Đề tài “Thành lập bình đồ ảnh vùng đồi núi và công tác đoán đọc điều vẽ ’’

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Më ®Çu

Trong qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi cã hai cuéc

c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt mang tÝnh ®ét ph¸. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü

thuËt lÇn thø nhÊt b¶n chÊt lµ qu¸ tr×nh c¬ khÝ ho¸, lÊy m¸y mãc thay thÕ cho

lao ®éng ch©n tay. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt lÇn thø hai ,b¶n chÊt lµ

qu¸ tr×nh tin häc ho¸, lÊy c«ng nghÖ th«ng tin thay thÕ mét phÇn lao ®éng, trî

gióp con ngêi vÒ trÝ tuÖ. Víi cuéc c¸ch m¹ng khoa häc lÇn 2, chiÕc m¸y tÝnh

®Çu tiªn ®· ra ®êi vµ kÓ tõ ®ã ®Õn nay ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin ®· cã nh÷ng

bíc ph¸t triÓn to lín, ®îc øng dông trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: kinh tÕ ,v¨n

ho¸, x· héi vµ ®Æc biÖt lµ khoa häc kü thuËt.

Tõ cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX, ë ViÖt Nam

c«ng nghÖ th«ng tin ®· ®îc ¸p dông réng r·i vµo lÜnh vùc Tr¾c ®Þa nãi chung

vµ Tr¾c ®Þa ¶nh nãi riªng. Sù ph¸t triÓn cña nã ®· cã t¸c ®éng s©u s¾c, lµm

thay ®æi c¬ b¶n diÖn m¹o cña ngµnh còng nh t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ chÊt

lîng s¶n phÈm b¶n ®å. Vµ cïng víi sù ph¸t triÓn ®ã ph¬ng ph¸p ®o ¶nh sè

®· ra ®êi. §©y lµ ph¬ng ph¸p cã møc tù ®éng ho¸ cao, ®îc tiÕn hµnh trªn

c¸c tr¹m ¶nh sè, víi d÷ liÖu ®Çu vµo còng nh c¸c kÕt qu¶ trung gian ®Òu lµ

d¹ng sè. V× thÕ viÖc øng dông c«ng nghÖ ¶nh sè trong viÖc thµnh lËp b¶n ®å

®Þa h×nh ®· gióp h¹n chÕ ®îc khèi lîng c«ng viÖc vµ cã tÝnh kinh tÕ ®ång

thêi h¹n chÕ ®îc c¸c sai sè trong qu¸ tr×nh thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh. Trong

qu¸ tr×nh thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh th× hai kh©u quan träng kh«ng thÓ thiÕu lµ

kh©u thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vµ kh©u ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ . Hai kh©u nµy quyÕt

®Þnh ®Õn tÝnh chÝnh x¸c vµ trung thùc cña b¶n ®å thµnh lËp. §Æc biÖt c«ng t¸c

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cÇn ph¶i ®îc tiÕn hµnh ®Þnh k× ®Ó hiÖn chØnh lµm míi b¶n

®å ®Ó phôc vô cho c¸c môc ®Ých kinh tÕ chÝnh trÞ, quèc phßng an ninh…

§Ó t×m hiÓu vÒ néi dung hai qu¸ tr×nh trªn , víi sù híng dÉn tËn t×nh,

chu ®¸o cña GS.TS khoa häc PHAN v¨n léc vµ sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

c¸c thÇy c« trong bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh vµ cña l·nh ®¹o, c¸n bé c«ng nh©n viªn

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

xÝ nghiÖp ‘’§o ®¹c ¶nh ®Þa h×nh’’, em ®· thùc hiÖn ®Ò tµi t×m hiÓu c«ng t¸c

“Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vïng ®åi nói vµ c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ’’

§Ò tµi bao gåm :

Më ®Çu

Ch¬ng I : Quy tr×nh thµnh lËp b×nh ®å ¶nh b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè.

Ch¬ng II : C«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ phôc vô thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh.

Ch¬ng III : Thùc nghiÖm.

KÕt luËn

MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng nhng do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n nªn ®å

¸n kh«ng tr¸nh khái cã thiÕu sãt. Em rÊt mong nhËn ®îc sù chØ b¶o cña c¸c

thÇy c« vµ c¸c b¹n ®ång nghiÖp.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù híng dÉn tËn t×nh chu ®¸o cña thÇy gi¸o

GS.TS khoa häc Phan V¨n Léc ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®å ¸n nµy.

Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n xÝ nghiÖp §o d¹c ¶nh ®Þa h×nh ®· t¹o

®iÒu kiÖn cho em trong qu¸ tr×nh thùc tËp ®Ó hoµn thµnh ®å ¸n.

Hµ néi 1/2008

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Sinh viªn : §ç V¨n ThÕ

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Ch¬ng i: QUY TR×NH THµNH LËP B×NH §å

¶nh b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè

I. LÝ thuyÕt n¾n ¶nh

N¾n ¶nh lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi h×nh ¶nh cña miÒn thùc ®Þa ®îc chôp

trªn ¶nh nghiªng thµnh h×nh ¶nh t¬ng øng trªn ¶nh n»m ngang cã tû lÖ phï

hîp víi tû lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp, nh»m lo¹i trõ c¸c sai sè do ¶nh nghiªng vµ

h¹n chÕ sai sè do chªnh cao ®Þa h×nh.

Nguyªn lÝ c¬ b¶n cña n¾n ¶nh lµ:

- BiÕn h×nh ¶nh trªn ¶nh nghiªng thµnh h×nh ¶nh trªn ¶nh n¾n.

- H¹n chÕ sai sè vÞ trÝ ®iÓm do ®Þa h×nh låi lâm g©y ra.

H×nh trªn biÓu diÔn mèi quan hÖ phèi c¶nh gi÷a miÒn thùc ®Þa (gi¶ thiÕt

lµ mét mÆt ph¼ng G), ¶nh hµng kh«ng nghiªng (P) vµ ¶nh n¾n ë tû lÖ b¶n ®å

cÇn thµnh lËp (E). VÒ thùc chÊt mÆt E chÝmh lµ mÆt thu nhá cña mÆt G víi tû

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

lÖ (1/M). V× vËy mèi quan hÖ phèi c¶nh cÇn ®îc x¸c lËp ë ®©y lµ gi÷a mÆt

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

ph¼ng ¶nh P vµ mÆt n¾n E.

§Ó thùc hiÖn ®îc môc ®Ých nãi trªn, viÖc n¾n ¶nh cã thÓ tiÕn hµnh theo

c¸c ph¬ng ph¸p sau :

1. Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh gi¶i tÝch.

Thùc chÊt ph¬ng ph¸p nµy lµ gi¶i bµi to¸n n¾n ¶nh th«ng qua quan hÖ

to¸n häc chÆt chÏ gi÷a ®iÓm ¶nh vµ ®iÓm vËt t¬ng øng (®iÓm vËt ®îc thay

thÕ b»ng ®iÓm ¶nh t¬ng øng trªn mÆt ph¼ng n¾n). Mèi quan hÖ nµy ®îc biÓu

' 



fuyuxu '  2 3 1 yuxu ' 1'  

' 



fuyuxu '  5 6 4 uxu ' 1  

y '8

u 1 

2 

3 

a 1 kfc 3

a 2 kfc 3

a 3 kfc 3

4 

5 

6 

b 1 kfc 3

b 2 kfc 3

b 3 kfc 3

7 

8 

c 1 kfc 3

c 2 kfc 3

diÔn b»ng c«ng thøc sau :

Trong ®ã :

x’ , y’ ,fk lµ toa ®é cña ®iÓm ¶nh trªn ¶nh nghiªng X, Y, Z lµ to¹ ®é cña ®iÓm t¬ng øng trªn ¶nh n¾n Z = - H/Mbd

ai ,bi , ci (i = 1,2,3…) lµ Cosin chØ híng cña ma trËn quay A

ui (i = 1÷ 8) lµ tham sè n¾n ¶nh.

Ph¬ng ph¸p nµy cho ®é chÝnh x¸c cao vµ còng lµ mét phÇn c¬ së to¸n

häc cña ph¬ng ph¸p t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh.

2. Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh quang c¬

§©y lµ ph¬ng ph¸p sö dông c¸c m¸y n¾n ¶nh ®Ó dùng l¹i chïm tia

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

chiÕu cña ¶nh hµng kh«ng vµ biÕn ®æi chïm tia ®ã theo nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

®Þnh ®Ó t¹o nªn h×nh ¶nh t¬ng øng víi ¶nh chôp n»m ngang vµ thu nhËn nã

trªn mÆt n¾n cã tû lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp.

Trong n¾n ¶nh quang c¬, sai sè vÞ trÝ ®iÓm do ®Þa h×nh låi lâm g©y ra

kh«ng thÓ ®îc lo¹i trõ , mµ cã thÓ h¹n chÕ nã trong giíi h¹n cho phÐp th«ng

qua viÖc giíi h¹n ®é chªnh cao ®Þa h×nh trong ph¹m vi ¶nh n¾n. §é chªnh cao

®Þa h×nh gi÷a ®iÓm cao nhÊt so víi ®iÓm thÊp nhÊt trong ph¹m vi cña ¶nh ®îc

x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

hmax  2gh.mbd .fk/r

- NÕu ®é chªnh cao ®Þa h×nh trong ph¹m vi cña mét tÊm ¶nh hµng

kh«ng tho¶ m·n yªu cÇu trªn th× khu vùc ®Þa h×nh ®ã ®îc coi lµ vïng b»ng

ph¼ng. Khi ®ã ta cã thÓ tiÕn hµnh n¾n ¶nh theo nguyªn lý n¾n ¶nh vïng b»ng

ph¼ng.

- NÕu ®é chªnh cao ®Þa h×nh vît qu¸ giíi h¹n cho phÐp th× ta ph¶i

tiÕn hµnh chia nhá vïng ®Þa h×nh trªn tÊm ¶nh thµnh nh÷ng vïng n¾n nhá. Khi

®ã ¸p dông nguyªn t¾c n¾n ¶nh ph©n vïng. Nguyªn t¾c n¾n ¶nh ph©n vïng

thêng chØ thùc hiÖn cho nh÷ng vïng ®Þa h×nh cã h < 3. hmax vµ ph¬ng

ph¸p nµy thêng chØ ¸p dông cho kÜ thuËt n¾n ¶nh quang c¬.

- Khi ®é chªnh cao ®Þa h×nh rÊt lín (®åi, nói) nÕu ta n¾n ¶nh theo

ph¬ng tøc trªn th× bÒ mÆt ®Þa h×nh bÞ chia c¾t rÊt phøc t¹p vµ sÏ kh«ng thÓ

thùc hiÖn ®îc. V× vËy trong trêng hîp h > 3hmax th× tiÕn hµnh chia nhá

¶nh n¾n thµnh nh÷ng vïng n¾n rÊt bÐ víi kÝch thíc x¸c ®Þnh (thêng qua mét

khe hÑp) ®Ó tiÕn hµnh n¾n. Trong qu¸ tr×nh n¾n ®é cao cña èng chiÕu lu«n

lu«n ®îc thay ®æi ®Ó sao cho phÇn ¶nh ®îc n¾n cã ®é chªnh cao ®Þa h×nh

n»m trong giíi h¹n cho phÐp. ViÖc n¾n ¶nh theo ph¬ng ph¸p nµy gäi lµ n¾n

¶nh vi ph©n ®· dÇn dÇn ®îc thay thÕ b»ng ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh sè.

3. Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh sè.

Lµ ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh trong ph¬ng ph¸p ®o ¶nh sè ®Ó t¹o nªn ¶nh

trùc chiÕu, trong ®ã h×nh ¶nh trªn ¶nh nghiªng sÏ ®îc biÕn ®æi tõng phÇn tö

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

¶nh ( hay cßn gäi lµ Pixel ) trªn ¶nh nghiªng sÏ thµnh Pixel ¶nh t¬ng øng

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

trªn ¶nh n¾n theo to¹ ®é ®îc tÝnh to¸n theo quan hÖ phèi c¶nh vµ ®é x¸m cña

nã.

§èi víi khu vùc ®åi nói cã ®é chªnh cao ®Þa h×nh lín ph¶i sö dông

ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh trùc chiÕu. §Ó n¾n ¶nh cÇn cã m« h×nh sè ®é cao DEM .

Khi ®ã ¶nh hëng cña chªnh cao ®Þa h×nh vµ c¸c gãc nghiªng, gãc xoay cña

II. Kh¸i niÖm vÒ ¶nh sè

¶nh sÏ ®îc khö trong n¾n ¶nh trùc giao.

Theo c¸c kh¸i niÖm truyÒn thèng, mét ¶nh chôp qua hÖ thèng kÝnh

quang häc vµ vËt liÖu c¶m quang ®îc gäi lµ ¶nh t¬ng tù. ¶nh t¬ng tù lµ tËp

hîp nh÷ng tÝn hiÖu liªn tôc vÒ kh«ng gian vµ vÒ gi¸ trÞ ®é x¸m cña c¸c ®iÓm

¶nh ®Ó cã thÓ xö lÝ c¸c th«ng tin cña m¸y ¶nh trªn m¸y tÝnh th× ph¶i thay ®æi

ph¬ng thøc lu ¶nh lµ chôp ¶nh sè hoÆc c¸c ¶nh t¬ng tù ph¶i ®îc sè ho¸

b»ng ¶nh sè .

VËy ¶nh sè lµ mét d¹ng t liÖu ¶nh kh«ng ®îc lu trªn giÊy hoÆc phim

th«ng thêng. Nã lµ mét tËp hîp c¸c ®iÓm ¶nh rêi r¹c víi vÞ trÝ (x,y) vµ gi¸ trÞ

x¸m t¬ng øng víi tõng ®iÓm ¶nh. Trong ¶nh sè c¸c ®iÓm ¶nh rêi r¹c (phÇn

tö) cña ¶nh ®îc gäi lµ Pixel vµ mçi ®iÓm ¶nh t¬ng øng víi mét Pixel ®îc

m« t¶ b»ng hµm sè ¶nh víi c¸c biÕn to¹ ®é (x,y) vµ gi¸ trÞ ®é x¸m (D) cña nã

nh sau.

F (x,y,D)

Víi gi¸ trÞ hµm ®îc giíi h¹n trong mét ph¹m vi c¸c sè nguyªn d¬ng

lµ :

0 < F (x,y,D)

Trong ®ã FMax lµ hµm sè ¶nh ®îc lu tr÷ nh mét byte th«ng tin:

FMax =28 = 256

¶nh sè thêng biÓu diÔn bëi ma trËn hai chiÒu víi sè cé lµ m, sã hµng

lµ n vµ to¹ ®é cña ®iÓm ¶nh ®îc x¸c ®Þnh :

1< x < n

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

1 < y < m

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Gèc to¹ ®é ¶nh sè

mÆt ph¼ng ¶nh

Gèc to¹ ®é

(0,0) Cét

y’

x’

hµng

C¸c Pixel ¶nh thêng cã d¹ng h×nh vu«ng, mçi Pixel ®îc x¸c ®Þnh

b»ng to¹ ®é hµng vµ cét. Nh vËy hÖ to¹ ®é ¶nh sè thêng cã d¹ng gèc O ë

gãc trªn bªn tr¸i vµ t¨ng dÇn tõ trªn xuèng díi víi chØ sè hµng.

To¹ ®é cña mçi ®iÓm ¶nh trªn ¶nh sè sÏ ®îc x¸c ®Þnh theo :

xi = x0 + i.x

yi = y0 + j.y

Trong ®ã i,j lµ chØ to¹ ®é cña trÞ ®é x¸m .

i = 0, 1, 2,…m- 1

j = 0, 1, 2,…n - 1

 x,y lµ kho¶ng c¸ch lÊy mÉu trªn híng x vµ y, th«ng thêng lµ x = y

x0,y0 lµ to¹ ®é ®iÓm khëi ®Çu.

§é x¸m D ®îc lîng tö ho¸ theo 256 bËc ®é x¸m vµ ma trËn chia ®é x¸m cña

...

i ).0(

.0(

)

)0.0(

...



ij ),(

)

j )0.(

...

in ),(

mn ,(

)

n )0,(

  ...     ...  

       

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

nã ®îc biÓu ®iÔn nh sau:

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

D(i,j) lµ møc x¸m cña Pixel ¶nh ë cét

i vµ hµng j cña ma trËn .

Ngµy nay trong c«ng nghÖ ®o vÏ ¶nh sè , chñ yÕu dïng ¶nh t¬ng tù ®Ó sè

ho¸ thµnh ¶nh sè. Sù chuyÓn ®æi nµy lµ qu¸ tr×nh lîng tö ho¸ ¶nh th«ng qua c¸c

m¸y quÐt ¶nh chuyªn dông. Qu¸ tr×nh lîng tö hãa ¶nh liªn quan ®Õn lîng tö ho¸

®é ph©n gi¶i cña ¶nh vµ lîng tö ho¸ ®é x¸m cña ¶nh.

Lîng tö ho¸ ®é ph©n gi¶i cña ¶nh:

Thùc chÊt lµ sè ho¸ ¶nh ,lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tÝn hiÖu t¬ng tù liªn tôc

sang tÝn hiÖu rêi r¹c (Pixel) cã kÝch thíc cô thÓ.

Lîng tö ho¸ gi¸ trÞ ®é x¸m:

Thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi tÝn hiÖu quang díi d¹ng t¬ng tù thµnh

tÝn hiÖu sè theo tõng Pixel ®îc g¸n mét gi¸ trÞ x¸m t¬ng øng. Gi¸ trÞ x¸m

hay cßn cßn gäi lµ møc x¸m lµ sù m· ho¸ t¬ng øng cêng ®é s¸ng cña mçi

®iÓm ¶nh bëi mét gi¸ trÞ sè. Qu¸ tr×nh m· ho¸ nµy ®îc m« t¶ trong nguyªn lý

ho¹t ®éng cña c¸c thiÕt bÞ tÝch ®iÖn ghÐp CCD (Charge Coupled Devices)

trong bé c¶m biÕn . Khi dïng bé c¶m biÕn nµy ®Ó chôp ¶nh sè hoÆc quÐt ¶nh ,

c¸c h¹t lîng tö ¸nh s¸ng (Photon) ®Ëp vµo c¸c Pixel cña CCD vµ t¹o ra mét

sù tÝch ®iÖn trong mçi Pixel ®ã . C¸c ®iÖn tÝch g©y ra bëi c¸c lîng tö ¸nh

s¸ng ®îc truyÒn tíi bé chuyÓn ®æi tÝn hiÖu t¬ng tù sang tÝn hiÖu sè . Bé

chuyÓn ®æi ®o c¸c ®iÖn tÝch ®ã vµ chuyÓn chóng sang tÝn hiÖu sè t¬ng øng

tuú theo ®é lín kh¸c nhau cña c¸c ®iÖn tÝch. Díi d¹ng tÝn hiÖu sè, mçi Pixel

®îc g¸n cho mét gi¸ trÞ sè, c¸c gi¸ trÞ sè nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng c¸c møc ®é

x¸m t¬ng øng.

III. N¾n ¶nh sè

1. N¾n ¶nh vïng b»ng ph¼ng.

§èi víi khu vùc b»ng ph¼ng ta cã thÓ tiÕn hµnh n¾n ¶nh theo ph¬ng

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

ph¸p n¾n ¶nh ®¬n dùa trªn c¬ së c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh cã ë trªn ¶nh viÖc

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

n¾n ¶nh ®¬n cã thÓ dùa trªn c¸c m« h×nh n¾n ¶nh nh sau:

- M« h×nh chiÕu h×nh ( Projective) : §©y lµ m« h×nh n¾n ¶nh 8 tham sè .



ayaxa ' '   2 1 3 yaxa ' 1'  



ayaxa ' '   5 6 4 yaxa ' 1'  

M« h×nh cã thÓ thùc hiÖn n¾n ¶nh sè trªn c¬ së to¸n häc nh sau:

- M« h×nh n¾n Affine: lµ m« h×nh n¾n 6 tham sè vµ ®îc thùc hiÖn theo

c¬ së to¸n häc sau:

x = a1 + a2x’ + a3y’

y = a4 + a5x’ + a6y’ M« h×nh n¾n affine sÏ gi¶i ra c¸c tham sè n¾n sau :

+ Gãc quay trôc to¹ ®é

+ Gãc nghiªng trôc to¹ ®é

+ Gi¸ trÞ tÝnh chuyÓn theo trôc x

+ Gi¸ trÞ tÝnh chuyÓn theo trôc y

+ Tû lÖ theo trôc x

+ Tû lÖ theo trôc y

Trong ph¬ng ph¸p n¾n affine coi sù biÕn d¹ng vµ tû lÖ theo c¸c trôc x

vµ y lµ kh¸c nhau.

- M« h×nh n¾n Helmert : Lµ m« h×nh n¾n 4 tham sè vµ c¬ së to¸n häc :

x = a1 + a2x’ + a3y’

y = a4 + a3x’ + a2y’ M« h×nh nµy gi¶i ra 4 tham sè

+ Gãc quay trôc to¹ ®é

+ Gi¸ trÞ tÝnh chuyÓn

+ Tû lÖ theo trôc x

+ Tû lÖ theo trôc y

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

- M« h×nh ®a thøc :gåm m« h×nh ®a thøc bËc 2,3,4,5 tuú theo yªu cÇu

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

vÒ ®é chÝnh x¸c mµ ta lùa chän hµm ®a thøc cho phï hîp. Hµm ®a thøc bËc

cµng cao th× møc ®é phøc t¹p cµng cao.

VÝ dô : §a thøc bËc 2 cã 12 tham sè

x = a0 + a1x’ + a2y’ + a3x’y’ + a4x’2 + a5y’2 y = b0 + b1x’ + b2y’ + b3x’y’ + b4x’2 + b5y’2 2. N¾n ¶nh vïng ®åi nói

Vïng ®åi nói hay khu vùc cã ®é chªnh cao lín lµ khu vùc mµ c¸c

ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh ®¬n kh«ng ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c do ¶nh hëng cña sai

sè chªnh cao ®Þa h×nh ®Þa vËt . Do vËy viÖc n¾n ¶nh khu vùc chªnh cao lín (

vïng ®åi nói) ta ph¶i x©y dùng m« h×nh sè ®Þa h×nh.

M« h×nh sè ®Þa h×nh lµ mét m« h×nh dïng ®Ó m« t¶ x¸c thùc bÒ mÆt ®Þa

h×nh ®Þa vËt mµ ta nghiªn cøu.

M« h×nh sè ®Þa h×nh ®îc x©y dùng theo hai d¹ng líi :

+ M« h×nh líi GRID (líi quy chuÈn) : lµ mét líi « vu«ng ®îc phñ

trïm lªn khu vùc ®Þa h×nh cÇn nghiªn cøu vÞ trÝ vµ ®é cao cña líi « vu«ng sÏ

®îc ®o trùc tiÕp b»ng ph¬ng ph¸p ®o lËp thÓ hoÆc cã thÓ ®îc néi suy. KÝch

thíc cña líi « vu«ng quyÕt ®Þnh ®Õn ®é chÝnh x¸c cña m« h×nh cÇn thµnh

lËp. Líi « vu«ng lµ líi dÔ thùc hiÖn nhng ®é chÝnh x¸c thÓ hiÖn ®Þa h×nh lµ

kh«ng cao.

+ M« h×nh líi TIN (líi kh«ng quy chuÈn) : Lµ líi gåm c¸c tam gi¸c

liªn kÕt l¹i víi nhau vµ ®îc phñ trïm lªn bÒ mÆt ®Þa h×nh khu vùc nghiªn cøu

. Líi TIN thÓ hiÖn x¸c thùc nhÊt bÒ mÆt ®Þa h×nh khu vùc nghiªn cøu tuy

nhiªn khã x©y dùng , vÞ trÝ vµ ®é cao cña c¸c m¾t líi TIN sÏ ®îc x¸c ®Þnh

th«ng qua ph¬ng ph¸p ®o lËp thÓ hoÆc néi suy. Thong thêng líi TIN ®îc

néi suy trªn c¬ së líi Grid.

- N¾n ¶nh trùc giao (sau khi x©y dùng song m« h×nh sè ®Þa h×nh hoÆc

m« h×nh sè ®é cao )

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

§îc sö dông ë vïng ®åi nói cã ®é chªnh cao ®Þa h×nh lín.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Khi n¾n ¶nh sè, tÊm ¶nh ®· ®îc sè ho¸ vµ ®· qua c¸c kh©u xö lý c¬

b¶n ®Ó cã ®îc m« h×nh sè ®Þa h×nh . Kh¸c víi n¾n ¶nh vi ph©n, kÝch thíc

c¸c khe trong n¾n ¶nh sè bÐ b»ng kÝch thíc pixel mµ kÝch thíc pixel l¹ bÐ

rÊt nhiÒu so víi sai sè cña ®å thÞ cho nªn viÖc n¾n ¶nh cã thÓ coi nh mét phÐp

chiÕu th¼ng ®øng tõng ®iÓm mét trªn bÒ mÆt ®Þa h×nh xuèng mÆt ph¼ng høng

¶nh. Do ®ã phÐp n¾n nµy ®îc gäi lµ n¾n ¶nh trùc giao.

Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh trùc giao lµ ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh dùa vµo th«ng

sè ®é cao do m« h×nh sè ®Þa h×nh hoÆc m« h×nh sè ®é cao cung cÊp. Trong n¾n

¶nh sè ,viÖc n¾n ¶nh trùc giao sÏ tiÕn hµnh trùc tiÕp trªn tõng Pixel mét tõ bÒ

mÆt cña m« h×nh sè ®é cao cña ¶nh. Nguyªn lý h×nh häc , chuyÓn tõ mét chïm

tia h×nh nãn sang c¸c tia song song víi nhau vµ vu«ng gãc víi mÆt ®Êt hay mÆt

ph¼ng chiÕu vµ nhiÖm vô kÕt qu¶ sÏ lµ ¶nh trùc chiÕu.

Sè ho¸ ®Þa vËt : vÏ l¹i c¸c yÕu tè ®Þa vËt cã trªn ¶nh.

Trong n¾n ¶nh trùc giao chªnh cao ®Þa h×nh vµ c¸c gãc nghiªng ,gãc

xoay cña ¶nh sÏ ®îc khö v× thÕ ¶nh trùc giao cã ®é chÝnh x¸c vÒ mÆt b»ng.

Vµ ¶nh trùc giao cã thÓ ®îc sö dông nh mét b¶n ®å ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh c¸c

phÐp ®o trùc tiÕp nh to¹ ®é, kho¶ng c¸ch, gãc vµ diÖn tÝch trùc tiÕp trªn ¶nh.

§Ó qu¸ tr×nh n¾n ¶nh ë khu vùc ®åi nói thªm chÝnh x¸c nªn chän

ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh trùc giao cã sö dông m« h×nh sè ®Þa h×nh (DEM).

HiÖn nay trªn c¸c tr¹m ®o vÏ ¶nh sè cña Intergraph ¶nh trùc giao ®îc

n¾n theo phÇn mÒm Base Rectifier. C¸c sè liÖu ®Çu vµo:

+ ¶nh sè;

+ M« h×nh sè ®é cao DEM;

+ C¸c yÕu tè ®Þnh híng trong vµ ®Þnh híng ngoµi cña ¶nh;

PhÇn mÒm Base Rectifier cßn cho phÐp x¸c ®Þnh giíi h¹n vïng n¾n

,kÝch thíc cña Pixel trªn ¶nh n¾n vµ cã thÓ ch¹y theo mét tr×nh lé cho nhiÒu

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

¶nh.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

IV. Quy tr×nh thµnh lËp b×nh ®å ¶nh b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè

Phim ¶nh HK

§o nèi KCANN

QuÐt phim T¹o Project

T¨ng dµy khèng chÕ ¶nh

X©y dùng MHLT

X©y dùng MH sè ®é cao DEM

N¾n ¶nh trùc giao

C¾t ¶nh, ghÐp ¶nh

Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh

In b×nh ®å ¶nh

(S¬ ®å c«ng nghÖ)

1. ¶nh hµng kh«ng.

§©y lµ c«ng ®o¹n thu thËp vµ chuÈn bÞ tµi liÖu lµ bíc ®Çu tiªn trong

qu¸ tr×nh thµnh lËp b¶n ®å.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

ViÖc sö dông ¶nh hµng kh«ng ®ßi hái cÇn ph¶i võa ®¶m b¶o ®é chÝnh

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

x¸c cÇn thiÕt võa ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ kinh tÕ. §Ó ®¶m b¶o c¸c yÕu tè trªn

th× ph¶i x¸c ®Þnh ®îc ®é cao bay chôp còng nh lµ tiªu cù m¸y chôp ¶nh .

Ngoµi ra cßn ph¶i ®¶m b¶o ®é phñ däc vµ ®é phñ ngang cña tÊm ¶nh : BÊt

kÓ ®o vÏ b¶n ®å theo ph¬ng ph¸p nµo p>56%. ë vïng nói ®é phñ ngang (p) cho

phÐp t¨ng lªn ®Õn 75%. Trêng hîp ®Æc biÖt ®é phñ ngang cã thÓ ®¹t tíi 80%-

90%. Trong mäi trêng hîp ®é phñ däc q kh«ng ®îc nhá h¬n 15%.

2. §o nèi khèng chÕ ¶nh

§iÓm KCANN lµ ®iÓm ¶nh cña ®Þa vËt râ nÐt ®îc nhËn biÕt trªn c¸c ¶nh vµ

trªn thùc ®Þa. To¹ ®é tr¾c ®Þa cña chóng ®îc x¸c ®Þnh ngoµi trêi. §Ó phôc vô cho

t¸c t¨ng dµy ®iÓm khèng chÕ ¶nh trong phßng, ®iÓm KCANN cã 3 lo¹i:

- §iÓm khèng chÕ ¶nh tæng hîp tøc lµ c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh ®îc

x¸c ®Þnh c¶ to¹ ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao.

- §iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng.

- §iÓm khèng chÕ ®é cao.

C«ng t¸c ®o nèi ¶nh khèng chÕ ng¹i nghiÖp ®ãng vai trß ®Þnh híng

líi tam gi¸c ¶nh trong hÖ to¹ ®é tr¾c ®Þa vµ b×nh sai líi.

Yªu cÇu vÒ ®é chÝnh x¸c ®èi víi ®iÓm khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp

§é chÝnh x¸c ®iÓm KCANN cao h¬n ®é chÝnh x¸c ®iÓm t¨ng dµy mét



cÊp hoÆc cao h¬n ®é chÝnh x¸c b¶n ®å hai cÊp

KCNN

BDm 2

TD 2

hoÆc

Do ®ã sai sè trung b×nh cña to¹ ®é c¸c ®iÓm ¶nh KCNN kh«ng ®îc lín

h¬n 1/3 hoÆc tèi ®a lµ 1/2 sai sè trung b×nh cho phÐp ®èi víi néi dung b¶n ®å.

Yªu cÇu vÒ vÞ trÝ c¸c ®iÓm KCNN ph¶i ®îc ®¸nh dÊu trªn ¶nh hµng

kh«ng víi ®é chÝnh x¸c  0.1mm ®èi víi b¶n ®å tû lÖ võa vµ nhá. C¸c ®iÓm

khèng chÕ ¶nh ngo¹i nghiÖp thêng ®îc thiÕt kÕ ®o nèi b»ng c¸c ph¬ng

ph¸p Tr¾c ®Þa truyÒn thèng hay b»ng c«ng nghÖ ®Þnh vÞ vÖ tinh GPS.

Sè lîng vµ ph¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm KCNN phô thuéc vµo ®é chÝnh x¸c

cÇn ®¹t cña ®iÓm khèng chÕ ®Ó phôc vô cho nhiÖm vô ®o vÏ cô thÓ. Ngµy nay

víi nh÷ng ph¸t triÓn míi cña c¸c ph¬ng ph¸p Tam gi¸c ¶nh cho phÐp n©ng

cao ®é chÝnh x¸c vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c t¨ng dµy ,nªn sè lîng ®iÓm KCNN

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

®îc gi¶m tíi møc tèi thiÓu vµ ph¬ng ¸n bè trÝ ®iÓm còng rÊt linh ho¹t.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

3. QuÐt phim

QuÐt phim lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt ®Ó cã d÷ liÖu ¶nh sè nhËp vµo hÖ thèng

®o vÏ ¶nh sè. ¶nh hµng kh«ng sau khi chôp cÇn ®îc sè ho¸ (raster hãa) b»ng

thiÕt bÞ m¸y quÐt cã ®é chÝnh x¸c h×nh häc vµ ®é ph©n gi¶i cao.

ViÖc lùa chän ®é ph©n gi¶i cña ¶nh quÐt cÇn ph¶i c¨n cø vµo tû lÖ vµ ®é chÝnh

x¸c cña b¶n ®å cÇn thµnh lËp, tû lÖ, chÊt lîng cña ¶nh chôp vµ môc ®Ých sö dông.

KÝch thíc Lîng th«ng

Tin (Mb) Pixel (m)

7.5 940

15 235

30 59

60 15

120 3.7

( §é ph©n gi¶i vµ lîng th«ng tin cña ¶nh quÐt )

B¶ng trªn cho thÊy khi quÐt ¶nh víi kÝch thíc Pixel cang bÐ th× ®ßi hái

m¸y tÝnh ®iÖn tö cã bé nhí lín h¬n, tèc ®é xö lý tÝnh to¸n nhanh, tèc ®é xuÊt

nhËp th«ng tin ph¶i cao vµ ®ßi hái m¸y quÐt ¶nh ph¶i cã tèc ®é quÐt cao. Nh÷ng

®iÒu nµy ¶nh hëng lín ®Õn gi¸ thµnh tê b¶n ®å ®îc thµnh lËp. NÕu quÐt ¶nh víi

kich thíc Pixel qu¸ lín th× ®é chÝnh x¸c b¶n ®å sÏ thÊp do lµm mÊt nhiÒu th«ng

tin trªn ¶nh gèc. V× vËy viÖc lùa chon ®é ph©n gi¶i khi quÐt ¶nh lµ mét vÊn ®Ò

quan träng võa cã ý nghÜa kinh tÕ lÉn ý nghÜa kÜ thuËt.

§é ph©n gi¶i quÐt phim hay cßn gäi lµ kÝch thíc Pixel ®îc íc tÝnh: Pj = 100 m x (Mb/Ma) Trong ®ã Pj lµ kÝch thíc Pixel

Ma lµ mÉu sè tû lÖ ¶nh Mb lµ mÉu sè tû lÖ b¶n ®å

Tuy nhiªn ®Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cña c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ

¶nh ,kh«ng nªn chän ®é lín cña Pixel lín h¬n 30m (kÝch thíc Pixel lín h¬n

30m ) vµ còng kh«ng nªn quÐt phim víi kÝch thíc Pixel nhá h¬n 11m

ngay c¶ khi ¶nh ®îc chôp tõ m¸y ¶nh hiÖn ®¹i nh Leice-Wild RC 30, Zei

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

RMK Top 15 hay LMK- 2000 nm

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

4. T¹o Project

T¹o mét Project lµ viÖc ®Çu tiªn tríc khi c¸c ¶nh quÐt cã thÓ ®îc nhËp

vµo vµ hiÓn thÞ. Sau khi mét Project ®îc t¹o xong th× hÖ quy chiÕu ,hÖ to¹ ®é

,®é cao, líi chiÕu khu ®o ®îc thiÕt lËp. Tªn cña c«ng viÖc vµ c¸c th môc

trong m¸y tÝnh dïng ®Ó lu tr÷ c¸c d÷ liÖu vµ c¸c kÕt qu¶ cña c«ng viÖc ®ã

còng ®îc x¸c ®Þnh .

§Ó t¹o mét c«ng viÖc cÇn ®a vµo hÖ thèng c¸c th«ng sè kÜ thuËt nh:

C¸c th«ng sè kiÓm ®Þnh cña m¸y ¶nh, hÖ to¹ ®é vµ ®¬n vÞ ®o, th«ng sè cña

tuyÕn bay, to¹ ®é vµ ®é chÝnh x¸c cña c¸c ®iÓm khèng chÕ, c¸c ngìng giíi

h¹n cho sù héi tô cña bµi to¸n b×nh sai theo ph¬ng ph¸p sè b×nh ph¬ng nhá

nhÊt. C¸c th«ng sè giíi h¹n do ngêi sö dông quy ®Þnh. Khi kÕt thóc th×

ch¬ng tr×nh ®· t¹o ra mét th môc Project.

5. C«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh

C«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh cã vÞ trÝ then chèt trong toµn bé qu¸

tr×nh ®o vÏ ¶nh. NhiÖm vô cña c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh lµ x¸c ®Þnh

to¹ ®é Tr¾c ®Þa cña c¸c ®iÓm khèng chÕ ®o vÏ ¶nh ®îc chän vµ ®¸nh dÊu ë

nh÷ng vÞ trÝ thÝch hîp trªn c¸c ¶nh ®o nh»m lµm c¬ së cho viÖc liªn kÕt c¸c ®èi

tîng ®o vÏ trong phßng víi miÒn thùc ®Þa. S¶n phÈm nhËn ®îc tõ c«ng t¸c

t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh lµ to¹ ®é vµ ®é cao Tr¾c ®Þa cña c¸c ®iÓm khèng chÕ

t¨ng dµy trªn tõng m« h×nh. Trong ®ã c«ng t¸c t¨ng dµy trªn tr¹m ¶nh sè ®îc

tiÕn hµnh nh sau:

5.1 §Þnh híng trong

Qu¸ tr×nh ®Þnh híng trong lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh vÞ trÝ kh«ng gian t©m chôp S

so víi mÆt ph¼ng ¶nh. C¸c nguyªn tè ®Þnh híng trong bao gåm x0,y0,fk.

x0,y0 lµ to¹ ®é ®iÓm chÝnh ¶nh. fk lµ tiªu cù m¸y chôp ¶nh. Trong ®o ¶nh sè qu¸ tr×nh ®Þnh híng trong nh»m thiÕt lËp mèi quan hÖ

gi÷a to¹ ®é mÆt ph¼ng ¶nh (th«ng qua to¹ ®é kiÓm ®Þnh cña c¸c dÊu khung ) vµ hÖ

to¹ ®é ¶nh quÐt( th«ng qua kÕt qu¶ ®o ®îc cña h×nh ¶nh c¸c dÊu khung t¬ng øng

trªn ¶nh quÐt ). B¶n chÊt cña ®Þnh híng trong trong ®o ¶nh sè lµ chuyÓn hÖ to¹ ®é

trong kh«ng gian hai chiÒu tõ hÖ to¹ ®é ¶nh quÐt sang hÖ to¹ ®é mÆt ph¼ng ¶nh.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Cã mét vµi m« h×nh chuyÓn ®æi hÖ to¹ ®é sau ®îc ¸p dông :

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp





a 13 1



xa 11 p xa 31

ya 12 p ya 32





23 1



xa 21 p xa 31

ya 22 p ya 32

- ChuyÓn ®æi Affine (6 tham sè) x = a1 + a2xp + a3yp y = a4 + a5xp + a6yp - ChuyÓn ®æi Helmert (4 tham sè) x = a1 + a2xp + a3yp y = a4 + a3xp + a2yp - ChuyÓn ®æi Projective (8 tham sè)

Trong ®ã x,y lµ to¹ ®é mÆt ph¼ng ¶nh. xp,yp lµ to¹ ®é Pixel cña ¶nh sè. ai ,aj lµ c¸c tham sè tÝnh chuyÓn. ViÖc chän m« h×nh chuyÓn ®æi nµo ph¶i tuú thuéc vµo tÝnh chÊt h×nh

häc cña ¶nh. §Ó ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c cña c«ng t¸c t¨ng dµy th× sai sè trung ph¬ng d¬n vÞ träng sè cña dÞnh híng trong lµ:   0.3.Pi

Pi lµ kÝch thíc cña Pixel. Trong thùc tÕ ta thêng dïng m« h×nh Affine ®Ó chuyÓn ®æi toa ®é.

5.2 §Þnh híng t¬ng ®èi

Qu¸ tr×nh ®Þnh híng t¬ng ®èi lµ qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh mèi quan hÖ gi÷a

tÊm ¶nh tr¸i vµ tÊm ¶nh ph¶i cña mét cÆp ¶nh lËp thÓ cô thÓ lµ x¸c ®Þnh vÞ trÝ  , ) cña tÊm ¶nh nµy so víi tÊm ¶nh kia t¬ng ®èi (x,y,z) vµ c¸c gãc xoay (

cña cÆp ¶nh lËp thÓ th«ng qua viÖc ®o c¸c ®iÓm ®Þnh híng cña m« h×nh lËp

thÓ. Thùc chÊt ®©y lµ qu¸ tr×nh lµm cho c¸c cÆp tia chiÕu cïng tªn cña cÆp ¶nh

giao nhau trong kh«ng gian trªn c¬ së h×nh häc c¬ b¶n ®ã lµ ®iÒu kiÖn ®ång

ph¼ng cña hai vect¬ ®iÓm ¶nh cïng tªn trªn cÆp ¶nh lËp thÓ.

5.3 Liªn kÕt c¸c d¶i bay

Khi hoµn thµnh viÖc ®Þnh híng t¬ng ®èi cho tÊt c¶ c¸c m« h×nh lËp thÓ

trong c¸c tuyÕn ¶nh cÇn liªn kÕt c¸c m« h×nh vµ c¸c tuyÕn ¶nh b»ng viÖc ®o c¸c

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

®iÓm nèi nh»m tÝnh chuyÓn to¹ ®é kh«ng gian ®o ¶nh cña c¸c m« h×nh trong c¶

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

khèi ¶nh vÒ mét hÖ to¹ ®é thèng nhÊt : HÖ to¹ ®é kh«ng gian ®o ¶nh hoÆc hÖ to¹

®é mÆt ®Êt. Sau ®ã tiÕn hµnh b×nh sai t¬ng ®èi toµn khèi ¶nh.

5.4 §Þnh híng tuyÖt ®èi

NhiÖm vô cña c«ng t¸c ®Þnh híng tuyªt ®èi lµ quy tû lÖ , tøc lµ ®a tû

lÖ m« h×nh c¶ khèi líi vÒ mét gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh cho tríc vµ ®Þnh híng nã

trong hÖ to¹ ®é Tr¾c ®Þa. §Ó qu¸ tr×nh nµy ®îc thùc hiÖn th× ph¶i cã ®ñ sè

lîng ®iÓm cã to¹ ®é trong hÖ to¹ ®é mÆt ®Êt: tèi thiÓu lµ 3 ®iÓm trong ®ã cã

hai ®iÓm bao gåm c¶ to¹ ®é mÆt b»ng vµ ®é cao, ®iÓm cßn l¹i chØ cÇn mét yÕu

tè ®é cao lµ ®ñ.

5.5 B×nh sai khèi tam gi¸c ¶nh kh«ng gian

Ph¬ng ph¸p x©y dùng vµ b×nh sai líi TGAKG trong ph¹m vi lín gåm

nhiÒu d¶i bay vµ nhiÒu m« h×nh ®îc gäi lµ ph¬ng ph¸p b×nh sai khèi

TGAKG. §Ó binh sai khèi TGAKG cã thÓ sö dông c¸c ch¬ng tr×nh : Photo-

AT , Pat-B .

Khi b×nh sai khèi cÇn sö dông mét sè ®iÓm khèng chÕ ngo¹i nghiÖp lµm

®iÓm kiÓm tra. C¸c h¹n sai cho phÐp cña c¸c ®iÓm KCNN :

§Þnh híng trong :  15m

§Þnh híng t¬ng ®èi:  10m

§Þnh híng tuyÖt ®èi vµ b×nh sai líi:  10m

Sau khi c«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh ®îc hoµn thµnh chóng ta cã

c¸c yÕu tè ®Þnh híng ngoµi ( 12 yÕu tè ®Þnh híng ngoµi trong ®ã cã 5 yÕu tè

®Þnh híng t¬ng ®èi vµ 7 yÕu tè ®Þnh híng tuyÖt ®èi ) cña tÊt c¶ c¸c ®iÓm

mµ h×nh ¶nh cña chóng ®îc ®o trªn ¶nh ®Òu ®îc x¸c ®Þnh.

6. Thµnh lËp m« h×nh sè ®é cao (DEM)

6.1 Kh¸i niÖm m« h×nh sè

Trong kÜ thuËt ¶nh sè ,mét c«ng ®o¹n quan träng cÇn thiÕt ®ã lµ m« h×nh sè.

ViÖc x©y dùng vµ khai th¸c m« h×nh sè cã nhiÒu ý nghÜa trong khoa häc kÜ thuËt,

®Æc biÖt khi x©y dùng b¶n ®å vïng ®åi nói.Cã thÓ hiÓu r»ng m« h×nh sè ®Þa h×nh lµ

mét tËp hîp sè biÓu diÔn bÒ mÆt gÇn s¸t bÒ mÆt thùc ®Þa.

Nh ta biÕt bÒ mÆt tr¸i ®Êt rÊt phøc t¹p vµ biÕn thiªn kh«ng theo quy

luËt to¸n häc nµo. Do ®ã kh«ng mét hµm to¸n häc nµo cã thÓ lµm trïng khÝt

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

víi mäi ®iÓm trªn bÒ mÆt ®Þa h×nh . Hiªn nay khoa häc thÕ giíi ®a ra rÊt

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

,( zyx ),

min







nhiÒu hµm to¸n häc ®Ó m« pháng bÒ mÆt ®Þa h×nh vµ c¸c hµm to¸n häc nµy

ph¶i tho¶ m·n ®iÒu kiÖn :  



n  1 i 

Trong ®ã :  (x,y,z)i lµ c¸c ®iÓm ®o trªn hµm to¸n häc 0 (x,y,z)i lµ c¸c ®iÓmt¬ng øng trªn bÒ mÆt ®Þa h×nh .

M« h×nh sè ®é cao DEM ( Digital Elevation Model )chÝnh lµ sù ph¶n ¸nh bÒ

mÆt ®Þa h×nh díi d¹ng sè. Nã lµ sù thÓ hiÖn cña ®Þa h×nh trong mét m¶ng d÷

liÖu bao gåm tËp hîp c¸c to¹ ®é mÆt ph¼ng vµ ®é cao cña c¸c ®iÓm mÆt ®Êt.

Do mét lÝ do nµo ®ã sù thÓ hiÖn nµy gäi theo thãi quen lµ m« h×nh sè ®Þa h×nh.

M« h×nh sè ®Þa h×nh DTM (Digital Terrain Model) lµ sù biÓu diÔn d¸ng

®Êt h÷u h¹n th«ng qua sè lîng ®iÓm x¸c ®Þnh ,thµnh phÇn cña m« h×nh sè ®Þa

h×nh lµ c¸c ®iÓm trªn bÒ mÆt ®Êt ®îc cho bëi to¹ ®é (X,Y,Z) trong hÖ to¹ ®é

nµo ®Êy. C¸c vÞ trÝ nµy ®îc bè trÝ tuú theo d¸ng ®Þa h×nh cã thÓ lµ ®iÓm nót

hoÆc m¾t líi cña m¹ng kÌm theo hµm to¸n häc m« pháng bÒ mÆt ®Þa h×nh

gi÷a c¸c ®iÓm nót líi ®ã.

6.2 C¸c hµm to¸n häc dïng ®Ó biÓu diÔn bÒ mÆt ®Þa h×nh

HiÖn nay cã rÊt nhiÒu hµm to¸n häc ®îc sö dông ®Ó biÓu diÔn bÒ mÆt

®Þa h×nh nh:

- Hµm song tuyÕn.

- Hµm tuyÕn tÝnh.

- Hµm phi tuyÕn.

- Hµm ®a ph¬ng.

- Hµm diÖn tÝch… Mçi hµm to¸n häc trªn ®Òu cã c¸c chøc n¨ng vµ tÝnh u viÖt kh¸c nhau song

hiÖn nay t¹i c¸c tr¹m ®o ¶nh sè thêng sö dông m« h×nh cã d¹ng líi TIN vµ m«

h×nh cã d¹ng líi Grid. §èi víi m« h×nh TIN tøc lµ m« h×nh trªn ®ã c¸c ®iÓm ®îc

ph©n bè theo c¸c h×nh tam gi¸c vµ m« h×nh grid lµ m« h×nh mµ trªn ®ã c¸c ®iÓm

®îc ph©n bè ®ång ®Òu theo d¹ng líi « vu«ng hoÆc h×nh ch÷ nhËt.

M« h×nh d¹ng líi TIN sö dông hµm tuyÕn tÝnh vµ m« h×nh d¹ng líi

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Grid sö dông hµm song tuyÕn .

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Hµm song tuyÕn:

§©y lµ hµm to¸n häc ®îc sö dông ®Ó x©y dùng vµ biÓu diÔn m« h×nh Grid

trªn tr¹m ¶nh sè, c¸c ®iÓm trªn m« h×nh GRID ®îc s¾p xÕp theo m¹ng líi «

vu«ng hoÆc ch÷ nhËt. Nã lµ mét ®a thøc bËc hai gi¶n íc vµ cã d¹ng sau:

Z = a0 + a1X + a2Y + a3XY

§Ó sö dông ®îc hµm song tuyÕn vµo môc ®Ých x©y dùng vµ biÓu diÔn

m« h×nh sè ®Þa h×nh th× kÝch thíc cña c¸c « líi ph¶i ®ñ nhá, mËt ®é ®iÓm ®o

®ñ dµy trªn bÒ mÆt m« h×nh ®Ó hµm trïng khÝt víi bÒ mÆt m« h×nh ®ã.

Hµm trªn cã thÓ viÕt díi d¹ng ®¬n gi¶n h¬n khi lùa chän bÊt cø ®iÓm

nµo trong 4 ®iÓm nót cña « líi lµm gèc. Khi ®ã hµm cã d¹ng :

Z = A1X + A2Y + A3XY

Trong ®ã : A1 ,A2 ,A3 lµ c¸c hÖ sè x¸c ®Þnh bÒ mÆt cña hµm.

X,Y, Z Lµ sè gia to¹ ®é vµ ®é cao cña ®iÓm cÇn x¸c ®Þnh

so víi ®iÓm nót cña « líi ®îc chän lµm gèc .

§Æc ®iÓm cña hµm tuyÕn tÝnh lµ nÕu c¹nh cña « líi song song víi trôc

X,Y t¬ng øng th× viÖc néi suy nh»m x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®êng ®ång møc ®i qua

c¹nh « líi sÏ trïng khÝt víi néi suy tuyÕn tÝnh däc theo c¹nh ®ã. TÝnh chÊt

®Æc biÖt nµy t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ chÆt chÏ khi liªn kÕt c¸c kÕt qu¶ néi suy

cña mét « líi víi c¸c « líi liÒn kÒ. §Æc tÝnh nµy trõ hµm tuyÕn tÝnh vµ hµm

song tuyÕn, kh«ng cã mét hµm nµo kh¸c cã ®îc. §ã lµ mét ®iÒu kiÖn cã thÓ

xem nh mét tiªu chuÈn ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hîp lý cho toµn bé bÒ mÆt ®Þa h×nh

®îc lµm trïng khÝt b»ng hµm song tuyÕn.

Hµm tuyÕn tÝnh:

Hµm to¸n häc nµy lµ hµm bËc nhÊt dïng ®Ó x©y dùng vµ biÓu diÔn m«

h×nh TIN trªn tr¹m ®o ¶nh sè ,®ã lµ d¹ng m« h×nh mµ c¸c ®iÓm trªn m« h×nh

®îc s¾p xÕp theo m¹ng líi tam gi¸c. Khi bÒ mÆt ®Þa h×nh phï hîp víi hµm

tuyÕn tÝnh th× c¸c ®iÓm trªn bÒ mÆt nµy sÏ tu©n thñ theo néi suy tuyÕn tÝnh.

Hµm tuyÕn tÝnh cã d¹ng tæng qu¸t d¹ng mÆt ph¼ng :

AX + BY + CZ + D = 0

Trong ®ã :

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

A = Y2Z3 – Y2Z1 – Y1Z3 – Y3Z2 + Y1Z2 + Y3Z1 B = X3Z2 – X3Z1 –X1Z2 – X2Z3 + X2Z1 + X1Z3

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

C = X2Y3 – X2Y1 – X1Y3 – X3Y2 + X1Y2 + X3Y1 D = - (X1A + Y1B + Z1C) §é chÝnh x¸c cña DTM phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè:

- §é chÝnh x¸c cña d÷ liÖu gèc ( chÊt lîng h×nh ¶nh,chÊt lîng cña c«ng

t¸c t¨ng dµy, ®é ph©n gi¶i ¶nh quÐt )

- §é chÝnh x¸c vµ møc ®é chi tiÕt cña c¸c yÕu tè ®Æc trng ®Þa h×nh.

- §Æc ®iÓm bÒ mÆt ®Þa h×nh : Nãi chung ®é chÝnh x¸c cña DTM gi¶m ®i

khi ®Þa h×nh phøc t¹p vµ cã ®é chªnh cao lín , tuy nhiªn ®iÒu nµy kh«ng ph¶i

lóc nµo còng ®óng, c¸c kÕt qu¶ tèt nhÊt cã thÓ thu ®îc t¹i c¸c vïng ®åi.

- Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®iÓm m¾t líi : §é chÝnh x¸c cña DTM sÏ gi¶m khi

kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®iÓm lÊy mÉu t¨ng lªn ( mËt ®é gi÷a c¸c ®iÓm ®o tha ).

- Ph¬ng ph¸p thµnh lËp : ViÖc x©y dùng DTM trùc tiÕp tõ c¸c sè liÖu

®o gèc ®Ó t¹o m« h×nh TIN sÏ cho kÕt qu¶ tèt h¬n so víi ph¬ng ph¸p thµnh

lËp DTM gi¸n tiÕp th«ng qua phÐp néi suy tõ c¸c ®iÓm ®o sang d¹ng líi ®Òu,

®Æc biÖt t¹i c¸c vïng cã ®Þa h×nh phøc t¹p.

Kh¸c víi DTM, m« h×nh sè ®é cao DEM trong c«ng nghÖ ¶nh sè nÕu

x©y dùng theo m« h×nh líi GRID cã thÓ ®o c¸c m¾t líi b»ng khíp ®iÓm tù

®éng. Lóc ®ã vÒ b¶n chÊt x©y dùng DEM còng gièng nh DTM, nhng ë

DEM ®é cao cña c¸c ®iÓm nót lµ ®é cao cña bÒ mÆt trªn cïng cã ph¶n x¹ phæ

lóc chôp ¶nh. DEM lµ m« h×nh ®îc sö dông ®Ó n¾n ¶nh trùc giao.

§é chÝnh x¸c cña DEM phô thuéc vµo møc ®é lÊy mÉu vµ sai sè cñac¸c

®iÓm quy chiÕu. Hai nguån sai sè nµy ¶nh hëng ®éc lËp nhau vµ ¶nh hëng

tíi sai sè trung ph¬ng hoÆc ®é tin cËy cña c¸c d÷ liÖu ®îc t¹o lËp víi c¸c

møc ®é kh¸c nhau. Trong thùc tÕ, viÖc x¸c ®Þnh sai sè ®é cao DEM ®îc biÓu

diÔn bëi sai sè trung ph¬ng t¹i c¸c ®iÓm kiÓm tra.

§é chÝnh x¸c m« h×nh sè ®é cao phô thuéc vµo :

+ ChÊt lîng h×nh ¶nh ,®é ph©n gi¶i quÐt ¶nh.

+ §é chÝnh x¾c t¨ng dµy khèi ¶nh.

+ §é chÝnh x¸c vµ møc ®é chi tiÕt c¸c yÕu tè ®Æc trng ®Þa h×nh.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

+ Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c ®iÓm m¾t líi.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

7. Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh

7.1 N¾n ¶nh trùc giao dïng m« h×nh sã ®é cao DEM

Trong thùc tÕ chôp ¶nh hµng kh«ng c¸c ¶nh chôp ®Òu cã gãc nghiªng. N¾n

¶nh lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi h×nh ¶nh cña miÒn thùc ®Þa ®îc chôp trªn ¶nh nghiªng

thµnh h×nh ¶nh t¬ng øng trªn ¶nh n»m ngang. ¶nh ®· ®îc n¾n kh«ng cßn chÞu

¶nh hëng cña biÕn d¹ng h×nh ¶nh do gãc nghiªng g©y ra n÷a. Tuy nhiªn ¶nh ®·

®îc n¾n nµy vÉn cßn chÞu ¶nh hëng cña chªnh cao cña bÒ mÆt thùc ®Þa ®Õn vÞ trÝ

®iÓm ¶nh. Cho nªn ®èi víi vïng cã ®é chªnh cao lín ta ¸p dông ph¬ng ph¸p n¾n

¶nh ph©n vïng ,hoÆc n¾n ¶nh vi ph©n ( n¾n qua khe ).

P 0

A 0

Gi¶ sö tÊm ¶nh P0 n»m ngang, a lµ h×nh ¶nh cña ®iÓm A ngoµi thùc ®Þa, a0 t¬ng øng víi vÞ trÝ A0 lµ h×nh chiÕu cña ®iÓm A trªn mÆt ph¼ng E0. Kho¶ng c¸ch aa0 chÝnh lµ sù xª dÞch vÞ trÝ ®iÓm ¶nh do ®é chªnh cao ®Þa h×nh AA0 g©y ra.

Trong phÐp chiÕu ngîc cña ph¬ng ph¸p vi ph©n h×nh ¶nh c¸c ®iÓm b, c ®îc chiÕu tõ ®é cao ZE0. Cßn nÕu ®iÓm a vÉn ®îc chiÕu víi ®é cao ZE0 sÏ cho ta vÞ trÝ A’, tøc lµ ph¶i chÊp nhËn mét sai sè b»ng AA’.

NÕu t¹i ®iÓm a ta chiÕu víi ®é cao ZA tøc lµ n©ng mÆt høng ¶nh lªn vÞ trÝ EA th× ®iÓm A trïng ®iÓm A0 hoÆc hiÓu mét c¸ch kh¸c ®iÓm A’ ®Ó trïng víi A0 lóc ®ã sai sè do ®é chªnh cao ®Þa h×nh t¹i ®iÓm A sÏ b»ng kh«ng.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh qua khe ®îc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c hiÖu

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

chØnh ®é cao chiÕu cho tõng ®iÓm riªng biÖt. Nh÷ng gi¸ trÞ ®é cao b»ng ®é

chªnh cao cña ®iÓm ®ã so víi mÆt ph¼ng chôp ¶nh trung b×nh. NÕu khe kh«ng

bÐ b»ng mét ®iÓm mµ b»ng mét diÖn tÝch nhá nµo ®ã th× ®é cao ®ã ®îc xem

lµ ®é cao trung b×nh cña vïng ®Þa h×nh ®ã . VËy ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh qua khe

®ßi hái cã m« h×nh sè (DEM) cña khu vùc n¾n ¶nh.

N¾n ¶nh trùc giao lµ mét d¹ng dÆc biÖt cña phÐp n¾n vi ph©n. N¾n ¶nh

sè cã hai ®Æc ®iÓm kh¸c víi n¾n vi ph©n vµ quang c¬ th«ng thêng:

- KÝch thíc cua khe bÐ b»ng kÝch thíc Pixel.

-TÊm ¶nh ®· ®îc sè ho¸ vµ ®· qua c¸c kh©u xö lý do ¶nh c¬ b¶n ®Ó cã

®îc m« h×nh sè ®é cao.

Trong viÖc n¾n ¶nh trùc giao cÇn ph¶i gi¶i quyÕt hai vÊn ®Ò liªn quan

®Õn viÖc thay ®æi vÞ trÝ c¸c Pixel ¶nh do phÐp chiÕu xuyªn t©m g©y ra :

a) Chång xÕp c¸c Pixel

Trong phÐp chiÕu xuyªn t©m do ¶nh hëng cña ®é chªnh cao nh nhµ

cao tÇng , cét ®iÖn , th¸p ... c¸c Pixel cña mét ®èi tîng cã ®é chªnh cao bÞ

dµn tr¶i ra khi n¾n ¶nh trùc giao chóng sÏ chång xÕp lªn nhau. §Ó gi¶i quyÕt

vÊn ®Ò nµy cÇn lËp ch¬ng tr×nh chän lùa c¸c Pixel cã ®é chªnh cao lín. C¸c

Pixel cã ®é chªnh cao bÐ sÏ ®îc xÕp ë díi vµ bÞ lo¹i.

b) Bæ khuyÕt c¸c vÞ trÝ trèng

Khi cã hiÖn tîng chång xÕp nhiÒu Pixel lªn nhau th× ®ång thêi sÏ xuÊt

hiÖn nh÷ng vÞ trÝ mÊt Pixel. VÝ dô nh÷ng khu vùc bÞ h×nh ¶nh xuyªn t©m cña

c¸c ®Þa vËt cao che khuÊt. VÒ nguyªn t¾c c¸ch gi¶i quyÕt c¸c vÞ trÝ trèng c¸c

Pixel th× ë vÞ trÝ ®ã sÏ nhËn ®îc møc ®é x¸m th«ng qua phÐp néi suy vÒ ®é

x¸m cña c¸c Pixel l¸ng giÒng.

Tãm l¹i b¶n chÊt c¸ch gi¶i quyÕt hai khã kh¨n võa nªu trªn lµ viÖc tiÕp

nhËn c¸c ®é x¸m míi cña c¸c Pixel. C¸c Pixel chång xÕp lªn nhau sÏ cïng

nhËn ®é x¸m cña Pixel cã ®é chªnh cao lín nhÊt. VÞ trÝ cña c¸c Pixel ph¶i dÞch

chuyÓn vµ trë thµnh Pixel trèng sÏ nhËn ®é x¸m cña c¸c Pixel l¸ng giÒng.

Néi suy l¹i gi¸ trÞ ®é x¸m cña c¸c Pixel.

Trong qu¸ tr×nh n¾n ¶nh trùc giao nh»m khö sù xª dÞch vÞ trÝ ®iÓm do

®Þa h×nh låi lâm g©y nªn, to¹ ®é vµ h×nh d¸ng cña tõng Pixel cã sù thay ®æi.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

HÖ qu¶ sù thay ®æi nµy lµ c¸c Pixel kh«ng n»m trªn c¸c tuyÕn song song nhau,

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

cã nh÷ng Pixel chêm lªn hoÆc chång lªn nhau, cã nh÷ng khu vùc l¹i kh«ng cã

Pixel nµo. Do ®ã ph¶i tiÕn hµnh chia l¹i møc ®é x¸m cña tõng Pixel sau khi

n¾n ¶nh.

Trong thùc tÕ thêng sö dông 1 trong 3 ph¬ng ph¸p t¸i chia mÉu ®é

x¸m lµ:

- Ph¬ng ph¸p Pixel l©n cËn gÇn nhÊt

§©y lµ ph¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt, gi¸ trÞ ®é x¸m ®îc n¾n chØnh sÏ

nhËn trùc tiÕp gi¸ tri ®é x¸m cña Pixel gÇn nhÊt. Ph¬ng ph¸p nµy cã tèc ®é

tÝnh to¸n nhanh nhng ®é tin cËy vÒ néi suy ®é x¸m vµ h×nh häc thÊp. Sai sã

lín nhÊt lµ  0.5 Pixel.

Ph¬ng ph¸p néi suy song tuyÕn

Ph¬ng ph¸p nµy sö dông gi¸ trÞ ®é x¸m cña 4 Pixel l©n cËn ®Ó néi suy

®é x¸m míi cña Pixel ®îc n¾n chØnh. ViÖc néi suy nµy ®îc tÝnh to¸n riªng

theo híng X,Y. Ph¬ng ph¸p nµy cã khèi lîng tÝnh to¸n lín nhng ®é chÝnh

x¸c néi suy ®é x¸m vµ h×nh häc cao. Thùc tÕ ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông

nhiÒu trong s¶n xuÊt.

Ph¬ng ph¸p hµm ®a thøc bËc 3

§Ó néi suy ®é x¸m ngêi ta sö dông 16 (4*4) gi¸ trÞ ®é x¸m cña c¸c

Pixel l©n cËn. ViÖc néi suy nµy ®îc thùc hiÖn theo hµm sè Spline bËc 3 do

gi¸o s Rifman ®Ò xuÊt. Ph¬ng ph¸p nµy cã khèi lîng tÝnh to¸n lín nhng

kÕt qu¶ vÒ néi suy ®é x¸m vµ vÞ trÝ h×nh häc cã ®é tin cËy cao vµ ¶nh mÞn.

Trong thùc tÕ ph¬ng ph¸p nµy chØ sö dông cho n¾n ¶nh vÖ tinh phôc vô cho

bµi to¸n ph©n lo¹i theo kü thuËt sè ( gi¶i ®o¸n ¶nh nhê sù hç trî cña m¸y

tÝnh).

7.2 KiÓm tra tiÕp biªn ¶nh n¾n vµ c¾t ghÐp ¶nh theo m¶nh b¶n ®å

Tríc khi c¾t, ghÐp c¸c tÊm ¶nh ®· n¾n lu«n ph¶i ®îc kiÓm tra: VÞ trÝ

cña ®iÓm khèng chÕ t¨ng dµy trªn ¶nh n¾n vµ sau ®ã kiÓm tra tiÕp biªn ¶nh

n¾n. Dïng phÇn mÒm IRAS C hoÆc MGE/ Base Imagery ®Ó kiÓm tra vÞ trÝ cña

®iÓm khèng chÕ t¨ng dµy vµ kiÓm tra tiÕp biªn c¸c tê ¶nh n¾n. Sau ®ã chän

c¸c ®èi tîng râ nÐt trong toµn bé ®é phñ gi÷a c¸c tÊm ¶nh n¾n ®Ó x¸c ®Þnh

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

sai sè tiÕp biªn gi÷a chóng vµ ®èi chiÕu h¹n sai cña quy ph¹m.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Sau khi tõng tÊm ¶nh ®îc n¾n riªng biÖt ®Ó cã ®îc mét khèi ¶nh liÒn

nhau ph¶i tiÕn hµnh ghÐp chóng l¹i víi nhau. C¸c ¶nh muèn ghÐp ®îc víi

nhau ph¶i cã cïng ®é ph©n gi¶i vµ cã cïng d¶i bay ,th«ng thêng b¾t ®Çu tõ

®¬ng bay phia Nam cña b×nh ®å ¶nh. ¶nh tríc khi ®îc ghÐp víi nhau,

chóng ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®é s¸ng vµ ®é t¬ng ph¶n cho ®ång ®Òu. Sö dông

phÇn mÒm IRAS C ®Ó ghÐp ¶nh.

Trong c«ng nghÖ ¶nh sè, c«ng t¸c c¾t ¶nh ®îc thùc hiÖn víi c¸c ®iÒu

kiÖn t¬ng tù nh c¾t ¶nh quang c¬. Ta cã thÓ c¾t theo to¹ ®é khung líi chiÕu

b¶n ®å cÇn thµnh lËp, hoÆc theo khu vùc cÇn lùa chän, vïng ¶nh ®· c¾t sÏ ®îc

lu trªn m¸y tÝnh b»ng c¸c file sè liÖu. B×nh ®å ¶nh sau khi c¾t ghÐp xong ph¶i

kiÓm tra l¹i ®èi ®iÓm vµ tiÕp biªn.

7.3 Biªn tËp vµ in b×nh ®å ¶nh

B×nh ®å ¶nh ®îc biªn tËp phôc vô cho c«ng t¸c ®iÒu vÏ ,®o vÏ néi

dung b¶n ®å. Trªn b×nh ®å ¶nh ®îc biªn tËp theo khung m¶nh b¶n ®å cïng tû

lÖ cã danh ph¸p cña b¶n ®å ®Þa h×nh. B×nh ®å ¶nh ®îc in trªn giÊy phôc vô

®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp vµ ®îc ghi lu trªn ®Üa CD ®Ó giao nép cho c¸c kh©u

tiÕp theo.

§é chÝnh x¸c cña b×nh ®å ¶nh

§îc ®¸nh gi¸ theo c¸c tiªu chuÈn sau:

* §é chÝnh x¸c ®Þnh híng t¬ng ®èi, tuyÖt ®èi, ®é chÝnh x¸c tÝnh to¸n

b×nh sai khèi t¨ng dµy .

+ §é chÝnh x¸c ®Þnh híng t¬ng ®èi ®îc biÓu thÞ b»ng thÞ sai cßn l¹i

t¹i c¸c ®iÓm ®Þnh híng ph¶i ®¹t  0,01 mm.

+ §é chÝnh x¸c ®Þnh híng tuyÖt ®èi : Sai sè ®Þnh híng tuyÖt ®èi m«

h×nh lËp thÓ ®îc phÐp :

- VÒ mÆt ph¼ng  0,4mm . M

( M lµ tû lÖ b¶n ®å)

- VÒ ®é cao  1/3 h

( h lµ kho¶ng cao ®Òu tÝnh theo ®é chÝnh x¸c t¨ng dµy)

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

+ §é chÝnh x¸c tÝnh to¸n – b×nh sai khèi t¨ng dµy:

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

- Sai sè tån t¹i t¹i c¸c ®iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng sau b×nh sai

kh«ng qu¸ 0,1 mm . M

- Sai sè tån t¹i t¹i c¸c ®iÓm khèng chÕ ®é cao sau b×nh sai  1/5

kho¶ng cao ®Òu.





m p

§¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c theo tiÕp biªn trªn vÕt c¾t ghÐp cña c¸c tê ¶nh:  . dd n 2

§¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c vÞ trÝ cña c¸c ®iÓm trªn b×nh ®å ¶nh so víi vÞ trÝ

cña c¸c ®iÓm kiÓm tra trùc tiÕp t¹i thùc ®Þa hoÆc c¸c ®iÓm ®îc dù tÝnh tríc

trong c«ng thøc t¨ng dµy :





 2  y n

n lµ sè ®iÓm kiÓm tra.

d lµ ®é lÖch tiÕp biªn.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

x , y lµ ®é lÖch täa ®é cña c¸c ®iÓm kiÓm tra.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Ch¬ng ii

c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ phôc vô thµnh

lËp b¶n ®å ®Þa h×nh

I- Kh¸i niÖm chung

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh lµ viÖc thu nhËn th«ng tin cña c¸c ®Þa vËt theo

¶nh dùa vµo c¸c quy luËt t¹o h×nh quang häc vµ quy luËt ph©n bè cña c¸c ®Þa

vËt.

Theo ®Þnh nghÜa trªn ,viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh ®îc x©y dùng trªn c¬

së h×nh häc vµ quang häc( c¬ së to¸n häc ) vµ sù ph©n bè kh«ng gian cña ®Þa

vËt ( c¬ së ®Þa lý ). Do vËy ®Ó ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ tèt ,ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

ph¶i hiÓu biÕt c¸c m«n häc : Chôp ¶nh hµng kh«ng ,§o ¶nh, Tr¾c ®Þa, §Þa lý,

B¶n ®å, c¸c lÜnh vùc nghiªn cøu cô thÓ nh ®Þa chÊt thuû v¨n … vµ c¸c vÊn ®Ò

vÒ to¸n thèng kª, lý thuyÕt th«ng tin, lý thuyÕt nhËn d¹ng. §o¸n ®äc ®iÒu vÏ

¶nh lµ phÇn viÖc s¶n xuÊt b¶n ®å b»ng h×nh ¶nh hµng kh«ng, kÕt qu¶ cña viÖc

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh ®îc ghi l¹i ë d¹ng vÏ, d¹ng sè hay d¹ng v¨n b¶n.

Trong c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh ngêi ta chia ra lµm hai lo¹i :

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ tæng hîp: lµ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ®Þa h×nh vµ ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ c¶nh quan.

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ chuyªn ®Ò : lµ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ®Þa chÊt , ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ l©m nghiÖp…

Víi quan ®iÓm lý thuyÕt nhËn d¹ng ,®o¸n ®äc ®iÒu vÏ chia hai nhãm :

+ C¸c ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ dùa trªn nguyªn lý ho¹t ®éng s¸ng

t¹o cña con ngêi : Trong ®ã viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ®îc tiÕn hµnh b»ng thô

c¶m thÞ gi¸c vµ b»ng viÖc nhËn biÕt c¸c th«ng tin, ®©y lµ ph¬ng ph¸p chñ yÕu

®îc dïng trong thùc tÕ hiÖn nay. Ngoµi ra víi quan ®iÓm thùc tiÔn víi c¸c

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

ph¬ng ph¸p thuéc nhãm nµy ®îc ph©n lo¹i theo n¬i tiÕn hµnh ®o¸n ®äc ®iÒu

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

vÏ vµ theo ph¬ng tiÖn sö dông khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ.

+ C¸c ph¬ng ph¸p ®o¸n nhËn tù ®éng trªn thuËt to¸n xö lý logic h×nh

¶nh : Trong ®ã viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ®îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch biÕn ®æi h×nh

¶nh thµnh c¸c tÝn hiÖu ¸nh s¸ng hay c¸c tÝn hiÖu ®iÖn tõ, sau ®ã m· ho¸ c¸c tÝn

hiÖu vµ gia c«ng c¸c h×nh ¶nh ®îc m· ho¸ theo c¸c quy luËt to¸n häc ®· ®îc

thèng kª vµ lý thuyÕt nhËn d¹ng.

Theo n¬i tiÕn hµnh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ, ta chia ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ thµnh

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ngoµi trêi vµ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ trong phßng.

Theo ph¬ng tiÖn tiÕn hµnh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ, cã thÓ chia ra ph¬ng

ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng m¾t vµ b»ng dông cô.

- Ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng m¾t lµ dïng m¾t kÝnh, nh×n trùc

tiÕp vµo h×nh ¶nh. Trong trêng hîp kh«ng thÓ dïng m¾t ®Ó khai th¸c th«ng

tin cÇn thiÕt khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ta ph¶i dïng c¸c thiÕt bÞ nh : KÝnh lóp, kÝnh

nh×n lËp thÓ, m¸y ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ chuyªn dïng.

- Ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng thiÕt bÞ kÜ thuËt rÊt thuËn lîi cho

viÖc quan s¸t n©ng cao kh¶ n¨ng thô c¶m thÞ gi¸c b»ng c¸ch phãng to h×nh ¶nh

quang häc ,b»ng c¸ch dùng l¹i m« h×nh lËp thÓ cña khu ®o vµ cho phÐp ta x¸c

®Þnh, ph©n ®Þnh sè lîng cña ®Þa vËt cÇn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng c¸c thiÕt bÞ ®o

thÝch hîp.

NhiÖm vô cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh hµng kh«ng lµ thu nhËn

th«ng tin tæng hîp cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt x¸c ®Þnh ®Æc tÝnh cña ®Þa vËt trªn bÒ mÆt

tr¸i ®Êt còng nh trªn bÇu khÝ quyÓn.

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y do khoa häc vò trô ph¸t triÓn nªn ®· ®Æt ra

cho c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ nhiÒu nhiÖm vô míi nh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh

vÖ tinh.



C¸c yªu cÇu kÜ thuËt vµ c¸c giai ®o¹n cña c«ng t¸c

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

- Tuú thuéc vµo b¶n ®å cÇn thµnh lËp ®Ó chän th«ng tin ®óng môc

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

®Ých ngoµi ra tû lÖ b¶n ®å cÇn thµnh lËp còng ®ßi hái khèi lîng th«ng tin t¬ng

øng. Do ®ã, khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cÇn sö dông quy ph¹m ®Ó chuyÓn t¶i th«ng

tin trªn ¶nh phï hîp khèi lîng néi dung b¶n ®å.

- §Ó ®¶m b¶o ®é tin cËy ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ,t liÖu ¶nh cÇn thiÕt

ph¶i míi vµ cã tû lÖ t¬ng ®èi lín.

Khi cã t liÖu ¶nh tuú thuéc vµo ®Þa h×n khu ®o vÏ ®Ó chon ph¬ng ¸n

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ thÝch hîp.

Qu¸ tr×nh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ lµ mét qu¸ tr×nh s¸ng t¹o, logic vµ qu¸ tr×nh

tæng hîp n©ng cao c¸c giai ®o¹n nhËn thøc cã thÓ chuyÓn tõ giai ®o¹n nµy

sang giai ®o¹n kh¸c, tõ nhËn thøc s¬ bé ®Õn nhËn thøc cô thÓ råi hîp nhÊt tÊt

c¶ nhËn thøc ®ã l¹i.

CÊu tróc logic thêng ¸p dông cho viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ c¸c ®Þa vËt

riªng biÖt, trong ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ta liªn tôc chuyÓn tõ vÖc ®o¸n nhËn ®Þa vËt

nµy sang ®Þa vËt kh¸c, tõ ®o¸n nhËn ®Þa vËt ®¬nn gi¶n sang ®o¸n nhËn ®Þa vËt

phøc t¹p h¬n.

Ngîc l¹i ®Ó ph¸t hiÖn mèi quan hÖ t¬ng hç gi÷a c¸c ®Þa vËt ta tiÕn

hµnh liªn kÕt c¸c ®Þa vËt ®îc do¸n nhËn vµo mét tËp hîp l·nh thæ tù nhiªn.

Do v©y viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ kh«ng nh÷ng cÇn c¸c tÊm ¶nh riªng biÖt mµ cÇn

c¶ s¬ ®å ¶nh, b×nh ®å ¶nh tøc lµ chuyÓn tõ viÖc ®o¸n ®äc c¸c ®Þa vËt riªng biÖt

sang ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ tr¹ng th¸i c¸c ®Þa vËt ,khi ®· hiÓu ®îc tr¹ng th¸i c¸c

®Þa vËt ta cã thÓ quay l¹i giai ®o¸n c¸c ®Þa vËt riªng biÖtë møc ®é cao h¬n.

C¬ së qu¸ tr×nh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ logic bao gåm c¸c néi dung :

- Ph¸t hiÖn ®èi tîng.

- NhËn biÕt ®èi tîng.

- Ph©n lo¹i ®èi tîng.

C¸c giai ®o¹n nµy cã thÓ ph©n biÖt ®îc râ rµng hoÆc hoµ quyÖn, ®an

xen nhau ,tuú théc vµo c¸c yÕu tè nh ®Æc ®iÓm c¶nh quan ,th«ng sè t liÖu

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

¶nh ,tr×nh ®é kh¶ n¨ng cña ngêi suy gi¶i vµ mét sè yÕu tè kh¸c.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

- Ph¸t hiÖn lµ nhËn biÕt c¸c yÕu tè ®¬n trªn ¶nh cha cã sù gi¶i

thÝch sù vËt.

- NhËn biÕt ®èi tîng lµ sù nhËn thøc ,kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ mäi mÆt

tÝnh chÊt ,®Æc tÝnh cña ®èi tîng. Qu¸ tr×nh nµy dùa trªn c¬ së cña sù hiÓu biÕt

cña ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ vÒ ®èi tîng, nhËn biÕt chØ lµ viÖc so s¸nh h×nh

¶nh ®· biÕt víi h×nh ¶nh t×m ra ®ã chÝnh lµ tr¹ng th¸i nhËn biÕt c¸c ®Þa vËt, ®èi

tîng.

Qu¸ tr×nh nhËn biÕt cã thÓ chia thµnh 3 t×nh huèng :

- Ngêi ®o¸n ®äc ®iÌu vÏ ®· biÕt ®èi tîng qua b¶n ®å ,qua t liÖu

,c¸c b¶n b¸o c¸o, trªn thùc ®Þa nhng kh«ng biÕt h×nh ¶nh cña chóng . KÕt qu¶

suy gi¶i mang tÝnh x¸c xuÊt. T×nh huèng nµy gäi lµ ngìng nhËn biÕt trong

®iÒu kiÖn lùa chän.

- Ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ biÕt râ ®èi tîng theo kinh nghiÖm b¶n

th©n, trong trêng hîp nhËn biÕt ®èi so¸t so s¸nh h×nh ¶nh ®èi tîng víi c¸c

®Æc tÝnh cña chóng , Trêng hîp nµy gäi lµ ngìng nhËn biÕt ®èi tîng ®·

biÕt.

- Ph©n lo¹i ®èi tîng lµ lµm râ b¶n chÊt, nh÷ng ®Æc tÝnh chung cña

c¸c ®èi tîng riªng biÖt. Nh vËy khi ph©n lo¹i ®èi tîng sÏ ph¶i dïng c¸c kÝ

hiÖu ®Ó ®iÒu vÏ.

Khi ®iÒu vÏ ®o¸n ®äc ®èi tîng ®Þa vËt tríc hÕt nhê c¸c tÝnh chÊt

truyÒn ®¹t trùc tiÕp b»ng h×nh ¶nh. §ã chÝnh lµ dÊu hiÖu ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ trùc

tiÕp. NÕu cha ®ñ nhËn biÕt ®èi tîng trong trêng hîp ngêi ta sö dông c¸c

dÊu hiÖu ®o¸n ®äc gi¸n tiÕp cho sù cã mÆt cña c¸c ®Æc tÝnh ,tÝnh chÊt cña ®èi

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

tîng mµ chóng kh«ng thÓ hiªn râ nÐt trùc tiÕp trªn ¶nh.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

®iÒu vÏ & c¸c chuÈn ®o¸n ®äc

II- c¬ së khoa häc cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc

1. C¬ së khoa häc cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ.

1.1 C¬ së ®Þa lý cña ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh.

C¸c ®Þa vËt kh«ng ph¶i ph©n bè, s¾p xÕp mét c¸ch tuú tiÖn mµ theo mét

quy luËt nhÊt ®Þnh. TËp hîp cã tÝnh quy luËt c¸c ®Þa vËt t¹o ra mét quÇn thÓ

l·nh thæ tù nhiªn. Khi biÕt ®îc tÝnh quy luËt cña quÇn thÓ nµy ta cã thÓ x¸c

®Þnh vµ sö dông tèt c¸c chuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ gi¸n tiÕp vµ chuÈn ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ tæng hîp. V× vËy ®Ó ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh ®îc chÝnh x¸c ta ph¶i

nghiªn cøu kü c¸c ®Æc ®iÓm ®Þa lý cña quÇn thÓ tù nhiªn theo c¸c tµi liÖu bay

chôp, tµi liÖu b¶n ®å, tµi liÖu kh¶o s¸t ngoµi trêi vµ c¸c tµi liÖu kh¸c.

C¶nh quan ®Þa lý ®¬n vÞ c¬ b¶n cña quÇn thÓ l·nh thæ tù nhiªn lµ khu

vùc cã cïng nguån gèc ph¸t sinh vµ lÞch sö ph¸t triÓn, cã cïng mét c¬ së ®Þa

chÊt thèng nhÊt, cã mét sù kÕt hîp gièng nhau c¸c ®iÒu kiÖn thuû v¨n, thæ

nhìng, cã cïng mét d¹ng ®Þa h×nh, mét ®iÒu kiÖn khÝ hËu, cïng mét x· héi

®éng thùc vËt.

QuÇn thÓ l·nh thæ tù nhiªn ®¬n gi¶n nhÊt lµ tiÓu ¶nh khu. Trong ph¹m vi

tiÓu ¶nh khu, c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh vi khÝ hËu, nham th¹ch, d¹ng ®Þa

h×nh, x· héi thùc vËt hoµn toµn ®ång nhÊt. VÝ dô trong khe xãi, ngêi ta chia

ra tiÓu c¶nh khu sên b¾c chiÕu s¸ng, sên nam chiÕu s¸ng vµ ®¸y khe.

C¶nh quan lµ tËp hîp c¸c c¶nh khu gièng nhau vÒ quy luËt. BiÕt ®îc

c¸c tÝnh chÊt quang häc cña c¸c phÇn riªng biÖt ta cã thÓ nghiªn cøu tÝnh chÊt

quang häc vµ ®Þa m¹o cña tiÓu c¶nh khu, cña c¶nh quan.

1.1.1a. C¸c chØ b¸o cÊu tróc bªn trong c¶nh quan.

ViÖc nghiªn cøu vµ sö dông c¸c chuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ tæng hîp ph¶n ¸nh

cÊu tróc cña c¶nh khu lµ c¬ së ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ chØ b¸o. Quan hÖ chØ

b¸o lµ quan hÖ trõu tîng nh©n t¹o cña thµnh phÇn bªn ngoµi cña c¶nh quan.

Theo quan ®iÓm chØ b¸o, ngêi ta chia ra hai lo¹i chØ b¸o trùc tiÕp vµ chØ

b¸o gi¸n tiÕp. ChØ b¸o trùc tiÕp cã quan hÖ trùc tiÕp víi ®Þa vËt chØ b¶o, cßn chØ

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

b¸o gi¸n tiÕp cã quan hÖ gi¸n tiÕp víi ®Þa vËt chØ b¸o. Theo d¹ng chØ b¸o cã thÓ

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

chia ra chØ b¸o thµnh phÇn vµ chØ b¸o tæng hîp. ChØ b¸o thµnh phÇn ®¹i diÖn cho

mét thµnh phÇn cña c¶nh quan( ®Þa h×nh, thùc vËt..) cßn chØ b¸o tæng hîp ( cßn

gäi lµ chØ b¸o c¶nh quan) ®¹i diÖn cho mét tËp hîp c¸c thµnh phÇn cña c¶nh

quan cã lu ý ®Õn quan hÖ kh«ng gian gi÷a chóng trªn toµn l·nh thæ nghiªn

cøu. Theo tÝnh chÊt cña ®Þa vËt ®îc chØ b¸o, ngêi ta chia ra chØ b¸o ®Þa chÊt,

chØ b¸o th¹ch häc, chØ b¸o halo vµ chØ b¸o thuû v¨n. ChØ b¸o ®Þa chÊt ®Æc trng

cho ®iÒu kiÖn ®Þa chÊt. ChØ b¸o th¹ch häc ®Æc trng cho thµnh phÇn th¹ch häc

cña ®Þa tÇng bÒ mÆt. ChØ b¸o halo ®Æc trng cho d¹ng vµ møc ®é ho¸ mÆn cña

®Êt hay ®¸ mÑ bÞ ph©n ho¸. ChØ b¸o thuû v¨n ®Æc trng cho níc ngÇm.

1.1.1b. §o¸n ®äc trªn c¬ së ¶nh mÉu:

MÉu ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ lµ h×nh ¶nh ®iÓn h×nh cña mét khu ®o nµo ®ã ®·

®îc kh¶o s¸t vµ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ngoµi trêi mµ víi mét ®é tin cËy nhÊt ®Þnh

nã ph¶n ¶nh toµn bé h×nh ¶nh ®Þa vËt trªn ¶nh trong ®iÒu kiÖn chôp ¶nh x¸c

®Þnh. MÉu ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ thêng ®îc thµnh lËp tõ c¸c cÆp ¶nh lËp thÓ.

Theo néi dung, ngêi ta chia ra mÉu chuyªn ®Ò vµ mÉu tæng hîp. MÉu

chuyªn ®Ò chØ chøa ®Æc trng cña mét yÕu tè c¶nh quan, vÝ dô chØ riªng yÕu tè

thæ nhìng hay yÕu tè thùc vËt. Cßn mÉu tæng hîp thêng ®i kÌm víi viÖc

kh¶o s¸t ®a ngµnh tËp hîp c¶nh quan víi ®é chi tiÕt ®ång ®Òu( ¶nh mÉu c¶nh

quan, ¶nh mÉu khu vùc) hoÆc víi ®é chi tiÕt kh¸c nhau.

Theo nguyªn t¾c ph©n chia, ngêi ta chia ra ¶nh mÉu hÖ thèng vµ ¶nh

mÉu l·nh thæ. ¶nh mÉu hÖ thèng m« t¶ tÝnh chÊt cña c¸c ®èi tîng riªng biÖt

ph©n bè theo mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh trong mét lÜnh vùc khoa häc nµo ®ã; cßn

¶nh mÉu l·nh thæ th× m« t¶ tÝnh chÊt cña tËp hîp c¸c yÕu tè theo c¶nh quan,

c¶nh khu. ¶nh mÉu lo¹i nµy ®îc x©y dùng theo hÖ thèng c¶nh quan.

Theo c«ng dông, ngêi ta chia ra hai lo¹i ¶nh mÉu dïng chung vµ ¶nh

mÉu dïng riªng. ¶nh mÉu dïng chung ®îc thµnh lËp díi d¹ng anbom vµ cã

thÓ sö dông mäi trêng hîp ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh vµ cho c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

bé kü thuËt ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ. Cßn ¶nh mÉu dïng riªng ®îc thµnh lËp ®Ó ®o¸n

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

®äc ®iÒu vÏ trªn mét khu vùc cô thÓ nµo ®ã.

1.2.C¬ së sinh lý cña ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

1.2a. Thô c¶m thÞ gi¸c vµ giíi h¹n thÞ gi¸c:

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ lµ qu¸ tr×nh sinh häc liªn quan tíi bé ph©n tÝch thÞ

gi¸c cña m¾t. Bé ph©n tÝch thÞ gi¸c cña m¾t gåm 3 phÇn : 1) HÖ thèng thu nhËn

h×nh ¶nh - ®Çu d©y thÇn kinh thô gi¸c n»m trong vâng m¹c cña m¾t thu nhËn

kÝch thÝch vµ biÕn ®æi tÝn hiÖu ¸nh s¸ng cña t¸c nh©n kÝch thÝch. 2) Bé truyÒn

– d©y thÇn kinh thÞ gi¸c truyÒn kÝch thÝch vµo vá n·o cña ngêi ; 3) Trung t©m

cña bé ph©n tÝch thÞ gi¸c – ë ®©y kÝch thÝch thÇn kinh ®îc chuyÓn thµnh thô

c¶m thÞ gi¸c vµ h×nh thµnh h×nh ¶nh.

Mµu ®îc m¾t ngêi c¶m thô nhê 3 lo¹i d©y thÇn kinh h×nh nãn. Khi

d©y thÇn kinh lo¹i 1 bÞ kÝch thÝch sÏ cho c¶m thô mµu ®á, d©y thÇn kinh lo¹i 2-

mµu lôc, d©y thÇn kinh lo¹i 3- mµu chµm.

M¾t ngêi c¶m thô lín nhÊt ®èi víi mµu vµng vµ mµu xanh da trêi, t¹i

®Êy giíi h¹n ph©n biÖt kho¶ng 1mμ. §é c¶m thô cña m¾t sÏ gi¶m nhiÒu ®èi

víi ¸nh s¸ng mµu ®á, mµu lôc, mµu chµm tÝm. M¾t ngêi cã kh¶ n¨ng ph©n

biÖt kho¶ng 200 nÒn mµu víi rÊt nhiÒu s¾c ®é.

Giíi h¹n thô c¶m cña bé ph©n tÝch thÞ gi¸c ¶nh hëng ®Õn kÕt qu¶ cña

c¶m nhËn thÞ gi¸c. Ta xÐt 3 giíi h¹n cña c¶m thô: giíi h¹n ph©n biÖt, giíi h¹n

cho phÐp vµ giíi h¹n lËp thÓ.

Giíi h¹n ph©n biÖt δ ®îc x¸c ®Þnh b»ng ®é t¬ng ph¶n cña h×nh ¶nh

mµ m¾t ngêi ph©n biÖt ®îc, tøc lµ b»ng hiÖu ®é ®en cña ¶nh ®Þa vËt D V vµ

cña nÒn Dn :

δ= Dv- Dn

B»ng kinh nghiÖm ngêi ta ®· x¸c ®Þnh ®îc r»ng giíi h¹n ®é nh¹y

t¬ng ph¶n δ0 ®èi víi mäi kÝch thíc cña ®Þa vËt ®îc chôp ¶nh râ nÐt b»ng

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

0,06. Nhng ®èi víi ¶nh bÞ nhoÌ, giíi h¹n ®é nh¹y t¬ng ph¶n δnhoÌ bÞ gi¶m

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

xuèng vµ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

δnhoÌ = δ0(1+k3δl3)

trong ®ã: k hÖ sè phô thuéc vµo d¹ng cña ®êng cong biªn ph¶n ¶nh

hiÖu ®é ®en gi÷a c¸c môc tiªu kÒ c¹nh;

δl- ®é réng cña d¶i nhoÌ h×nh ¶nh.

Khi ®êng cong biªn cã d¹ng gÇn th¼ng th× k= 8,4-3. Khi tû lÖ ¶nh cµng

nhá th× ®¹i lîng δl ®îc gi¶m ®¸ng kÓ nªn lµm cho giíi h¹n ph©n biÖt lín

h¬n. §iÒu nµy cã ý nghÜa quan träng khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh tû lÖ nhá.

Giíi h¹n cho phÐp( ®é tinh cña m¾t) lµ kÝch thíc nhá nhÊt cña vËt mµ

m¾t ngêi ta c¶m thô ®îc. B»ng thùc nghiÖm ngêi ta ®· x¸c ®Þnh ®îc r»ng

m¾t ngêi cã thÓ c¶m thô ®îc vßng trßn ®êng kÝnh 0,12mm cã ®êng bao

râ rµng vµ cã giíi h¹n ph©n biÖt kh«ng nhá h¬n 1. §é t¬ng ph¶n cña h×nh ¶nh

cµng lín th× kÝch thíc vßng trßn c¶m thô ®îc cµng nhá.

Giíi h¹n lËp thÓ ®é s©u cña thÞ gi¸c δste lµ kh¶ n¨ng ®¸nh gi¸ vÞ trÝ t¬ng

®èi cña ®Þa vËt trong kh«ng gian cña m¾t ngêi. §é s©u cña thÞ gi¸c liªn quan

víi ®é xa cña ®Þa vËt H vµ kho¶ng c¸ch nhá nhÊt gi÷a c¸c ®Þa vËt hmin mµ



h min

chóng ®îc quan s¸t. §é s©u thÞ gi¸c ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

b H

δste=

trong ®ã: b - ®êng ®¸y m¾t

C¸c vËt ®îc m¾t ngêi thô c¶m kh¸c nhau khi ®é s¸ng cña chóng kh¸c

nhau. §é s¸ng kh¸c nhau cña vËt Bmax vµ Bmin sÏ t¹o ra ®é t¬ng ph¶n s¸ng( ®é



min

t¬ng ph¶n thÞ gi¸c).

max B

max

C¸c vËt chØ ®ù¬c m¾t ngêi thô c¶m khi ®é t¬ng ph¶n thÞ gi¸c kh«ng

nhá h¬n ®é t¬ng ph¶n cùc tiÓu ε mµ m¾t ngêi cã thÓ nh×n thÊy chóng. ε gäi

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

lµ ®é nh¹y c¶m t¬ng ph¶n giíi h¹n cña m¾t. Thùc nghiÖm ®· chøng minh

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

r»ng trong nÒn s¸ng ε = 0,02 ; trong nÒn trung b×nh ε = 0,06 vµ trong nÒn tèi ε

= 0,25.

T¸c ®éng cña ¶nh ®Þa vËt ®Õn m¾t ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ kh«ng ®æi

12,0

05,0

nÕu tho¶ m·n ®iÒu kiÖn :

;

Trong ®ã:

a- lµ kÝch thíc h×nh ¶nh ®Þa vËt d¹ng vÕt (mm);

 D - lµ ®é t¬ng ph¶n

c – lµ kÝch thíc h×nh ¶nh ®Þa vËt d¹ng tuyÕn (mm)

B¶ng tÝnh kÝch thíc c¸c chi tiÕt cã giíi h¹n râ nÐt khi nh×n b»ng m¾t

0.06 0.1

0.2

0.3

0.4

0.5

0.6

0.7

1.0

1.5

2.0

3.0

 D

a(mm) 0.49 0.38

0.27

0.22

0.19

0.17

0.15

0.14

0.12

0.1

0.08

0.07

c(mm) 0.20 0.16

0.11

0.09

0.08

0.07

0.06

0.05

0.04

0.03

thêng :

1.2b. ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè chñ yÕu ®Õn ®é chÝnh x¸c cña viÖc ®o¸n

®äc ®iÒu vÏ:

C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn ®é chÝnh x¸c cña viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ lµ sù

mÖt mái cña m¾t, sù ®iÒu tiÕt vµ thÝch nghi cña m¾t, sù thiÕu sãt th«ng tin, ¶o

gi¸c vµ kh¶ n¨ng ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cña ¶nh.

Sù mÖt mái cña m¾t khi lµm viÖc trªn c¸c dông cô lËp thÓ sÏ lµm gi¶m

kh¶ n¨ng ph©n biÖt cña m¾t, ®ång thêi kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña m¾t còng yÕu vµ

chËm vµ dÉn tíi viÖc ®o¸n ®äc sai hoÆc thiÕu.

¶o gi¸c do sù c¶m thô sai kÝch thíc tù nhiªn, sai h×nh d¸ng cña ®Þa vËt

vµ cña nÒn ¶nh lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n cña biÕn d¹ng th«ng tin.

Nhng hÇu hÕt c¸c nh©n viªn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cã thÓ lµm liªn tôc trong

6-7 giê mµ kh«ng hÒ gi¶m n¨ng xuÊt vµ chÊt lîng c«ng t¸c. §iÒu kiÖn thÝch

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

hîp cña n¬i lµm viÖc (®é chiÕu s¸ng, cã ®Çy ®ñ dông cô…) ®ãng vai trß quan

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

träng trong viÖc n©ng cao n¨ng xuÊt vµ chÊt lîng c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ.

§Ó n©ng cao ®é chÝnh x¸c cña viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cÇn chó ý tíi kh¶

n¨ng ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cña ¶nh, tøc lµ kh¶ n¨ng truyÒn ®¹t lªn h×nh ¶nh c¸c chi

tiÕt nhá cña ®Þa vËt. Kh¶ n¨ng nµy do ®é t¬ng ph¶n cña h×nh ¶nh, ®é râ nÐt

cña ¶nh vµ tû lÖ cña ¶nh quyÕt ®Þnh.

§é t¬ng ph¶n nÒn cña ¶nh phô thuéc vµo c¸c yÕu tè kh¸c nhau: ®é

s¸ng cña nÒn vµ cña b¶n th©n ®Þa vËt tøc lµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kh¸ch

quan, phô thuéc vµo ®Æc tÝnh bøc x¹, vµo viÖc thu nhËn n¨ng lîng tia bøc x¹,

phô thuéc vµo ®Æc tÝnh c¶m quang cña líp nhò ¶nh dïng ®Ó chôp ¶nh, phô

thuéc vµo quang phæ cña tia s¸ng dïng ®Ó chôp, phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn xö lý

¶nh sau khi chôp ¶nh. Do vËy ®é t¬ng ph¶n nÒn rÊt kh¸c nhau. §èi víi ©m

b¶n, ®é t¬ng ph¶n lín nhÊt ΔDmax= Dmax- Dmin cã thÓ ®¹t tíi 2,5÷ 2,8; ®èi

víi d¬ng b¶n ΔDmax = 1,5 ÷ 1,6. Trªn thùc tÕ, ®é t¬ng ph¶n nÒn cña c¸c ®Þa

vËt quang ®·ng kh«ng qu¸ 0,8 ÷ 1,6 vµ cña c¸c ®Þa vËt bÞ che khuÊt lµ 0,2 ÷

0,4.

1.3 C¬ së chôp ¶nh cña ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

1.3.1. C¸c yÕu tè ¶nh hëng ®Õn viÖc x©y dùng ¶nh

¶nh lµ mét tµi liÖu quan träng dïng ®Ó thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, nã

quyÕt ®Þnh chÊt lîng c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh. ¶nh lµ kÕt qu¶ cña t¸c

®éng lÉn nhau cña nhiÒu yÕu tè vËt lý bao gåm: ®é s¸ng vµ sù kh¸c nhau vÒ

mÇu cña ®Þa vËt, ®é chiÕu s¸ng cña chóng, ®Æc ®iÓm cña m¸y chôp ¶nh, ®Æc

®iÓm chôp ¶nh trªn c¸c ph¬ng tiÖn bay, chÕ ®é xö lý ho¸ ¶nh. ¶nh hëng cña

c¸c yÕu tè vËt lý nµy ®Õn chÊt lîng h×nh ¶nh kh«ng ph¶i ë møc ®é nh nhau,

®iÒu nµy g©y khã kh¨n cho viÖc x¸c ®Þnh sù liªn hÖ gi÷a c¸c ®Þa vËt vµ h×nh

¶nh cña nã.

Chóng ta h·y xÐt ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè ®Õn viÖc x©y dùng ¶nh. C¸c

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

tham sè cña m¸y chôp ¶nh g©y ¶nh hëng tíi kh¶ n¨ng ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cña

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

¶nh bao gåm: tiªu cù m¸y chôp ¶nh, ®é s¸ng cña kÝnh vËt, kh¶ n¨ng ph©n biÖt

cña kÝnh vËt, mÐo h×nh kÝnh vËt, kÝnh läc mÇu, ®é chuyÓn dÞch h×nh ¶nh, cöa

chíp nhanh cña m¸y chôp ¶nh.

Tiªu cù cña kÝnh vËt cã ¶nh hëng tíi chÊt lîng ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cña

¶nh. Khi chôp ¶nh vïng b»ng ph¼ng kh«ng cã rõng, ngêi ta sö dông m¸y

chôp ¶nh cã tiªu cù ng¾n, gãc réng ®Ó chôp. ë vïng rõng nói hay thµnh phè

th× ngîc l¹i, ®Ó tr¸nh c¸c biÕn d¹ng h×nh häc cña ¶nh chôp ta cÇn sö dông

m¸y ¶nh cã tiªu cù dµi, gãc thêng hay gãc hÑp ®Ó chôp ¶nh.

TÝnh chÊt ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cña ¶nh phô thuéc vµo ho¹t ®éng cña m¸y

chôp ¶nh, ¶nh hëng trùc tiÕp nhÊt vµ lín nhÊt ®Õn ®é râ nÐt cña ¶nh lµ ®é

dÞch chuyÓn h×nh ¶nh, tèc ®é lµm viÖc cña cöa chíp nhanh, sù ®iÒu s¸ng cña

m¸y ¶nh vµ ®é æn ®Þnh cña m¸y ¶nh.

Ho¹t ®éng cña cöa chíp nhanh còng ¶nh hëng chÊt lîng ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ cña ¶nh. Do vËy viÖc x¸c ®Þnh tríc vïng thêi gian lé quang cã chó ý

tíi ®Æc ®iÓm cña c¶nh quan, cña m¸y chôp ¶nh, phim ¶nh vµ ®iÒu kiÖn kü

thuËt hµng kh«ng.

§é æn ®Þnh cña m¸y chôp ¶nh liªn quan tíi chÊt lîng ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cña ¶nh.

¶nh hëng cña khÝ quyÓn ®Õn h×nh ¶nh cuèi cïng liªn quan ®Õn t¸c

®éng cña hai c¬ chÕ kh¸c nhau: hiÖu øng cña mï vµ ¶nh hëng cña c¸c dßng

®èi lu nhiÖt.

§«i khi ®Ó h¹n chÕ bít ¶nh hëng cña mï, ta ph¶i gi¶m ®é cao bay chôp

vµ sö dông phim cã ®é t¬ng ph¶n ®Æc biÖt víi ®é nh¹y cao nhÊt ë vïng sãng

dµi: vÝ dô phim Aviphotpan 150.PE1 hay Aviphotpan 200.PE1, cã ®é nhËy tíi

c¶ ¸nh s¸ng cã bíc sãng 750μm nªn cã thÓ dïng ®Ó chôp c¸c vïng cã ®é mï

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

lín.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

1.3.2. §Æc trng quang häc cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt:

§Æc trng quang häc cña bÒ mÆt tr¸i ®Êt ®îc x¸c ®Þnh b»ng viÖc kÕt

hîp hµng lo¹t c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ kü thuËt. C¸c yÕu tè tù nhiªn bao gåm: bÒ

ngoµi c¶nh quan, kho¶ng ®é chãi cña c¶nh quan, ®é s¸ng, ®é mï kh«ng khÝ.

TÝnh chÊt cña bÒ mÆt ngoµi c¶nh quan biÓu thÞ sù kÕt hîp cña c¸c d¹ng

®Þa h×nh, thuû v¨n, thùc phñ, ®Êt mÆt vµ c¸c ®Þa vËt cã tÝnh chÊt kinh tÕ x· héi

nh ®iÓm d©n c, c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, ®Êt canh t¸c, ®êng giao th«ng. VÎ

ngoµi cña c¶nh quan thay ®æi phô thuéc vµo mïa.

§é s¸ng cña khu ®o ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®¸nh gi¸ ®iÒu

kiÖn quang häc- khÝ quyÓn cña viÖc chôp ¶nh. §é s¸ng ®îc x¸c ®Þnh b»ng

n¨ng lîng tia mÆt trêi xuèng bÒ mÆt tr¸i ®Êt ë d¹ng tia chiÕu trùc tiÕp vµ tia

t¸n x¹.

Kho¶ng ®é chãi lµ ®é t¬ng ph¶n chôp ¶nh t¬ng ®èi mµ díi ®é t¬ng ph¶n

®ã t¬ng quan ®é chãi cña ®Þa vËt s¸ng nhÊt Bmax vµ ®é chãi cña ®Þa vËt tèi nhÊt Bmin

max

hoÆc t¬ng quan gi÷a c¸c hÖ sè ®é chãi r t¬ng øng ®îc nhËn biÕt:

B B

min

r max r min

U= =



min

r min

§é t¬ng ph¶n nh×n cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:

max B

max

r max r max

= Knh =

Tû sè gi÷a ®é chãi B trong híng ®ang xÐt vµ ®é chãi cña mÆt tr¾ng lý

tëng B0 ë cïng ®é chiÕu nh nhau gäi lµ hÖ sè ®é chãi r = B/B0

§é t¬ng ph¶n chôp ¶nh ΔΦ cña ®Þa vËt lµ hiÖu logarit cña ®é chãi lín

nhÊt vµ ®é chãi nhá nhÊt cña ®Þa vËt logarit cña kho¶ng ®é chãi:

ΔΦ= γ(lg Bmax – lg Bmin)= γlg U

trong ®ã;

γ- hÖ sè ®é t¬ng ph¶n ®îc x¸c ®Þnh

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Chi tiÕt ®é chãi Δch lµ hiÖu logarit cña ®é chãi( hay cña hÖ sè ®é chãi)

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

cña hai chi tiÕt kÒ nhau cña ®Þa vËt.

Δch= γ(lg B1 – lg B2) = γ(lg r1- lg r2)

HÖ sè t¬ng ph¶n γ cña vËt liÖu ¶nh ®îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ cña phÇn

 t¹o bëi phÇn ®êng th¼ng ®ã víi trôc hoµnh:

®êng th¼ng cña ®êng cong ®Æc trng vµ biÓu thÞ b»ng tang cña gãc nghiªng

D  12  lg H

DD  1 H H lg 



12 

= γ= tg =

trong ®ã; Di - ®é ®en

Hi-lîng ®é quang

ΔD2-1- kho¶ng ®é ®en

Kho¶ng ®é chãi c¶nh quan ®Æc trng cho kh¶ n¨ng kh«i phôc riªng biÖt

c¸c ®é chãi ë trªn ¶nh. Khi t¨ng chiÒu dµi sãng ¸nh s¸ng th× kho¶ng ®é chãi

®îc níi réng thªm, ®iÒu nµy quan träng cho viÖc kh«i phôc l¹i ®Þa vËt cã ®é

chãi kh¸c nhau.

§Æc trng ®é chãi cña c¶nh quan: §Ó cã ®îc tÊm ¶nh cã tr÷ lîng

th«ng tin lín nhÊt, khi chôp ¶nh ta ph¶i biÕt c¸c chØ sè ®é chãi cña c¸c ®Þa vËt

( hÖ sè ®é chãi, ®é t¬ng ph¶n ®é chãi vµ kho¶ng cao ®é chãi) ¶nh hëng ®Õn

chÊt lîng h×nh ¶nh.

HÖ sè ®é chãi cho ta ®Æc trng tæng thÓ cña ¸nh s¸ng ph¶n x¹ trong

ph¹m vi ®é dµi ¸nh s¸ng tr¾ng, v× vËy ®îc gäi lµ hÖ sè tÝch ph©n. C¸c ®Þa vËt

mµu x¸m cã hÖ sè ®é chãi nh nhau ®èi víi c¸c tia nh×n thÊy cña quang phæ

®èi víi c¸c ®Þa vËt kh¸c nhau, hÖ sè ®é chãi cña quang phæ r sÏ kh¸c nhau.

2. C¸c chuÈn ®o¸n ®äc

ViÖc ®o¸n ®éc ®iÒu vÏ ¶nh ®îc tiÕn hµnh theo c¸c chuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu

vÏ trùc tiÕp, gi¸n tiÕp, tæng hîp, vµ c¸c tµi liÖu bæ sung cã ý nghÜa b¶n ®å.

2.1 - ChuÈn ®o¸n ®äc trùc tiÕp.

C¸c ®Æc tÝnh cña ®Þa vËt ®îc truyÒn trùc tiÕp nªn trªn ¶nh vµ m¾t ngêi

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

c¶m thô trùc tiÕp gäi lµ chuÈn ®o¸n ®äc trùc tiÕp. Chóng bao gåm : h×nh d¹ng

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

kÝch thíc, nÒn mµu, mµ s¾c vµ bãng ®Þa vËt.

a, ChuÈn h×nh d¸ng.

§©y lµ chuÈn ®o¸n ®äc trùc tiÕp c¬ b¶n. Theo chuÈn nµy ta x¸c ®Þnh

®îc sù cã mÆt cña ®Þa vËt vµ tÝnh chÊt cña ®Þa vËt ®ã. ViÖc quan s¸t b»ng m¾t

cña ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ trøoc tiªn sÏ ph¸t hiÖn ra chÝnh diÖn m¹o cña ®Þa

vËt cã trªn ¶nh .

Trªn ¶nh b»ng c¸c ®Þa vËt ®îc biÓu thÞ b»ng h×nh d¸ng nh trªn b¶n

®å, tøc lµ gi÷ nguyªn tÝnh ®ång d¹ng víi ®Þa vËt nhng víi kÝch thíc nhá h¬n

phô thuéc vµo tØ lÖ ¶nh. ë t©m ¶nh, tÝnh ®ång d¹ng ®îc b¶o tån, cßn ë r×a

¶nh, c¸c ®Þa vËt cao nh èng khãi nhµ m¸y, nhµ cao tÇng ®îc chôp lªn trªn

¶nh víi ®é biÕn d¹ng cã chiÒu híng vµo t©m ¶nh.

Cã hai lo¹i h×nh d¹ng x¸c ®Þnh vµ h×nh d¹ng kh«ng x¸c ®Þnh, h×nh d¹ng

x¸c ®Þnh lµ chuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ tin cËy c¸c môc tiªu nh©n t¹o, v× chóng

thêng cã ¶nh víi h×nh d¹ng h×nh häc x¸c ®Þnh. Cßn c¸c ®Þa vËt tù nhiªn (

c¸nh ®ång cá, khu rõng) thêng cã h×nh d¹ng kh«ng x¸c ®Þnh thêng lµ chuÈn

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh kh«ng tin cËy.

Ngoµi ra, ngêi ta cßn chia ra h×nh vÕt, h×nh tuyÕn , h×nh khèi h×nh

ph¼ng . H×nh tuyÕn cã ý nghÜa rÊt quan träng khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ c¸c ®Þa vËt

h×nh tuyÕn nh c¸c yÕu tè giao th«ng, thñy lîi v× ngêi ta cã thÓ nh×n thÊy

chóng ngay c¶ trªn ¶nh tØ lÖ nhá ë giai ®o¹n 2 cña thô c¶m vÞ gi¸c. §Æc ®iÓm

cña h×nh tuyÕn thêng lµ chuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ quan träng.

VÝ dô ,theo ®Æc ®iÓm cña ®êng cong ta cã thÓ ph©n biÖt ®îc ®êng s¾t

víi ®êng bé. Díi kÝnh lËp thÓ, ta cã thÓ ph©n biÖt ®îc c¸c ®Þa vËt b»ng

ph¼ng vµ ®Þa vËt khèi. D¹ng kh«ng gian cña ®Þa vËt lµ chuÈn ®o¸n ®äc tèt ®Ó

nhËn biÕt c¸c môc tiªu nh©n t¹o vµ c¸c môc tiªu tù nhiªn.

b.KÝch thíc :

KÝch thíc h×nh ¶nh còng lµ chuÈn ®o¸n ®äc trùc tiÕp ,song Ýt ch¾c ch¾n

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

h¬n chuÈn h×nh d¸ng . KÝch thíc ¶nh ®Þa vËt trªn ¶nh phô thuéc vµo tû lÖ ¶nh.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Cã thÓ x¸c ®Þnh kÝch thíc thùc tÕ cña ®Þa vËt theo tû lÖ ¶nh hay b»ng c¸ch so

LL 

l ' l

s¸nh kÝch thíc h×nh ¶nh cña ®Þa vËt kh¸c ®· biÕt theo c«ng thøc :

trong ®ã :

L – ChiÒu dµi cña ®Þa vËt cÇn ®îc x¸c ®Þnh ngoµi thùc ®Þa (m).

l - ChiÒu dµi ¶nh ®Þa vËt cÇn x¸c ®Þnh ë trªn ¶nh (mm).

L’ – ChiÒu dµi cña ¶nh ®Þa vËt d· biÕt ngoµi thùc ®Þa (m).

l’ – ChiÒu dµi cña ¶nh ®Þa vËt ®· biÕt trªn ¶nh (mm).

Theo chuÈn kÝch thíc, ngêi ta biÕt ®îc mét sè tÝnh chÊt ®Æc trng

cña ®Þa vËt b»ng c¸ch gi¸n tiÕp, vÝ dô ,theo kÝch thíc cña cÇu ngêi ta cã thÓ

biÕt ®îc träng t¶i cña cÇu. ChuÈn kÝch thíc dïng ®Ó ®o¸n ®äc vÏ c¸c ®Þa vËt

cïng h×nh d¹ng.

c. NÒn ¶nh:

NÒn ¶nh lµ ®é ho¸ ®en cña phim chôp ë chç t¬ng øng cña ¶nh ®Þa vËt

vµ sau nµy lµ ®é ®en trªn ¶nh. §é ®en lµ hµm logarit ®é s¸ng cña bÒ mÆt ®Þa

vËt ®îc chôp ¶nh. Cêng ®é kh¸c nhau cña tia s¸ng ph¶n x¹ tõ vËt chôp chiÕu

lªn vËt liÖu ¶nh sÏ lµm ho¸ ®en líp nhò ¶nh ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. NÒn ¶nh

cña ®Þa vËt ®îc chôp lªn ¶nh chñ yÕu phô thuéc vµo:

- Kh¶ n¨ng ph¶n x¹ cña ®Þa vËt : vËt cµng tr¾ng th× kh¶ n¨ng ph¶n x¹ tia

s¸ng cµng lín do ®ã ¶nh cña nã nhËn ®îc cµng s¸ng.

- CÊu tróc cña bÒ ngoµi ®Þa vËt : bÒ mÆt ®Þa vËt cµng nãng, cµng ph¼ng

th× ¶nh cña nã nhËn ®îc cµng s¸ng. VÝ dô c¸nh ®ång ®· cµy sÏ cã nÒn mµu

thÉm h¬n c¸nh ®ång chuÈn bÞ cµy, mÆc dï mµu cña chóng trªn thùc ®Þa hÇu

nh gièng nhau.

- §é nh¹y cña nhò ¶nh trªn c¸c vËt liÖu ¶nh kh¸c nhau sÏ t¹o ra nÒn ¶nh

kh¸c nhau ngay c¶ ®èi víi cïng ®èi tù¬ng chôp.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

- §é Èm cña ®èi tîng chôp: vËt cã ®é Èm lín sÏ cho ta ¶nh cã nÒn mµu

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

thÉm h¬n . VÝ dô ¶nh cña b·i c¸t Èm sÏ cã nÒn ¶nh thËm h¬n ¶nh cña b·i c¸t

kh«.

B»ng kinh nghiÖm ngêi ta ®· x¸c ®Þnh ®îc m¾t ngêi cã kh¶ n¨ng

ph©n biÖt ®îc 25 bËc nÒn mµu s¸m. §Ó ®¸nh gi¸ sè lîng nÒn mµu khi ®o¸n

®äc ®iÒu vÏ chØ cÇn thang 7 ®é nÒn mµu lµ ®ñ.

d, ChuÈn bãng

Trong ¶nh cña bãng ®Þa vËt trªn ¶nh lµ chuÈn ®o¸n ®äc ngîc, ®«i khi

chØ cã bãng míi cho phÐp ta x¸c ®Þnh tÝnh chÊt cña ®Þa vËt. §«i khi bãng g©y

¶nh hëng xÊu cho viÖc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ v× bãng lµm che lÊp c¸c ®Þa vËt l©n

cËn .

Cã 2 lo¹i bãng : Bãng b¶n th©n vµ bãng ®æ.

Bãng b¶n th©n lµ bãng n»m ngay t¹i chÝnh b¶n th©n ®Þa vËt ®ã, tøc lµ

phÝa ®Þa phËn kh«ng ®îc chiÕu s¸ng. Bãng b¶n th©n lµm næi bËt tÝnh kh«ng

gian cña ®Þa vËt. NÕu mÆt ®Þa vËt gÉy gãc ( c¸c khèi nhµ , kho x¨ng) th× gi÷a

phÇn s¸ng vµ phÇn tèi trªn ¶nh cã ranh giíi râ rµng .

Bãng ®æ lµ bãng do ®Þa vËt h¾t xuèng mÆt ®Êt hoÆc h¾t xuèng ®Þa vËt

kh¸c. Bãng ®æ cã h×nh d¹ng quen thuéc cña ®Þa vËt. Cét ¨ng ten, èng khãi, cét

tiªu Tr¾c ®Þa ,c©y cèi thêng ®îc ®o¸n ®äc rÊt tèt nhê bãng ®æ cña chóng. V×

bãng ®æ ®îc t¹o ra tõ tia chiÕu nghiªng nªn gi÷a h×nh d¸ng cña bãng ®æ vµ

h×nh d¸ng cña ®Þa vËt nh×n bªn c¹nh kh«ng hoµn toµn ®ång d¹ng.

§Þa h×nh còng ¶nh hëng ®Õn chiÒu dµi cña bãng ,nã sÏ lµm cho bãng

dµi ra hay ng¾n l¹i phô thuéc vµo híng dèc cña ®Þa h×nh.

§é t¬ng ph¶n gi÷a bãng ®æ vµ nÒn cã thÓ lín h¬n ®é t¬ng ph¶n cña

®Þa vËt vµ nÒn.

VÝ dô: C©y ®éc lËp trªn c¸nh ®ång cá ,nhµ lîp xi m¨ng trªn nÒn c¸t kh«.

Trong nh÷ng trêng hîp nµy, bãng cã thÓ lµ chuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ duy nhÊt.

Trong nhiÒu trêng hîp viÖc x¸c ®Þnh chiÒu cao cña ®Þa vËt theo bãng cña nã

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

nhanh h¬n ®o lËp thÓ. Khi ®ã chiÒu cao h cña ®Þa vËt x¸c ®Þnh theo c«ng thøc :

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

h = L.tg

trong ®ã: L = l. ma

ma :lµ mÉu sè tû lÖ b¶n ®å.

 : lµ gãc hîp bëi tia mÆt trêi vµ mÆt ph¼ng n»m ngang (

l :lµ chiÒu dµi bãng trªn ¶nh.

®é cao cña mÆt trêi ë thêi ®iÓm chôp ¶nh ).

2.2 - ChuÈn ®o¸n ®äc gi¸n tiÕp

ChuÈn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ gi¸n tiÕp dïng ®Ó chØ ra sù cã mÆt c¸c tÝnh chÊt

cña ®Þa vËt kh«ng chØ hiÖn trªn ¶nh hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh theo c¸c chuÈn trùc

tiÕp.

VÝ dô : §êng ngÇm xuyªn nói ®îc ®o¸n nhËn theo chç gi¸n ®o¹n

h×nh ¶nh cña con ®êng ®i xuyªn qua nói hoÆc ®Ó kh¾c phôc theo tÝnh ®a trÞ

hay tÝnh chÊt bÊt ®Þnh cña chuÈn trùc tiÕp.

Mèi quan hÖ t¬ng hç cã tÝnh chÊt quy luËt gi÷a c¸c ®Þa vËt cña khu ®o

xuÊt hiÖn theo hai híng c¬ b¶n sau :

- Sù kÐo theo t¬ng øng cña ®Þa vËt nµy víi ®Þa vËt kh¸c.

- Sù thay ®æi tÝnh chÊt cña ®Þa vËt nµy so víi ®Þa vËt kh¸c cã thÓ ph©n

chia ra mét sè lo¹i dÊu hiÖu ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ gi¸n tiÕp sau :

+ Sù cËn kÒ c¸c ®èi tîng dÔ nhËn biÕt cña ®èi tîng cÇn suy gi¶i mµ

theo dÊu hiÖu gi¶i ®o¸n trùc tiÕp kh«ng suy gi¶i ®îc.

+ §èi tîng bÞ che khuÊt c¸c ®èi tîng kh¸c .

+ C¸c ®Þa vËt mµ theo chuÈn trùc tiÕp cña chóng kh«ng thÓ nhËn biÕt

®îc v× chóng thÓ hiÖn kh«ng râ rµng, kh«ng ®Çy ®ñ.

+ C¸c ®Þa vËt ®îc chôp lªn trªn tÊm ¶nh cã cïng mét nÒn mµu. C¸c ®Þa

vËt kh«ng cã trªn bÒ mÆt ®Êt nhng cã ¶nh hëng ®Õn tÝnh chÊt cña c¸c ®Þa vËt

ë trªn chóng .

ViÖc sö dông c¸c dÊu hiÖu gi¸n tiÕp phô thuéc vµo kinh nghiÖm sù hiÓu biÕt

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

c¸c kiÕn thøc vÒ ®Þa lý c¶nh quan , ®Þa chÊt ,®Þa m¹o … vµ c¸c vÊn ®Ò vÒ kinh tÕ x·

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

héi cã liªn quan cïng lÞch sö ph¸t triÓn cña cïng ®èi tîng quan t©m.

ChuÈn ®o¸n ®äc gi¸n tiÕp rÊt quan träng khi øng dông ®Ó ®iÒu vÏ c¸c

®èi tîng cña b¶n ®å ®Þa h×nh nh : §iÒu vÏ ®êng ranh giíi hµnh chÝnh c¸c

cÊp, ®êng t¶i ®iÖn hoÆc hÖ thèng th«ng tin, v.v…

2.3 - ChuÈn ®o¸n ®äc tæng hîp :

ChuÈn ®o¸n ®äc tæng hîp lµ tæng hîp nh÷ng dÊu hiÖu gi¶i ®o¸n theo

nh÷ng tr×nh tù nhÊt ®Þnh vµ ph¶n ¸nh mét c¸ch kh¸ch quan vÒ mäi mÆt cña ®èi

tîng. ChuÈn nµy ®îc x©y dùng trªn c¬ së ®o¸n ®äc c¶nh quan. BiÓu hiÖn c¸c

dÊu hiÖu ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ tæng hîp lµ cÊu tróc h×nh ¶nh. CÊu tróc h×nh ¶nh.

CÊu tróc h×nh ¶nh ®îc ph©n ra theo c¸c nguyªn t¾c sau ®©y:

+ VÒ h×nh häc.

+ VÒ quang häc.

+ VÒ néi sinh.

- CÊu tróc vÒ mÆt h×nh häc cña chuÈn ®o¸n ®äc gåm tËp hîp c¸c ®iÓm,

c¸c ®êng vµ c¸c m¶ng s¾p xÕp theo thø tù h×nh th¸i mµu

- VÒ néi sinh cÊu tróc h×nh ¶nh ph¶n ¸nh thùc chÊt quÇn thÓ ®èi tîng

®· ®îc h×nh thµnh trong mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau.

C¸c dÊu hiÖu gi¶i ®o¸n nªu ë trªn ®Òu cã c¬ së khoa häc vÒ cÊu tróc ®Æc

tÝnh cña ®èi tîng. Sù ¸p dôngchóng ®Ó ®o¸n ®äc lµ mét ho¹t ®éng s¸ng t¹o

cña con ngêi trong hoan c¶nh cô thÓ cña tõng ®èi tîng trªn tõng tÊm ¶nh.

C¸c dÊu hiÖu ®o¸n ®äc tù ®éng ®îc x©y dùng trªn nh÷ng nguyªn t¾c

cÊu tróc riªng vµ ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn cïng víi kh¶

n¨ng khoa häc kÜ thuËt më réng song song víi sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña

ngµnh tin häc.

Nh vËy nãi mét c¸ch kh¸ch quan kh«ng ph¶i m¸y tÝnh cã thÓ tù ®éng

suy gi¶i ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ lµm thay ®îc tÊt c¶ cho con ngêi. Mµ nã chØ trî

gióp ®¾c lùc cho c«ng viÖc suy gi¶i, gi¶i ®o¸n ¶nh ®Çy s¸ng t¹o mµ con ngêi

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

ph¶i thùc hiÖn.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

3 - C¸c ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh hµng kh«ng lµ mét kh©u quan träng trong qu¸

tr×nh thµnh lËp vµ lµm míi c¸c lo¹i b¶n ®å trªn c¬ së ¶nh hµng kh«ng. §o¸n

®äc ®iÒu vÏ ¶nh hµng kh«ng lµ mét qu¸ tr×nh bãc t¸ch c¸c th«ng tin trªn c¸c

®èi tîng trong néi dung ¶nh hµng kh«ng ®Ó thµnh lËp b¶n ®å. Qu¸ tr×nh bãc

t¸ch c¸c th«ng tin tõ ¶nh cã thÓ ®îc thùc hiÖn b»ng m¸y tÝnh hay gi¶i ®o¸n

b»ng m¾t, dùa vµo ph¬ng thøc ngêi ta ph©n ra hai ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ c¬ b¶n sau: Ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng m¾t vµ ph¬ng ph¸p

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng ph¬ng ph¸p sè.

Nhng trong thùc tÕ s¶n xuÊt chóng ta chñ yÕu sö dông ph¬ng ph¸p

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng m¾t. Tuy thêi gian thùc hiÖn kÐo dµi vµ chñ yÕu dùa

vµo kinh nghiÖm cña tõng ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ nhng ph¬ng ph¸p nµy

gióp ta khai th¸c ®îc kiÕn thøc chuyªn m«n, tÝch luü ®îc kinh nghiÖm, ph©n

tÝch ®îc sù ph©n bè th«ng tin ®èi tîng trong kh«ng gian. Cßn ph¬ng ph¸p

gi¶i ®o¸n sö dông m¸y tÝnh tuy nhanh gän cho n¨ng xuÊt cao, mang l¹i hiÖu

qu¶ kinh tÕ nhng ph¬ng ph¸p nµy chØ ¸p dông cho c¸c ®èi tîng t¬ng ®èi

®ång nhÊt vµ cã ®é ph¶n x¹ phæ râ rÖt víi c¸c líp yÕu tè kh¸c ®ång thêi kÕt

qu¶ ph©n líp c¸c yÕu tè phøc t¹p nh khèi d©n c thêng rÊt kÐm. §Æc biÖt

ph¬ng ph¸p nµy khã kÕt hîp gi÷a tri thøc vµ kinh nghiÖm cña con ngêi.

Trong thùc tÕ s¶n xuÊt ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng m¾t thêng ph©n ra ba

ph¬ng ¸n sau:

a- §iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp.

b- §o¸n ®äc néi nghiÖp.

c- §o¸n ®äc ®iÒu vÏ kÕt hîp.

3.1. C«ng t¸c ®o¸n ®äc néi nghiÖp.

Trong hiÖn chØnh b¶n ®å, ¶nh hµng kh«ng chñ yÕu ®îc ®o¸n ®äc ë néi

nghiÖp, sau ®ã kh¶o s¸t ngo¹i nghiÖp. §o¸n ®äc néi nghiÖp ®ßi hái ngêi tiÕn

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

hµnh c«ng viÖc ph¶i cã ®Çy ®ñ sù hiÓu biÕt vÒ c¸c chØ tiªu ®iÒu vÏ, vÒ c¸c mèi

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

quan hÖ gi¸n tiÕp cña c¸c yÕu tè ®Þa vËt.

§o¸n ®äc néi nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh trªn ¶nh gèc vµ cÇn ph¶i sö dông

dông cô lËp thÓ ®Ó quan s¸t lóc ®iÒu vÏ. KÕt qu¶ ®o¸n ®äc ph¶i ®îc ghi nhËn

trªn ¶nh n¾n ®¬n hoÆc b×nh ®å ¶nh.

§o¸n ®äc ¶nh néi nghiÖp khi hiÖn chØnh b¶n ®å gåm c¸c bíc chñ yÕu sau:

- Ph¸t hiÖn c¸c thay ®æi cña khu ®o b»ng c¸ch so s¸nh b¶n ®å víi ¶nh

hµng kh«ng dïng ®Ó hiÖn chØnh. Trong qu¸ tr×nh nµy ph¶i sö dông c¸c tµi liÖu

cã ý nghÜa b¶n ®å thu thËp ®îc. C¸c yÕu tè néi dung b¶n ®å kh«ng cßn ngoµi

thùc ®Þa cÇn ph¶i xo¸ bá trªn b¶n sao b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh, ®ång thêi ghi

nhËn nh÷ng yÕu tè míi xuÊt hiÖn ®Ó lËp kÕ ho¹ch kh¶o s¸t thùc ®Þa.

- ViÖc ph¸t hiÖn c¸c thay ®æi cña ®Þa vËt vµ ®o¸n ®äc chóng ®îc tiÕn

hµnh theo tõng phÇn cña tÊm ¶nh giíi h¹n b»ng c¸c ®êng viÒn râ nÐt hoÆc

theo d¹ng ®Þa h×nh. §Çu tiªn ta kiÓm tra sù phï hîp gi÷a ¶nh hµng kh«ng víi

b¶n ®å theo c¸c ®iÓm d©n c, theo líi ®êng s¸, ®êng d©y th«ng tin, ®êng

d©y cao thÕ vµ líi thuû v¨n. Sau ®ã ta kiÓm tra tÝnh ®óng ®¾n, tÝnh ®Çy ®ñ vµ

chi tiÕt cña viÖc biÓu thÞ c¸c ®êng viÒn, c¸c ®Þa vËt, tÝnh ®Çy ®ñ cña c¸c ®Æc

trng, tÝnh ®óng ®¾n cña viÖc sö dông c¸c ký hiÖu. Khi ph¸t hiÖn c¸c thay ®æi

cña ®Þa vËt b»ng c¸ch nh×n lËp thÓ cÆp ¶nh ta ph¶i kiÓm tra tÝnh phï hîp cña

m« h×nh lËp thÓ khu ®o víi b¶n ®å. NÕu ph¸t hiÖn cã c¸c thay ®æi th× cÇn ph¶i

®¸nh dÊu ®Ó hiÖn chØnh.

Khi ph¸t hiÖn c¸c ®Þa vËt thay ®æi hoÆc c¸c ®Þa vËt míi xuÊt hiÖn ngêi

ta x¸c ®Þnh ®êng viÒn vµ néi dung cña chóng trªn c¬ së c¸c chuÈn ®o¸n ®äc

trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, ®ång thêi chó ý ®Õn mèi quan hÖ t¬ng hç vµ quy luËt

kÐo theo cña chóng.

Khi ®o¸n ®äc c¸c thay ®æi theo ¶nh hµng kh«ng ph¶i sö dông c¸c ¶nh

mÉu cò hoÆc b¶n ®å cÇn hiÖn chØnh còng nh c¸c tµi liÖu kh¸c ®· thu thËp

®îc vµ chØ thÞ biªn tËp.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

- §ång thêi víi viÖc ®o¸n ®äc ph¶i chuyÓn vÏ c¸c ®Æc trng cÇn thiÕt,

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

c¸c ghi chó thuyÕt minh vµ ®Þa danh, ®Þa giíi tõ c¸c tµi liÖu chuyªn ngµnh thu

thËp ®îc lªn ¶nh ®iÒu vÏ hoÆc b¶n ®å. X¸c ®Þnh c¸c ®Æc trng cã thÓ ®o, tÝnh

®îc trªn ¶nh nh bÒ réng cña ®êng, cña kªnh, m¬ng.

- Trong qu¸ tr×nh ®o¸n ®äc ph¶i v¹ch trªn b¶n can vÞ trÝ cña nh÷ng ®èi

tîng ®o¸n ®äc kh«ng ch¾c ch¾n hoÆc kh«ng x¸c ®Þnh ®îc trªn ¶nh nhng cã

trong c¸c tµi liÖu chuyªn ngµnh ®· thu thËp ®îc còng nh nh÷ng ®èi tîng

®Æc trng vµ tªn gäi cña chóng ë thùc ®Þa. B¶n can nµy dïng ®Ó lËp thiÕt kÕ

kh¶o s¸t ngoµi trêi.

KÕt qu¶ cña ®o¸n ®äc ¶nh néi nghiÖp ®îc tr×nh bµy theo quy ®Þnh sau:

- ChØ thÓ hiÖn b»ng mùc mµu theo ký hiÖu hiÖn hµnh c¸c ®èi tîng ®·

®îc ®o¸n ®äc ch¾c ch¾n, cßn nh÷ng ®èi tîng kh¸c th× vÏ b»ng bót ch× vµ ®Ó

ë d¹ng ®ã cho ®Õn khi ®· kiÓm tra, x¸c minh t¹i thùc ®Þa. Trªn b×nh ®å ¶nh khi

thÓ hiÖn ph¶i vÏ toµn bé c¸c phÇn tö néi dung b¶n ®å kÓ c¶ ®Þa h×nh nÕu ®Þa

h×nh kh«ng ®îc in chËp lªn ®ã.

- Cã thÓ dïng ký hiÖu ®¬n gi¶n vµ ghi chó thuyÕt minh ®Ó ghi nhËn trªn

¶nh kÕt qu¶ ®iÒu vÏ ®îc.

§Ó ®¶m bµo tiÕp biªn gi÷a c¸c m¶nh b¶n ®å, cÇn ®iÒu vÏ ra ngoµi khung

cña m¶nh mét gi¶i réng 8mm.

Khi hoµn thµnh ®o¸n ®äc néi nghiÖp, ph¶i hoµn tÊt ®Çy ®ñ c¸c tµi liÖu sau ®©y:

+ ¶nh hoÆc b×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ;

+ B¶n ®å trªn ®ã ®· g¹ch bá nh÷ng ®èi tîng biÕn ®æi hoÆc kh«ng cßn

gi¸ trÞ.

+ Tê can ghi nhËn nh÷ng biÕn ®æi cÇn kh¶o s¸t, x¸c minh t¹i thùc ®Þa vµ

nh÷ng khu vùc cÇn chØnh söa ®Þa h×nh.

Yªu cÇu:

+ Sö dông t liÖu cßn míi ( chÊt lîng ¶nh, chÊt lîng b¶n ®å). Khu cã

®Þa h×nh, ®Þa vËt Ýt thay ®æi.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

+ ¶nh dïng ®o¸n ®äc cÇn ®¸p øng yªu cÇu thÓ hiÖn néi dung tê b¶n ®å

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

®Þa vËt vµ cÇn theo qui ®Þnh chung trong môc ®o¸n ®äc trong phßng cña. Quy

ph¹m néi nghiÖp cña côc b¶n ®å nhµ níc .

+ ViÖc ®o¸n ®äc ph¶i do ngêi cã nhiÒu kinh nghiÖm trong c«ng t¸c ®o

vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh ngoµi trêi vµ trong phßng thùc hiÖn.

+ Khi ®o¸n ®äc ph¶i dïng kÝnh lËp thÓ hoÆc m¸y ®o¸n ®äc ®Ó quan s¸t

m« h×nh lËp thÓ.

u ®iÓm: hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, cã ®iÒu kiÖn nghiªn cøu tû mØ h×nh ¶nh

khi ®o b»ng c¸c m¸y mãc hiÖn ®¹i vµ tiÕn hµnh cïng c¸c tµi liÖu kh¸c ®Ó bæ

xung.

Nhîc ®iÓm: §é chÝnh x¸c vµ tÝnh ®Çy ®ñ kh«ng ®¶m b¶o 100%. §Æc

biÖt khi ®o vÏ ¶nh sè th× c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®îc thùc hiÖn ngay trªn mµn

h×nh.

3.2. §iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp:

Môc ®Ých ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp lµ hoµn thiÖn néi dung m« t¶ b¶n ®å vÒ

hÖ thèng thuû v¨n, hÖ thèng giao th«ng, hÖ thèng d©n c, th¶m thùc vËt, vµ c¸c

ghi chó trªn b¶n ®å.

Tr×nh tù ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp:

Trong qu¸ tr×nh ®iÒu vÏ tiÕn hµnh x¸c ®Þnh tÊt c¶ c¸c tªn s«ng suèi, hÖ

thèng cÇu cèng liªn quan ®Õn hÖ thèng thuû v¨n, hÖ thèng giao th«ng ®êng

quèc lé, c¸c bê taluy hai bªn ®êng. Híng ®i cña ®êng, ®iÒu vÏ c¸c ®iÓm

d©n c, tªn c«ng tr×nh c«ng céng v¨n ho¸ x· héi, trô së uû ban nh©n d©n,

trêng häc, bÖnh x¸. X¸c ®Þnh 100% trªn b¶n ®å sè hé sinh sèng, th¶m thùc

vËt ®iÒu vÏ c¸c lo¹i rõng x¸c ®Þnh ®é cao trung b×nh rõng, ®é cao trung b×nh

cña c©y b»ng ph¬ng ph¸p tam gi¸c ®ång d¹ng.

C«ng t¸c ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp lµ x¸c minh, kiÓm tra kÕt qu¶ ®o¸n ®äc

®iÒu vÏ ¶nh néi nghiÖp. KiÓm tra, ®iÒu vÏ bæ sung ë thùc ®Þa nh÷ng ®èi tîng

khã ®o¸n ®äc trong phßng, x¸c ®Þnh c¸c ®Æc trng ®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng còng

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

nh c¸c tªn gäi cña c¸c ®èi tîng, tªn gäi c¸c ®Þa danh. §o vÏ lªn b¶n ®å hoÆc

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

lªn b×nh ®å ¶nh hoÆc ¶nh nh÷ng ®èi tîng kh«ng nh×n thÊy trªn ¶nh hoÆc míi

xuÊt hiÖn sau thêi ®iÓm chôp ¶nh.

Nh vËy thùc chÊt c«ng t¸c ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp lµ ®em ¶nh ra ngoµi

thùc ®Þa ( khu vùc cÇn ®iÒu vÏ) §èi chiÕu víi nh÷ng ®èi tîng trªn mÆt ®Êt tù

nhiªn c¸c ®Þnh mèi liªn quan gi÷a ¶nh chôp vµ miÒn thùc ®Þa ®Ó tõng bíc x¸c

®Þnh ®Þnh tÝnh, ®Þnh lîng, tÝnh chÊt, h×nh d¹ng, ranh giíi cña c¸c ®èi tîng

cÇn ®iÒu vÏ. Qu¸ tr×nh nµy ®îc kÕt hîp víi c¸c lo¹i tµi liÖu tham kh¶o ®Ó x¸c

®Þnh ®óng c¸c ®èi tîng ®iÒu vÏ. Khi x¸c ®Þnh chÝnh x¸c c¸c ®èi tîng cÇn

®iÒu vÏ ta tiÕn hµnh ®iÒu vÏ chóng b»ng c¸c ký hiÖu quy ®Þnh.

Trong mét sã trêng hîp ph¶i sö dông c¸c dông cô ®o ®¹c ®Ó ®o vÏ bæ

xung c¸c ®èi tîng kh«ng râ rµng hoÆc kh«ng cã trªn ¶nh.Qu¸ tr×nh ®iÒu vÏ

ngo¹i nghiÖp ta cã thÓ thùc hiÖn theo 2 c¸ch sau:

§iÒu vÏ ngoµi trêi dÇy ®Æc

§iÒu vÏ ngoµi trêi theo tuyÕn.

a) §iÒu vÏ ngoµi trêi dÇy ®Æc:

§îc ¸p dông khi ®o vÏ phèi hîp nh»m cñng cè néi dung ®Þa h×nh ë

c¸c khu vùc cã thay ®æi lín díi t¸c ®éng cña con ngêi hoÆc thiªn nhiªn.

ViÖc ®iÒu vÏ ngoµi trêi dÇy ®Æc trong ph¬ng ph¸p phèi hîp ®îc tiÕn

hµnh trªn ¶nh cïng mét lóc víi viÖc ®iÒu vÏ ®Þa h×nh, ph©n chia diÖn tÝch c«ng

t¸c ®îc ngêi ®iÒu vÏ thùc hiÖn ngay trªn thùc ®Þa. §iÒu tríc tiªn ta ®o¸n

nhËn mét ®Þa vËt ®Æc trng ë trªn ¶nh, sau ®ã tiÕn hµnh ®Þnh híng ¶nh, xong

nhËn biÕt c¸c vËt cßn l¹i vµ ®¸nh dÊu chóng lªn ¶nh b»ng c¸c ký hiÖu ®¬n

gi¶n.

Qu¸ tr×nh nµy tiÕn hµnh cho c¶ c¸c ®Þa vËt nhËn biÕt ®îc ngay, khi

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ngoµi trêi tuyÖt ®èi kh«ng ®îc tin vµo trÝ nhí v× viÖc ®ã dÉn

®Õn viÖc bá sãt c¸c ®Þa vËt, viÖc vÏ sai c¸c ®Þa vËt dÉn ®Õn c¸c sai sè kh¸c, c¸c

®Þa vËt chôp ë trªn ¶nh nhng kh«ng cã trªn thùc ®Þa th× ph¶i xo¸ bá ®i, c¸c

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

®Þa vËt cã kÝch thíc bÐ hay cã ®é t¬ng ph¶n nhá, c¸c ®Þa vËt bÞ che khuÊt

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

hay bãng cña chóng bÞ che khuÊt, ®Þa vËt míi xuÊt hiÖn sau khi chôp ¶nh th×

ph¶i ®a chóng lªn ¶nh b»ng c¸ch ®o ®¹c giao héi tõ c¸c ®iÓm kh¸c. Qu¸ tr×nh

®iÒu vÏ ngoµi trêi ta ghi bæ xung c¸c ®Þa vËt ®Æc trng vµ vÏ s¬ bé c¸c ®Þa vËt

phùc t¹p, c¸c ®Þa vËt lµm ®iÓm giao héi phôc vô ®o vÏ bæ xung ph¶i ®îc ®¸nh

dÊu trªn ¶nh vµ cã s¬ ®å trong sæ ®o hoÆc s¬ ®å sau tÊm ¶nh. §iÒu vÏ ngoµi

trêi dµy ®Æc gióp ta ®o¸n nhËn ®îc mÆng líi thñy v¨n, c¸c ®êng mßn, ®èi

tîng ®iÒu vÏ bÞ thùc phñ che mÊt vµ khoanh vïng thùc phñ theo ®ai ®é cao

®Þa h×nh.

b) §iÒu vÏ theo tuyÕn:

Ph¬ng ph¸p nµy thêng kÕt hîp víi viÖc ®o¸n ®äc trong phßng ë vïng

gi÷a c¸c tuyÕn ®· ®iÒu vÏ ngoµi trêi, thêng ¸p dông cho c¸c khu vùc tha

d©n, khu vùc phøc t¹p cho ®o¸n ®äc trong phßng, khu vùc cha ®îc nghiªn

cøu ®Çy ®ñ vµ Ýt tµi liÖu cã ý nghÜa b¶n ®å. §iÒu vÏ ngoµi trêi theo tuyÕn ®îc

thùc hiÖn theo hai h×nh thøc ®ã lµ: MÆt ®Êt vµ hµng kh«ng.

BiÖn ph¸p thùc hiÖn ®iÒu vÏ ngoµi trêi theo tuyÕn lµ thiÕt kÕ tuyÕn ®iÒu

vÏ tríc khi ra thùc ®Þa, sau ®ã tiÕn hµnh ®iÒu vÏ theo tuyÕn ®· ®îc thiÕt kÕ

thùc ®Þa råi tiÕn hµnh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ngoµi trêi. C¸c tuyÕn ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

ngoµi trêi ph¶i bè trÝ theo c¸c trôc ®êng lín, c¸c ®êng d©y t¶i ®iÖn, c¸c

®êng tô thuû. Kho¶ng c¸ch gi÷a c¸c tuyÕn lµ 500m, ë khu vùc che khuÊt, tÇm

nh×n h¹n chÕ lµ 250m.

Trong trêng hîp ®i l¹i khã kh¨n do ®Þa h×nh, viÖc ®iÒu vÏ theo tuyÕn cã

sö dông b»ng m¸y bay. Qu¸ tr×nh nµy ph¶i hÕt søc chó ý ®Õn tèc ®é, ®é cao

m¸y bµy, ®¶m b¶o quan s¸t c¸c ®èi tîng râ rµng, ®Ó cã hiÖu qu¶ cao khi ta sö

dông m¸y bay th× ph¶i bè trÝ ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ë hai bªn tr¸i vµ ph¶i cña

tuyÕn bay.

3.3. §o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng ph¬ng ph¸p kÕt hîp:

KÕt hîp gi÷a c«ng t¸c ®o¸n ®äc néi nghiÖp vµ ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp lµ

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

ph¬ng ph¸p phæ biÕn vµ hîp lý nhÊt hiÖn nay. Tuú theo nhiÖm vô, khu vùc, t

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

liÖu ¶nh yªu cÇu thµnh lËp b¶n ®å mµ x¸c ®Þnh c¸c ph¬ng ¸n ®o¸n ®äc ®iÒu

vÏ kÕt hîp cho phï hîp.

+ Ph¬ng ¸n ®iÒu vÏ tríc ë ngoµi trêi theo tuyÕn råi ®o¸n ®äc trong

phßng tiÕp theo. Ph¬ng ¸n nµy tiÕn hµnh cho c¸c trêng hîp:

Khu ®iÒu vÏ lµ khu vùc míi hoµn toµn, ngêi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cha cã

®iÒu kiÖn ®Ó nghiªn cøu ®Þa h×nh, tµi liÖu trong khu vùc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

kh«ng cã ®Çy ®ñ.

Khu vùc ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cã nhiÒu ®Þa vËt cã kÝch thíc nhá vµ ®é

t¬ng ph¶n kÐm, ë trªn ¶nh kh«ng thÓ hiÖn râ nÐt hoÆc kh«ng ®o¸n nhËn ®îc.

Khu vùc cã nhiÒu ®Þa vËt khã x¸c ®Þnh ®Þnh lîng theo ¶nh cña chóng.

Khu vùc sau khi chôp ¶nh cã nhiÒu thay ®æi.

Khi thùc hiÖn theo ph¬ng ¸n nµy ta cÇn tu©n thñ theo c¸c yªu cÇu sau ®©y:

Nghiªn cøu kü khu ®o, nghiªn cøu tµi liÖu vµ chØ thÞ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ.

LËp thiÕt kÕ, kh¶o s¸t ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp.

§o¸n ®äc trong phßng lµ c«ng ®o¹n cuèi cïng cña ph¬ng ¸n nµy ®îc

dùa trªn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ ngoµi trêi.

+ Ph¬ng ¸n ®o¸n ®äc trong phßng tríc råi ®iÒu vÏ ngoµi trêi bæ xung.

Ph¬ng ¸n nµy thùc hiÖn khi cã ®Çy ®ñ tµi liÖu tham kh¶o, ngêi ®o¸n

®äc ®iÒu vÏ ®· t×m hiÓu, n¾m b¾t, nghiªn cøu ®Þa h×nh t¬ng ®èi cô thÓ. C«ng

t¸c ®o¸n ®äc trong phßng cã thÓ ®o¸n nhËn chÝnh x¸c nhiÒu ®Þa vËt.

Khi thùc hiÖn ph¬ng ¸n nµy cÇn tu©n thñ theo nh÷ng yªu cÇu sau:

a.Nghiªn cøu khu ®o, kh¶o s¸t s¬ bé khu ®o ®Ó lËp mÉu ®o¸n ®äc ®iÒu

vÏ, ph©n tÝch c¸c tµi liÖu ®· cã vµ c¸c chØ thÞ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ.

b. TiÕn hµnh ®o¸n ®äc trong phßng.

c. LËp thÕt kÕ kh¶o s¸t ®iÒu vÏ ngoµi trêi.

d. §iÒu vÏ ngoµi trêi bæ xung vµ kiÓm tra kÕt qu¶ ®· ®o¸n ®äc trong

phßng.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

e. KiÓm tra, ®¸nh gi¸ ®é chÝnh x¸c.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

§¸nh gi¸ ®é tin cËy c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ:

§é tin cËy c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ lµ tû sè gi÷a nh÷ng ®Þa vËt ®o¸n

®äc ®óng vµ tæng sè c¸c ®Þa vËt cÇn thiÕt ph¶i ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cho môc ®Ých

b¶n ®å.

§Ó thùc hiÖn nhiÖm vô nµy, sau khi hoµn thµnh ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ cho c¶

khu vùc, tiÕn hµnh ®èi so¸t kÕt qu¶ ®iÒu vÏ víi thùc ®Þa, sau ®ã chØnh söa vµ

biªn tËp.

C«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ trªn ¶nh ®¬n ®· n¾n hoÆc b×nh ®å ¶nh cã c¸c

®iÓm chung lµ vÞ trÝ cña ®Þa vËt trªn ¶nh ®· h¹n chÕ ®îc sù xª dÞch do chªnh

cao ®Þa h×nh g©y ra vµ ¶nh n¾n thêng cã tû lÖ x¸c ®Þnh, cho nªn viÖc ®o¸n

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

®äc cã ®é tin cËy sao h¬n khi ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ trªn ¶nh cha n¾n.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

 Quy tr×nh ®iÒu vÏ:

ChuÈn bÞ tµi liÖu

§o¸n ®äc néi nghiÖp

§iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp §o bï §Þa vËt che khuÊt

KiÓm tra, tu chØnh kÕt qu¶

4 - Néi dung c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

Tr×nh tù c¬ b¶n lµ ®iÒu vÏ néi nghiÖp trªn b×nh ®å ¶nh, sau ®ã ®iÒu vÏ

bæ sung ngo¹i nghiÖp.

4.1. §iÒu vÏ hÖ thèng thuû v¨n:

§ã lµ s«ng ngßi gåm s«ng tù nhiªn vµ s«ng ®µo.

Tïy thuéc vµo sù cÊu t¹o ®é réng cña s«ng vµ møc ®é cÇn thÓ hiÖn trªn b¶n ®å

cÇn thµnh lËp. Trong khi vÏ s«ng, suèi th× ta vÏ ®óng vÞ trÝ, ph©n biÖt thîng

lu, h¹ lu râ rµng. Ng· ba s«ng, suèi ph¶i chó ý ®Õn sù biÓu thÞ cña híng

ch¶y, kh«ng vÏ tiÕp th¼ng gãc nhau hoÆc vÏ t¹o thµnh dßng níc ch¶y ngîc.

- §èi víi ao hå ë ®Çu nguån vµ c¸c n¬i khan hiÕm níc. Hå ao cã ý

nghÜa lín ®Òu ph¶i biÓu thÞ ®Çy ®ñ, nÕu diÖn tÝch nhá ta cã thÓ phãng to. Khi

mËt ®é lín ta cã thÓ nèi chung c¸c bê nhng ph¶i d÷ nguyªn h×nh d¸ng,

ph¬ng híng tuyÖt ®èi kh«ng gép hai hå ao thµnh mét.

- Gß, b·i, ®¶o ë cöa s«ng n¬i ph©n biÖt ®Þa giíi hµnh chÝnh ®Òi ph¶i biÓu

thÞ. §èi víi vïng biÓn cã nhiÒu ®¶o cã thÓ chän lÊy hoÆc bá ®óng møc, chó ý

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

vÏ h×nh d¸ng, ph¬ng híng cïng ®Æc trng oh©n bè tõng n¬i, chó ü kh«ng vÏ

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

gép hai ®¶o.

- §êng bê níc lµ giíi h¹n tiÕp gi¸p nhau gi÷a mÆt ®Êt vµ mÆt níc

gåm cã: §êng bê biÓn, bê s«ng vµ ®êng bê hå. Khi thÓ hiÖn trªn b¶n ®å th×

®êng bê biÓn x¸c ®Þnh theo møc níc lªn cao nhÊt, cßn møc níc thÊp th×

biÓu thÞ b»ng nh÷ng dÊu chÊm. §êng bê s«ng ®îc biÓu thÞ b»ng møc níc

trung b×nh trong n¨m.

- Tuú theo b¶n ®å tû lÖ cÇn thµnh lËp viÖc thÓ hiÖn nÐt ®«i, nÐt ®¬n hÖ

thèng s«ng suèi cã ®é lín kh¸c nhau sÏ kh¸c nhau.

VÝ dô: §èi víi b¶n ®å tû lÖ 1:10 000 th×:

- §èi víi s«ng: 1m < réng ( s«ng) < 3m th× chän läc chç thÓ hiÖn nÐt

®¬n vµ ®Æc biÖt chó ý ®Õn biÕn ®æi dÇn nÐt vÏ chç hîp lu víi s«ng.

- §èi víi s«ng: 3m < réng ( s«ng) < 10m th× chän läc chç thÓ hiÖn nÐt

®¬n vµ chó ý tiÕp nèi hai ®Çu ®¬n vµ kÐp th× vÏ ®Õn 0,8mm, ph¶i ghi chó ®é

réng, ®é s©u cña s«ng.

- Khi s«ng réng > 10m th× vÏ theo tû lÖ b¶n ®å.

- §èi víi hå tuú theo tõng mïa ®Ó biÓu thÞ ®êng bê. Th«ng thêng

®êng bê nµy ®îc biÓu thÞ b»ng nÐt vµ kh«ng vÏ mùc níc, ®èi víi lo¹i s«ng

hå nµy chØ cã thÓ kh¸i qu¸t chø kh«ng thÓ x¸c minh mùc níc vµ vÞ trÝ thËt

chÝnh x¸c.

- B·i c¸t, b·i båi ®îc chia lµm hai lo¹i: b·i kh« vµ b·i ít.

§èi víi b·i kh« ph¶i thÓ hiÖn diÖn tÝch:

>7mm2 ®èi víi b¶n ®å 1:5 000

> 5mm2 ®èi víi b¶n ®å 1:1000

>20mm2 ®èi víi b¶n ®å 1:25 000

- S«ng vµ m¬ng ®µo do con ngêi ®µo ®¾p th«ng nhau víi s«ng hå tù nhiªn.

Trªn b¶n ®å ký hiÖu s«ng m¬ng ®µo ph¶i vÏ thËt chÝnh x¸c, c¸c nÐt ®¬n ®«i ph¶i râ

rµng, ®Òu ®Æn. §é réng cña s«ng m¬ng ®µo ph¶i ®óng quy ph¹m.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

VÝ dô: B¶n ®å 1:10 000 trªn 5m ®èi víi chiÒu réng cña s«ng th× thÓ hiÖn

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

theo tû lÖ b¶n ®å.

Tõ 3  5m thÓ hiÖn nÐt ®¬n 0,4m

Tõ <3m thÓ hiÖn nÐt ®¬n 0,2m

C¸c hÖ thèng c«ng tr×nh liªn quan ®Õn thuû hÖ nh: N¬i ®ãng tÇu bÕn

thuyÒn ph¶i sö dông ®óng ký hiÖu vµ thÓ hiÖn chÝnh x¸c. Cßn ®èi víi cét ký

hiÖu ®êng s«ng ,phao tÝn hiÖu cét ,®o møc níc ta lo¹i bá tõng yÕu tè.

Khi ghi chó ph¶i ®Ó ý ®Õn ®é réng vµ s©u cña s«ng, suèi, m¬ng ®µo.

ChiÒu réng lµ kho¶ng c¸ch ng¾n nhÊt gi÷a hai bê níc æn ®Þnh. §é s©u lµ

kho¶ng c¸ch th¼ng ®øng tõ mÆt níc tíi ®¸y s«ng.

Khi ghi ký hiÖu cña s«ng: NÕu s«ng thuéc m¶nh b¶n ®å th× trªn m¶nh

b¶n ®å ®ã ghi ký hiÖu trung t©m cña s«ng, cßn nÕu s«ng thuéc nhiÒu m¶nh

b¶n ®å th× trªn mçi m¶nh b¶n ®å ghi ký hiÖu trung t©m cña s«ng. Tªn s«ng tªn

suèi lµ th«ng tin kh«ng ®îc m« t¶ trªn ¶nh, lo¹i th«ng tin nµy ®îc khai th¸c

tõ c¸c tµi liÖu bæ trî hoÆc khai th¸c trùc tiÕp ë thùc ®Þa. T¬ng tù híng dßng

ch¶y còng thÕ, tuy nhiªn theo c¸c quy luËt t¬ng hç ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®îc

híng dßng ch¶y dùa vµo sù thay ®æi cña s«ng, h×nh ¶nh cña b·i båi..

4.2. §iÒu vÏ hÖ thèng d©n c:

Khi ®iÒu vÏ d©n c ta dùa vµo chuÈn h×nh d¸ng kÝch thíc vµ chuÈn

ph©n bè.

- Khi biÓu thÞ vïng d©n c cÇn chó ý ph©n biÖt nhµ vµ tû lÖ nöa tû lÖ vµ

kh«ng tû lÖ. TÊt c¶ ph¶i vÏ ®óng vÞ trÝ ph¬ng híng, h×nh d¸ng nh ë thùc

®Þa, nhÊt lµ nhµ vÏ theo tû lÖ. §êng cña khu nhµ ®îc thÓ hiÖn b»ng nÐt ®¬n,

kh«ng nªn lµm biÕn d¹ng nhiÒu. Trong khi ®iÒu vÏ vµ lµm míi ta cÇn chó ý

®Õn sù xuÊt hiÖn cña ®Þa vËt míi ch¼ng h¹n nh:

+ Nhµ ®ét xuÊt nhµ ®éc lËp hay nhµ liÒn trong mét khu kh«ng ph©n biÖt

nhµ g¹ch hay nhµ l¸, nãi chung rÊt cao to so víi nhµ xung quanh ë xa cã thÓ

tr«ng thÊy râ rµng. Còng cã thÓ nhµ kh«ng cao to l¾m nhng h×nh thùc kiÕn

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

tróc hay kiÕn tróc thÓ hiÖn cã ý nghÜa ph¬ng vÞ h¬n so víi nhµ kh¸c. T¹i n«ng

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

th«n víi nh÷ng nhµ trång chuèi, s¾n . NÕu cã ý nghÜa ph¬ng vÞ râ rÖt còng

biÓu thÞ, bªn c¹nh cã ghi chó tªn s¶n phÈm.

+ Nhµ ®ang lµm: lµ nhµ hoÆc khu nhµ ®ang trong thêi kú x©y dùng,

têng v¸ch ®· lµm xong hoÆc cßn dang dë. M¸i cha lîp cöa cha l¾p tÊt c¶

nh÷ng yÕu tè nµy ®Òu ph¶i thÓ hiÖn hÕt lªn b¶n ®å.

+ Nhµ bÞ ph¸: lo¹i nhµ bÝ ph¸ nÆng tõ 50% trë lªn têng vµ m¸i bÞ h háng

nÆng nhng cha hoµn toµn. Nhµ bÞ ph¸ hoµn toµn lµ hÇu hÕt têng vµ m¸i bÞ h

háng ®æ sËp. Chóng ta chØ cÇn ®iÒu vÏ nh÷ng nhµ cã tÝnh v¨n ho¸ vµ lÞch sö.

+ Trong khu vùc thµnh phè nÊu hai nhµ chØ c¸ch nhau 0,2mm th× ®îc

gép l¹i lµm mét, trong khu vùc n«ng th«ng thêng lµ xa nhau. Do ®ã khi ®iÒu

vÏ kh«ng ®îc gép lµm mét mµ ph¶i lÊy hoÆc bá mét sè nhµ nµo ®ã.

- §êng phè biÓu thÞ b»ng hai nÐt song song. NÕu ®é réng lín th× vÏ

theo tû lÖ. NÕu tû lÖ lín th× vÏ theo tû lÖ, ®êng «t« hoÆc ®êng trong ngâ xãm

vÏ hai ®Çu phè th× ph¶i ng¾t l¹i. Trong lßng ®êng phè nãi chung kh«ng t«

mµu mÆc dï nã lµ trôc ®êng chÝnh.

- C¸c cÊp ®êng ®i qua khu vùc d©n c ®Òu vÏ th«ng suèt.

Trêng hîp khu nhµ x¸t nhau hoÆc trïng nhau víi ®êng phè ë chç

kh«ng biÓu thÞ. §èi víi ®êng «t«, nÕu mét mÐp ®êng cã khu nhµm th× mÐp

®êng bªn ®ã ph¶i ng¾t ë hai ®Çu, cßn mÐp ®êng bªn kia ®îc vÏ th«ng suèt.

Khi ®iÒu vÏ c¸c ®êng phè hoÆc ngâ th× ta nªn ghi chó l¹i tÊt c¶ tªn ®êng

phè, ngâ ®· ®îc ®Æt tªn.

- Vïng ®Êt trång trong khu d©n c, tuú thuéc vµo møc ®é yªu cÇu ®é

chÝnh x¸c cña b¶n ®å cÇn lµm míi mµ ta lÊy hoÆc bá.

- Ranh giíi hµnh chÝnh: Trong tÊt c¶ c¸c b¶n ®å ë tû lÖ kh¸c nhau th×

ranh giíi hµnh chÝnh ®îc ®iÒu vÏ hÕt, ph¶i vÏ ®óng theo quy ph¹m phêng,

x·, huyÖn, tØnh, quèc gia. C¸c ®êng nµy cÇn vÏ khÐp kÝn.

- Khung lµng b»ng luü tre: Vïng d©n c ®îc giíi h¹n b»ng bê tre dÇy

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

®Æc, t¹o thµnh vËt t¬ng ®èi v÷ng ch¾c, kÝn ®¸o. Lo¹i khung nµy ®îc thÓ hiÖn

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

b»ng nÐt ®¬n.

+ Khung lµng lµ hµng rµo c©y sèng: Vïng d©n c ®îc ng¨n c¸ch víi

bªn ngoµi b»ng c©y trång xen nhau nh: xoan, g¨ng, phi lao cao tõ 1m trë lªn.

Khi ®iÒu vÏ ph¶i vÏ ®óng tÇm hµng c©y ë ngoµi thùc ®Þa, chó ý bè trÝ c¸c chÊm

hoÆc vßng trßn ë c¸c gãc ®Ó kh«ng lµm biÕn d¹ng khung lµng.

+ Trêng hîp khung lµng kh«ng cã luü tre µng c©y hoÆc c¸c ®Þa vËt

kh¸c th× ph©n biÖt víi xung quanh b»ng nh÷ng bê bôi thÊp nhá kh«ng râ rµng

th× trªn b¶n ®å ®îc thÓ hiÖn b»ng chÊm ®en vµ c¸ch nhau 0,8  1 mm

+ §èi víi tÊt c¶ nh÷ng khung lµng cÇn ph¶i vÏ thËt chÝnh x¸c vÞ trÝ

ph¬ng híng, h×nh d¸ng, ®Æc biÖt chó ý ®Õn gãc khung lµng.

+ Mét vïng d©n c cã nhiÒu lo¹i khung kh¸c nhau th× ph¶i biÓu thÞ mét

c¸ch ®Çy ®ñ, râ rµng. Nãi chung khu lµng lu«n vÏ khÐp kÝn, tõ nh÷ng ®o¹n cã

®Þa vËt hoÆc ký hiÖu kh¸c thay thÕ. Trêng hîp khung dùa vµo c¸c ®Þa vËt s½n

cã lµm giíi h¹n th× ®Þa vËt ®ã sÏ thÓ hiÖn b»ng ký hiÖu t¬ng øng thay thÕ cho

khung. NÕu ®êng khung lµng bÞ ho¹i tuú theo thùc tÕ mµ ta thÓ hiÖn b»ng nÐt

®¬n hay nÐt ®øt.

4.3. §iÒu vÏ hÖ thèng giao th«ng:

Khi ®iÒu vÏ hÖ thèng giao th«ng ta sö dông chuÈn h×nh d¸ng, kÝch thíc

vµ chuÈn nÒn ¶nh. ThÓ hiÖn c¸c cÊp ®êng ®Òu ph¶i vÏ ®óng vÞ trÝ trung t©m

®êng x¸ ë thùc ®Þa. Nh÷ng chç ®êng giao nhau cña c¸c cÊp ®êng vÏ th«ng

suèt. Riªng ®êng «t«, ®êng ®Êt lín qua khu phè th× ng¾t l¹i hai ®Çu. NÕu

gÆp cÇu phµ bÕn léi c¸c cÊp ®êng ®Òu ph¶i ng¾t l¹i ë hai ®Çu c¸ch ký hiÖu ®ã

lµ 0,3mm. Trêng hîp c¸c cÊp ®êng gÆp s«ng mµ kh«ng cã cÇu th× ta thÓ

hiÖn phµ hay bÕn léi tuú t×nh h×nh cô thÓ.

+ §êng s¾t: Ta thÓ hiÖn ®óng trung t©m cña ®êng ray ë thùc ®Þa. C¸c

®èt ®en ®èt tr¾ng cña ký hiÖu nhÊt trÝ gi÷a c¸c ¶nh tiÕp gi¸p nhau. §êng s¾t

qua khu d©n c ®îc biÓu thÞ th«ng suèt, nhµ cöa vµ c¸c ®Þa vËt kh¸c ®Òu

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

ch¹m vµo ®êng s¾t ph¶i thu nhá l¹i kÝch thíc vµ xª dÞch vÞ trÝ tho¶ ®¸ng.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

§èi víi nhµ tr¹m g¸c ®êng, kiÓm tra tÇu cã thÓ vÏ tiÕp gi¸p víi mÐp ®êng

nhng ph¶i ®óng vÞ trÝ. NÕu hai tuyÕn ®êng s¾t giao nhau th× c¸c mÐp ®êng

ph¶i vÏ tiÕp nhau, bè trÝ cÊp ®en tr¾ng ë chç giao nhau. Trêng hîp hÖ thèng

s«ng ngßi song song víi nhau kh«ng ®ñ thÓ hiÖn th× xª dÞch s«ng ngßi. §Æc

biÖt chó ý ®êng rÏ vµo s©n ga nhµ xung quanh ga ph¶i biÓu thÞ theo t×nh h×nh

thùc tÕ. Vµ ghi chó ®óng tªn cña c¸c thiÕt bÞ hç trî cho ga vµ tÇu.

+ §êng «t«: MÆt ®êng chñ yÕu d¶i nhùa hoÆc ®¸ d¨m, khi biÓu thÞ

ph¶i vÏ ®óng vÞ trÝ trung t©m nÒn ®êng ë thùc ®Þa. Khi qua vïng d©n c ph¶i

vÏ th«ng suèt nhng khi gÆp ®êng phè th× ph¶i ng¾t l¹i ë hai ®Çu c¸ch

0,3mm. NÕu ®êng «t« song song víi ®êng s¾t kh«ng ®ñ biÓu thÞ th× ®êng

nµo thÊp h¬n ph¶i thu nhá hoÆc xª dÞch, cßn ®êng «t« song song víi s«ng lín

th× ph¶i thu nhá kÝch thíc vÞ trÝ vµ xª dÞch ®êng «t«.

+ §êng ®Êt: Lµ nh÷ng con ®êng lín chñ yÕu ë n«ng th«n nèi gi÷a c¸c

lµng vµ c¸c ®êng lín. §êng ®Êt nhá lµ c¸c ®êng trong th«n x·, ®êng nèi

bªn s«ng, ®êng nèi ruéng tuú thuéc vµo møc ®é b¶n ®å ®Ó lÊy hoÆc bá.

+ §êng mßn: Lµ c¸c ®êng chñ yÕu do con ngêi vµ ®éng vËt ®i l¹i

nhiÒu mµ thµnh nh: ®êng ra ®ång, ra b·i, vµo rõng, xuèng suèi ... tuú vµo

mËt ®é mµ lÊy hoÆc bá.

+ CÇu: lµ ph¬ng tiÖn ®¶m b¶o cho giao th«ng ®îc xuyªn suèt bao

gåm: cÇu gç, s¾t, phao, bª t«ng. C¸c ký hiÖu cÇu ph¶i vÏ ®óng vÞ trÝ ph¶i chó

thÝch träng t¶i cÇu chiÒu dµi réng.

+ Phµ: lµ ph¬ng tiÖn b¾c qua s«ng cho ngêi vµ xe cé ®i l¹i trong mçi

chuyÕn. Ký hiÖu bè trÝ gi÷a dßng s«ng cã ghi chó träng t¶i tªn phµ( nÕu cã).

4.4. §iÒu vÏ ®Þa giíi vµ têng rµo:

Khi ®iÒu vÏ ®Þa giíi têng rµo ta dùa vµo c¸c tµi liÖu thu thËp ®îc nh:

b¶n ®å ®Þa giíi hµnh chÝnh cïng c¸c cÊp cã thÈm quyÒn. Khi c¸c cÊp ®Þa giíi

trïng hîp nhau trªn b¶n ®å th× ph¶i biÓu thÞ cÊp ®Þa giíi cao nhÊt.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Khi cÊp ®Þa giíi trïng hîp víi mét bªn ®êng bé, ®ª ch¾n níc têng

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

rµo, s«ng m¬ng th× ®Þa giíi sÏ c¸ch ®Þa vËt 0,2mm vµ cø c¸ch ®o¹n 3  6cm

l¹i vÏ 3  4 ®èt. Cïng víi ®Þa vËt kÓ trªn nÕu c¸c cËp ®Þa giíi qua s«ng, suèi th×

biÓu thÞ chÝnh x¸c. NÕu trêng hîp ®Þa giíi c¾t s«ng lín vµ biÓu thÞ cÇn vÏ

3  4 ®èt kÓ tõ bê ra cßn kho¶ng c¸ch gi÷a kh«ng cÇn vÏ nhng ®Þa giíi giao

nhau ë ®ã th× ta ph¶i thÓ hiÖn. Khi ®Þa giíi vît khái b¶n ®å mét ®o¹n ng¾n th×

vÉn vÏ, nÕu ®äa vît xa th× ghi chó l¹i.

NÕu têng rµo s¸t víi ®êng nÐt ®¬n th× têng rµo ph¶i xª dÞch vÞ trÝ ®Ó

®ñ vÏ, nÕu s¸t ®êng biªn ( trõ ®êng s¾t) th× mÐp ®êng ph¶i ng¾t l¹i ®Ó

têng rµo vÏ hoµn chØnh. Trong thùc tÕ têng rµo gÆp nhiÒu trêng hîp phøc

t¹p tuú lÊy hoÆc bæ cho hîp lý.

chÊt ®Êt th× ta thay thÕ c¸c vïng ®ã b»ng ®êng ranh giíi.

Cét ®iÖn chia lµm hai lo¹i: cét ®iÖn h×nh trßn vµ h×nh ch÷ nhËt ë d¹ng

kim lo¹i hay bª t«ng. Ta ph¶i x¸c ®Þnh vÞ trÝ cña cét mét c¸ch chÝnh x¸c vµ

vµ ®iÖn ¸p.

4.6. §iÒu vÏ c¸c ®Þa vËt ®éc lËp:

Khi ®iÒu vÏ c¸c ®Þa vËt ®éc lËp ta dùa vµo c¸c chuÈn h×nh d¸ng chuÈn

chóng nÕu ph¹m vi nhá th× kÝch thíc ký hiÖu ®Þa vËt kh«ng theo tû lÖ ®îc

®éc lËp cã ý nghÜa lín trªn b¶n ®å th× thÓ hiÖn chÝnh x¸c vµ kh«ng lo¹i bá nhÊt

cã ý nghÜa lín trong x· héi ta thÓ hiÖn hÕt nÕu phï hîp víi tû lÖ b¶n ®å th× vÏ

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

4.7. §iÒu vÏ hÖ thèng thùc vËt:

ViÖc biÓu thÞ thùc vËt cÇn chó ý ®Õn yªu cÇu vÏ hoÆc kh«ng vÏ ranh giíi

®o¹n cã nghÜa lµ ph¶i tù khÐp kÝn hoÆc kÕt hîp víi ®Þa vËt kh¸c ®Ó khÐp kÝn.

Gi÷a hai ph¹m vi thùc vËt ( ruéng lóa vµ ruéng mµu) ph¶i vÏ ranh giíi

chÝnh x¸c.

Nh÷ng ký hiÖu ®îc quy ®Þnh bè trÝ theo hµnh lèi ph¶i vÏ th¼ng gãc víi

c¹nh khung lµm b¶n ®å.

4.8. §iÒu vÏ ®Þa h×nh:

ViÖc thÓ hiÖn ®óng d¸ng ®Êt trªn b¶n ®å ®Þa h×nh tríc hÕt cÇn ph¶i thÓ

tho¶i b»ng c¸ch biÓu thÞ ®êng b×nh ®é víi c¸c ký hiÖu d¸ng ®Êt vµ chÊt ®Êt.

Chó ý sö dông ®êng b×nh ®é cho d¸ng ®Êt nÕu gÆp khu phè ®êng phè,

®êng s¾t, ®êng «t« th× ph¶i ghi l¹i.

4.9. Ghi chó:

Trªn ¶nh ®iÒu vÏ ph¶i viÕt ®óng cì ®¶m b¶o thèng nhÊt c¸ch viÕt trªn

tõng tÊm ¶nh theo ph¹m vi c¶ m¶nh b¶n ®å.

ch÷ hoÆc sè ph¶i song song víi c¹nh khung nam cña tê ¶nh.

ký hiÖu kh«ng xa ký hiÖu qu¸ 0,5mm.

Ghi chó lµ d¹ng tªn ph¶i viÕt hoa ®èi víi ch÷ ®Çu cña tõ tuyÖt ®èi kh«ng

®îc viÕt t¾t.

Ghi chó danh tõ chung ®Òu ph¶i viÕt ch÷ con ph¶i viÕt nguyªn c¶ trõ

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

trêng hîp cÇn thiÕt cã thÓ rót ng¾n nh ®· quy ®Þnh.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

*Ph¬ng ¸n chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å:

Sau khi nghiªn cøu chØ thÞ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ, nghiªn cøu bé ¶nh mµu vµ

c¸c tµi liÖu tham kh¶o cã liªn quan ta tiÕn hµnh c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ. KÕt

qu¶ ®iÒu vÏ bao giê cïng ®îc chuyÓn lªn b¶n ®å, khi chuyÓn lªn b¶n ®å kÕt

qu¶ ®iÒu vÏ ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu sau:

a. Cã mét tû lÖ phï hîp, ®ñ ®é chÝnh x¸c.

b. C¸c hÖ thèng ®Þnh vÞ to¹ ®é ph¶i ®îc thÓ hiÖn ®Çy ®ñ.

c. C¸c th«ng tin c¬ b¶n ph¶i ®îc in sao cho kh«ng ¶nh hëng ®Õn viÖc

chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ.

1. Ph¬ng ph¸p can vÏ:

KÕt qu¶ ®iÒu vÏ ®îc ®Æt lªn bµn s¸ng, b¶n ®å nÒn ( líi to¹ ®é). §îc

®Æt lªn sao cho c¸c ®iÓm khèng chÕ trïng nhau, sau ®ã thao t¸c cña ngêi can

chØ ®îc can l¹i nh÷ng néi dung cÇn thiÕt theo yªu cÇu, môc ®Ých sö dông vµ

tû lÖ b¶n ®å.

2. Ph¬ng ph¸p chiÕu quang häc:

KÕt qu¶ ®iÒu vÏ trªn ¶nh ®îc chiÕu lªn b¶n ®å th«ng qua hÖ thèng

quang häc. HÖ thèng nµy cho phÐp thùc hiÖn mét sè phÐp ®iÒu chØnh h×nh häc

c¬ b¶n nh hiÖu chØnh tû lÖ, xoay trong kh«ng gian vµ trong mÆt ph¼ng dùa

theo nguyªn t¾c n¾n ¶nh quang häc ®å thÞ, ph¬ng ph¸p nµy cho kÕt qu¶ t¬ng

®èi tèt so víi ph¬ng ph¸p can vÏ.

3. Ph¬ng ph¸p sö dông líi « vu«ng:

ChuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å b»ng ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông

trong trêng hîp kh«ng cã thiÕt bÞ chiÕu h×nh häc hoÆc thiÕt bÞ n¾n chØnh h×nh

häc theo nguyªn lý quang häc. Cã thÓ sö dông ph¬ng ph¸p líi « vu«ng.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

B»ng ph¬ng ph¸p n¾n h×nh häc ®¬n gi¶n lµ t¹o ra hai hÖ líi « vu«ng ®ã lµ:

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

a. Trªn nÒn b¶n ®å.

b. Trªn ¶nh cã kÕt qu¶ ®iÒu vÏ.

Sau ®ã c¨n cø vµo vÞ trÝ t¬ng ®èi cña c¸c ®èi tîng trong hÖ líi «

vu«ng ®ã cã thÓ chuyÓn néi dung ®iÒu vÏ tõ ¶nh lªn b¶n ®å (ph¬ng ph¸p nµy

cã n¨ng suÊt vµ ®é chÝnh x¸c thÊp).

4. Sö dông c¸c thiÕt bÞ ®o ¶nh:

Trong trêng hîp c¸c thiÕt bÞ ®o ¶nh hiÖn ®¹i nh c¸c m¸y ®o vÏ ¶nh

toµn n¨ng, viÖc hiÖu chØnh h×nh häc sÏ ®¹t kÕt qu¶ chÝnh x¸c h¬n so víi c¸c

ph¬ng ph¸p kh¸c. B¶n chÊt cña ph¬ng ph¸p lµ dùa vµo viÖc dùng l¹i m«

h×nh chôp ¶nh vµ thùc hiÖn chuyÓn vÏ th«ng qua c¸c m« h×nh ®ã.

5. øng dông tin häc vµo c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng

¶nh hµng kh«ng:

Víi xu thÕ ph¸t triÓn c«ng nghÖ tin häc trªn toµn thÕ giíi nãi chung vµ

sù ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ cña nÒn tin häc ë níc ta. NhÊt lµ ngµnh tr¾c

mÒm ®å ho¹ chuyªn dïng ®Ó thµnh lËp b¶n ®å ®· gióp chóng ta thùc hiÖn c«ng

t¸c thµnh lËp b¶n ®å mét c¸ch nhanh chãng vµ chÝnh x¸c mang l¹i hiÖu qu¶

kinh tÕ cao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.

Cô thÓ víi phÇn mÒm MicroStation cung cÊp c¸c c«ng cô ®å ho¹ ®Ó biªn

I/RasC lµ phÇn mÒm hiÓn thÞ, chØnh söa n¾n c¸c d÷ liÖu Raster sang d÷

liÖu Vecter. PhÇn mÒm nµy dïng ®Ó sè ho¸ c¸c néi dung b¶n ®å.

§Ó hoµn thiÖn néi dung ®Ò tµi em ¸p dông ph¬ng ¸n nµy ®Ó sè ho¸ vµ

chuyÓn kÕt qu¶ ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å nhng do ph¹m vi ®Ò tµi nªn em

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

chØ giíi thiÖu s¬ qua vÒ c«ng t¸c nµy trong phÇn thùc nghiÖm.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Ch¬ng III:

PhÇn thùc nghiÖm c«ng t¸c thµnh lËp

b×nh ®å ¶nh vïng ®åi nói vµ c«ng t¸c ®o¸n

®äc ®iÒu vÏ ®èi víi b¶n ®å 1/2000

I. Môc ®Ých:

Thµnh lËp b×nh ®å phôc vô ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh nh»m x¸c ®Þnh hiÖn

cÊp tû lÖ lµm c¬ së ®Ó phôc vô cho viÖc thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh.

II. Yªu cÇu:

§¶m b¶o ®é chÝnh x¸c theo yªu cÇu kü thuËt ®èi víi tû lÖ b¶n ®å 1/2000

B¶n ®å ®Þa h×nh ph¶i râ rµng, dÔ ®äc, cho phÐp ®Þnh híng dÔ dµng,

nhanh chãng ngoµi thùc ®Þa.

C¸c yÕu tè thÓ hiÖn trªn b¶n ®å ph¶i ®Çy ®ñ chÝnh x¸c. Møc ®é ®Çy ®ñ

vµ tû mØ c¸c yÕu tè ®Æc trng ph¶i phï hîp víi môc ®Ých sö dông

tû lÖ 1/2000. Do côc b¶n ®å nhµ níc xuÊt b¶n vµ quy ph¹m thµnh lËp b¶n ®å

®Þa h×nh.

3. NhiÖm vô.

Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh vµ §o¸n ®äc ®iÒu vÏ ¶nh ®Ó thµnh lËp b¶n ®å ®Þa

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

h×nh tû lÖ 1/2000 cho vïng má Gia NghÜa, Tuy §øc- §¨k N«ng.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

S¬ ®å c«ng nghÖ ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ

1/2000 trªn b×nh ®å (theo ph¬ng ph¸p phèi hîp)

B×nh ®å ¶nh

§iÒu vÏ, ®o vÏ ®Þa h×nh

Sè ho¸ néi dung b¶n ®å ®Þa h×nh

ChØnh söa biªn tËp

In b¶n ®å

III-1 . Kh¸i qu¸t t×nh h×nh khu ®o

1. VÞ trÝ ®Þa lý

Khu ®o thuéc vïng má Gia NghÜa ,Tuy §øc §¨k N«ng n»m trong ph¹m

vi tõ:

1070 37’ 30” ®Õn 1070 45’ kinh ®é §«ng. 120 30’ ®Õn 120 37’ 30” vÜ ®é B¾c.

2. §Æc ®iÓm ®Þa lý tù nhiªn

- §Æc ®iÓm ®Þa h×nh

Khu ®o Tuy §øc n»m trªn cao nguyªn §¨k N«ng cã ®é cao tõ 740 ®Õn

820 m so víi mÆt níc biÓn, ®Þa h×nh biÕn ®æi ®Òu, kh«ng cã ®ét biÕn dèc

®øng.

- §Æc ®iÓm khÝ hËu

KhÝ hËu vïng nµy t¬ng ®èi «n hoµ, nhiÖt ®é trung b×nh trong n¨m lµ

240C cã hai mïa ma, n¾ng râ rÖt:

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Mïa ma kÐo dµi tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 11.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Mïa kh« kÐo dµi tõ th¸ng 12 ®Õn th¸ng 4.

Lîng ma trung b×nh trong n¨m 1 700 mm ®Õn 2 000 mm.

- §Æc ®iÓm thuû hÖ

Khu ®o cã mét vµi s«ng chÝnh ch¶y qua nh: s«ng §¾k Klau, s«ng §¾k

Giang, s«ng §¾k Sirr. Ngoµi ra cßn cã c¸c con s«ng, suèi nhá tù nhiªn ®an

xen ch¶y vµo c¸c con s«ng lín nãi trªn.VÒ mïa kh« mùc níc s«ng suèi c¹n,

song vÒ mïa ma níc s«ng, suèi t¬ng ®èi lín.

- Thùc vËt

tiªu, ...

- Giao th«ng

M¹ng líi giao th«ng ®êng bé cha ph¸t triÓn, kh«ng cã c¸c tuyÕn

®êng lín ch¹y qua, chØ cã mét vµi con ®êng nhá liªn x·. Chñ yÕu lµ ®êng

rÊt nhiÒu khã kh¨n.

- D©n c

- Kinh tÕ

nghiÖp: cµ phª, ®iÒu ...

- Y tÕ

M¹ng líi y tÕ kÐm ph¸t triÓn, c¸c bÖnh sèt rÐt, xuÊt huyÕt cßn x¶y ra

nhiÒu vµo mïa ma.

- ChÝnh trÞ

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

T×nh h×nh trËt tù an ninh t¬ng ®èi tèt.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

4. T liÖu b¶n ®å

Trªn ®Þa bµn khu ®o cã c¸c lo¹i b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ sau (mét sè tµi liÖu

chØ dïng ®Ó tham kh¶o v× qu¸ cò):

- B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1: 250 000 do Côc ®o ®¹c b¶n ®å Nhµ níc (Tæng

côc ®Þa chÝnh) in l¹i n¨m 1982 theo phim gèc do Côc b¶n ®å bé tæng tham

- B¶n ®å tû lÖ 1: 250 000 do Tæng côc §Þa chÝnh xuÊt b¶n n¨m 1996-

1997 (®· phñ kÝn toµn quèc).

- B¶n ®å ®Þa h×nh Gauss tû lÖ 1: 25 000 do Tæng côc §Þa chÝnh xuÊt b¶n,

- B¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n¨m 2 000 tû lÖ 1: 100 000 cña c¸c tØnh

ngo¹i nghiÖp n¨m 2007.

x¸c ®Þnh ®Þa giíi hµnh chÝnh khi thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh theo tµi liÖu ®iÒu tra

T liÖu chÝnh

- C¬ së to¸n häc: Indian 1960 Kinh tuyÕn trôc 105

- Tû lÖ b¶n ®å: 1/100.000

- N¨m thµnh lËp: 2002

- Ph¬ng ph¸p thµnh lËp: T¸i b¶n.

- C¬ quan xuÊt b¶n: Côc B¶n ®å BTTM §¸nh gi¸ chÊt lîng vµ kh¶ n¨ng sö dông: tèt

5. T liÖu ¶nh chôp tõ m¸y bay

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Khu ®o Tuy §øc - §¾k N«ng sö dông ¶nh hµng kh«ng mµu chôp th¸ng

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

12 – 2006 do xÝ nghiÖp bay chôp cña C«ng ty Tr¾c ®Þa b¶n ®å Bé tæng tham mu Q§NDVN víi tû lÖ ¶nh 1/12000.

- §é cao bay chôp - Tû lÖ ¶nh - Cì ¶nh - M¸y bay chôp ¶nh - M¸y chôp ¶nh - Tiªu cù m¸y chôp ¶nh - §é phñ däc (p) - §é phñ ngang (q) - Gãc xo¾n cña ¶nh ®¹t - Gãc nghiªng 5 300 m 1: 12 000 23 cm x 23 cm D3-06 MRB 152/23 fk = 151.91 mm 61  72 % 20  62 % ≤ 30 < 30

III.2. Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh trªn tr¹m ¶nh sè.

a. QuÐt phim

Phim ®îc quÐt trªn m¸y SCAI-2 (phÇn mÒm Photoscan-TD) hoÆc c¸c m¸y

quÐt kh¸c cho chÊt lîng ¶nh quÐt t¬ng ®¬ng.

QuÐt phim ë chÕ ®é full set.

File ¶nh ®îc ghi ra ë d¹ng TIF kh«ng nÐn hoÆc JPEG nÐn

T¹o Seed.dgn file vµ c¸c th«ng sè cña Project.

- NhËp c¸c th«ng sè cña m¸y ¶nh: f, x0, y0, c¸c sè liÖu kiÓm ®Þnh cña m¸y ¶nh theo tµi liÖu xuÊt xëng cña m¸y hoÆc tµi liÖu kiÓm ®Þnh thêi gian

gÇn nhÊt nÕu cã.

- Khai b¸o hÖ to¹ ®é, ®¬n vÞ sö dông ®o vÏ, c¸c h¹n sai khi ®o vÏ.

- Khai b¸o, khëi t¹o c¸c th«ng sè tuyÕn bay, ®Æt c¸c ®êng dÉn ®Õn c¸c

file d÷ liÖu.

c. T¨ng dµy khèng chÕ ¶nh.

- §Þnh híng trong: Trong ph¬ng ph¸p t¨ng dµy ¶nh sè, qu¸ tr×nh ®Þnh

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

híng trong thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a hÖ to¹ ®é m¸y quÐt (®¬n vÞ lµ Pixel) vµ

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

hÖ to¹ ®é ¶nh (®¬n vÞ lµ mm).

- §Þnh híng t¬ng ®èi(Relative Orientations): X¸c ®Þnh vÞ trÝ t¬ng ®èi gi÷a

¶nh tr¸i víi ¶nh ph¶i.

§Þnh híng t¬ng ®èi ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch ®o thÞ sai Ýt nhÊt 6 ®iÓm liªn kÕt trong tõng cÆp ¶nh: Trong khu ®o nµy quy ®Þnh ®o 10 ®iÓm cho mçi m« h×nh.

C¨n cø vµo kÕt qu¶ ®o thÞ sai nµy sÏ tÝnh ra gãc quay, to¹ ®é chuyÓn ®æi m«

h×nh.

§é chÝnh x¸c ®Þnh híng t¬ng ®èi ®îc biÓu thÞ b»ng thÞ sai cßn l¹i t¹i c¸c

®iÓm ®Þnh híng ph¶i ®¹t  0,010mm.

§é chÝnh x¸c ®Þnh híng theo d¶i bay  0,010mm.

Khi hoµn thµnh viÖc ®Þnh híng t¬ng ®èi cho tÊt c¶ c¸c m« h×nh lËp

thÓ, c¸c tÊm ¶nh cÇn ®îc nèi víi nhau thµnh mét khèi.

- §Þnh híng tuyÖt ®èi (Absolute Orientation).

§Þnh híng tuyÖt ®èi thùc chÊt lµ ®o to¹ ®é m« h×nh t¹i c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh (control point) tõ to¹ ®é m« h×nh ®o ®îc vµ to¹ ®é c¸c ®iÓm khèng chÕ ¶nh, m¸y sÏ tÝnh to¸n c¸c nguyªn tè ®Þnh híng.

Khi gi¶i bay cã ®ñ 3 ®iÓm khèng chÕ (control points) cã thÓ ®Þnh híng

tuyÖt ®èi gi¶i.

- TÝnh to¸n b×nh sai khèi:

theo híng dÉn cña ch¬ng tr×nh.

Sai sè cho phÐp:

Sai sè tån t¹i t¹i c¸c ®iÓm khèng chÕ mÆt ph¼ng sau b×nh sai kh«ng qu¸:

0,20mm x M = 0,4m ®èi víi tû lÖ 1/2 000.

Sai sè tiÕp biªn vÒ mÆt ph¼ng  0,4mm trong tû lÖ b¶n ®å ( 0,8m ®èi víi tû

lÖ 1/2 000).

d. LËp m« h×nh sè ®é cao

Trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi th× m« h×nh sè ®é cao (DEM) sÏ

®îc ¸p dông ®Ó:

- N¾n ¶nh trùc giao.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

- Néi suy ®êng b×nh ®é.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

d.1. HiÓn thÞ m« h×nh lËp thÓ (ISSD)

Khëi ®éng phÇn mÒm Image Station Stereo Display (ISSD) khi ®ã

hép héi tho¹i Select Model sÏ xuÊt hiÖn.

H×nh 3.1. Select Model

( Lùa chän m« h×nh lËp thÓ)

B¶ng Select Model cho phÐp ta chän Project, tªn m« h×nh, file Design

vµ ph¬ng ph¸p hiÓn thÞ m« h×nh lËp thÓ. Sau khi chän xong bÊm OK ®Ó chÊp

nhËn.

d.2 Sè ho¸ c¸c ®èi tîng ®Æc trng cña ®Þa h×nh

Tríc hÕt ph¶i t¹o c¸c file Design cho Project. File Design nµy chøa c¸c

th«ng sè chuÈn vÒ líi chiÕu, kinh tuyÕn trôc, hÖ to¹ ®é vµ ®¬n vÞ ®o cña c«ng

viÖc.

- §o c¸c ®iÓm ghi chó ®é cao, ®iÓm ®Æc trng ®Þa h×nh. C«ng t¸c ®o vÏ

®Þa h×nh ®îc thùc hiÖn b»ng c¸ch vÏ trùc tiÕp ®êng b×nh ®é theo kho¶ng cao

®Òu øng víi tû lÖ b¶n ®å thµnh lËp.

- Sè ho¸ c¸c ®èi tîng ®Æc trng ®Þa h×nh nh»m phôc vô cho viÖc t¹o

m« h×nh sè ®Þa h×nh DTM. Tõ phÇn mÒm ISDC chän lÖnh Digize, thùc ®¬n

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

nµy sÏ cho ta lùa chän c¸c ®èi tîng cÇn sè ho¸.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

H×nh 3. 2. Lùa chän c¸c ®èi tîng cÇn sè ho¸

- Breakline: lµ ®êng t¹o ra bëi tËp hîp c¸c ®iÓm ghi nhËn nh÷ng thay

®æi ®ét ngét cña bÒ mÆt ®Þa h×nh.

nhËn sù ®ét biÕn cña bÒ mÆt ®Þa h×nh vµ tÊt c¶ c¸c ®iÓm n»m trªn ®êng nµy

cã ®é cao cao h¬n n»m vÒ hai phÝa cña ®êng ®ã.

- Drainage: lµ ®êng tô thuû, ®i theo ®¸y cña c¸c khe, r·nh, suèi vµ tÊt

c¶ c¸c ®iÓm n»m trªn ®êng nµy ®Òu cã ®é cao thÊp h¬n c¸c ®iÓm n»m vÒ hai

phÝa cña ®êng ®ã.

Riªng ®èi víi ®êng tô thuû ph¶i sè ho¸ ®Çy ®ñ chi tiÕt. §èi víi s«ng

nÐt ®«i ph¶i vÏ ®Çy ®ñ c¶ hai ®êng mÐp níc.

Thuû hÖ: vÏ toµn bé s«ng, suèi tù nhiªn, hå theo xÐt ®o¸n néi nghiÖp vµ

vÏ theo thùc tÕ m« h×nh lËp thÓ. §êng mÐp níc vÏ theo ®êng mÐp níc lóc

chôp ¶nh.

- Vertical Fault: lµ ®êng ghi nhËn sù kh«ng liªn tôc vÒ ®é cao.

- Obcured area: lµ vïng kh«ng thÓ ®o, sè ho¸ ®îc ®é cao mét c¸ch

chÝnh x¸c v× h×nh ¶nh bÞ che khuÊt. V× vËy vïng bÞ che khuÊt cÇn ph¶i khoanh

l¹i ®Ó sö lý khi t¹o DTM.

§èi víi ao, hå còng sö dông lo¹i ®êng nµy ®Ó khoanh diÖn tÝch mÆt níc.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

®îc néi suy sao cho viÖc ph¶n ¸nh bÒ mÆt thùc lµ chÝnh x¸c nhÊt.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

d.3 T¹o file *. TTN

C«ng viÖc ®îc tiÕn hµnh nhê Modul MGE Terrain Analyst.

 §Çu tiªn ta khai b¸o ®¬n vÞ cña hÖ thèng to¹ ®é sÏ lµm viÖc. C«ng

viÖc nµy ®îc tiÕn hµnh nh sau:

- BÊm chän vµo biÓu tîng Modular GIS Environment.

víi c¸c th«ng sè tiªu chuÈn).

- Chän Map/Open ®Ó më file .dgn

H×nh 3.3. Më file.dng

- Chän Application/MGECoodinnate System ®Ó thay ®æi l¹i ®¬n vÞ

cña hÖ thèng to¹ ®é sau khi khëi ®éng hÖ thèng.

- Trong thùc ®¬n File/Working Unit/Mapping.

Qu¸ tr×nh nµy ®îc thùc hiÖn nhê chøc n¨ng Import Design File Feature,

gåm c¸c bíc sau:

Tõ menu cña MGE Terrain Analyst chän File/Impot/Design File

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Feature. XuÊt hiÖn hép tho¹i sau

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

H×nh 3.4. Import Design File Feature.

- Trong môc Output Model, ë Model Name: Vµo tªn m« h×nh.

- Trong môc Terrain Type ®¸nh dÊu Contours (®êng b×nh ®é).

- Trong môc Design File Input chän Level 1 vµ Level 2 (hai líp nµy

chøa b×nh ®é c¸i vµ b×nh ®é con).

- LÆp l¹i qu¸ tr×nh trªn cho c¸c ®èi tîng cßn l¹i bao gåm: ®êng tô

thuû (Drain), s«ng hå (Planar Areas), ®êng bao (Edge).

XuÊt hiÖn hép tho¹i sau

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

H×nh 3.5. Convert Features to TIN

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Chän OK

Trªn thanh menu chän File/Save ®Ó lu d÷ m« h×nh TIN díi d¹ng file

* .ttn

tiÕn hµnh kiÓm tra. M« h×nh sè ®Þa h×nh ph¶i ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c theo yªu

cÇu cña b¶n ®å cÇn thµnh lËp. C¨n cø theo sai sè cho phÐp, ph¶i quan s¸t lËp

thÓ vµ sö dông c¸c c«ng cô hç trî ®Ó kiÓm tra nh: Delete TIN Vertex, Add

Tin Vertex, Change Z Value,... vµ söa ®é cao cho c¸c ®iÓm bÞ sai.

e. N¾n ¶nh trùc giao

giao dïng phÇn mÒm Base Rectifier. PhÇn mÒm Base Rectifier dïng c¸c kÕt

qu¶ ®îc qu¶n lý trong Project, c¸c nguyªn tè ®Þnh híng cña m« h×nh, file

m« h×nh sè ®é cao (TIN hoÆc GRID) ®Ó tiÕn hµnh n¾n ¶nh trùc giao.

Khëi ®éng phÇn mÒm Base Rectifier, hép héi tho¹i Base Rectifier sÏ

xuÊt hiÖn cho phÐp n¾n ¶nh nh sau:

 Tõ hép héi tho¹i Base Rectifier chän Input/Output Option (tuú

chän vµo ra)

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

H×nh 3.6. Input / Output Option

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

C¸c thñ tôc khai, nhËp file ¶nh bao gåm:

- Project: Vµo tªn khu ®o.

- Photo: Vµo tªn ¶nh.

- Input Image: Chän ®êng dÉn cña ¶nh ®Çu vµo.

- Output Image: Chän ®êng dÉn cña ¶nh ®Çu ra.

- Khi chän mét tÊm ¶nh trong danh môc c¸c ¶nh th× ph¶i gâ vµo trêng

sè dßng (Nol) vµ sè Pixel cña mçi dßng (PPL).

- Input Image Clipping: Thu hÑp diÖn tÝch ¶nh cÇn n¾n l¹i (nÕu muèn

xÐn ®i khung ¶nh vµ c¸c ®iÓm dÊu khung).

- Create: T¹o ¶nh n¾n trùc giao b»ng Fullset.

- Sampling Method: Ph¬ng ph¸p lÊy mÉu.

- NÕu muèn ¶nh n¾n trùc giao ë ®Çu ra cã cïng Format víi tÊm ¶nh

nhËp vµo, th× ®Æt Output Type and File Format cho Input.

- Size of pixel: §Æt cì cña pixel.

 Sau khi ®· ®Æt xong tÊt c¶ c¸c tham sè cho b¶ng trªn, chän

Rectification and DTM options tõ b¶ng Base Rectifier

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

H×nh 3.7. N¾n vµ tuú chän m« h×nh sè ®é cao

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

- DEM: Chän file TIN hoÆc GRID.

- Intetpolation Options: C¸c ph¬ng ph¸p néi suy.

+ Ph¬ng ph¸p Nearest Neighbor: Sö dông gi¸ trÞ ®é x¸m cña Pixel gÇn nhÊt.

+ Ph¬ng ph¸p Bilinear: Sö dông gi¸ trÞ ®é x¸m cña 4 Pixel kÒ bªn.

+ Ph¬ng ph¸p Cubic Convolution: Néi suy gi¸ trÞ ®é x¸m tõ 16 Pixel gÇn nhÊt.

- Digital Terrain Model Options: Chän ph¬ng ph¸p n¾n.

+ N¾n ¶nh sö dông m« h×nh sè ®Þa h×nh chän Elevation Data from a

GRID or TTN file: ¸p dông ®èi víi c¸c tÊm ¶nh trong vïng cã ®é chªnh cao

®Þa h×nh lín.

+ N¾n ¶nh sö dông ®é cao trung b×nh chän Average Project Elevation

: ¸p dông ®èi víi khu vùc b»ng ph¼ng cã ®é chªnh cao ®Þa h×nh nhá.

- Registration Option: Chän c¸c th«ng sè x¸c ®Þnh giíi h¹n vïng n¾n.

+ Entire Image (no rotation): N¾n cho toµn bé tÊm ¶nh kh«ng xoay.

+ Define Image Rectangle: Chän chÕ ®é cã gãc quay cho ¶nh.

- Ereas Not Covered By DEM are:

+ Zero Filled: kh«ng n¾n cho c¸c vïng ngoµi ®é phñ cña file DEM.

+ Average Elevation Filled: n¾n ¶nh sö dông ®é cao trung b×nh.

 Khi nh÷ng tham sè nãi trªn ®· x¸c ®Þnh xong tiÕp tôc chän

Process Options tõ b¶ng Base Rectifier

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

H×nh 3.8. Tuú chän xö lý

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

- Add Job: Bæ sung ¶nh cÇn n¾n cho danh môc c«ng viÖc.

- Remove Job: Lo¹i bá ¶nh cÇn n¾n trong danh môc c«ng viÖc.

- Nh¸y nót Submit Selected Jobs ®Ó khëi ®éng qu¸ tr×nh.

g. C¾t ¶nh, ghÐp ¶nh

Sau khi tiÕn hµnh n¾n ¶nh trùc giao xong, dïng phÇn mÒm IRAS C

thµnh lËp ®îc b×nh ®å ¶nh sè. Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ ®iÒu chØnh ®é

x¸m, ®é t¬ng ph¶n cho ®ång ®Òu gi÷a c¸c ¶nh, c¾t ghÐp t¹o b×nh ®å ¶nh sè.

1. GhÐp ¶nh

§Ó cã ®îc mét khèi ¶nh liÒn nhau ph¶i tiÕn hµnh ghÐp tõng tÊm ¶nh

®îc n¾n riªng biÖt l¹i víi nhau. C¸c ¶nh muèn ghÐp ®îc víi nhau ph¶i cã ®é

víi nhau, chóng ph¶i ®îc ®iÒu chØnh ®é t¬ng ph¶n vµ ®é s¸ng tèi cho ®ång

®Òu. Sö dông lÖnh MOSAIC cña phÇn mÒm MBI hoÆc IRAS C ®Ó ghÐp ¶nh.

C¾t ¶nh 2.

Sau khi c¸c ¶nh ®· ghÐp liÒn víi nhau thµnh mét khèi, dïng lÖnh

EXTRAC cña phÇn mÒm IRAS C hoÆc MBI c¾t ¶nh theo tõng m¶nh b¶n ®å.

Sai sè ghÐp ¶nh: ®é chªnh lÖch vÞ trÝ cña ®Þa vËt cïng tªn kh«ng ®îc vît qu¸

h¹n sai theo qui ®Þnh cña qui ph¹m.

III-3 – Quy ®Þnh kÜ thuËt ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1:2000

B¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/2 000 ®îc ®iÒu vÏ trªn nÒn b×nh ®å ¶nh tû lÖ

xÊp xØ 1/2 000.

Khi ®iÒu vÏ sö dông thµnh qu¶ cña c¸c tµi liÖu ta thu thËp ®îc ®Ó

ranh giíi hµnh chÝnh … theo chØ tiªu vµ yªu cÇu cña tû lÖ 1:2000. Bæ sung tõ

thùc ®Þa c¸c yÕu tè néi dung cña b¶n ®å cha ®¹t yªu cÇu cÇn biÓu thÞ chi tiÕt

cña b¶n ®å tû lÖ 1:2000 .

VÊn ®Ò tæng hîp, lÊy, bá, kh¸i qu¸t vµ xª dÞch vÞ trÝ ®Ó biÓu thÞ c¸c yÕu

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

+ C¸c yÕu tè thø yÕu nhêng vÞ trÝ cho c¸c yÕu tè chñ yÕu.

+ C¸c yÕu tè cã yªu cÇu vÞ trÝ biÓu thÞ víi ®é chÝnh x¸c thÊp nhêng chç

cho c¸c yÕu tè cã yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cao h¬n.

Quy ®Þnh vÒ thø tù u tiªn biÓu thÞ néi dung b¶n ®å trªn ¶nh ®iÒu vÏ.

¦u tiªn 1

- C¸c ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa ( bao gåm c¸c ®iÓm tam gi¸c, ®iÓm

thiªn v¨n ,®iÓm thuû chuÈn …)

- C¸c yÕu tè thuû v¨n : bê suèi ,s«ng, kªnh 2 nÐt, c¸c ao hå lín.

¦u tiªn 2

C¸c yÕu tè kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, ®êng s¾t, ®êng bé … c¸c ®i¹ vËt

®éc lËp cã tÝnh chÊt ®Þnh híng, ®êng ®Þa giíi c¸c cÊp.

¦u tiªn 3

- C¸c lo¹i ®êng ®Êt, ranh giíi thùc vËt, c¸c thiÕt bÞ phô thuéc hÖ

thèng giao th«ng, thuû hÖ, c¸c ®Þa vËt biÓu thÞ tîng trng kh«ng

mang tÝnh chÊt chÝnh x¸c vÒ vÞ trÝ…

- C¸c yÕu tè biÓu thÞ ®îc theo tû lÖ vµ phi tû lÖ biÓu thi theo h×nh

¶nh trªn ¶nh .

¶nh( trong ®ã ®· cã sù xª dÞch ®Ó ®¶m b¶o ®é dung n¹p cña b¶n ®å

tû lÖ 1:2000 )

Trong qu¸ tr×nh ®iÒu vÏ nÕu cã nh÷ng ®Þa vËt kh«ng cã trong quyÓn ký

hiÖu hiÖn hµnh, cã thÓ vÏ theo h×nh d¸ng vµ ghi chó ch÷ mµu ®á ®Ó gi¶i thÝch

cho biªn tËp trong néi nghiÖp.

Khi ®iÒu vÏ nÕu gÆp c¸c trêng hîp sau ph¶i tiÕn hµnh ®o bï:

+ §Þa vËt quan träng míi xuÊt hiÖn.

+ H×nh ¶nh bÞ che khuÊt...

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

B¶n ®å ®îc ®o vÏ b»ng ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ,vµ tiÕn hµnh ®iÒu vÏ trªn b×nh ®å ¶nh.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Tû lÖ: 1:2.000 Líi chiÕu: Tranverse Mecator Mói chiÕu: 3o Kinh tuyÕn TW: 108o

HÖ to¹ ®é vµ ®é cao Quèc gia VN 2000

III- 4 Ph¬ng ph¸p ®iÒu vÏ tiÕn hµnh ngoµi thùc ®Þa.

Do khu ®o cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ x· héi kh«ng phøc t¹p nªn ta

cã thÓ tiÕn hµnh ®iÒu vÏ trùc tiÕp lªn b×nh ®å ¶nh.

a. §iÒu vÏ hÖ thèng thuû v¨n.

Trªn khu ®o cã mét sè s«ng suèi h×nh thµnh, ch¶y qua. H×nh d¹ng cña

chóng ®îc ®iÒu vÏ trùc tiÕp trªn ¶nh : tªn, kÝch thíc, híng dßng ch¶y ®îc

thÓ hiÖn chÝnh x¸c trªn ¶nh.

Sau ®ã tiÕn hµnh ®èi chiÕu víi c¸c tµi liÖu b¶n ®å cò.

b. HÖ thèng giao th«ng.

§iÒu vÏ c¸c c«ng tr×nh kÌm theo nã lµ lo¹i ®êng ®îc nhËn biÕt nhê

lµm c¸c lo¹i ®êng nh : ®êng quèc lé, ®êng liªn tØnh lµ ®êng tr¶i ®¸,

®êng liªn x· lµ c¸c ®êng ®Êt ®¸ gËp ghÒnh do sãi mßn. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu

vÏ ,tiÕn hµnh x¸c ®Þnh ®é réng cña ®êng, tªn ®êng ,híng giao th«ng ,chÊt

liÖu ®êng. Nh÷ng ®êng ®Êt nhá chñ yÕu lµ nh÷ng ®êng t¹o thµnh do ngêi

vµ xóc vËt ®i l¹i.

ra cßn cã ngêi Kinh ®Õn khai hoang lµm kinh tÕ.

chÝnh nèi gi÷a c¸c x· víi nhau.

®Òu lµ nhµ sµn b»ng gç, l¸ nªn dÔ b¾t löa. Nhµ ®ét xuÊt thêng lµ nhµ ®éc lËp.

d. §iÒu vÏ thùc vËt.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

- L¬ng thùc chñ yÕu lµ khoai, s¾n

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Trªn khu ®o cha cã hÖ thèng ®iÖn líi.

f. §iÒu vÏ ®Þa vËt ®éc lËp vµ c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸ x· héi.

Trªn toµn bé khu ®o vÏ ®Þa vËt ®éc lËp cã ý nghÜa lín rÊt hiÕm.

g. §iÒu vÏ ®Þa giíi.

§Þa giíi hµnh chÝnh c¸c cÊp ®îc chuyÓn tõ bé b¶n ®å 364/CT (bé cÊp

x·, phêng). C¸c ®èi tîng h×nh tuyÕn ®i theo ®êng ®Þa giíi ph¶i ®iÒu vÏ ®Çy

®ñ. NÕu ®êng ®Þa giíi ®i theo yÕu tè h×nh tuyÕn 1 hoÆc 2 nÐt - biÓu thÞ vµo

gi÷a ®Þa vËt h×nh tuyÕn ®ã.

* C«ng t¸c ®o vÏ ®Þa h×nh ®îc tiÕn hµnh ®ång thêi víi ®iÒu vÏ ®Þa vËt.

Trong qu¸ tr×nh ®o vÏ ta x¸c ®Þnh ®é cao c¸c ®iÓm ,biÓu thÞ d¸ng ®Êt b»ng

®êng b×nh ®é vµ kÝ hiÖu, ®o vÏ bï c¸c ®Þa vËt kh«ng thÓ hiÖn trªn ¶nh. TiÕn

hµnh ®o vÏ b»ng ph¬ng ph¸p ®o toµn ®¹c.

V× khu ®o cha cã m¹ng líi khèng chÕ nªn ph¶i thiÕt lËp líi khèng

chÕ c¬ së c¬ së ®é cao, líi khèng chÕ ®o vÏ ®é cao víi c¸c chØ tiªu kÜ thuËt

VÞ trÝ c¸c ®iÓm ®é cao ®o vÏ tèt nhÊt chän vµo ®Þa vËt cã h×nh ¶nh râ rÖt

trªn ¶nh nÕu kh«ng cã th× vÞ trÝ cña chóng ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch :

+ Giao héi tõ c¸c ®iÓm khèng chÕ tr¾c ®Þa hoÆc c¸c ®iÓm ®Þa vËt râ rÖt

+ §o kho¶ng c¸ch tõ Ýt nhÊt 3 ®Þa vËt cã h×nh ¶nh râ rÖt.

+ NÕu ®iÓm ph¶i t×m n»m trªn ®Þa vËt h×nh tuyÕn th× ®o kho¶ng c¸ch

®Õn 2 ®iÓm ®· biÕt trªn ®êng th¼ng ®ã.

+ KÐo dµi híng vµ kho¶ng c¸ch x¸c ®Þnh ®iÓm tríc vµ kiÓm tra b»ng

giao héi nghÞch ®Õn c¸c ®iÓm ®· biÕt.

Khi ®o vÏ , c¸c ®iÓm mia ph¶i chän vµo c¸c ®iÓm ®Æc trng nh : ®êng

Khi ®iÒu vÏ sö dông c¸c lo¹i mµu :

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

+Mµu ve : ®êng nÐt vµ ghi chó thuû hÖ.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

+ Mµu l¬ : t« nÒn níc ,ghi tªn ¶nh tiÕp biªn.

+ Mµu®á: vÏ ®êng nÐt c¸c ®Þa vËt cã nÒn cøng ,ranh giíi ®Þa vËt, ®Êt ®ai,

+ Mµu ®en : c¸c yÕu tè vµ ghi chó cßn l¹i

Thµnh qu¶ cña ®iÒu vÏ :

+ B×nh ®å ¶nh ®· ®iÒu vÏ .

+ Tµi liÖu ®iÒu vÏ vµ ®o vÏ bæ sung.

+ B¸o c¸o tiÕp biªn.

III- 5. KiÓm tra néi nghiÖp vµ chuyÓn kÕt qu¶ lªn b¶n ®å gèc

Ta cã thÓ chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ b»ng viÖc quÐt ¶nh hoÆc b×nh ®å ¶nh

®· ®iÒu vÏ vµ tiÕn hµnh sè ho¸ biªn tËp b¶n ®å.

Tõ kÕt qu¶ ®iÒu vÏ trªn b×nh ®å ¶nh, tiÕn hµnh sè ho¸ c¸c néi dung cña

b¶n ®å ®Þa h×nh trªn nÒn b×nh ®å ¶nh sè. C¸c yÕu tè néi dung cña b¶n ®å ®Þa

tè ®îc sè ho¸ trªn ¶nh bao gåm: ®Þa giíi hµnh chÝnh, giao th«ng, thuû hÖ,

Dùa vµo h×nh ¶nh trªn ¶nh vµ kÝ hiÖu cÇn biÓu thÞ trªn b¶n ®å vµ c¸c tµi

liÖu liªn quan ®Ó x¸c ®Þnh tÊt c¶ c¸c ®Þa vËt dÔ nhËn biÕt nhÊt ®Ó x¸c ®Þnh

thµnh phÇn ®Þnh tÝnh cña ®Þa vËt, ®ång thêi biÓu thÞ ®Þa vËt Êy lªn ¶nh theo kÝ

hiÖu ®iÒu vÏ. Khoanh bao c¸c ®êng ranh giíi cho râ rµng dÔ nhËn biÕt chÝnh

x¸c trªn ¶nh.

tiÕn hµnh nhËn biÕt c¸c ®èi tîng vµ ®èi chiÕu víi quyÓn kÝ hiÖu b¶n ®å, kiÓm

tra tiÕp biªn gi÷a c¸c tê ¶nh cïng ®êng bay vµ c¸c d¶i bay trªn díi, ngoµi ra

cßn ph¶i xem c¸ch ghi chÐp tr×nh bµy.

KÕt qu¶ cña ®iÒu vÏ ®îc ®a lªn néi dung b¶n ®å b»ng c¸ch so s¸nh

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

¶nh ®iÒu vÏ víi ¶nh lËp thÓ trªn tr¹m.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

KÕt luËn

Sau thêi gian thùc hiÖn ®Ò tµi, b»ng nh÷ng kiÕn thøc vµ t×m hiÓu ®îc

trong thêi gian em häc ë trêng, ®Õn nay em ®· hoµn thµnh ®å ¸n tèt nghiÖp

theo kÕ ho¹ch yªu cÇu cña bé m«n ®Æt ra.

Díi s÷ híng dÉn cña thÇy GS.TSKH Phan V¨n Léc em nhËn thÊy hai

c«ng ®o¹n : thµnh lËp b×nh ®å ¶nh - ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ ,thùc sù lµ hai c«ng ®o¹n

quan träng trong quy tr×nh c«ng nghÖ thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh b»ng ¶nh c«ng

nghÖ ¶nh sè trªn ¶nh hµng kh«ng. Qua qu¸ tr×nh thùc hiÖn em cã mét sè nhËn

xÐt sau:

- HÖ thèng ®îc kiÕn thøc vµ hiÓu râ h¬n vÒ c«ng t¸c thµnh lËp b×nh ®å

¶nh còng nh c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ, phôc vô cho viÖc thµnh lËp b¶n ®å

c«ng nghÖ .

- B¶n ®å ®Þa h×nh thµnh lËp b»ng c«ng nghÖ ®o ¶nh vµ kÕt hîp øng dông

tin häc hoµn toµn ®¶m b¶o ®é chÝnh x¸c theo yªu cÇu quy ph¹m vµ mang l¹i

hiÖu qu¶ lín trong s¶n xuÊt, chÊt lîng s¶n phÈm tèt.

C¸c ®èi tîng ®o vÏ ®îc thÓ hiÖn trùc tiÕp trªn m« h×nh lËp thÓ. Do ®ã

viÖc kiÓm tra chØnh söa c¸c sai sãt trong qu¸ tr×nh ®o vÏ ®îc tiÕn hµnh rÊt

thuËn lîi.

®Þa h×nh ( hoÆc m« h×nh sè ®é cao ) vµ s¶n phÈm cña m« h×nh sè ®Þa h×nh rÊt

®a môc ®Ých.

C«ng viÖc n¾n ¶nh sè lµ mét biÖn ph¸p h÷u hiÖu lo¹i bá sai sè do chªnh

cao ®Þa h×nh mµ trong c«ng nghÖ ¶nh t¬ng tù cßn bÞ h¹n chÕ. S¶n phÈm mµ ta

nhËn ®îc tõ ph¬ng ph¸p nµy lµ b×nh ®å trùc ¶nh. B×nh ®å trùc ¶nh ®îc sö

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

dông vµo nhiÒu môc ®Ých kh¸c nhau nh:

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

+ Thµnh lËp b¶n ®å ®Þa h×nh, ®Þa chÝnh.

®Ó khoanh vïng qui ho¹ch qu¶n lý ®Êt ®ai, qu¶n lý rõng …

+ §Ó x¸c ®Þnh täa ®é mÆt ph¼ng cña c¸c ®iÓm cã h×nh ¶nh trªn b×nh ®å

theo líi Km. §Ó tÝnh ®é dµi, diÖn tÝch bÒ mÆt tõng ph¹m vi trªn b×nh ®å.

viÖc thµnh lËp b¶n ®å ®ßi hái ph¶i ®Çu t, chi phÝ tèn kÐm ®Ó trang bÞ ®ång bé

hÕt tiÒm n¨ng u viÖt cña hÖ thèng nµy.

§ång thêi ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ,t¨ng tÝnh

®Çy ®ñ ,tÝnh phong phó cña néi dung b¶n ®å th× c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

còng cÇn ®îc lu ý.

§o¸n ®äc ®iÒu vÏ kÕt hîp gi÷a néi nghiÖp vµ ngo¹i nghiÖp lµ ph¬ng

Trong qu¸ tr×nh ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp nªn sö dông c¸c ghi chó ®Ó m« t¶

®èi tîng ,sau ®ã ph¶i ®îc tu chØnh theo ®óng kÝ hiÖu nh»m t¹o ®iÒu kiÖn

thuËn lîi cho c«ng t¸c biªn tËp.

MÆc dï ®· hÕt søc cè g¾ng trong suèt qóa tr×nh thùc tËp vµ lµm ®å ¸n,

song do tr×nh ®é vµ ®iÒu kiÖn cßn h¹n chÕ. Nªn ®å ¸n cña em cßn nhiÒu thiÕu

sãt. Em mong nhËn ®îc sù gãp ý cña c¸c thÇy,c¸cc« trong bé m«n, cïng víi

sù ®ãng gãp ý kiÕn cña c¸c b¹n ®ång nghiÖp.

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

c« trong bé m«n Tr¾c ®Þa ¶nh.

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Môc lôc

PhÇn më ®Çu………………………………………………………..…………1

Ch¬ng I : Quy tr×nh thµnh lËp b×nh ®å ¶nh b»ng

c«ng nghÖ ¶nh sè…………………………………………………………...…3

I. LÝ thuyÕt n¾n ¶nh ………………………………………………..………....3

1. Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh gi¶i tÝch………………………………..……..4

2. Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh quang c¬………………………………….….4

3. Ph¬ng ph¸p n¾n ¶nh sè……………………………….……….…...5

II. Kh¸i niÖm ¶nh sè…………………………………………….………….…6

III. N¾n ¶nh sè…………………………………………………..…………….8

1. N¾n ¶nh vïng b»ng ph¼ng…………………………………….…..…8

2. N¾n ¶nh vïng ®åi nói…………………………………………...…10

IV. Quy tr×nh thµnh lËp b×nh ®å ¶nh b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè……………….12

1. ¶nh hµng kh«ng…………………………………………………...12

2. §o nèi khèng chÕ ¶nh……………………………………..……….13

3. QuÐt phim…………………………………………………...……..14

4. T¹o Project…………………………………………………………15

5. C«ng t¸c t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh…………………………….……15

5.1 - §Þnh híng trong…………………………………………15

5.2 §Þnh híng t¬ng ®èi………………………………..……16

5.3 Liªn kÕt d¶i bay………………………………………...….16

5.4 §Þnh híng tuyÖt ®èi……………………………………...17

5.5 B×nh sai khèi tam gi¸c ¶nh kh«ng gian……………………17

6. Thµnh lËp m« h×nh sè ®é cao……………………………………….17

6.1 Kh¸i niÖm m« h×nh sè…………………………………………….17

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

6.2. C¸c hµm to¸n häc dïng ®Ó biÓu diÔn bÒ mÆt ®Þa h×nh……………18

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

7. Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh……………………………………...………21

7.1. N¾n ¶nh trùc giao dïng m« h×nh sè ®é cao DEM………….…….21

7.2. C¾t ghÐp ¶nh theo m¶nh b¶n ®å………………………………….23

7.3. Biªn tËp vµ in b×nh ®å ¶nh………………………………………..24

Ch¬ng II : C«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ phôc vô thµnh lËp

b¶n ®å ®Þa h×nh……………………………………….………….26

I – Kh¸i niÖm chung……………………………….…………………26

II – C¬ së khoa häc cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ vµ c¸c

chuÈn ®o¸n ®äc……………………………………..…………….30

1. C¬ së khoa häc cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ…………………….30

1.1 C¬ së ®Þa lý cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ……………………….31

1.2 .C¬ së sinh lý cña c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ……………….…….32

1.3. C¬ së chôp ¶nh cña ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ…………………………….35

2. C¸c chuÈn ®o¸n ®äc………………………………………..………38

2.1. ChuÈn ®o¸n ®äc trùc tiÕp…………………………………………38

2.2. ChuÈn ®o¸n ®äc gi¸n tiÕp……………………………….………..42

2.3. ChuÈn ®o¸n ®äc tæng hîp………………………………………...43

3. C¸c ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ………………………………..44

3.1. C«ng t¸c ®o¸n ®äc néi nghiÖp……………………………………44

3.2. §iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp……………………………………..……...47

3.3. §o¸n ®äc ®iÒu vÏ b»ng ph¬ng ph¸p kÕt hîp……………..……..49

4- Néi dung c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ……………………………….52

4.1 §iÒu vÏ hÖ thèng thuû v¨n………………………………..………52

4.3. §iÒu vÏ hÖ thèng giao th«ng………………………………..……56

4.4. §iÒu vÏ ®Þa giíi vµ têng rµo……………………….………..…..57

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

4.6. §iÒu vÏ c¸c ®Þa vËt ®éc lËp…………………………………..….58

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

4.7. §iÒu vÏ hÖ thèng thùc vËt…………………………………….…59

4.8. §iÒu vÏ ®Þa h×nh…………………………………………………59

4.9. Ghi chó……………………………………………….………..59

Ph¬ng ¸n chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å……………….….….60

Ch¬ng III: PhÇn thùc nghiÖm…………………………………….………62

I- Môc ®Ých………………………………………………….……….62

II- Yªu cÇu………………………………………………….………..62

3. NhiÖm vô……………………………………………………….….62

III.1 Kh¸i qu¸t t×nh h×nh khu ®o……………………………….…….63

1. VÞ trÝ ®Þa lý…………………………………………………..…….63

2. §Æc ®iÓm tù nhiªn………………………………………………….63

4. T liÖu b¶n ®å………………………………………………….…..65

5. T liÖu ¶nh chôp tõ m¸y bay………………………………….…...65

III.2 Thµnh lËp b×nh ®å ¶nh trªn tr¹m ¶nh sè………………………...66

III-3 – Quy ®Þnh kÜ thuËt ®iÒu vÏ ngo¹i nghiÖp b¶n ®å ®Þa h×nh

tû lÖ 1:2000……………………………………………………….…….75

III-4 Ph¬ng ph¸p ®iÒu vÏ tiÕn hµnh ngoµi thùc ®Þa……….…..….…77

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

III.5. KiÓm tra néi nghiÖp vµ chuyÓn kÕt qu¶ lªn b¶n ®å gèc………...79

Trêng ®¹i häc má ®Þa chÊt

§å ¸n tèt nghiÖp

Tµi liÖu tham kh¶o

1. GS-TSKH Phan V¨n Léc - B¶i gi¶ng tù ®éng ho¸ ®o ¶nh

(Dµnh cho cao häc vµ nghiªn cøu sinh), Hµ Néi – 2000.

2. GS-TSKH Phan V¨n Léc - Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh

(PhÇn ph¬ng ph¸p ®o ¶nh lËp thÓ), Hµ Néi – 2000.

3. GS-TSKH Tr¬ng Anh KiÖt - Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh

(PhÇn t¨ng dµy khèng chÕ ¶nh), Hµ Néi – 2000.

4. GS-TSKH Tr¬ng Anh KiÖt - Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh

(PhÇn c¬ së ®o ¶nh), Hµ Néi – 2001.

5. GS-TSKH Tr¬ng Anh KiÖt - Gi¸o tr×nh tr¾c ®Þa ¶nh

(PhÇn ph¬ng ph¸p ®o ¶nh ®¬n), Hµ Néi – 2000.

6. C¸c phÇn mÒm xö lý ¶nh sè cña h·ng Intergraph

7. Quy ph¹m ®o vÏ b¶n ®å ®Þa h×nh tû lÖ 1/500, 1/1000, 1/2000, 1/5000

§ç V¡N THÕ

LíP c®_t® b_49

– Côc ®o ®¹c vµ Côc b¶n ®å

Đề tài “Thành lập bình đồ ảnh vùng đồi núi và công tác đoán đọc điều vẽ ’’

Më ®Çu

Ch¬ng i: QUY TR×NH THµNH LËP B×NH §å

¶nh b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè







 2  y n

C¸c yªu cÇu kÜ thuËt vµ c¸c giai ®o¹n cña c«ng t¸c

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

2.3 - ChuÈn ®o¸n ®äc tæng hîp :

3 - C¸c ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

4 - Néi dung c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

*Ph¬ng ¸n chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å:

I. Môc ®Ých:

II. Yªu cÇu:

Tài liệu liên quan

Có thể bạn quan tâm

Tài liêu mới

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok

Đề tài “Thành lập bình đồ ảnh vùng đồi núi và công tác đoán đọc điều vẽ ’’

Më ®Çu

Ch­¬ng i: QUY TR×NH THµNH LËP B×NH §å

¶nh b»ng c«ng nghÖ ¶nh sè







 2  y n

C¸c yªu cÇu kÜ thuËt vµ c¸c giai ®o¹n cña c«ng t¸c

®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

2.3 - ChuÈn ®o¸n ®äc tæng hîp :

3 - C¸c ph­¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

4 - Néi dung c«ng t¸c ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

*Ph­¬ng ¸n chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å:

I. Môc ®Ých:

II. Yªu cÇu:

Tài liệu liên quan

Có thể bạn quan tâm

Tài liêu mới

AI tóm tắt

Giới thiệu tài liệu

Đối tượng sử dụng

Từ khoá chính

Nội dung tóm tắt

Giới thiệu

Về chúng tôi

Việc làm

Quảng cáo

Liên hệ

Chính sách

Thoả thuận sử dụng

Chính sách bảo mật

Chính sách hoàn tiền

DMCA

Hỗ trợ

Hướng dẫn sử dụng

Đăng ký tài khoản VIP

093 303 0098

support@tailieu.vn

Phương thức thanh toán

Theo dõi chúng tôi

Facebook

Youtube

TikTok

Ch¬ng i: QUY TR×NH THµNH LËP B×NH §å

3 - C¸c ph¬ng ph¸p ®o¸n ®äc ®iÒu vÏ

*Ph¬ng ¸n chuyÓn kÕt qu¶ ®iÒu vÏ lªn b¶n ®å: