Sinh sản và phát triển
lớp nhiều chân
Tinh trùng được chứa trong bao tinh
(spermatophore) có dịch nhầy. Thụ tinh thường
qua bao tinh, với các tập tính đa dạng. Bao tinh
có thể chuyển trực tiếp hay chuyển gián tiếp vào
lỗ sinh dục của con cái. Ví dụ như ở rết tơ, con
đực gắn bao tinh vào thành hang, con cái đi
qua, dùng miệng ngậm bao tinh, trong khoang
miệng tinh trùng và tinh dịch được giải phóng.
Sau đó con cái dùng hàm lấy trứng và thụ tinh
cho trứng trong khoang miệng, và trứng đã thụ
tinh được gắn trên thành hang hay trên các
cọng rong rêu. Ở rết, con đực kết lưới trên hang
rồi gói bao tinh vào đó, con cái đi qua dùng
chân lấy bao tinh rồi dưa vào lỗ sinh dục
của mình. Ở cuốn chiếu bao tinh được
chuyển vào trực tiếp vào lỗ sinh dục cái nhờ các
đôi chân giao phối (chân thứ 8 và thứ 9) ở con
đực. Ở Scutigera con đực còn dùng râu dẫn dắt
con cái đến chỗ có bao tinh. Cách đẻ trứng khác
nhau tùy nhóm loài: Trứng đẻ từng chiếc như ở
rết tơ,Scutigera, hay từng đám vào đất như
chân kép, rết. Trứng được bảo vệ bằng các
cách khác nhau: có thể là con cái tiết dịch nhầy
bao lấy trứng hay tự con cái cuộn mình ôm
lấy trứng như ở rết và Lithobimorpha.
Trứng giàu noãn hoàng, phân cắt bề mặt và
từng phần. Theo dõi quá trình phát triển phôi
của nhiều chân cho thấy phần đầu của chúng có
ít nhất là 6 đốt, trước đốt râu và sau đốt râu đều
có phần phụ tương ứng, tuy nhiên sau đó chúng
tiêu biến.
Quá trình phát triển hậu phôi có thể theo 2 cách:
Cách thứ nhất là phát triển trực tiếp
(ởGeophilus, Scolopendra), trứng nở thành con
non có đủ các đốt và phần phụ giống như con
trưởng thành. Cách thứ 2 là phát triển có biến
thái như ở chân kép, rết, râu chẻ... Trứng nở
thành ấu trùng 6 chân (chân kép) hay 7 đôi chân
(chân môi), 6 đôi chân như ở Scutigera. Như
vậy ấu trùng mới nở ra chưa đủ đốt phải qua
nhiều lần lột xác mới thành trưởng thành.
Thường các loài này làm tổ trong đất và lột xác
ngay ở đó. Giai đoạn ấu trùng 6 chân của chân
kép rất giống với ấu trùng của côn trùng nên
nhiều người đã xác định mối quan hệ gần gũi
giữa lớp Nhiều chân và lớp Côn trùng.
Hương Thảo
