BAN QUẢN LÍ CÁC DỰ ÁN
DỰ ÁN QIPEDC
NGÂN HÀNG THẾ GIỚI
TÀI LIỆU
BỒI DƯỠNG GIÁO VIÊN
DẠY HỌC SINH KHIẾM THÍNH CẤP TIỂU HỌC
THÔNG QUA NGÔN NGỮ KÍ HIỆU
HÀ NỘI - 2020
2
LỜI NÓI ĐẦU
Tài liệu bồi dưỡng giáo viên dạy học sinh khiếm thính cấp tiểu học thông
qua ngôn ngữ kí hiệu do Trường Đại học Sư phạm Hà Nội biên soạn theo kế
hoạch hoạt động của dự án “Nâng cao chất lượng giáo dục học sinh khiếm thính
cấp tiểu học thông qua ngôn ngữ kí hiệu” (QIPEDC) được Bộ trưởng Bộ Giáo
dục và Đào tạo phê duyệt. Dự án do Quỹ hợp tác toàn cầu tài trợ thông qua Ngân
hàng thế giới nhằm tăng cường khả năng tiếp cận giáo dục của học sinh khiếm
thính cấp tiểu học tại Việt Nam. Tài liệu này phục vụ hoạt động bồi dưỡng nâng
cao năng lực cho giáo viên dạy học sinh khiếm thính cấp tiểu học tại các cơ sở
giáo dục chuyên biệt và hòa nhập của các tỉnh, thành phố tham gia dự án.
Nội dung tài liệu bao gồm 8 chủ đề:
1) Đặc điểm năng lực học sinh khiếm thính cấp tiểu học.
2) Ngôn ngữ kí hiệu Việt Nam - sử dụng ngôn ngữ kí hiệu trong dạy học
và giao tiếp với học sinh khiếm thính.
3) Kĩ năng sư phạm của giáo viên tiểu học dạy học sinh khiếm thính
4) Phương pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học sinhkhiếm thính cấp tiểu
học thông qua ngôn ngữ kí hiệu.
5) Phương pháp dạy học môn Toán cho học sinh khiếm thính cấp tiểu học
thông qua ngôn ngữ kí hiệu.
6) Đánh giá kết quả học tập của học sinh khiếm thính cấp tiểu học.
7) Kĩ năng hỗ trợ học sinh khiếm thính hoà nhập ở nhà trường, gia đình và
cộng đồng; giáo dục giới tính, chống bạo lực và xâm hại học sinh.
8) Kĩ năng tập huấn, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực cho các cơ sở
giáo dục học sinh khiếm thính tại địa phương.
Các nội dung trong tài liệu bồi dưỡng sẽ được tập huấn theo 3 bước: 1) Tập
huấn online với các kiến thức lí thuyết và một số kĩ năng cơ bản; 2) Tập huấn
trực tiếp với trọng tâm là thực hành và trao đổi theo chiều sâu về các chủ đề; 3)
Hỗ trợ trực tiếp giáo viên dạy học sinh khiếm thính cấp tiểu học tại các cơ sở giáo
dục (bồi dưỡng thực địa).
Tài liệu được biên soạn, thực nghiệm và sẽ tiếp tục hoàn thiện cho mục
tiêu nhân rộng sau khi Dự án kết thúc. Trong quá trình tập huấn và triển khai thực
nghiệm tại các cơ sở giáo dục có học sinh tham gia dự án, Trường Đại học Sư
phạm Hà Nội rất mong nhận được sự hợp tác và đóng góp ý kiến của quý thầy/cô
giáo, các cán bộ quản lý giáo dục để tài liệu ngày càng hoàn thiện hơn, góp phần
nâng cao chất lượng dạy và học cho học sinh khiếm thính, giúp các em có thêm
cơ hội tiếp cận nền giáo dục bình đẳng, thân thiện.
Xin trân trọng cảm ơn !
3
MỤC LỤC
Trang
Giới thiệu
2
Chủ đề 1. Đặc điểm năng lực học sinh khiếm thính cấp tiểu học
4
Chủ đề 2. Ngôn ngữ kí hiệu Việt Nam - sử dụng ngôn ngữ kí hiệu
trong dạy học và giao tiếp với học sinh khiếm thính
16
Chủ đề 3. Kĩ năng sư phạm của giáo viên tiểu học dạy học sinh
khiếm thính
40
Chủ đề 4. Phương pháp dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh
khiếm thính cấp tiểu học thông qua ngôn ngữ kí hiệu
63
Chủ đề 5. Phương pháp dạy học môn Toán cho học sinh khiếm
thính cấp tiểu học thông qua ngôn ngữ kí hiệu
88
Chủ đề 6. Đánh giá kết quả học tập của học sinh khiếm thính cấp
tiểu học
111
Chủ đề 7. Kĩ năng hỗ trợ học sinh khiếm thính hoà nhập ở nhà
trường, gia đình và cộng đồng; giáo dục giới tính, chống bạo lực
và xâm hại học sinh
126
Chủ đề 8. Kĩ năng tập huấn, bồi dưỡng phát triển nguồn nhân lực
cho các cơ sở giáo dục học sinh khiếm thính tại địa phương.
144
4
Chủ đề 1. ĐẶC ĐIỂM NĂNG LỰC HỌC SINH KHIẾM THÍNH
CẤP TIỂU HỌC
(5 tiết lí thuyết, 5 tiết thực hành, 5 tiết online)
I. Mục tiêu
1. Năng lc
- Mô tả được những đặc điểm cơ bản về nhận thức, giao tiếp và năng lực học tập của
học sinh khiếm thính cấp tiểu học.
- Vận dụng những kiến thức về đặc điểm nhận thức, giao tiếp và năng lực học tập của học
sinh khiếm thính trong điều chỉnh mục tiêu và yêu cầu cần đạt của bài học, thiết kế các
hoạt động dạy học và hỗ trợ cho phù hợp với các đặc điểm của học sinh khiếm thính.
2. Phm cht
Có thái độ trân trọng khả năng và giá trị của học sinh khiếm thính; tích cực, chủ
động tìm hiểu, áp dụng kiến thức, kĩ năng học được vào thực tiễn.
II. Nội dung và các hoạt động
1. Đặc điểm nhận thức của học sinh khiếm thính cp tiểu học
Hoạt động 1: Nhận biết học sinh khiếm thính
a) Yêu cầu cần đạt:
- Học viên trình bày được khái niệm học sinh khiếm thính, phân biệt được các mức độ
mất thính lực
b) Cáchthức tiến hành:
- Thuyết trình về khái niệm học sinh khiếm thính, các mức độ mất thính lực
- Phản hồi của học viên về khái niệm học sinh khiếm thính, phân biệt được các mức
độ mất thính lực
c) Thông tin cơ bản:
Khái niệm học sinh khiếm thính
- Học sinh khiếm thính là những trẻ bị suy giảm sức nghe ở các mức độ khác nhau
dẫn đến khó khăn trong giao tiếp và ảnh hưởng đến quá trình nhận thức của trẻ [1].
Trong Dự án này, khiếm thính gồm điếc và nghe kém. Điếc là tình trạng có
khiếm khuyết về thính giác dẫn đến không thể nghe hiểu lời nói ở khoảng cách và
cường độ âm thanh bình thường cho dù có dùng hay không dùng thiết bị trợ thính.
Nghe kém cũng được dùng để chỉ người điếc nhưng vẫn còn khả năng học ngôn
ngữ nói. Cả học sinh điếc và nghe kém đều có thể chọn sử dụng ngôn ngữ kí hiệu
hoặc cả kí hiệu và lời nói để giao tiếp và học tập [3].
5
Lưu ý: Có bốn mức độ mất thính lực, được chia ra như sau [4]:
+ Mức độ nhẹ 21dB đến 40dB: có khó khăn trong việc hiểu ngôn ngữ nói ở một số
trường hợp nhất định.
+ Mức độ trung bình 41dB đến 70dB: có khó khăn hơn trong việc hiểu ngôn ngữ
nói, đặc biệt là trong trường hợp có tiếng ồn xung quanh.
+ Mức độ nặng 71dB đến 90dB: không có máy trợ thính trẻ không có khả năng hiểu
ngôn ngữ nói.
+ Mức độ rất nặng > 90dB: khi có máy trợ thính trẻ chỉ hiểu được phần nào lời nói.
Hoạt động 2: Tìm hiểu về đặc điểm cảm giác, tri giác của học sinh khiếm thính
a) Yêu cầu cần đạt:
- Học viên mô tả được những đặc điểm về cảm giác, tri giác của học sinh khiếm thính
- Học viên hiểu rõ được ảnh hưởng của những đặc điểm này đến sự phát triển tư duy,
ngôn ngữ và giao tiếp của học sinh khiếm thính
b) Cách thức tiến hành:
- Hoạt động thực hành trải nghiệm “Làm người khiếm thính”
- Phản hồi của học viên về các đặc điểm về cảm giác, tri giác của người khiếm thính
c) Thông tin cơ bản:
Đặc điểm cảm giác, tri giác của học sinh khiếm thính
Cảm giác và tri giác thị giác
- Cảm giác, tri giác thị giác đóng vai trò quan trọng giúp trẻ nhận thức thế giới xung
quanh và đặc biệt quan trọng trong việc tiếp nhận và lĩnh hội ngôn ngữ. Nhiều nghiên cứu
chứng tỏ cảm giác, tri giác thị giác/nhìn ở trẻ khiếm thính không thua kém trẻ nghe [6].
- Học sinh khiếm thính có khả năng tiếp nhận cấu tạo âm, cách phát âm và hình
tượng chữ viết nhờ tri giác thị giác. Đó là điều kiện quan trọng để hình thành ngôn ngữ
ở học sinh khiếm thính.
- Học sinh khiếm thính có thể phân biệt một cách tinh tế các màu sắc gần giống
nhau, nhanh chóng nhận ra từng chi tiết trên đối tượng trẻ được tiếp xúc [6].
- Tri giác phân tích ở học sinh khiếm thính thường nổi trội hơn tri giác tổng hợp [6].
Cảm giác và tri giác thính giác
- Học sinh khiếm thính không bị mất cảm giác thính giác hoàn toàn, ngay cả ở trẻ
điếc sâu vẫn còn lại một phần thính lực và khả năng nghe còn lại đáng kể. Theo N.M
Lagopxki, nếu được luyện tập, cảm giác nghe còn lại này có thể được tăng cường [6].
