Tài liệu: Quy trình chăm sóc thai nghén

Chia sẻ: Romano Romano | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:12

Thêm vào BST

Báo xấu

297
lượt xem 61
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Hai thành phần của chăm sóc tiền sản được so sánh: số lần khám thai và loại nhân viên cung cấp dịch vụ khám thai. Giảm vừa phải số lần khám thai không đi kèm gia tăng kết cục xấu cho mẹ và con. So với việc chăm sóc tiền sản bởi bác sĩ sản khoa, các thai phụ hài lòng hơn khi được chăm sóc bởi nữ hộ sinh hoặc thầy thuốc đa khoa.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tài liệu: Quy trình chăm sóc thai nghén

− Kh¸m thai lÇn hai: 3 th¸ng gi÷a (khi thai ®−îc 20-22 tuÇn). Quy tr×nh ch¨m sãc thai nghÐn − Kh¸m thai lÇn ba: 3 th¸ng cuèi (khi thai ®−îc 36 tuÇn). Quy tr×nh ch¨m sãc thai nghÐn lµ c«ng t¸c theo dâi Cã thÓ kh¸m thai 5 lÇn: 3 th¸ng cuèi mçi th¸ng 1 lÇn. ®¸nh gi¸ søc khoÎ cña thai phô vµ thai nhi trong thai kú, HoÆc cã thÓ t¨ng sè lÇn kh¸m thai nhiÒu h¬n, tuú theo nh»m ph¸t hiÖn sím c¸c dÊu hiÖu nguy c¬, ®Ó cã h−íng xö t×nh tr¹ng søc khoÎ cña thai phô vµ thai nhi khi cã vÊn ®Ò cÇn theo dâi. trÝ kÞp thêi, ®¶m b¶o cho cuéc ®Î ®−îc an toµn, gi¶m ®−îc tai biÕn ®Õn møc thÊp nhÊt. 2. Dù kiÕn ngµy ®Î, n¬i ®Î, ng−êi ®ì §Ó thùc hiÖn c«ng t¸c nµy, ng−êi hé sinh cÇn ph¶i thùc hiÖn ®−îc viÖc lËp kÕ ho¹ch cô thÓ cho tõng thai phô vÒ: 2.1. Dù kiÕn ngµy ®Î theo ngµy ®Çu kinh cuèi 1. Sè lÇn kh¸m thai vµ thêi ®iÓm kh¸m thai − TÝnh ®óng 40 tuÇn theo ngµy ®Çu kinh cuèi 2. Dù kiÕn ngµy ®Î, n¬i ®Î, ng−êi ®ì − Theo ngµy d−¬ng lÞch, lÊy ngµy ®Çu kinh cuèi céng 7, th¸ng cña kú kinh cuèi trõ 3, khi cã thai tõ th¸ng 4 3. Tiªm phßng uèn v¸n ®Õn th¸ng 12 trªn lÞch, hoÆc céng 9 khi cã thai tõ 4. Cung cÊp viªn s¾t, folic th¸ng 1 ®Õn th¸ng 3 trªn lÞch. 5. L−îng gi¸ vµ xö trÝ nguy c¬ ThÝ dô 1 6. Hç trî c¸c vÊn ®Ò t©m lý, x· héi Ngµy ®Çu cña kú kinh chãt: Ngµy Th¸ng N¨m 7. HÑn ngµy kh¸m lÇn sau 5 7 2002 Trong qu¸ tr×nh ch¨m sãc cho thai phô, ng−êi hé sinh +7 -3 lu«n cã th¸i ®é cëi më, t«n träng vµ th«ng c¶m, ®Ó khai th¸c Dù kiÕn ngµy ®Î: 12 4 2003 th«ng tin vµ ®éng viªn thai phô cïng hîp t¸c thùc hiÖn. ThÝ dô 2 1. Sè lÇn kh¸m thai vµ thêi ®iÓm kh¸m thai Ngµy ®Çu cña kú kinh chãt: Víi thai b×nh th−êng, Ýt nhÊt ph¶i ®−îc kh¸m 3 lÇn: 28 2 2003 (xem bµi quy tr×nh kh¸m thai cho thai phô cã thai 3 th¸ng +7 +9 ®Çu, 3 th¸ng gi÷a, 3 th¸ng cuèi). Dù kiÕn ngµy ®Î: 5 12 2003 − Kh¸m thai lÇn mét: 3 th¸ng ®Çu (tèt nhÊt lµ khi phô n÷ chËm kinh tõ 8-10 ngµy). * NÕu cã b¶ng quay, tÝnh ngµy dù kiÕn ®Î th× cµng tiÖn. 155 156
* NÕu kh«ng nhí ngµy ®Çu kú kinh cuèi, th× cÇn dùa S¬ ®å xö trÝ thai nghÐn t¹i c¸c tuyÕn ®iÒu trÞ vµo thêi ®iÓm thai m¸y vµ chiÒu cao tö cung. ThÝ dô Kh¸m thai-Ph©n lo¹i − Con so: Ngµy thai m¸y + 20 tuÇn = Ngµy dù kiÕn ®Î − Con r¹: Ngµy thai m¸y + 22 tuÇn = Ngµy dù kiÕn ®Î * NÕu s¶n phô kh«ng nhí ngµy d−¬ng lÞch, chØ nhí Cã nguy c¬ cao ngµy ©m lÞch th× hé sinh dùa vµo lÞch mµ chuyÓn tõ ngµy Kh«ng cã nguy c¬ cao ©m lÞch sang ngµy d−¬ng lÞch. 2.2. Dù kiÕn n¬i ®Î, ng−êi ®ì Cã thÓ ®Ó thai nghÐn tiÕp tôc hay kh«ng Tuú theo t×nh tr¹ng søc khoÎ bµ mÑ, thai nhi vµ ®iÒu Theo dâi, qu¶n lý thai ë kiÖn vÒ nh©n lùc, ph−¬ng tiÖn phôc vô viÖc ®ì ®Î s½n cã tuyÕn c¬ së (kh¸m thai Ýt nhÊt 3 lÇn) t¹i c¬ së y tÕ, mµ ng−êi hé sinh cã kÕ ho¹ch ®Ó thai phô sinh t¹i c¬ së cña m×nh hoÆc chuyÓn tuyÕn trªn, sao cho Kh«ng Cã viÖc sinh ®Î ®−îc an toµn. Trong tr−êng hîp cÇn chuyÓn tuyÕn trªn, hé sinh cã nhiÖm vô gi¶i thÝch vµ thuyÕt phôc thai phô ®Õn ®Î ®óng tuyÕn, cã kÕ ho¹ch theo dâi nh÷ng tr−êng hîp nµy. Theo dâi, qu¶n Ph¸ thai lý thai chÆt chÏ ®Ó ®iÒu trÞ ThÝ dô nh÷ng tr−êng hîp cÇn ®−îc chuyÓn ®Î tuyÕn (kh¸m ®Þnh kú trªn nh−: nhiÒu h¬n) − MÑ cã khung chËu hÑp − MÑ bÞ tiÓu ®−êng, bÖnh tim… §Î ë n¬i an toµn §Î t¹i tuyÕn y tÕ x·, − Thai trøng, thai ngoµi tö cung nhÊt (BV huyÖn, ph−êng cã c¸n bé y tÕ tØnh hay trung −¬ng theo dâi vµ ®ì ®Î − TiÒn s¶n giËt − Ng«i bÊt th−êng: Ng«i m«ng, ng«i ngang − Cã tiÒn sö b¨ng huyÕt sau ®Î. Y tÕ tuyÕn trªn (huyÖn, tØnh, trung −¬ng) Y tÕ tuyÕn c¬ së − ChuyÓn d¹ kÐo dµi…… 157 158
* Gi¶i thÝch tÇm quan träng cña viÖc tu©n thñ ®iÒu trÞ 3. Tiªm phßng uèn v¸n cho thai phô vµ c¸c ph¶n øng phô cã thÓ gÆp khi uèng viªn s¾t nh− t¸o − Gi¶i thÝch cho thai phô hiÓu môc ®Ých tiªm phßng bãn, ®i ngoµi ph©n ®en. uèn v¸n lµ ®Ó phßng uèn v¸n rèn cho trÎ s¬ sinh. Vaccin phßng uèn v¸n kh«ng g©y dÞ d¹ng, kh«ng g©y 5. L−îng gi¸ vµ xö trÝ nguy c¬ sÈy thai, nªn cã thÓ tiªm sím, ®Ó bít sè lÇn thai phô ph¶i ®i l¹i. 5.1. Ph¸t hiÖn thai nghÐn cã nguy c¬ cao * NÕu thai phô ch−a bao giê ®−îc tiªm phßng uèn v¸n * Ph¶i hái vµ th¨m kh¸m kü l−ìng trong mçi lÇn kh¸m th× tiªm 2 mòi, mòi thø nhÊt tõ th¸ng thø 4 trë ®i, mòi thai, ®Ó ph¸t hiÖn c¸c yÕu tè nguy c¬ cã liªn quan ®Õn: hai c¸ch mòi ®Çu Ýt nhÊt 1 th¸ng vµ tr−íc khi ®Î Ýt nhÊt 1 − ThÓ tr¹ng thai phô (tuæi, chiÒu cao, c©n nÆng …). th¸ng. − TiÒn sö bÖnh tËt cña thai phô (néi, ngo¹i khoa, s¶n * TÊt c¶ c¸c thai phô ®· tiªm phßng uèn v¸n tr−íc lÇn - phô khoa) thai nµy, ®Òu ®−îc tiªm 1 mòi vµo th¸ng thø 4 trë ®i hoÆc chËm nhÊt lµ tr−íc khi ®Î 1 th¸ng. − BÖnh lý ph¸t sinh trong kú thai nµy * Mçi lÇn tiªm 0,5ml, tiªm b¾p. − Hoµn c¶nh sèng cña thai phô (Xem bµi thai nghÐn nguy c¬ cao) 4. Cung cÊp viªn s¾t/ folic * Muèn ph¸t hiÖn yÕu tè nguy c¬ trong céng ®ång ng−êi cã Bµ mÑ trong lóc mang thai rÊt cÇn chÊt s¾t, nh»m thai, th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c ph¶i ®¨ng ký vµ qu¶n lý cung cÊp cho sù sinh tr−ëng thai nhi, còng nh− ®Ò phßng ®−îc 100% sè ng−êi cã thai cña ®Þa ph−¬ng. mÊt m¸u sau sinh cho mÑ, vµ acid folic gióp sù ph¸t * Ph¶i kh¸m thai ®Þnh kú nhiÒu lÇn, v× cã nh÷ng yÕu tè triÓn hÖ thÇn kinh trung −¬ng cña thai nhi. Nhu cÇu nµy nguy c¬ chØ xuÊt hiÖn trong nh÷ng lÇn kh¸m thai vÒ sau. rÊt khã cung cÊp ®ñ qua chÕ ®é ¨n, do ®ã cÇn khuyÕn khÝch uèng bæ sung thªm s¾t/folic (mçi viªn 60mg s¾t vµ 5.2. Th¸i ®é xö trÝ 0,5 mg acid folic). Khi ph¸t hiÖn c¸c yÕu tè nguy c¬, cã thÓ g©y ¶nh h−ëng * Cã thÓ uèng ngay tõ khi biÕt cã thai ®Õn søc khoÎ bµ mÑ vµ thai nhi trong thêi gian mang thai * NÕu uèng phßng ngõa, ngµy uèng 1 viªn vµ khi chuyÓn d¹, thai phô cÇn ®−îc qu¶n lý thai nghÐn chÆt chÏ h¬n, cã thÓ t¨ng sè lÇn kh¸m thai hoÆc chuyÓn * NÕu cã thiÕu m¸u, t¨ng møc uèng 2-3 viªn/ngµy. lªn tuyÕn trªn, nÕu c¬ së y tÕ t¹i chç kh«ng cã ®ñ kh¶ * Tèi thiÓu cÇn ®−îc uèng 90 ngµy tr−íc ®Î vµ 42 ngµy n¨ng can thiÖp. sau ®Î 159 160
Mäi thai phô cã thai nghÐn nguy c¬ cao, cÇn ®−îc ®Î ë HÑn ngµy kh¸m thai lÇn sau theo lÞch kh¸m thai ®Þnh bÖnh viÖn, n¬i cã thÇy thuèc chuyªn khoa s¶n phôc vô, cã kú hoÆc theo t×nh tr¹ng søc khoÎ cña thai phô vµ thai nhi. kh¶ n¨ng cÊp cøu, mæ ®Î, lµm ®−îc c¸c thñ thuËt s¶n khoa. * Thai 3 th¸ng ®Çu: TuyÕn x· chØ nhËn ®ì ®Î cho c¸c thai phô hoµn toµn b×nh − HÑn tiªm phßng uèn v¸n th−êng, kh«ng cã yÕu tè nguy c¬ nµo trong thêi gian mang thai. Trong qu¸ tr×nh theo dâi chuyÓn d¹, nÕu cã yÕu tè − HÑn ngµy kh¸m thai lÇn 2 nguy c¬ xuÊt hiÖn, th× còng ph¶i chuyÓn lªn bÖnh viÖn. − Th«ng b¸o c¬ së y tÕ gÇn nhÊt, ®Ó nÕu cÇn th× tíi. 6. Hç trî c¸c vÊn ®Ò t©m lý, x∙ héi * Thai 3 th¸ng gi÷a: − HÑn ngµy kh¸m thai lÇn sau Ng−êi phô n÷ khi cã thai, ngoµi thay ®æi vÒ thÓ chÊt, cßn cã sù thay ®æi vÒ t©m lý nh− lo l¾ng vÒ c¸ch ch¨m sãc − HÑn tiªm phßng uèn v¸n, nÕu ch−a tiªm ®ñ thai, c¸ch nu«i con, nhÊt lµ con so…HoÆc cã nh÷ng tr−êng * Thai 3 th¸ng cuèi: hîp cã thai ngoµi ý muèn, bÞ hiÕp d©m, thai ngoµi gi¸ thó, hiÕm muén… − HÑn kh¸m thai tiÕp, nÕu cã yªu cÇu Hoµn c¶nh x· héi, kinh tÕ còng gãp phÇn kh«ng nhá − Dù kiÕn ngµy sinh, n¬i sinh trong viÖc ch¨m sãc thai còng nh− chi phÝ khi sinh ®Î nh− − H−íng dÉn chuÈn bÞ c¸c ph−¬ng tiÖn cho mÑ vµ con thÊt nghiÖp, nghÌo ®ãi, mï ch÷, ë vïng s©u vïng xa, n¬i khi ®Î cã phong tôc ®Î t¹i nhµ… − H−íng dÉn thai phô nh÷ng dÊu hiÖu chuyÓn d¹, c¸ch Ng−êi hé sinh cÇn t×m hiÓu râ hoµn c¶nh, t©m lý cña thë khi chuyÓn d¹ vµ rÆn ®Î. thai phô còng nh− phong tôc, tËp qu¸n ë n¬i m×nh c«ng t¸c, ®Ó cã thÓ gióp ®ì, ®éng viªn, an ñi, t×m ra biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt, gióp thai phô x¸c ®Þnh ®−îc nh÷ng nhu t− vÊn cho phô n÷ cã thai cÇu vÒ b¶o vÖ thai nghÐn, tõ ®ã ®i ®Õn quyÕt ®Þnh cho nh÷ng hµnh ®éng thÝch hîp nhÊt, cã lîi cho søc khoÎ cña mÑ vµ con. 1. ChuÈn bÞ 1.1. §Þa ®iÓm t− vÊn: T¹i phßng kh¸m thai hoÆc phßng 7. HÑn ngµy kh¸m lÇn sau kh¸m chung ë nh÷ng n¬i kh«ng cã phßng kh¸m thai riªng Th«ng b¸o cho thai phô biÕt kÕt qu¶ sau khi kh¸m: VÒ (tr¹m y tÕ x·). Phßng kh¸m cÇn: t×nh tr¹ng søc khoÎ cña thai phô vµ thai nhi, gi¶i ®¸p S¹ch, gän gµng, ng¨n n¾p. • th¾c m¾c cña thai phô nÕu cã. 161 162
2.3. Hái vÒ søc khoÎ thai phô Cã ®ñ bµn ghÕ cho nh©n viªn y tÕ vµ thai phô lµm viÖc. • Cã mét gi−êng c¸ nh©n. 2.3.1. HiÖn t¹i • − M¾c bÖnh g×? 1.2. Dông cô − NÕu cã, m¾c bÖnh tõ bao giê, diÔn biÕn thÕ nµo, ®· Bót, phiÕu kh¸m thai • ®iÒu trÞ g×, kÕt qu¶ ®iÒu trÞ; cã ¶nh h−ëng g× ®Õn søc Sæ kh¸m thai, nh÷ng giÊy tê cÇn thiÕt kh¸c. • khoÎ; ®ang dïng thuèc g×? 1.3. Hé sinh 2.3.2. TiÒn sö bÖnh tËt − MÆc trang phôc y tÕ theo qui ®Þnh, trang phôc s¹ch, M¾c nh÷ng bÖnh g×? L−u ý nh÷ng bÖnh ph¶i n»m • ph¼ng. viÖn, bÖnh ph¶i mæ, ph¶i truyÒn m¸u. − §Çu tãc gän gµng, th¸i ®é niÒm në. • C¸c tai n¹n − Yªu cÇu: Th¸i ®é nhÑ nhµng, t«n träng sù kÝn ®¸o • DÞ øng cña thai phô. − Cã nghiÖn r−îu, thuèc l¸, ma tuý. − 2. TiÕn hµnh C¸c bÖnh ®¸i th¸o ®−êng, tim m¹ch, t©m thÇn, néi tiÕt, rèi lo¹n ®«ng m¸u, thËn. 2.1. Më ®Çu cuéc pháng vÊn 2.3.3. Hái vÒ lÇn cã thai nµy: Tuú thuéc tuæi thai mµ sö Chñ ®éng chµo hái, mêi thai phô ngåi. dông c©u hái thÝch hîp sau ®©y: • − Tù giíi thiÖu b¶n th©n: Hä tªn, chøc danh, nhiÖm vô. C¸c triÖu chøng thai nghÐn • − Ngµy thai m¸y 2.2. Hái vÒ b¶n th©n thai phô − Sôt bông (xuÊt hiÖn 1 th¸ng tr−íc ®Î, do ®Çu chuÈn Hä tªn • bÞ lät). Ngµy th¸ng n¨m sinh • − C¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng nh− ®au bông, ra m¸u, dÞch D©n téc • tiÕt ©m ®¹o t¨ng. Tr×nh ®é v¨n ho¸ − • MÖt mái, uÓ o¶i, ®au ®Çu, ¨n kÐm ngon (dÊu hiÖu thiÕu m¸u). T×nh tr¹ng h«n nh©n • − Nhøc ®Çu, hoa m¾t, ®au th−îng vÞ, n«n möa (dÊu §Þa chØ: Lµng, th«n, b¶n, x·, huyÖn, tØnh • hiÖu tiÒn s¶n giËt). Lý do ®Õn kh¸m • 163 164
2.4. Hái tiÒn sö phô khoa 2.5.2. Hä tªn, tuæi bè mÑ, anh chÞ em cßn sèng hay ®· chÕt. NÕu chÕt cho biÕt lý do. 2.4.1. Kinh nguyÖt: Chu kú kinh nguyÖt cã ®Òu kh«ng, sè ngµy hµnh kinh, ngµy ®Çu kú kinh cuèi. 2.5.3. Gia ®×nh cã ai m¾c nh÷ng bÖnh sau − 2.4.2. BiÖn ph¸p phßng tr¸nh thai tr−íc khi cã thai lÇn nµy, Cao huyÕt ¸p thêi gian sö dông (nÕu cã dïng, t¹i sao mang thai), lý do − §¸i th¸o ®−êng ngõng sö dông. − Lao 2.4.3 C¸c triÖu chøng thai nghÐn − BÖnh liªn quan ®Õn t×nh dôc 2.4.4. Cã thai bao nhiªu lÇn, víi tõng lÇn cã thai: Tuæi thai − khi kÕt thóc, n¬i ®Î (bÖnh viÖn, tr¹m x¸, t¹i nhµ, ®Î r¬i), HIV/AIDS thêi gian chuyÓn d¹, c¸ch ®Î (th−êng, khã, mæ, gi¸c hót, − Sèt rÐt forceps). NÕu ®· tõng cã thai th×: − Sinh ®«i − C¸c bÊt th−êng khi mang thai (ra m¸u, tiÒn s¶n giËt). − Con dÞ d¹ng − C¸c bÊt th−êng khi ®Î (ng«i bÊt th−êng, ®Î khã), sau − C¬ ®Þa dÞ øng ®Î (b¨ng huyÕt, nhiÔm khuÈn); − 2.6. KÕt thóc pháng vÊn C©n nÆng con khi ®Î, giíi tÝnh con, t×nh tr¹ng con khi ®Î ra (khãc ngay, ng¹t, chÕt...). − Th«ng b¸o tãm t¾t nhËn ®Þnh vÒ t×nh tr¹ng søc khoÎ vµ thai nhi cho thai phô. 2.4.5. Cã ®iÒu trÞ v« sinh, ®iÒu trÞ néi tiÕt kh«ng − DÆn dß nh÷ng ®iÒu nªn lµm, nh÷ng ®iÒu kh«ng nªn 2.4.6. Cã c¸c bÖnh nhiÔm khuÈn ®−êng sinh dôc, bÖnh l©y lµm. truyÒn qua ®−êng t×nh dôc, ®èt cæ tö cung (®èt nhiÖt, ®èt ®iÖn, laze) c¸c khèi u phô khoa, sa sinh dôc, c¸c phÉu − Ghi chÐp ®Çy ®ñ nh÷ng th«ng tin vµo phiÕu kh¸m thuËt phô khoa. thai, sæ kh¸m thai. 2.4.7. C¸c dÊu hiÖu bÊt th−êng nh− ®au bông, ra m¸u, dÞch 3. Yªu cÇu kü n¨ng pháng vÊn tiÕt ©m ®¹o t¨ng. 3.1. Võa l¾ng nghe, võa quan s¸t thai phô b»ng c¸ch theo 2.5. Hái vÒ gia ®×nh dâi nh÷ng c©u tr¶ lêi cña thai phô víi c¸c ®iÖu bé phï hîp 2.5.1. Hä tªn chång, tuæi, nghÒ nghiÖp, søc khoÎ chång (cã (tiÕp xóc b»ng m¾t, gËt ®Çu..). bÖnh g× kh«ng?). 165 166
Ph−¬ng tiÖn thö protein niÖu. 3.2. Tá th¸i ®é hiÓu sù lo l¾ng cña thai phô, chÊp nhËn • nh÷ng ®iÒu thai phô nãi, kh«ng b¸c bá hoÆc phª ph¸n. Ph−¬ng tiÖn thö huyÕt s¾c tè. • 3.3. Tá th¸i ®é kiªn tr× nÕu thai phô cã th¾c m¾c, do dù, Th−íc ®o chiÒu cao c¬ thÓ. • khãc lãc hoÆc bùc tøc. Th−íc d©y (®o chiÒu cao tö cung, vßng bông). • 3.4. Gi¶i ®¸p, h−íng dÉn ng−êi phô n÷ dùa trªn nh÷ng Th−íc ®o Baudelocque. c©u hái, nh÷ng tr×nh bµy cña ng−êi phô n÷. • 1.3. Hé sinh kh¸m toµn th©n cho phô n÷ cã thai MÆc trang phôc y tÕ theo qui ®Þnh, yªu cÇu ph¼ng • vµ s¹ch. §Çu tãc gän gµng, th¸i ®é niÒm në, t«n träng thai phô. 1. ChuÈn bÞ • Xem phiÕu kh¸m thai ®Ó n¾m v÷ng nh÷ng chi tiÕt • 1.1. §Þa ®iÓm kh¸m: T¹i phßng kh¸m thai hoÆc phßng ®· hái tõ lÇn kh¸m thai tr−íc, ®Ó nÕu cÇn th× hái kh¸m chung. thªm. − Gän gµng, ng¨n n¾p, s¹ch. 1.4. Yªu cÇu víi ng−êi kh¸m: Th¸i ®é niÒm në, t«n träng − Cã mét gi−êng c¸ nh©n hoÆc bµn kh¸m sù kÝn ®¸o cña thai phô; Kü n¨ng: nhÑ nhµng, thµnh th¹o, − kÕt hîp võa kh¸m, võa hái hoÆc nãi chuyÖn víi thai phô. Cã ®ñ bµn ghÕ cho nh©n viªn y tÕ vµ thai phô lµm viÖc. 1.2. Dông cô 2. TiÕn hµnh kh¸m toµn th©n Bót, phiÕu kh¸m thai, sæ kh¸m thai, b¶ng qu¶n lý • 2.1. §o chiÒu cao: ChØ cÇn ®o lÇn kh¸m thai ®Çu tiªn. thai nghÐn, hép phiÕu hÑn. 2.2. C©n nÆng: §iÒu chØnh c©n vÒ sè 0, h−íng dÉn thai §ång hå cã kim gi©y (®Ó b¾t m¹ch vµ nghe tim thai). • phô ®øng lªn c©n, ®äc kÕt qu¶. C©n ng−êi lín • 2.3. LÊy th©n nhiÖt: VÈy nhiÖt kÕ vÒ giíi h¹n d−íi 35 0C, HuyÕt ¸p kÕ ®−a nhiÖt kÕ cho thai phô, h−íng dÉn thai phô vÞ trÝ ®Æt • nhiÖt kÕ vµ thêi gian gi÷ nhiÖt kÕ trong c¬ thÓ; sau 5 phót èng nghe tim phæi • ®äc kÕt qu¶. èng nghe tim thai • 2.4. §o huyÕt ¸p: H−íng dÉn thai phô ngåi hoÆc n»m ®óng t− thÕ, tiÕn hµnh ®o huyÕt ¸p ®óng quy tr×nh. Test thö thai. • 167 168
3.4.1. §o chiÒu cao tö cung: Mèc ®o: ®o tõ chÝnh gi÷a 2.5. B¾t m¹ch: §Õm m¹ch c¶ phót. ®−êng trªn khíp vÖ ®Õn chÝnh gi÷a ®¸y tö cung. Trong 2.6. Quan s¸t: Sù ph¸t triÓn toµn th©n cã c©n ®èi kh«ng, tr−êng hîp tö cung lÖch, th× ph¶i ®o theo trôc cña tö cung, cao hay lïn, cã bÞ gï, cã ®i lÖch kh«ng, da - niªm m¹c hång nghÜa lµ ®o ®óng ®Ønh cao nhÊt cña ®¸y tö cung. hay nhît nh¹t, cã phï kh«ng. 3.4.2. §o vßng bông: §o chu vi vßng bông ngang rèn. 2.7. Nghe tim phæi Dïng th−íc d©y ®o chu vi vßng bông, ngang qua rèn, d©y kh«ng ®−îc qu¸ láng hoÆc qu¸ chÆt th× kÕt qu¶ ®o míi 2.8. Ghi ®Çy ®ñ c¸c th«ng sè kh¸m vµo phiÕu kh¸m chÝnh x¸c. 3. TiÕn hµnh kh¸m s¶n khoa 3.5. Sê n¾n bông 3.1. Hái: Kh¸m lÇn ®Çu, xem bµi kü n¨ng pháng vÊn phô §Ó thai phô n»m ngöa, hai ch©n chèng, ®Ó ®ïi t¹o víi n÷ cã thai, c¸c lÇn kh¸m thai sau, tËp trung vµo c¸c träng t©m sau ®©y: mÆt gi−êng mét gãc 450C, lµm cho c¸c c¬ bông chïng, n¾n − dÔ h¬n. Thêi gian thai m¸y − Hái xem thai ®¹p. Ng−êi kh¸m ngåi bªn tr¸i thai phô, dïng hai bµn tay ¸p s¸t vµo thµnh bông. N¾n theo thø tù cùc d−íi, cùc trªn 3.2. Nh×n vµ hai bªn tö cung. − Bông to hay nhá, cã tuÇn hoµn bµng hÖ vµ sÑo mæ cò kh«ng, cã nh÷ng vÕt r¹n n©u hay tr¾ng. N¾n cùc d−íi • − H×nh cña tö cung: N¾n cùc trªn • + NÕu h×nh trøng: Thai n»m däc, cã thÓ lµ ng«i ®Çu N¾n hai bªn tö cung • hay ng«i m«ng. N¾n mám vai: T×m mám vai cã ý nghÜa trong chÈn • + NÕu h×nh bÌ ngang: Th−êng lµ ng«i ngang. ®o¸n ®é lät vµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ nghe tim thai. Cã hai + c¸ch n¾n mám vai: NÕu h×nh tr¸i tim: Tö cung hai sõng. − Tõ diÖn l−ng ®i xuèng phÝa x−¬ng vÖ, sÏ thÊy mét 3.3. Kh¸m vó: Nh×n mÇu s¾c ®Çu vó, ®é c¨ng, n¾n quanh vó. r·nh lâm (r·nh cæ) d−íi r·nh cã mét khèi r¾n, ®ã lµ 3.4. §o chiÒu cao tö cung vµ vßng bông ®Çu. Tr−íc khi sê thÊy r·nh, cã mét chç nh« lªn, ®ã lµ mám vai. Kh¸m thai ba th¸ng gi÷a: §o chiÒu cao tö cung. − Tõ b−íu chÈm ®i ng−îc lªn phÝa l−ng qua r·nh cæ, Kh¸m thai ba th¸ng cuèi: §o chiÒu cao tö cung vµ vßng thÊy mét chç nh« liªn tôc víi l−ng, ®ã lµ mám vai. bông. 169 170
3.6. Nghe tim thai §Ønh mµo chËu: Lµ ®iÓm cao nhÊt cña ®−êng cong • mµo chËu. 3.6.1. C¸ch nghe tim thai MÊu chuyÓn lín: Lµ n¬i nh« ra hai bªn nhiÒu nhÊt • − Dïng èng nghe s¶n khoa, ®Æt ®Çu loa vµo æ tim thai, cña ®Çu trªn x−¬ng ®ïi. Khi thai phô ®øng hay co ®Çu kia ¸p vµo tai ng−êi nghe, khi nghe nÕu æ tim ch©n lªn, ®iÓm nµy kh«ng thay ®æi. thai ë vïng d−íi rèn, th× ng−êi nghe nªn quay mÆt vÒ phÝa ch©n thai phô. NÕu nghe tim thai ë vïng trªn Th−îng vÖ: Lµ ®iÓm chÝnh gi÷a bê trªn khíp vÖ. • rèn, th× ng−êi nghe quay mÆt vÒ phÝa ®Çu thai phô, Gai ®èt sèng th¾t l−ng: Lµ ®iÓm nh« lªn cña phÝa • ®Ó nghe ®−îc dÔ dµng h¬n. sau cét sèng, c¾t ngang ®−êng nèi liÒn ë phÝa l−ng − Khi nghe ph¶i nhËn ®Þnh ®óng tiÕng tim thai. §ã lµ cña hai mµo chËu. hai tiÕng ®Ëp cã ©m s¾c b»ng nhau, kh«ng trïng víi + C¸ch ®o: H−íng dÉn thai phô ®øng theo t− thÕ m¹ch ®Ëp cña thai phô. NÕu nghi ngê nghe tim thai ®−îc m« t¶ trªn ®©y. Dïng th−íc Baudelocque ®Ó ®o th× nªn kÕt hîp víi b¾t m¹ch thai phô ®Ó ph©n biÖt. c¸c ®−êng kÝnh: CÇn ph©n biÖt víi: §−êng kÝnh l−ìng gai (l−ìng gai chËu tr−íc trªn): + • TiÕng ®Ëp cña ®éng m¹ch chñ bông. Sau khi t×m ®−îc 2 gai chËu tr−íc trªn, 2 tay cÇm + TiÕng thæi cña ®éng m¹ch tö cung. hai ®Çu th−íc ®Æt hai ®Çu th−íc lªn hai gai chËu vµ ®äc kÕt qu¶ ngay trªn biÓu sè cña th−íc. B×nh Hai tiÕng nµy trïng víi m¹ch cña thai phô. th−êng ®−êng kÝnh nµy lµ 22,5 cm. 3.6.2. NhËn ®Þnh kÕt qu¶ vÒ tiÕng tim thai. §−êng kÝnh l−ìng mµo: Hai tay cÇm hai ®Çu th−íc • 3.7. §o c¸c ®−êng kÝnh ngoµi cña khung chËu ®o Baudelocque, ®Æt trªn hai ®iÓm cao vµ xa nhÊt cña hai mµo chËu vµ ®äc kÕt qu¶ ngay trªn biÓu sè. − H−íng dÉn thai phô ®øng th¼ng, 2 gãt ch©n ch¹m §−êng kÝnh nµy b×nh th−êng lµ 25,5 cm. nhau, hai bµn ch©n song song víi nhau, béc lé vïng bông vµ khung chËu. §−êng kÝnh l−ìng mÊu: (l−ìng mÊu chuyÓn lín) sau • − khi x¸c ®Þnh ®óng vµo ®iÓm nh« nhiÒu nhÊt cña mÊu §o c¸c ®−êng kÝnh khung chËu ngoµi: chuyÓn lín cña hai x−¬ng ®ïi, hai tay cÇm hai ®Çu + Mèc ®o: th−íc ®o, ®Æt lªn hai ®iÓm ®ã vµ ®äc kÕt qu¶ ngay trªn biÓu sè. B×nh th−êng ®−êng kÝnh nµy 27,5 cm. Gai chËu tr−íc trªn: N¾n theo mµo chËu ra phÝa • tr−íc, ta thÊy mét chç nh« cao lªn, hoÆc n¾n theo §−êng kÝnh tr−íc sau (cßn gäi lµ ®−êng kÝnh • mÆt phÝa tr−íc ®ïi lªn chç æ bông, ta còng gÆp ®iÓm Baudelocque): Thai phô ®øng nghiªng tr−íc mÆt nh« cao lªn, ®ã chÝnh lµ gai chËu tr−íc trªn. ng−êi ®o hay n»m nghiªng, ch©n d−íi co, ch©n trªn 171 172
Nh©n viªn y tÕ: MÆc trang phôc y tÕ, t− thÕ s½n sµng, duçi. Hai tay cÇm hai ®Çu th−íc ®o, mét ®Çu ®Æt lªn nhÑ nhµng, lÞch sù. chÝnh gi÷a bê trªn khíp vÖ, mét ®Çu ®Æt ë mám gai ®èt sèng th¾t l−ng V, ®äc ngay kÕt qu¶ trªn biÓu sè. Thai phô ®· ®−îc gi¶i thÝch vÒ môc ®Ých cña viÖc th¨m §−êng kÝnh nµy b×nh th−êng 17,5 cm. kh¸m vµ s½n sµng hîp t¸c ®Ó hé sinh th¨m kh¸m. NhËn ®Þnh kÕt qu¶ ®o vµ h−íng xö lý: 2. TiÕn hµnh kh¸m vó cho phô n÷ + NÕu khung chËu b×nh th−êng, ng«i thai thuËn, th× tiÕp tôc theo dâi thai theo tuyÕn qui ®Þnh. 2.1. Ph−¬ng ph¸p kh¸m ®Ó thai phô n»m + NÕu khung chËu bÊt th−êng hoÆc ng«i thai bÊt B−íc 1: Quan s¸t th−êng, ph¶i göi thai phô lªn tuyÕn cã c¬ së phÉu − Yªu cÇu thai phô ®øng hoÆc ngåi tr−íc mÆt ng−êi kh¸m. thuËt, ®Ó ®¨ng ký qu¶n lý thai. − Quan s¸t vó: 3.8. XÐt nghiÖm: ViÕt phiÕu xÐt nghiÖm: + KÝch th−íc cña vó cã g× kh¸c th−êng kh«ng. Thö protein niÖu: Thùc hiÖn trªn 100% thai phô • ®Õn kh¸m. + QuÇng vó phång cã mµu n©u sÉm hay lâm trªn da. Thö huyÕt s¾c tè b»ng giÊy thö hoÆc s¾c kÕ Sali. + • Da bÇu vó cã nh¨n, lâm, u côc hay sÇn da cam kh«ng. Thö c«ng thøc m¸u, thêi gian m¸u ch¶y, m¸u ®«ng + • Nóm vó cã bÞ tôt vµo trong hay n©ng cao kh¸c vµ nhãm m¸u Ýt nhÊt mét lÇn. NÕu cã ®iÒu kiÖn th−êng kh«ng. ph¶i lµm xÐt nghiÖm ph¸t hiÖn HIV, giang mai. + Cã xuÊt hiÖn tiÕt s÷a vµ c¨ng ra kh«ng? Tuú theo bÖnh lý cña thai phô mµ cho lµm c¸c xÐt • B−íc 2: Sê n¾n nghiÖm chuyªn s©u: §iÖn t©m ®å, X quang, siªu ©m... − Yªu cÇu thai phô n»m ngöa, phñ kh¨n tõ th¾t l−ng 3.9. Ghi ®Çy ®ñ c¸c th«ng sè kh¸m vµo phiÕu kh¸m. xuèng ®Õn ch©n. − Ph©n chia vó: H×nh dung chia vó ra lµm 4 phÇn gåm: kh¸m vó Gãc phÇn t− trªn ngoµi, gãc phÇn t− d−íi ngoµi, gãc phÇn t− d−íi trong vµ gãc phÇn t− trªn trong. 1. ChuÈn bÞ − Dïng diÖn ph¼ng cña c¸c ngãn tay, n¾n vó b¾t ®Çu tõ gãc phÇn t− trªn ngoµi, råi sau ®ã n¾n 1/4 d−íi ngoµi, Phßng kÝn nh−ng ®ñ ¸nh s¸ng, cã g−¬ng, mét gi−êng ®Õn 1/4 d−íi trong vµ 1/4 trªn trong, theo chiÒu ng−îc c¸ nh©n. chiÒu kim ®ång hå. 173 174
− − Dïng mÆt ph¼ng cña c¸c ngãn tay sê n¾n phÇn réng Chèng hai tay lªn m«ng. m« vó vµ Ên xuèng thµnh ngùc. − Dïng hai vai nghiªng khom ng−êi vÒ phÝa tr−íc. − NÕu vó cã c¶m gi¸c di ®éng dÔ, kh¸m m« vó b»ng 2 − Quan s¸t c¶ hai vó: H×nh d¹ng cã g× thay ®æi. bµn tay. B−íc 3: H−íng dÉn ng−êi phô n÷ vµ kh¸m: − Dïng ngãn c¸i vµ ngãn trá bãp nhÑ nhµng ®Çu vó, ®Ó − xem cã dÞch tiÕt hoÆc s÷a, m¸u v.v... §Ó tay tr¸i sau cæ. − − Duçi th¼ng c¸nh tay ng−êi phô n÷, sau ®ã n¾n phÝa Dïng 3-4 ngãn tay bªn ph¶i h¬i khum l¹i, nhÑ Ðp vµo trªn x−¬ng ®ßn vïng cæ xem cã h¹ch b¹ch huyÕt thµnh ngùc bªn tr¸i, ®−a nhÑ theo chiÒu kim ®ång hå, kh«ng. ®i vßng trßn tõ ngoµi vµo trong, cuèi cïng lµ tíi nóm vó. − − H−íng dÉn ng−êi phô n÷ d¹ng tay ngang vai, kh¸m Chôm c¸c ngãn tay l¹i, dïng phÇn ph¼ng cña ngãn tiÕp vïng bê ngoµi c¬ ngùc ë hâm n¸ch xem cã h¹ch tay ®Ó c¶m nhËn tæ chøc cña vó. b¹ch huyÕt kh«ng. − B¾t ®Çu tõ nÒn x−¬ng cña vó Ên nhÑ nhµng nh−ng − Kh¸m vó bªn kia t−¬ng tù nh− c¸c b−íc trªn. døt kho¸t, day trßn t×m kiÕm khèi u hoÆc m¶ng dµy hay bÊt th−êng nµo kh¸c kh«ng, gièng nh− c¸c m« B−íc 3: Ghi kÕt qu¶ kh¸m vµo phiÕu hoÆc sæ kh¸m. xung quanh. 2.2. Ph−¬ng ph¸p ®Ó ng−êi phô n÷ ®øng khi quan s¸t − Khi kh¸m xong, ®æi t− thÕ vµ kh¸m vó ph¶i. B−íc 1: Quan s¸t, h−íng dÉn ng−êi phô n÷ nh− sau B−íc 4: Kh¸m vµ h−íng dÉn ng−êi phô n÷ tù kh¸m − − ë trÇn Kh¸m nóm vó tõ tõ nhÑ nhµng, lËt ®i lËt l¹i kü quanh nóm vó. NÕu thÊy phÇn chãp cã tæ chøc mÒm − §øng tr−íc g−¬ng lµ hoµn toµn b×nh th−êng. − Hai tay th¶ láng hai bªn h«ng − Dïng hai ngãn tay bãp nhÑ nóm vó xem cã m¸u hoÆc − Quan s¸t hai bªn vó cã g× kh¸c th−êng hoÆc thay ®æi chÊt dÞch ch¶y ra kh«ng. NÕu cã lµ kh«ng b×nh th−êng. vÒ h×nh d¹ng, kÝch th−íc, mµu s¾c kh«ng. B−íc 5: H−íng dÉn ng−êi phô n÷ n»m xuèng gi−êng, − Da bÇu vó cã nh¨n, lâm hoÆc sÇn da cam kh«ng? cã kh¸m vµ h−íng dÉn kh¸ch hµng tù kh¸m: chç lâm xuèng kh«ng? − LÆp l¹i b−íc 3 vµ 4, nh−ng trong t− thÕ n»m víi mét − Nóm vó cã thôt vµo hay n©ng cao kh¸c th−êng kh«ng. gèi nhá hoÆc kh¨n gÊp nhá ®Æt d−íi vai bªn vó kh¸m, tay bªn kh¸m duçi xu«i theo ng−êi (ë t− thÕ n»m vó B−íc 2: H−íng dÉn ng−êi phô n÷ dÑt xuèng, sÏ dÔ t×m thÊy biÕn ®æi). 175 176
− 2.3.4. B−íc cuèi cïng, bãp v¾t tõng bªn nóm vó vµ xung Dïng phÇn mÒm ®Çu c¸c ngãn tay day trßn, miÕt t×m quanh nóm vó. L−u ý cã thÓ cã dÞch tiÕt ra hoÆc bÊt kú dÊu xem cã u, h¹ch ë gi÷a hai bªn vó vµ hâm n¸ch kh«ng? hiÖu nµo kh¸c, lµm cho b¹n c¶m nhËn kh«ng b×nh th−êng, − Khi ph¸t hiÖn u, dïng ngãn tay gi÷a vµ ngãn tay chá kh«ng nªn chê ®îi h·y gÆp b¸c sÜ l©m sµng. B¸c sÜ cã thÓ ®Æt gi÷a u, råi di ®éng nhÑ sang bªn ®Ó x¸c ®Þnh ranh khuyªn b¶o cô thÓ. giíi, to nhá, cøng, mÒm cña u, nhËn ®Þnh tÝnh chÊt B−íc 2: Sê hßn b»ng ph¼ng hay låi lâm? − Trong tr−êng hîp ng−êi phô n÷ tù kh¸m ë nhµ, nÕu 2.3.5. H−íng dÉn ng−êi phô n÷ n»m ngöa. kh¶ nghi ph¶i ®i bÖnh viÖn kh¸m ngay, ®Ó kÞp thêi 2.3.6. B¾t ®Çu kh¸m ë bªn vó tr¸i, dïng gèi hoÆc tÊm kh¨n chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ sím. gÊp l¹i ®Æt ë d−íi vai tr¸i, råi ®Æt bµn tay tr¸i cña b¹n d−íi ®Çu. − Khi kÕt thóc kh¸m ngùc tr¸i, th× ®æi l¹i gèi máng 2.3.7. Dïng tay ph¶i cña b¹n sê xem cã u côc kh«ng. Sö sang bªn ph¶i vµ kh¸m vó ph¶i nh− c¸ch kh¸m trªn. dông mÆt ph¼ng cña c¸c ngãn tay, kh«ng dïng ®Çu ngãn B−íc 6: Ghi kÕt qu¶ kh¸m vµo phiÕu hoÆc sæ kh¸m. tay, Ên nhÑ nhµng lªn mÆt trªn cña bÇu vó, sau ®ã tiÕp tôc dïng c¸c ngãn tay di chuyÓn theo chiÒu kim ®ång hå, 2.3. H−íng dÉn ng−êi phô n÷ tù kh¸m vó xoay xung quanh mÆt ngoµi cña bÇu vó cho ®Õn khi quay vÒ vÞ trÝ ban ®Çu. B−íc 1: Quan s¸t 2.3.1. Yªu cÇu ng−êi phô n÷ ®øng tr−íc g−¬ng, duçi tho¶i 2.3.8. ChuyÓn dÞch c¸c ngãn tay kho¶ng 2,5 cm h −íng vÒ m¸i ®«i tay cña b¹n ë hai bªn s−ên. H·y quan s¸t kü bÇu phÝa nóm vó, n¾n mét vßng trßn kh¸c, Ên nhÑ nhµng. vó cña b¹n tõ phÝa tr−íc sang bªn c¹nh ®Ó t×m xem: Lµm nh− vËy Ýt nhÊt 2 lÇn n÷a, lu«n lu«n chuyÓn dÞch gÇn vÒ phÝa nóm vó. Cuèi cïng, còng ph¶i sê vïng − Nh÷ng thay ®æi râ rÖt vÒ kÝch th−íc, h×nh d¸ng so víi nóm vó. Kü thuËt kiÓm tra theo vïng xo¸y tr«n èc ®Ó lÇn kh¸m tr−íc. h− íng vÒ nóm vó − Cã nh÷ng chç lâm nµo hay nÕp nh¨n trªn mÆt da cña vó. 2.3.9. Kh¸m vó ph¶i: lµm l¹i qui tr×nh ë bÇu vó ph¶i theo − XuÊt hiÖn nh÷ng thay ®æi kh«ng b×nh th−êng hoÆc t− c¸c b−íc 4.6 ®Õn 4.8, b»ng c¸ch ®Æt gèi ë bªn vai ph¶i vµ thÕ cña nóm vó. bµn tay ph¶i d−íi ®Çu. 2.3.2. Gi¬ th¼ng hai tay lªn phÝa ®Çu vµ quan s¸t sù thay ®æi. 2.3.10. NÕu thÊy u côc nµo ®¸ng nghi ngê hay sù nÆng nÒ th× ®õng lo sî, h·y ®Õn gÆp thÇy thuèc l©m sµng ®Ó cã chÈn 2.3.3. Khuúnh hai khuûu tay ra ngoµi, ®Èy miÕt thËt m¹nh cïi ®o¸n râ rµng. bµn tay nµy vµo lßng bµn tay kia. Lµm ®éng t¸c nµy, nh»m lµm c¨ng c¬ ngùc vµ lµm cho nh÷ng thay ®æi nh− chç låi B−íc 3: Ghi kÕt qu¶ kh¸m vµo giÊy hoÆc sæ ®Ó theo dâi. hay lâm ph©n biÖt cµng râ rµng. 177 178