lµm nh sau: Bµi 1: Bµi gi¶i: Cã tÊt c¶ sè lÝt dÇu lµ: 6 : 3 = 2 ( l ) §¸p sè : 2l dÇu * Sau tiÕt ch÷a bµi tËp 1, t«i cho häc sinh lµm bµi tËp 2 vµ nhËn thÊy r»ng cã ®Õn 26% häc sinh lµm bµi nh sau: Bµi 2: Bµi gi¶i: CÇn cã sè can lµ: 6 x 3 = 18 ( can ) §¸p sè : 18 can Trªn ®©y lµ mét vµi vÝ dô cho thÊy vÊn ®Ò n¶y sinh khi häc sinh líp 2 gÆp nh÷ng bµi to¸n cã lêi v¨n. Qua viÖc kh¶o s¸t 53 häc sinh trªn líp đầu năm (9/10/2019), t«i cã kÕt qu¶ nh sau: Khả năng

Khả năng phân tích đề

Khả năng trình bày bài toán đúng và đẹp

Xếp Loại

Khả năng thiết lập các dữ kiện để xây dựng qui trình S L 34 % 64,2 Khả năng nêu lời giải đúng, phép tính chính xác SL 40 % 74,5 S L 33 % 62,3 HTT S L 39 % 73,6

12/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

HT 14 26,4 18 36,8 13 25,5 20 37,7

Từ thực trạng trên tôi đã tiến hành tìm hiểu nguyên nhân những điểm mạnh điểm yếu của học sinh để tìm cách khắc phục. * Nguyên nhân : Tuy học sinh đã có khả năng phân tích đề, song khả năng thiết lập các dữ kiện để xây dựng quy trình, khả năng nêu lời giải đúng, chính xác cho mỗi phép tính và khả năng trình bày bài toán đúng và đẹp còn rất hạn chế dẫn đến kết quả làm bài còn thấp. * Hướng khắc phục : Với những trăn trở trên bản thân tôi đã tìm hiểu và nắm vững chương trình để khai thác các kiến thức vận dụng vào bài. Mặt khác tôi học hỏi đồng nghiệp, tìm một số giải pháp tối ưu nhất góp phần nâng cao hiệu quả dạy giải toán có lời văn ở lớp 2. Được sự hướng dẫn tận tình của Ban giám hiệu nhà trường, tôi đã tiến hành giảng dạy và hướng dẫn học sinh giải toán và đã rút ra được một số kinh nghiệm cụ thể :

3. Một số kinh nghiệm dạy giải toán có lời văn lớp 2: Để giúp học sinh thực hiện được các hoạt động giải toán có hiệu quả, giáo viên có thể sử dụng các bước sau : 3.1. Hướng dẫn học sinh phân tích bài toán : + Đọc kĩ đề bài : Đây là bước nghiên cứu đầu tiên giúp học sinh có suy nghĩ ban đầu về ý nghĩa bài toán. Nắm được nội dung bài toán và đặc biệt cần chú ý đến câu hỏi của bài. Do đó, tôi đã yêu cầu học sinh cầm bút chì và thước gạch chân dưới những dữ kiện quan trọng của bài toán: “Hãy gạch dưới một gạch những dữ kiện đã cho” ; “Hãy gạch hai gạch dưới câu hỏi của đề toán”. Như vậy tất cả học sinh cùng làm việc, em nào không chịu làm việc giáo viên đã biết và nhắc nhở. + Xây dựng, thiết lập mối liên hệ giữa hai dữ kiện đã cho của bài toán . Tìm cách diễn đạt nội dung của bài bằng ngôn ngữ kí hiệu toán học. Tóm tắt đề bài toán hoặc minh họa với sơ đồ hình vẽ bằng cách ghi dữ kiện điều kiện và câu hỏi của bài toán dưới dạng cô đọng, ngắn gọn nhất. Ví dụ : Bài 3 (trang 5 SGK Toán 2 ) “Một cửa hàng buổi sáng bán 12 xe đạp, buổi chiều bán được 20 xe đạp. Hỏi cả hai buổi cửa hàng bán được tất cả bao nhiêu xe đạp?”

- Phân tích nội dung

+ Học sinh đọc đề toán

13/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Giáo viên yêu cầu học sinh làm việc : + Hãy gạch một gạch dưới dữ kiện đã biết. + Hãy gạch hai gạch dướí câu hỏi của bài toán. Sau khi học sinh đã thực hiện theo hiệu lệnh làm việc, giáo viên yêu cầu một số học sinh trình bày phân tích nội dung để hiểu rõ nội dung đề toán. Buổi sáng bán: 12 xe đạp Buổi chiều bán: 20 xe đạp Cả hai buổi bán: …xe đạp ? - Lập kế hoạch giải: Suy nghĩ để tìm ra cách trả lời các câu hỏi của bài toán cần biết gì ? Dùng phép tính gì ? Suy luận từ các số, điều kiện đã có, có thể biết gì ? Có thể sử dụng phép tính gì ? Trên cơ sở đó lập kế hoạch để giải bài toán. + Thực hiện cách phép tính theo kế hoạch để tìm ra kết quả đúng của bài toán. Mỗi bước của phép tính đều phải được kiểm tra lại cho đúng, thử lại đáp số vừa tìm được, xem cách giải, lời giải, đáp số có đúng câu hỏi của bài hay đã phù hợp với điều kiện bài toán hay chưa? Trình bày bài giải :

Bài giải Cả hai buổi cửa hàng bán được tất cả số xe đạp là: 12 + 20 = 32 (xe đạp) Đáp số : 32 xe đạp Từ cách hướng dẫn học sinh giải theo cách trên, học sinh đã nắm chắc được các bước giải và trình tự giải bài toán để học sinh tiến hành đến việc học và giải bài toán tiếp theo phức tạp hơn một cách dễ dàng . 3.2. Hướng dẫn học sinh phân tích và giải những bài toán ngược dựa trên những bài toán gốc trong các tiết hướng dẫn tự học. Trong c¸c tiÕt hướng dẫn tự học t«i ®· ®a ra c¸c bµi to¸n vµ cïng häc sinh ph©n tÝch, ®Ó c¸c em nhËn thÊy nh÷ng c¸i sai mµ c¸c em thêng m¾c.

TiÕt HDH tuÇn 3

Bµi 1: Trong vên cã 9 c©y t¸o, mÑ trång thªm 6 c©y t¸o n÷a. Hái trong vên cã tÊt c¶ bao nhiªu c©y t¸o?

Bµi 2: Sau khi mÑ trång thªm 6 c©y t¸o n÷a th× trong vên cã 9 c©y t¸o. Hái lóc ®Çu trong vên cã mÊy c©y t¸o?

* Gi¸o viªn ®a ra hai bµi to¸n trªn vµ cïng häc sinh lµm bµi. * Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2

14/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Bµi 2: Sau khi mÑ trång thªm 6 c©y t¸o n÷a th× trong vên cã 9 c©y t¸o. Hái lóc ®Çu trong vên cã mÊy c©y t¸o?

+ 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n: + Kh¸c nhau : - c©u hái kh¸c nhau + Bµi1: Cã 9 thªm 6 + Bµi 2: Thªm 6 cã 9 * G¹ch ch©n díi c¸c tõ cÇn lu ý: Bµi 1: Trong vên cã 9 c©y t¸o, mÑ trång thªm 6 c©y t¸o n÷a. Hái trong vên cã tÊt c¶ bao nhiªu c©y t¸o? * Tãm t¾t ®Ò to¸n: 9 c©y 6 c©y 6 c©y ? c©y

? c©y 9 c©y

Lóc ®Çu trong vên cã sè c©y lµ: 9 – 6 = 3 ( c©y ) §¸p sè: 3 c©y

* NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 9 + 6 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 9 - 6 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã bµi gi¶i: Trong vên cã tÊt c¶ sè c©y lµ: 9 + 6 = 15 ( c©y ) §¸p sè : 15 c©y

 KÕt luËn

? c©y

? c©y

: Kh«ng ph¶i khi gÆp bµi to¸n cã tõ “thªm” th× lµm ngay phÐp tÝnh céng. Ngoµi ra ta cã thÓ nh×n vµo phÇn tãm t¾t sau ®Ó lµm bµi: Bµi 1: Bµi 2:

+ 6 c©y + 9 6 c©y c©y

9 c©y

TiÕt HDH tuÇn 4

Bµi 1: Tõ m¶nh v¶i dµi 9 dm, ngêi ta c¾t ra 5 dm ®Ó may tói. Hái m¶nh v¶i cßn l¹i dµi Bµi 2: Sau khi c¾t ra 5 dm ®Ó may tói th× m¶nh v¶i cßn l¹i dµi lµ 9 dm. Hái lóc ®Çu m¶nh

15/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

mÊy ®Ò - xi - mÐt? v¶i dµi bao nhiªu ®Ò - xi- mÐt?

* Gi¸o viªn ®a ra hai bµi to¸n trªn vµ cïng häc sinh lµm bµi * Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n: + Kh¸c nhau : - c©u hái kh¸c nhau + Bµi1: Tõ 9 dm c¾t ®i 5 dm + Bµi 2: C¾t ®i 5 dm cßn 9 dm * G¹ch ch©n díi c¸c tõ cÇn lu ý: Bµi 1: Tõ m¶nh v¶i dµi 9 dm, ngêi ta c¾t ra 5 dm ®Ó may tói. Hái m¶nh v¶i cßn l¹i dµi mÊy ®Ò - xi- mÐt?

* Tãm t¾t ®Ò to¸n: 9 dm

Bµi 2: Sau khi c¾t ra 5 dm ®Ó may tói th× m¶nh v¶i cßn l¹i dµi lµ 9 dm. Hái lóc ®Çu m¶nh v¶i dµi bao nhiªu ®Ò - xi - mÐt?

5 dm 9 dm

5dm ? ? dm

dm * NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 9 - 5 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 9 + 5 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: M¶nh v¶i cßn l¹i dµi lµ: 9 – 5 = 4 ( dm ) §¸p sè: 4 dm Lóc ®Çu m¶nh v¶i dµi lµ: 5 + 9 = 14 ( dm ) §¸p sè: 14 dm

 KÕt luËn

? dm

? dm

9 dm

: Kh«ng ph¶i khi gÆp bµi to¸n cã tõ “ bít” hay “ cho” hay “c¾t” th× lµm ngay phÐp tÝnh trõ. Ngoµi ra ta cã thÓ nh×n vµo phÇn tãm t¾t sau ®Ó lµm bµi: Bµi 1: Bµi 2:

- 5 dm - 5 9 dm dm

TiÕt HDH tuÇn 5

Bµi 2: Líp 2A cã 25 häc sinh, trong ®ã cã 10 häc sinh nam. Hái líp 2A cã bao nhiªu häc Bµi 1: Líp 2A cã 25 häc sinh nữ vµ 10 häc sinh nam. Hái líp 2A cã tÊt c¶ bao nhiªu häc sinh?

16/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

sinh nữ?

25 hs

25 hs 10 hs ? häc sinh

* Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n: + Gièng nhau : - cã c¸c sè gièng nhau + Kh¸c nhau : - c©u hái kh¸c nhau + Bµi1: cã 25 häc sinh nữ vµ 10 häc sinh nam + Bµi 2: cã 25 häc sinh trong ®ã cã 10 häc sinh nam * Tãm t¾t ®Ò to¸n: 10 hs ? häc sinh * NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 25 + 10 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 25 - 10 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: Líp 2A cã sè häc sinh lµ: Líp 2A cã sè häc sinh nữ lµ:

25 + 10 = 35 ( häc 25 - 10 = 15 ( häc sinh )

§¸p sè: 15 häc sinh

sinh ) §¸p sè: 35 häc sinh  Ngoµi c¸ch lµm trªn ta cã thÓ nh×n vµo phÇn tãm t¾t sau

®Ó lµm bµi: Bµi 1: Bµi 2:

10 hs

? hs

25 hs

? hs

10 hs

25 hs

TiÕt HDH tuÇn 8

Bµi 1: Nam cã 10 viªn bi. B¶o Bµi 2: Nam cã 10 viªn bi. Nam

17/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

cã nhiÒu h¬n Nam 5 viªn bi. Hái B¶o cã bao nhiªu bi? nhiÒu h¬n B¶o lµ 5 viªn bi. Hái B¶o cã bao nhiªu viªn bi?

Bµi 2: Nam cã 10 viªn bi. Nam nhiÒu h¬n B¶o lµ 3 viªn bi. Hái B¶o cã bao nhiªu viªn bi?

10 bi Nam : 3 b B¶o: ? bi

B¶o cã sè viªn bi lµ: 10 - 3 = 7 ( viªn bi ) §¸p sè: 7 viªn bi

* Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n: + Gièng nhau : - cã c¸c sè gièng nhau - c©u hái + Kh¸c nhau : - Bµi 1: B¶o nhiÒu h¬n Nam - Bµi 2: Nam nhiÒu h¬n B¶o * G¹ch ch©n díi c¸c tõ cÇn lu ý: Bµi 1: Nam cã 10 viªn bi. B¶o cã nhiÒu h¬n Nam 3 viªn bi. Hái B¶o cã bao nhiªu bi? * Tãm t¾t ®Ò to¸n: 10 bi Nam : 3 b B¶o: ? bi * NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ( ®o¹n dµi) ta lÊy: 10 + 5 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ( ®o¹n ng¾n ) ta lÊy : 10 - 5 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: B¶o cã sè viªn bi lµ : 10 + 3 = 13 ( viªn bi ) §¸p sè: 13 viªn bi

Bµi 4: Líp 2A cã 15 häc sinh g¸i, sè häc sinh g¸i cña líp Ýt h¬n sè häc sinh trai lµ 3 häc sinh. Hái líp 2A cã bao nhiªu học sinh trai?

Bµi 3: Líp 2A cã 15 häc sinh g¸i, sè häc sinh trai cña líp Ýt h¬n sè häc sinh g¸i 3 häc sinh. Hái líp 2A cã bao nhiªu häc sinh trai? * Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n:

18/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

+ 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 3 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 4 + 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n: + Gièng nhau : - cã c¸c sè gièng nhau - c©u hái + Kh¸c nhau : - Bµi 3: häc sinh trai Ýt h¬n häc sinh g¸i

Bµi 4: häc sinh g¸i Ýt h¬n häc sinh trai

Bµi 4: Líp 2A cã 15 häc sinh g¸i, sè häc sinh g¸i cña líp Ýt h¬n sè häc sinh trai lµ 3 häc sinh. Hái líp 2A cã bao nhiªu trai?

* G¹ch ch©n díi c¸c tõ cÇn lu ý: Bµi 3: Líp 2A cã 15 häc sinh g¸i, sè häc sinh trai cña líp Ýt h¬n sè häc sinh g¸i 3 häc sinh.Hái líp 2A cã bao nhiªu häc sinh trai? * Tãm t¾t ®Ò to¸n:

15 hs Hs g¸i : 15 hs Hs g¸i : 3hs3hs 3 3

hs Hs trai: ? bi

hs Hs trai: ? bi * NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 3: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 15 - 3 + Bµi 4: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 15 + 3 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: Líp 2A cã sè häc sinh trai lµ:

15 - 3 = 12 ( häc sinh

Líp 2A cã sè häc sinh trai lµ: 15 + 3 = 18 ( häc sinh ) §¸p sè: 18 häc sinh

) §¸p sè: 12 häc sinh

* KÕt luËn: §Ó lµm tèt c¸c bµi to¸n d¹ng nµy, häc sinh b¾t buéc ph¶i tãm t¾t b»ng s¬ ®å vµ dùa vµo s¬ ®å ®Ó t×m ra phÐp tÝnh.

TiÕt HDH tuÇn 21

Bµi 1: C¸c b¹n Lan, Bµi 2: Mçi b¹n Lan, Bµi 3: Mai cã 9

19/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë. Hái Mai cã tÊt c¶ mÊy quyÓn vë?

quyÓn vë. C¸c b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë n÷a. Hái Mai cã tÊt c¶ bao nhiªu quyÓn vë?

Bµi 2: Mçi b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë. Hái Mai cã tÊt c¶ mÊy quyÓn vë?

Bµi 3: Mai cã 9 quyÓn vë. C¸c b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë n÷a. Hái Mai cã tÊt c¶ bao nhiªu quyÓn vë?

9 vë

Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë th× Mai cã 9 quyÓn vë. Hái lóc ®Çu Mai cã mÊy quyÓn vë? * Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 3 + 1 häc sinh ®äc c¶ ba bµi to¸n * Ph©n tÝch 3 ®Ò to¸n vµ g¹ch ch©n díi c¸c tõ cÇn lu ý Bµi 1: C¸c b¹n Lan, Hµ, V©n cho Mai 3 quyÓn vë th× Mai cã 9 quyÓn vë. Hái lóc ®Çu Mai cã mÊy quyÓn vë? * Tãm t¾t ®Ò to¸n: ? vë 3 vë 3vë 3 vë 3 vë 3 vë

? vë ? vë

Mai cã tÊt c¶ sè quyÓn vë lµ: 3 x 3 = 9 ( quyÓn vë ) §¸p sè: 9 ( quyÓn vë) Mai cã tÊt c¶ sè quyÓn vë lµ: 9 + 3 = 12 ( quyÓn vë ) §¸p sè: 12 ( quyÓn vë)

9 vë * NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 9 - 3 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 3 + 3 + 3 hoÆc 3 x 3 + Bµi 3: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 9 + 3 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: Lóc ®Çu Mai cã sè quyÓn vë lµ: 9 - 3 = 6 ( quyÓn vë) §¸p sè: 6 ( quyÓn vë)

TiÕt HDH tuÇn 23

Bµi 1: Mai cã 18 quyÓn vë. Bµi 2: Mai cã 18 quyÓn vë.

20/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Mai chia ®Òu cho c¸c b¹n Lan, Hµ, V©n. Hái mçi b¹n cã mÊy quyÓn vë? Mai cho c¸c b¹n Lan, Hµ, V©n lµ 3 quyÓn vë. Hái Mai cßn bao nhiªu quyÓn vë?

* Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n: + Gièng nhau : - cã c¸c sè gièng nhau + Kh¸c nhau : - c©u hái kh¸c nhau - Bµi1: cã 18 vë chia ®Òu cho 3 b¹n - Bµi 2: cã 18 vë cho 3 vë

21/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

* Tãm t¾t ®Ò to¸n: 18 q vë ? qvë 3 b¹n

1 b 18 quyÓn vë 3 qvë ? q vë

* NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 18 : 3 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 18 - 3 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: Mçi b¹n cã sè quyÓn vë: 18 : 3 = 6 ( quyÓn vë ) §¸p sè: 6 ( quyÓn vë )

Mai cßn sè quyÓn vë : 18 - 3 = 15 ( quyÓn vë ) §¸p sè: 15 ( quyÓn vë )

* Víi bµi tËp 1, ch¬ng tr×nh to¸n kh«ng yªu cÇu häc sinh tãm t¾t nÕu cã tãm t¾t th× tãm t¾t b»ng lêi nhng ë líp t«i, t«i lu«n lu«n ®éng viªn, khuyÓn khÝch tãm t¾t b»ng s¬ ®å v× nh chóng ta biÕt nÕu vÏ ®îc s¬ ®å th× sÏ cã phÐp tÝnh ®óng. - §Ó häc sinh n¾m thËt ch¾c bµi to¸n nµy t«i cßn lÊy 18 quyÓn vë ra chia cho 3 häc sinh ®Ó c¸c em ph©n biÖt ®îc sù kh¸c nhau cña 2 bµi to¸n.

TiÕt HDH tuÇn 25

Bµi 1: Cã mét sè lÝt dÇu chia ®Òu vµo trong 6 can, mçi can 3l. Hái cã tÊt c¶ bao nhiªu lÝt dÇu? Bµi 2: Cã 6l dÇu chia ®Òu vµo c¸c can, mçi can 3l. Hái cÇn cã mÊy can?

* Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc c¶ hai bµi to¸n * Ph©n tÝch 2 ®Ò to¸n:

22/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Bµi 1: cho : sè can vµ sè lÝt cña 1 can – yªu cÇu t×m sè lÝt cã tÊt c¶ Bµi 2: cho : sè lÝt cã tÊt c¶ vµ sè lÝt cña 1 can – yªu cÇu t×m sè can

23/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

* Tãm t¾t ®Ò to¸n: 6 can 1c 3 lÝt

3 lÝt

? can 1can 6 lÝt ? lÝt

* NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 3 x 6 ( 3l ®îc lÊy 6 lÇn ) + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 6 : 3 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: CÇn cã sè can dÇu lµ: Cã tÊt c¶ sè lÝt dÇu lµ: 6 : 3 = 2 ( can ) 3 x 6 = 18 ( l ) §¸p sè: 18l dÇu §¸p sè: 2 can * Lu ý häc sinh ë bµi tËp 2 c¸c em hay viÕt sai tªn ®¬n vÞ

TiÕt HDH tuÇn 26 Bµi 2: Mét ngµy Mai ®äc ®îc 2 trang s¸ch. Hái víi 10 trang s¸ch Mai ®äc trong mÊy ngµy? Bµi 3: Hai ngµy Mai ®äc 10 trang s¸ch. Hái mét ngµy Mai ®äc ®îc mÊy trang s¸ch?

Bµi 3: Hai ngµy Mai ®äc 10 trang s¸ch. Hái mét ngµy Mai ®äc ®îc mÊy trang s¸ch?

Mét ngµy Bµi 2: Mai ®äc ®îc 2 trang s¸ch. Hái víi 10 trang s¸ch Mai ®äc trong mÊy ngµy?

Bµi 1: Mét ngµy Mai ®äc ®îc 2 trang s¸ch. Hái víi 10 ngµy Mai ®äc ®îc bao nhiªu trang s¸ch? * Gäi häc sinh ®äc ®Ò to¸n: + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 1 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 2 + 1 häc sinh ®äc bµi to¸n 3 + 1 häc sinh ®äc c¶ ba bµi to¸n * Ph©n tÝch 3 ®Ò to¸n vµ g¹ch ch©n díi c¸c tõ cÇn lu ý Mét ngµy Bµi 1: Mai ®äc ®îc 2 trang s¸ch. Hái víi 10 ngµy Mai ®äc ®îc bao nhiªu trang s¸ch * Tãm t¾t ®Ò to¸n: 10 ngµy 1ng 2tr ? ngµy 1ng 2tr 10 trang 2 ngµy 1ng ? trang 10 trang

24/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

1 ngµy Mai ®äc ®îc sè trang s¸ch: 10 : 2 = 5 ( trang ) §¸p sè: 5 trang

10 trang s¸ch Mai ®äc trong sè ngµy lµ: 10 : 2 = 5 ( ngµy ) §¸p sè: 5 ngµy

? trang * NhËn xÐt tãm t¾t ®Ó cã phÐp tÝnh ®óng + Bµi 1: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy: 2 x 10 + Bµi 2: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 10 : 2 + Bµi 3: §Ó t×m ®o¹n ? ta lÊy : 10 : 2 * Dùa vµo phÇn nhËn xÐt ta cã lêi gi¶i: 10 ngµy Mai ®äc ®îc sè trang s¸ch lµ: 2 x 10 = 20 ( trang) §¸p sè: 20 trang 3.3. Hướng dẫn học sinh tự xây dựng một đề toán mới: Việc cho học sinh tự xây dựng đề toán vừa giúp các em phát triển tư duy độc lập, vừa giúp các em phát triển tính năng sáng tạo của tư duy. Đây là biện pháp gây chú ý và hứng thú học tập giúp cho các em hiểu rõ cấu trúc, cách ghi nhớ dạng bài, đi sâu tìm hiểu thực tế và phát triển ngôn ngữ, thông qua việc tự nêu và giải quyết vấn đề, phát huy tính tích cực, vai trò trung tâm của các em trong quá trình dạy học. Có nhiều cách để giúp học sinh tự xây dựng một đề toán. Ở cách nào thì giáo viên cũng cần nêu vấn đề, yêu cầu và định hướng từ thấp đến cao, từ dễ đến khó . 3.4. Đề toán đưa ra nhiều số liệu:

Học sinh tìm số liệu thay thế rồi giải

Ví dụ : Lớp 2A có ….học sinh chia thành….tổ, mỗi tổ có số học sinh bằng nhau. Hỏi mỗi tổ có bao nhiêu học sinh ?

* Mục đích: Giúp hs dựa kiến thức về các phép chia đã học để hòan thiện

đề bài.

* Cách tiến hành. - Cho hs phân tích các từ ngữ và câu hỏi ở đề bài trên, hỏi: ? Nếu điền đủ số thích hợp vào chỗ chấm thì bài toán sẽ giải bằng phép

tính gì?

-> Phép chia ? Vì sao con xác định đây là phép chia? -> Vì số hs ban đầu chia thành các tổ có số học sinh bằng nhau. ? Điền số thích hợp vào chỗ chấm? -> 35 và 5 hoặc 40 và 4 ......

25/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

* Kết quả: Học sinh hiểu sâu thêm về việc vận dụng phép chia trong giải

toán có lời văn và dựa vào từ ngữ bài cho để tìm phép tính giải bài toán. 3.5. Đề toán không đưa ra những câu hỏi :

Học sinh tự đặt câu hỏi cho đề toán và giải

Ví dụ : Có 30 bông hoa cắm đều vào 5 lọ

Em hãy đặt câu hỏi cho bài toán rồi giải. * Mục đích: Giúp học sinh đặt được câu hỏi hợp í cho đề bài còn thiếu. * Cách tiến hành: - Cho học sinh phân tích dữ kiên mà đề bài đã cho bằng các câu hỏi sau: ? Phần đề bài đã cho, cho biết gì? -> Có 30 bông hoa -> Cắm đều vào 5 lọ ? Theo con bài toán muốn hỏi điều gì? -> Hỏi mỗi lọ có mấy bông hoa? ? Đọc đề bài hoàn chỉnh và cho biết : Bài toán được giải bằng phép tính nào? -> Phép chia * Kết quả: 100% học sinh đặt được câu hỏi cho đề bài còn thiếu và giải được bài toán.

3.6. Cho biết cách giải bài toán:

Học sinh tự nghĩ ra đề toán và giải. Ví dụ : 37 - 3 = 34 . Hãy đặt đề toán có cách giải như trên. * Mục đích: Giúp học sinh khắc sâu thêm bản chất của phép trừ và ôn tập lại

cách dùng từ để đặt bài toán có lời văn dạng toán về ít hơn.

* Cách tiến hành. ? Trong toán có lời văn, dạng toán nào được giải bằng phép tính trừ? -> Dạng toán về ít hơn. ? Hãy đặt đề bài cho phép tính trên. -> Hs có thể đặt đề toán có dạng sau: + Dạng 1: Mai có 10 cái kẹo, Hà ít hơn Mai 3 cái kẹo. Hỏi Hà có mấy cái

kẹo?

+ Dạng 2: Mai có 10 cái kẹo, Mai nhiều hơn Hà 3 cái kẹo. Hỏi Hà có mấy cái

kẹo?

+ Dạng 3:Mai có 10 cái kẹo, Hà có 7 cái kẹo. Hỏi Mai nhiều hơn Hà mấy cái

kẹo?

+ Dạng 4: Mai có 10 cái kẹo, Hà có 7 cái kẹo. Hỏi Hà ít hơn Mai mấy cái

kẹo?

26/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

* Kết quả: 100% hs đặt được đề toán phù hợp và giải được bài toán.

3.7. Đăt một đề toán tương tự với đề mẫu: Trong phương pháp học sinh tự xây dựng đề toán các em thường mắc các khuyết điểm như: các số liệu chọn thiếu chính xác, xa thực tế. Giáo viên cần giúp các em rèn luyện tư duy, tính thực tế . Ví dụ : Hãy đặt một đề toán tương tự như bài dưới đây và giải. Bài 4 : (trang 171 SGK Toán 2) Đội Một trồng được 530 cây, đội Hai trồng được nhiều hơn đội Một 140 cây Hỏi đội Hai trồng được bao nhiêu cây? * Mục đích: Giúp học sinh phân tích được đề bài và hiểu được đề bài đã cho thuộc dạng toán về nhiều hơn, từ đó các em đặt được đề bài dạng toán về nhều hơn bằng cách dùng từ " nhiều hơn". * Cách tiến hành: Cho hs phân tích đề bài và hỏi: ? Bài toán cho biết gì?

-> Đội 1 trồng: 530 cây -> Đội 2 trồng nhiều hơn đội 1: 140 cây ? Bài toán hỏi gì/ -> Đội hai trồng được bao nhiêu cây? ? Bài toán thuộc dạng toán gì? -> Thuộc dạng bài toán về nhiều hơn. ? Bài toán được giải bằng phép tính gì? -> Phép cộng ? Hãy đặt 1 đề toán tương tự bài toán trên. -> Hs sẽ đặt đề toán có dạng. Hà có 310 cái kẹo, An nhiều hơn Hà 158 cái kẹo. Hỏi An có bao nhiêu cái

kẹo?

* Kết quả: 100% hs đặt được đề toán và giải được bài toán đó.

3.8. Một số bài toán nâng cao cho học sinh khá giỏi :

Việc bồi dưỡng học sinh khá giỏi trong một tiết học, một dạng bài là không thể thiếu được đối với giáo viên có tâm huyết trong nghề dạy học. Bởi vậy song song với việc dạy trong chương trình giáo viên có thể tùy theo đối tượng của lớp mình để ra một số đề nâng cao bồi dưỡng học sinh khá giỏi và nâng dần lên từ dễ đến khó. Vì học sinh nắm chắc kiến thức cơ bản rồi thì phát triển thêm cho các em cũng không có gì là khó. Tôi thêm một số dạng ở bài này như sau:

27/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Ví dụ 1 : “ Hùng và Dũng có 16 viên bi. Nếu Hùng có thêm 3 viên bi thì

tổng số bi của hai bạn là bao nhiêu?

Ví dụ 2: Hùng và Dũng có 16 viên bi. Tính tổng số bi của Hùng và Dũng

khi mỗi bạn có thêm 3 viên bi nữa.

Ví dụ 3: Tổng số tuổi của hai bố con Lan là 32 tuổi. Hỏi hai năm trước

tổng số tuổi của hai bố con là bao nhiêu tuổi.

VÝ dô 4: Ba b¹n Mai, V©n vµ Lan mçi b¹n cã mét s« viªn bi. BiÕt sau khi Mai cho V©n 5 viªn bi, V©n cho Lan 6 viªn bi vµ Lan l¹i cho Mai 4 viªn bi th× mçi b¹n ®Òu cã 20 viªn bi. Hái lóc ®Çu c¶ ba b¹n cã tÊt c¶ bao nhiªu viªn bi?

VÝ dô 5: Hµ cã 23 viªn bi. Mai cã 24 viªn bi. B×nh cã sè viªn bi Ýt h¬n tæng sè bi cña Hµ vµ Mai lµ 17 viªn. Hái B×nh cã bao nhiªu viªn bi?

VÝ dô 6: Hßa vµ B×nh cã mét sè vë. BiÕt sau khi Hßa cho B×nh 7 quyÓn vë th× Hßa cã nhiÒu h¬n B×nh lµ 2 vë. Hái lóc ®Çu Hßa nhiÒu h¬n B×nh bao nhiªu quyÓn vë.

V Ý dô 7

: V©n vµ Linh mçi b¹n cã mét sè viªn bi. NÕu V©n cho Linh 9 viªn bi th× sè bi cña V©n sÏ Ýt h¬n cña Linh lµ 3 viªn bi. Hái lóc ®Çu V©n nhiÒu h¬n Linh bao nhiªu viªn bi?

Ví dụ 8 : Đào có 16 nhãn vở, Đào cho Mai 3 nhãn vở thì hai bạn Đào và

Mai có số nhãn vở bằng nhau. Hỏi

a/ Đào có nhiều hơn Mai bao nhiêu nhãn vở? b/ Mai có bao nhiêu nhãn vở?

4. Kết quả thực hiện: Sau một quá trình dạy học trên thực tế, tôi có kiểm tra lại đề vào cuối học kì 1 như phần khảo sát đầu năm. Kết quả thu được như sau : Tổng số học sinh tham gia : 53 em Khả năng

Khả năng phân tích đề

Khả năng trình bày bài toán đúng và đẹp Xếp loại

Khả năng nêu lời giải đúng chính xác cho mỗi phép tính

Khả năng thiết lập các dữ kiện để xây dựng qui trình S L 43 % 81,1 S L 47 % 88,8 SL 46 % 86,8 S L 45 % 84,9

HHT

HT 15,1 20 21 11,2 21 13,2

8 18,9

28/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

Qua các bài kiểm tra và kiểm tra việc học, làm bài tập của học sinh tôi thấy rằng: việc đưa phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm, giáo viên đóng vai trò là người hướng dẫn tổ chức các hoạt động như tôi đã trình bày ở trên mang lại hiệu quả cao. Đa số học sinh học được cách giải toán và biết tự trình bày bài giải một cách đúng nhất, giúp học sinh khắc phục được nhược điểm để nâng cao chất lượng giảm tỉ lệ học sinh yếu kém.

29/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ

1. Kết luận:

Việc dạy - học giải toán có lời văn là vấn đề quan trọng trong việc dạy học toán nói chung và dạy học giải toán có lời văn ở lớp 2 nói riêng. Tôi nhận thấy việc dạy cho học sinh giải toán có lời văn thành thạo không phải là khó song cũng không phải là dễ, làm cho học sinh hiểu được mục đích quan trọng của nó chính là cơ sở ban đầu cho việc tiếp tục học tập của các lớp trên. 2. Khuyến nghị:

Để đạt được hiệu quả cao trong việc dạy - học giải toán có lời văn giáo

viên cần làm tốt các vấn đề sau:

- Phải có cái nhìn tổng quát về chương trình, đặc biệt là phần giải toán có lời văn gồm những dạng nào. Để từ đó xây dựng bài giảng trên cơ sở khắc phục những nhược điểm, kế thừa và phát huy những ưu điểm của phương pháp dạy học tích cực để nâng cao chất lượng dạy học.

- Khi dạy nên tổ chức cho học sinh tiến hành các hoạt động học tập “bằng tay” đòi hỏi mỗi học sinh tự suy nghĩ tìm tòi. Nhờ đó mà giáo viên có thể biết được năng lực của từng học sinh, cũng như các em có chịu suy nghĩ (làm việc) hay không. Nguồn thông tin phản hồi từ học sinh sẽ giúp cho giáo viên tiếp tục quá trình dạy học một cách thuận lợi. Hình thức dạy học này thúc giục 100% học sinh suy nghĩ (làm việc) để tự mình chiếm lĩnh kiến thức mới.

- Khi lập kế hoạch phải dự tính trước được lỗi học sinh thường mắc phải, từ đó có cách chữa lỗi. Trong giờ học không nên áp đặt nặng nề, không nên gay gắt với những học sinh thường mắc lỗi, nhẹ nhàng để học sinh thấy yên tâm.

- Đối với những bài có cấu trúc giống nhau trong quá trình giải, học sinh dễ nhầm lẫn máy móc giữa bài này với bài khác. Vì vậy giúp các em so sánh các bài toán mà nội dung có điểm giống nhau nhưng các câu hỏi khác nhau nên phải giải bằng số lượng phép tính khác nhau.

- Giúp học sinh hiểu bài bằng cách giao việc cho các em thông qua gợi ý hoặc lập hệ thống câu hỏi. Do đó yêu cầu giáo viên phải nắm chắc các dữ kiện của đề bài, phải tóm tắt đề toán theo cách gọn, dễ hiểu. Đưa ra cách giải và trình tự các bước, các phép tính phải chính xác, khoa học - chú ý kiểm tra kết quả của học sinh và chỉ hướng dẫn khi các em thật sự khó khăn, tuyệt đối không làm thay học sinh. - Cần nghiên cứu kĩ chương trình để nắm bắt được ý đồ của sách giáo khoa, người soạn sách…nhằm giúp học sinh tìm đúng cách và giải để giáo viên tìm đúng phương pháp dạy tốt.

30/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2 Trên đây là một số kinh nghiệm của bản thân tôi rút ra từ thực tế giảng dạy phần giải toán có lời văn. Với xu thế phát triển của giáo dục ngày nay, trong quá trình dạy học bản thân mỗi giáo viên cần phải cố gắng nhiều trong giảng dạy để theo kịp với những phương pháp dạy học mới của giáo dục Việt Nam. Việc viết sáng kiến kinh nghiệm chắc không thiếu những khuyết điểm đặc biệt là phần giải pháp. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của bạn bè đồng nghiệp. Xin chân thành cảm ơn!

Thanh Xuân, ngày 06 tháng 03 năm 2020

Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến kinh

nghiệm của mình viết , không sao chép nội

dung của người khác.

Người viết

Nguyễn Tuyết Hạnh

31/26

Một số kinh nghiệm dạy học giải toán có lời văn lớp 2

MỤC LỤC

PHẦN THỨ NHẤT: ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................1 1. Lý do chọn đề tài:..........................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu:....................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu:................................................................2 PHẦN THỨ HAI: GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ......................................................3 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn :...........................................................................3 1.1. Mục tiêu của môn Toán 2 :......................................................................3 1.2. Phương pháp dạy học Toán 2:.................................................................3 1.3. Nội dung của mạch kiến thức giải toán có lời văn lớp 2........................4 1.4. Phương pháp dạy học giải bài toán có lời văn lớp 2..............................4 2. Thực trạng dạy học giải toán có lời văn lớp 2:.............................................5 2.1. Về phía giáo viên:....................................................................................5 2.2. Về phía học sinh:....................................................................................5 3. Một số kinh nghiệm dạy giải toán có lời văn lớp 2:...................................12 3.1. Hướng dẫn học sinh phân tích bài toán :.............................................12 3.2. Hướng dẫn học sinh phân tích và giải những bài toán ngược dựa trên những bài toán gốc trong các tiết hướng dẫn tự học....................................13 3.3. Hướng dẫn học sinh tự xây dựng một đề toán mới:............................21 3.4. Đề toán đưa ra nhiều số liệu:.................................................................21 3.5. Đề toán không đưa ra những câu hỏi :..................................................21 3.6. Cho biết cách giải bài toán:...................................................................22 3.7. Đăt một đề toán tương tự với đề mẫu:..................................................22 3.8. Một số bài toán nâng cao cho học sinh khá giỏi :................................23 4. Kết quả thực hiện:.......................................................................................24 PHẦN THỨ BA: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.....................................25 1. Kết luận:.......................................................................................................25 2. Khuyến nghị:....................................................................................25

32/26