Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6845:2001

Chia sẻ: Thảo điền | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:11

Thêm vào BST

Báo xấu

40
lượt xem 2
download

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6845:2001

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6845:2001 hướng dẫn việc đề cập khía cạnh môi trường trong tiêu chuẩn sản phẩm. TCVN 6845:2001 do Ban kỹ thuật tiêu chuẩn TCVN/TC 01 "Các vấn đề chung về tiêu chuẩn hóa" biên soạn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tiêu chuẩn Việt Nam TCVN 6845:2001

tcvn tIªu chuÈn vIÖt nam TCVN 6845 : 2001 ISO guide 64 : 1997 h−íng dÉn viÖc ®Ò cËp khÝa c¹nh m«i tr−êng trong tiªu chuÈn s¶n phÈm Guide for the inclusion of environmental aspects in product standards Hµ néi - 2001
Lêi nãi ®Çu TCVN 6845 : 2001 hoµn toµn t−¬ng ®−¬ng víi ISO guide 64 : 1997; TCVN 6845 : 2001 do Ban kü thuËt tiªu chuÈn TCVN/TC 01 "C¸c vÊn ®Ò chung vÒ tiªu chuÈn ho¸" biªn so¹n, Tæng côc Tiªu chuÈn §o l−êng ChÊt l−îng ®Ò nghÞ, Bé Khoa häc, C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng ban hµnh. 2
TIªu chuÈn vIÖt nam tcvn 6845 : 2001 H−íng dÉn viÖc ®Ò cËp khÝa c¹nh m«i tr−êng trong tiªu chuÈn s¶n phÈm Guide for the inclusion of environmental aspects in product standards 1 Ph¹m vi ¸p dông 1.1 Tiªu chuÈn nµy ®Ò cËp ®Õn viÖc xem xÐt c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng trong tiªu chuÈn s¶n phÈm. Tiªu chuÈn nµy dµnh cho ng−êi biªn so¹n tiªu chuÈn; môc ®Ých cña tiªu chuÈn lµ a) nhËn thøc ®−îc lµ nh÷ng ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng theo c¶ hai h−íng cã lîi vµ bÊt lîi; b) m« t¶ mèi quan hÖ gi÷a tiªu chuÈn s¶n phÈm vµ m«i tr−êng; c) tr¸nh viÖc ®−a ra c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ dÉn tíi t¸c ®éng bÊt lîi cho m«i tr−êng; d) nhÊn m¹nh viÖc ®Ò cËp khÝa c¹nh m«i tr−êng trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tiªu chuÈn s¶n phÈm lµ rÊt phøc t¹p vµ ®ßi hái sù c©n nh¾c lîi Ých cña c¸c bªn cã liªn quan; e) khuyÕn c¸o sö dông hiÓu biÕt vÒ chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm vµ ¸p dông kÕt qu¶ khoa häc kü thuËt ®· ®−îc thõa nhËn khi ®Ò cËp c¸c khÝa c¹nh m«i tr−êng cña s¶n phÈm ®ang ®−îc tiªu chuÈn ho¸. 1.2 §Ó ®¹t ®−îc c¸c môc ®Ých ®· nªu trong 1.1, tiªu chuÈn nµy a) ®−a ra c¸c xem xÐt chung cÇn tÝnh ®Õn trong khi biªn so¹n tiªu chuÈn s¶n phÈm ®Ó ®¹t ®−îc sù c©n b»ng hîp lý gi÷a chøc n¨ng s¶n phÈm vµ c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng; b) m« t¶ c¸ch thøc mµ nh÷ng ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng trong c¸c giai ®o¹n cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm; 3
TCVN 6845 : 2001 c) ®−a ra c¸c chØ tiªu kü thuËt ®Ó ph©n ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm; d) chØ râ c¸c biÖn ph¸p nh»m gi¶m t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn m«i tr−êng do c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm g©y ra; §Ó ph¶n ¸nh tÝnh ®a d¹ng cña c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng mµ s¶n phÈm cã thÓ cã, tiªu chuÈn nµy ph¶i ®−îc bæ sung nh÷ng h−íng dÉn chuyªn ngµnh cô thÓ. 2 Tiªu chuÈn trÝch dÉn TCVN ISO 14001 : 1998 (ISO 14001 : 1996) HÖ thèng qu¶n lý m«i tr−êng - Quy ®Þnh vµ h−íng dÉn sö dông. TCVN ISO 14040 : 2000 (ISO 14040 : 1997 ) Qu¶n lý m«i tr−êng - §¸nh gi¸ chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm - Nguyªn t¾c vµ khu«n khæ. TCVN 6450 : 1998 (ISO/IEC Guide 2 : 1996) Tiªu chuÈn ho¸ vµ c¸c ho¹t ®éng cã liªn quan - ThuËt ng÷ chung vµ ®Þnh nghÜa. IEC Guide 109 : 1995 KhÝa c¹nh m«i tr−êng - §Ò cËp trong tiªu chuÈn s¶n phÈm kü thuËt ®iÖn. 3 §Þnh nghÜa Trong tiªu chuÈn nµy, ¸p dông c¸c ®Þnh nghÜa sau. 3.1 Ng−êi biªn so¹n tiªu chuÈn (standard writer) Ng−êi tham gia trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tiªu chuÈn. 3.2 KhÝa c¹nh m«i tr−êng (environmental aspect) YÕu tè cña c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña mét tæ chøc cã thÓ t¸c ®éng qua l¹i víi m«i tr−êng. Chó thÝch KhÝa c¹nh m«i tr−êng cã ý nghÜa lµ mét khÝa c¹nh cã hoÆc cã thÓ g©y t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn m«i tr−êng [TCVN ISO 14001 : 1998 (ISO 14001)] 3.3 T¸c ®éng m«i tr−êng (environmental impact) BÊt kú mét sù thay ®æi nµo g©y ra cho m«i tr−êng, dï lµ cã h¹i hoÆc cã lîi, toµn bé hoÆc tõng phÇn do c¸c ho¹t ®éng, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña mét tæ chøc g©y ra. [TCVN ISO 14001 : 1998 (ISO 14001)] 3.4 Chu tr×nh sèng (life cycle) C¸c giai ®o¹n phèi hîp vµ liªn quan víi nhau cña hÖ thèng s¶n phÈm, tõ viÖc thu thËp c¸c nguyªn liÖu th« hoÆc tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Õn viÖc th¶i bá cuèi cïng. [TCVN ISO 14040 : 2000 (ISO 14040)] 4
TCVN 6845 : 2001 3.5 Ng¨n ngõa « nhiÔm (prevention of pollution) Sö dông c¸c qu¸ tr×nh, c¸c ph−¬ng ph¸p thùc hµnh, vËt liÖu hoÆc s¶n phÈm ®Ó tr¸nh, gi¶m bít hay kiÓm so¸t « nhiÔm, ho¹t ®éng nµy cã thÓ bao gåm t¸i chÕ, xö lý, thay ®æi qu¸ tr×nh, c¬ chÕ kiÓm so¸t, sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tµi nguyªn vµ thay thÕ vËt liÖu Chó thÝch Lîi Ých tiÒm tµng cña ng¨n ngõa « nhiÔm bao gåm viÖc gi¶m bít c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng bÊt lîi, t¨ng hiÖu qu¶ vµ gi¶m chi phÝ. [TCVN ISO 14001 : 1998 (ISO 14001)] 3.6 Tiªu chuÈn s¶n phÈm (product standard) Tiªu chuÈn quy ®Þnh nh÷ng yªu cÇu mµ mét s¶n phÈm hoÆc mét nhãm s¶n phÈm ph¶i tho¶ m·n nh»m t¹o ra tÝnh tho¶ dông cña s¶n phÈm hoÆc nhãm s¶n phÈm ®ã. Chó thÝch 1 Mét tiªu chuÈn s¶n phÈm ngoµi nh÷ng yªu cÇu vÒ tÝnh tho¶ dông cã thÓ trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp quy ®Þnh thªm nh÷ng néi dung vÒ thuËt ng÷, lÊy mÉu, thö nghiÖm, bao gãi, ghi nh·n vµ, ®«i khi c¶ nh÷ng yªu cÇu ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. 2 Mét tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ toµn diÖn hoÆc kh«ng toµn diÖn, tuú thuéc vµo tiªu chuÈn ®ã quy ®Þnh toµn bé hoÆc chØ mét sè nh÷ng yªu cÇu cÇn thiÕt hay kh«ng. Theo khÝa c¹nh nµy, mét tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ ph©n ra c¸c tiªu chuÈn kh¸c nhau nh−: tiªu chuÈn vÒ kÝch th−íc, vËt liÖu vµ tiªu chuÈn kü thuËt. [TCVN 6450 : 1998 (ISO/IEC Guide 2)] 4 Xem xÐt chung 4.1 Mçi s¶n phÈm ®Òu cã mét sè t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng. Nh÷ng t¸c ®éng nµy cã thÓ xuÊt hiÖn t¹i mét vµi hoÆc tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n trong chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm vµ cã thÓ ë ®Þa ph−¬ng, khu vùc hoÆc trªn toµn cÇu, hoÆc lµ kÕt hîp cña c¶ ba n¬i trªn. 4.2 ViÖc dù ®o¸n hoÆc nhËn biÕt t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña s¶n phÈm lµ rÊt phøc t¹p vµ c¸c tho¶ thuËn th−êng thiÕu mèi quan hÖ nh©n - qu¶ vÒ m«i tr−êng. ViÖc cè g¾ng ®Ò cËp ®Õn t¸c ®éng ®· biÕt cã thÓ g©y hËu qu¶ ë tõng giai ®o¹n hoÆc tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cu¶ chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm. 4.3 MÆc dï cã nhiÒu khã kh¨n song t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña s¶n phÈm ph¶i ®−îc xem xÐt khi biªn so¹n tiªu chuÈn s¶n phÈm. Phßng ngõa « nhiÔm, b¶o tån nguån tµi nguyªn vµ nh÷ng c¸ch thøc kh¸c ®Ó gi¶m c¸c t¸c ®éng bÊt lîi ®Õn m«i tr−êng ph¶i ®−îc quan t©m. ViÖc sö dông ®óng dù ®Þnh vµ viÖc sö dông sai dù ®o¸n ®−îc cña s¶n phÈm còng ph¶i ®−îc xem xÐt. 4.4 T¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña s¶n phÈm ph¶i ®−îc c©n nh¾c víi c¸c yÕu tè kh¸c, nh− chøc n¨ng s¶n phÈm, tÝnh n¨ng, an toµn vµ søc khoÎ con ng−êi, chi phÝ, kh¶ n¨ng tiÕp thÞ vµ chÊt l−îng; ph¶i phï hîp luËt ph¸p vµ c¸c yªu cÇu chÕ ®Þnh . 5
TCVN 6845 : 2001 4.5 Do tèc ®é ®æi míi cao nªn viÖc so¸t xÐt tiªu chuÈn s¶n phÈm ph¶i ®−îc xem xÐt th−êng xuyªn, cã thÓ gi¶m ®¸ng kÓ t¸c ®éng m«i tr−êng bÊt lîi b»ng c¸ch ¸p dông c¸c kiÕn thøc míi. 4.6 NÕu c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm qu¸ kh¾t khe th× cã thÓ cã ¶nh h−ëng ngoµi dù ®Þnh tíi ®æi míi vµ c¶i thiÖn m«i tr−êng. 5 ¶nh h−ëng cña c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm ®Õn m«i tr−êng 5.1 Trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tiªu chuÈn s¶n phÈm, ®iÒu quan träng lµ ph¶i nhËn biÕt ®−îc c¸ch mµ s¶n phÈm cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng trong nh÷ng giai ®o¹n kh¸c nhau trong chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm. Trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, nh÷ng ®iÒu kho¶n ®Æc thï trong tiªu chuÈn s¶n phÈm sÏ x¸c ®Þnh nh÷ng khÝa c¹nh m«i tr−êng t−¬ng øng cô thÓ cho s¶n phÈm ®−îc ®Ò cËp trong tiªu chuÈn. §Ó tr¸nh viÖc sö dông vËt liÖu hoÆc n¨ng l−îng th¸i qu¸ hoÆc kh«ng hiÖu qu¶, c¸c ®iÒu kho¶n kh«ng cÇn chÆt chÏ qu¸ møc cÇn thiÕt so víi môc ®Ých cña s¶n phÈm trong suèt vßng ®êi mong muèn cña s¶n phÈm. Th«ng th−êng, c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn kh«ng chÆt chÏ th× dÉn ®Õn viÖc s¶n phÈm lu«n bÞ thay thÕ. 5.2 Khi quy ®Þnh c¸c yªu cÇu, nh− lµ c¸c yªu cÇu mang tÝnh m« t¶ hoÆc yªu cÇu vÒ tÝnh n¨ng, c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn sù lùa chän trong qu¸ tr×nh thiÕt kÕ vµ s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm míi hoÆc c¶i tiÕn s¶n phÈm. VÝ dô, trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm nh÷ng lùa chän nµy cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn a) ®Çu vµo vµ ®Çu ra liªn quan víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. b) ®Çu vµo vµ ®Çu ra liªn quan víi bao gãi, vËn chuyÓn, ph©n phèi vµ sö dông. c) c¸c ph−¬ng ¸n ®Ó t¸i sö dông vµ thu håi s¶n phÈm bao gåm t¸i chÕ hoÆc thu håi n¨ng l−îng cña mét s¶n phÈm còng nh− t¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng l¾p ®Æt l¹i, söa ch÷a hoÆc phôc håi mét s¶n phÈm. d) c¸c ph−¬ng ¸n ®Ó th¶i bá s¶n phÈm vµ chÊt th¶i kÌm theo. 5.3 C¸c t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña c¸c ph−¬ng ¸n nµy sÏ rÊt kh¸c nhau ®èi víi c¸c s¶n phÈm kh¸c nhau. Mäi s¶n phÈm sÏ kh«ng g©y ¶nh h−ëng nh− nhau ®Õn m«i tr−êng trong mäi giai ®o¹n cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm. 5.4 Th«ng th−êng, v× c¸c t¸c ®éng ®Õn m«i tr−êng cña s¶n phÈm cã mèi quan hÖ qua l¹i, nªn viÖc tuú tiÖn nhÊn m¹nh mét t¸c ®éng m«i tr−êng ®¬n lÎ cã thÓ lµm thay ®æi c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng trong c¸c giai ®o¹n kh¸c cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm hoÆc trong khÝa c¹nh kh¸c cña m«i tr−êng ë ®Þa ph−¬ng, khu vùc hoÆc trªn toµn cÇu. 6 §Çu vµo vµ ®Çu ra cÇn xem xÐt trong qu¸ tr×nh biªn so¹n tiªu chuÈn 6.1 T¸c ®éng m«i tr−êng cña s¶n phÈm ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch réng r·i th«ng qua c¸c ®Çu vµo ®−îc sö dông vµ c¸c ®Çu ra ph¸t sinh trong mäi giai ®o¹n cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm. Thay ®æi bÊt kú 6
TCVN 6845 : 2001 mét ®Çu vµo ®¬n lÎ nµo, còng nh− thay ®æi vËt liÖu vµ n¨ng l−îng sö dông, hoÆc lµm ¶nh h−ëng mét ®Çu ra ®¬n lÎ, ®Òu cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn c¸c ®Çu vµo vµ ®Çu ra kh¸c (Xem h×nh 1). 6.2 C¸c ®Çu vµo cã thÓ ®−îc chia thµnh hai lo¹i chÝnh : vËt liÖu vµ n¨ng l−îng 6.2.1 VËt liÖu ®Çu vµo tõ tiÕp nhËn nguyªn vËt liÖu th«, s¶n xuÊt, vËn chuyÓn (bao gåm ®ãng gãi vµ l−u kho), sö dông/ b¶o qu¶n, t¸i sö dông/t¸i chÕ, vµ th¶i bá s¶n phÈm cã thÓ g©y ra nh÷ng t¸c ®éng m«i tr−êng kh¸c nhau. VËt liÖu ®Çu vµo sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt còng cÇn ®−îc xem xÐt. Nh÷ng t¸c ®éng nµy cã thÓ bao gåm sù suy gi¶m nguån tµi nguyªn t¸i t¹o vµ kh«ng t¸i t¹o ®−îc, sö dông ®Êt ®Õn kiÖt quÖ, vµ m«i tr−êng hoÆc con ng−êi trong tiÕp xóc víi c¸c vËt liÖu nguy hiÓm. VËt liÖu ®Çu vµo cßn gãp phÇn t¹o ra r¸c th¶i, ph¸t th¶i vµo kh«ng khÝ, th¶i vµo nguån n−íc, vµ c¸c chÊt th¶i kh¸c. 6.2.2 N¨ng l−îng ®Çu vµo cÇn cho hÇu hÕt c¸c giai ®o¹n trong chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm. Nguån n¨ng l−îng bao gåm nhiªn liÖu ho¸ th¹ch, n¨ng l−îng h¹t nh©n, n¨ng l−îng thu håi tõ r¸c th¶i, thuû ®iÖn, ®Þa nhiÖt, n¨ng l−îng mÆt trêi vµ søc giã, vµ c¸c nguån n¨ng l−îng kh¸c. Mçi nguån n¨ng l−îng chøa mét tËp hîp c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng cña nã. 6.3 §Çu ra ®−îc t¹o ra trong chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm th«ng th−êng bao gåm chÝnh s¶n phÈm ®ã, s¶n phÈm trung gian vµ s¶n phÈm phô, khÝ th¶i, n−íc th¶i, vËt liÖu th¶i vµ c¸c chÊt th¶i kh¸c. 6.3.1 KhÝ th¶i th−êng ë d¹ng khÝ hoÆc h¬i n−íc hoÆc bôi th¶i vµo kh«ng khÝ. KhÝ th¶i c¸c chÊt ®éc, ¨n mßn, dÔ ch¸y, dÔ næ, cã tÝnh axit hoÆc cã mïi khã chÞu cã thÓ ¶nh h−ëng bÊt lîi ®Õn hÖ thùc vËt, hÖ ®éng vËt, con ng−êi, c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc v.v... hoÆc gãp phÇn vµo c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng kh¸c nh− lµm suy gi¶m tÇng ozon hoÆc h×nh thµnh s−¬ng mï. ChÊt th¶i kh«ng khÝ bao gåm khÝ th¶i ra tõ ®iÓm th¶i hay tõ nguån khuyÕch t¸n, khÝ th¶i ®· xö lý hay ch−a xö lý vµ khÝ th¶i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng b×nh th−êng hay bÊt b×nh th−êng. 6.3.2 N−íc th¶i bao gåm c¸c chÊt x¶ vµo nguån n−íc nh− nguån n−íc bÒ mÆt hoÆc nguån n−íc ngÇm. ViÖc x¶ c¸c chÊt dinh d−ìng hoÆc ®éc h¹i, ¨n mßn, phãng x¹, khã ph©n huû, tÝch tô hoÆc khö oxy cã thÓ lµm t¨ng t¸c ®éng m«i tr−êng bÊt lîi kÓ c¶ c¸c ¶nh h−ëng « nhiÔm ®a d¹ng kh¸c lªn hÖ sinh th¸i d−íi n−íc vµ t¹o sù phó d−ìng kh«ng mong muèn cña n−íc tù nhiªn. N−íc th¶i bao gåm n−íc x¶ ra tõ ®iÓm th¶i hay tõ nguån khuyÕch t¸n, n−íc th¶i ®· xö lý hay ch−a xö lý vµ chÊt th¶i trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng b×nh th−êng hay bÊt b×nh th−êng. 6.3.3 VËt liÖu th¶i bao gåm vËt liÖu r¾n hoÆc vËt liÖu láng hoÆc s¶n phÈm, bÞ th¶i bá. VËt liÖu th¶i cã thÓ ®−îc s¶n sinh ra trong mäi giai ®o¹n cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm. VËt liÖu th¶i lµ ®èi t−îng cho c¸c kü thuËt t¸i chÕ, xö lý, phôc håi vµ th¶i bá cã liªn quan ®Õn c¸c ®Çu vµo vµ ®Çu ra tiÕp theo, c¸c vËt liÖu nµy còng cã thÓ gãp phÇn vµo c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng bÊt lîi 6.3.4 C¸c chÊt th¶i kh¸c cã thÓ bao gåm sù ph¸t th¶i vµo ®Êt, tiÕng ån vµ rung ®éng, bøc x¹ vµ nhiÖt th¶i. 7
TCVN 6845 : 2001 Kü thuËt vµ chiÕn l−îc c¶i tiÕn - Duy tr× nguån tµi nguyªn - Ng¨n ngõa « nhiÔm - ThiÕt kÕ phï hîp víi m«i tr−êng Kh¸i niÖm/Nhu cÇu Tiªu chuÈn ThiÕt kÕ s¶n phÈm s¶n phÈm s¶n phÈm - Lùa chän vËt liÖu - HiÖu suÊt sö dông - Chøc n¨ng n¨ng l−îng - TÝnh n¨ng - HiÖu suÊt sö dông - An toµn vµ søc khoÎ vËt liÖu - Chi phÝ - B¶o d−ìng - M«i tr−êng - Kh¶ n¨ng th¸o l¾p - LuËt vµ c¸c yªu cÇu - T¸i chÕ - T¸i sö dông chÕ ®Þnh - v.v... - v.v... §Çu vµo Chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm §Çu ra - VËt liÖu Thu thËp nguyªn liÖu th« - S¶n phÈm - N¨ng l−îng VËn chuyÓn - KhÝ th¶i ChÕ t¹o - N−íc th¶i VËn chuyÓn - VËt liÖu th¶i Sö dông/T¸i sö dông/T¸i chÕ B¶o d−ìng - C¸c chÊt th¶i kh¸c VËn chuyÓn Th¶i bá T¸c ®éng m«i tr−êng - Suy gi¶m nguån tµi nguyªn - Suy gi¶m tÇng « z«n - H×nh thµnh s−¬ng mï - Phó d−ìng n−íc - BiÕn ®æi khÝ hËu - Thay ®æi m«i tr−êng sèng - Suy gi¶m sù ®a d¹ng sinh häc - v.v H×nh 1 − Mèi liªn hÖ gi÷a c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm vµ c¸c t¸c ®éng cña m«i tr−êng trong chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm 8
TCVN 6845 : 2001 7 Kü thuËt nhËn d¹ng vµ ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng 7.1 ViÖc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c xem c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn t¸c ®éng m«i tr−êng cña s¶n phÈm lµ phøc t¹p vµ cÇn xem xÐt cÈn thËn, cÇn tham kh¶o c¸c chuyªn gia. Mét sè kü thuËt tuÇn tù h−íng dÉn viÖc x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña s¶n phÈm. MÆc dï hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ nh÷ng kü thuËt nµy vµ nh÷ng h¹n chÕ cña chóng ®ßi hái kinh nghiÖm vµ kiÕn thøc s©u réng vÒ lÜnh vùc khoa häc m«i tr−êng, nh−ng viÖc nhËn thøc vÒ c¸c kü thuËt nµy vÉn cÇn mét sè hiÓu biÕt chung ®Ó xem c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ ¶nh h−ëng nh− thÕ nµo ®Õn t¸c ®éng m«i tr−êng cña s¶n phÈm 7.2 Mét vÝ dô cña kü thuËt nh− vËy lµ, §¸nh gi¸ chu tr×nh sèng (§GCTS), lµ ®èi t−îng cña tiªu chuÈn ho¸. §GCTS lµ mét kü thuËt ®Ó ®¸nh gi¸ c¸c khÝa c¹nh m«i tr−êng vµ c¸c t¸c ®éng tiÒm Èn cã liªn quan ®Õn s¶n phÈm, b»ng c¸ch • thu thËp c¸c d÷ liÖu kiÓm kª ®Çu vµo vµ ®Çu ra cã liªn quan cña mét hÖ thèng; • ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng tiÒm Èn cã liªn kÕt víi c¸c ®Çu vµo vµ ®Çu ra nµy; • diÔn gi¶i c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch kiÓm kª vµ c¸c pha t¸c ®éng cã liªn quan ®Õn ®èi t−îng nghiªn cøu. §GCTS nghiªn cøu c¸c khÝa c¹nh m«i tr−êng vµ t¸c ®éng tiÒm Èn trong suèt thêi gian tån t¹i cña s¶n phÈm (cã nghÜa lµ tõ khi ®−îc sinh ra ®Õn khi chÊm døt sù tån t¹i) tõ viÖc thu thËp nguyªn liÖu th« th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, sö dông vµ th¶i bá. Ph¹m trï chung cña c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng cÇn xem xÐt bao gåm viÖc sö dông c¸c nguån tµi nguyªn, søc khoÎ con ng−êi, vµ c¸c hËu qu¶ vÒ sinh häc. §GCTS cã thÓ hç trî cho • viÖc x¸c ®Þnh c¸c c¬ héi ®Ó c¶i thiÖn c¸c khÝa c¹nh m«i tr−êng cña s¶n phÈm t¹i c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm; • viÖc ra quyÕt ®Þnh trong c¸c tæ chøc c«ng nghiÖp, tæ chøc thuéc chÝnh phñ hoÆc tæ chøc phi chÝnh phñ (vÝ dô nh− c¸c quyÕt ®Þnh vÒ kÕ ho¹ch chiÕn l−îc, møc ®é −u tiªn, vÒ thiÕt kÕ hoÆc thiÕt kÕ l¹i s¶n phÈm hoÆc quy tr×nh; • viÖc lùa chän c¸c chØ b¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng m«i tr−êng t−¬ng øng, bao gåm c¶ c¸c kü thuËt ®o; vµ • tiÕp thÞ (vÝ dô nh− c¸c tù c«ng bè vÒ m«i tr−êng, c¸c ch−¬ng tr×nh d¸n nh·n sinh th¸i hoÆc lµ c«ng bè s¶n phÈm th©n thiÖn víi m«i tr−êng). TCVN ISO 14040 : 2000 (ISO 14040) cho thÊy r»ng §GCTS vÉn ë thêi kú ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Mét sè giai ®o¹n cña kü thuËt ®¸nh gi¸ chu tr×nh sèng nh− ®¸nh gi¸ t¸c ®éng vÉn trong thêi kú ph«i thai. C«ng viÖc xem xÐt cÇn ph¶i thùc hiÖn vµ c¸c kinh nghiÖm thùc tÕ cÇn ®−îc thu thËp 9
TCVN 6845 : 2001 ®Ó ph¸t triÓn h¬n n÷a møc ®é thùc hµnh §GCTS. V× vËy, ®iÒu quan träng lµ c¸c kÕt qu¶ cña §GCTS cÇn ®−îc gi¶i thÝch vµ ¸p dông mét c¸ch thÝch hîp. 7.3 Mét vÝ dô kh¸c vÒ kü thuËt ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña s¶n phÈm lµ §¸nh Gi¸ T¸c §éng M«i Tr−êng (§GT§MT), ®−îc m« t¶ trong IEC Guide 109: 1995, phô lôc B "H−íng dÉn nguyªn t¾c ®¸nh gi¸ t¸c ®éng cña m«i tr−êng ®èi víi ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt ®iÖn" Theo IEC Guide 109, §GT§MT cã thÓ ®−îc sö dông ®Ó nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr−êng trong tiªu chuÈn s¶n phÈm. §iÒu nµy gióp cho viÖc thiÕt lËp ®Çy ®ñ h¬n c¸c yªu cÇu ®èi víi s¶n phÈm phï hîp víi m«i tr−êng, bao gåm sö dông, t¸i sö dông vµ th¶i bá thÝch hîp cho mçi s¶n phÈm. Nguyªn liÖu vµ c¸c chÊt ®−îc sö dông ®Ó lµm ra s¶n phÈm, ®Æc biÖt quan träng khi kÕt thóc thêi gian tån t¹i cña s¶n phÈm v× chóng cã liªn quan ®Õn viÖc t¸i chÕ vµ th¶i bá thÝch hîp s¶n phÈm . 7.4 Mèi liªn quan t−¬ng øng vµ gi¸ trÞ kü thuËt ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh vµ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng cña s¶n phÈm sÏ thay ®æi tuú thuéc vµo c¸c s¶n phÈm vµ bé phËn cña s¶n phÈm cã liªn quan. Bøc ph¸c ho¹ ch−a hoµn h¶o, hoÆc cßn mÐo mã vÒ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ sù kh«ng tho¶ hiÖp liªn quan ®Õn s¶n phÈm vÉn cã thÓ x¶y ra mét khi kü thuËt ¸p dông ch−a thÝch hîp hoÆc ë d¹ng v¾n t¾t. 8 Mèi quan hÖ gi÷a tiªu chuÈn s¶n phÈm víi kü thuËt vµ chiÕn l−îc nh»m c¶i thiÖn m«i tr−êng 8.1 Xem xÐt chung C¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm cã thÓ bao gåm c¶ hai mÆt t¹o thuËn lîi vµ c¶n trë viÖc c¶i thiÖn m«i tr−êng. Ngo¹i trõ nh÷ng lý do quan träng (vÝ dô søc khoÎ, an toµn hoÆc ®Æc tÝnh cña s¶n phÈm), tiªu chuÈn nªn, nÕu cã thÓ, tr¸nh viÖc quy ®Þnh vËt liÖu ®−îc dïng trong s¶n phÈm. ViÖc quy ®Þnh vËt liÖu cã thÓ c¶n trë ®æi míi vµ x©y dùng c¸ch thøc míi nh»m gi¶m t¸c ®éng m«i tr−êng bÊt lîi qua viÖc sö dông vËt liÖu thay thÕ. VÝ dô, c¸c ®iÒu kho¶n trong tiªu chuÈn s¶n phÈm kh«ng nªn lo¹i trõ viÖc sö dông thÝch hîp c¸c vËt liÖu thø cÊp vµ vËt liÖu t¸i chÕ. NÕu vËt liÖu ®−îc Ên ®Þnh, ph¶i xem xÐt viÖc sö dông vËt liÖu ®ã ¶nh h−ëng ®Õn m«i tr−êng trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña chu tr×nh sèng cña s¶n phÈm nh− thÕ nµo. Trong tiªu chuÈn s¶n phÈm, chiÕn l−îc vµ kü thuËt ®Ó c¶i thiÖn m«i tr−êng cã thÓ ®−îc tr×nh bÇy th«ng qua viÖc b¶o tån nguån tµi nguyªn, ng¨n ngõa « nhiÔm vµ thiÕt kÕ phï hîp víi m«i tr−êng. 8.2 B¶o tån nguån tµi nguyªn 8.2.1 Bªn c¹nh c¸c t¸c ®éng m«i tr−êng liªn quan ®Õn viÖc thu thËp vµ sö dông nguån tµi nguyªn, sù suy kiÖt nguån tµi nguyªn lµ mét vÊn ®Ò m«i tr−êng ®¸ng quan t©m. Sù suy kiÖt nguån 10
TCVN 6845 : 2001 tµi nguyªn liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh suy gi¶m nguån dù tr÷ tù nhiªn. Th«ng th−êng, nguån tµi nguyªn bÞ suy gi¶m cµng Ýt cµng tèt. Nh÷ng nguån tµi nguyªn cã thÓ t¸i t¹o l¹i cã thÓ bæ sung ®¸ng kÓ. VÝ dô l−îng c¸c sinh vËt, còng nh− nguån tµi nguyªn rõng vµ sù mµu mì cña ®Êt. Ho¹t ®éng cña con ng−êi cã thÓ ¶nh h−ëng ®Õn tèc ®é phôc håi c¸c quÇn thÓ sinh vËt vµ còng cã thÓ dÉn ®Õn sù suy kiÖt nghiªm träng. §èi víi nh÷ng nguån tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o, kh¶ n¨ng phôc håi ®−îc lµ thÊp so víi tuæi thä cña con ng−êi. VÝ dô, kho¸ng s¶n, nhiªn liÖu ho¸ th¹ch vµ tÝnh ®a d¹ng sinh häc cã thÓ ®−îc coi lµ nh÷ng nguån tµi nguyªn kh«ng thÓ t¸i t¹o. 8.2.2 Cã mét sè nghiªn cøu liªn quan ®Õn duy tr× n¨ng l−îng. Trong sè ®ã cã t¸c ®éng m«i tr−êng cña c¸c nguån n¨ng l−îng kh¸c nhau, hiÖu qu¶ duy tr× cña nguån ®−îc lùa chän, vµ sö dông hiÖu qu¶ n¨ng l−îng. Sù chuyÓn nh−îng møc th¶i c¸c chÊt th¶i träng yÕu liªn quan ®Õn m«i tr−êng cã thÓ cã gi÷a c¸c nguån n¨ng l−îng. 8.3 Ng¨n ngõa « nhiÔm 8.3.1 C¸c ho¹t ®éng d©n sinh vµ c«ng nghiÖp g©y ra ph¸t th¶i vµo kh«ng khÝ, ®Êt vµ/hoÆc n−íc. Mét sè biÖn ph¸p ®−îc chÊp nhËn nh»m gi¶m chÊt th¶i nµy, bao gåm gi¶m nguån th¶i, thay thÕ nguyªn liÖu, t¸i chÕ trong qu¸ tr×nh, t¸i sö dông, t¸i chÕ, vµ xö lý nh»m gi¶m nguy hiÓm vµ/hoÆc sè l−îng 8.3.2 Cã mét vµi lo¹i th¶i kh¸c cã thÓ dÉn ®Õn t¸c ®éng m«i tr−êng mµ hiÖn nay ch−a cã tho¶ thuËn mang tÝnh quèc tÕ vÒ ®Æc tÝnh vµ sù ®¸nh gi¸. C¸c t¸c ®éng nµy bao gåm sù thay ®æi khÝ hËu, suy yÕu tÇng «z«n, thay ®æi m«i sinh, t¸c ®éng ®Õn tÝnh ®a d¹ng cña sinh vËt vµ nh÷ng t¸c ®éng l©u dµi kh¸c. Khi ®−a ra nh÷ng vÊn ®Ò nµy, ng−êi biªn so¹n tiªu chuÈn ph¶i xem xÐt ®Õn nh÷ng kiÕn thøc chuyªn m«n chuyªn ngµnh vµ cã c¸c biÖn ph¸p ®Ò phßng. 8.4 ThiÕt kÕ phï hîp víi m«i tr−êng VÒ mÆt kü thuËt, khi thiÕt kÕ phï hîp m«i tr−êng cho c¸c lÜnh vùc s¶n phÈm kh¸c nhau còng lµ c¸c yÕu tè b¶o tån nguån tµi nguyªn vµ ng¨n ngõa « nhiÔm. Khi x©y dùng tiªu chuÈn s¶n phÈm, ng−êi biªn so¹n tiªu chuÈn ph¶i hiÓu biÕt c¸c kü thuËt nµy. VÝ dô, thiÕt kÕ phï hîp víi m«i tr−êng phèi hîp víi c¸c biÖn ph¸p mµ c¸c biÖn ph¸p nµy lµ mét phÇn kh¸i niÖm, nhu cÇu vµ thiÕt kÕ s¶n phÈm. ViÖc nghiªn cøu liªn quan ®Õn lùa chän vËt liÖu, hiÖu suÊt sö dông vËt liÖu vµ n¨ng l−îng, t¸i sö dông, b¶o qu¶n vµ thiÕt kÕ, th¸o l¾p vµ t¸i t¹o Chó thÝch Mét vµi th«ng tin vÒ thiÕt kÕ m«i tr−êng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp kü thuËt ®iÖn cã thÓ t×m thÊy trong IEC Guide 109 : 1995, phô lôc C "H−íng dÉn nguyªn t¾c thiÕt kÕ phï hîp m«i tr−êng cho ngµnh c«ng nghiÖp kü thuËt ®iÖn". __________________________ 11