môn đ ng v t có x
ộ
Bài ti u lu n ậ ể ươ
ậ
ng s ng ố
ả
ạ
Giáo viên gi ng d y: PGS-TS Nguy nễ Lân Hùng S nơ
ắ
ệ
ộ
t r n đ c và r n không
t Nam R n đ c Vi và cách phòng tránh ộ
ệ ắ
ắ
I. Phân bi đ cộ
II.
M t s lo i r n đ c Vi
t Nam
ộ ố ạ ắ
ộ
ệ
III.
Cách phòng tránh r n đ c
ộ
ắ
IV.
Công d ng c a r n đ c
ủ ắ
ụ
ộ
Nhóm 2:
v Tr nh Ng c Anh
v Nguy n Th Dung
ọ ị
v Bùi Th Thúy Hòa ị
v Phan Th Thu Huy n ị
ễ ị
v V ng Thu Ph
ề
ng ươ ươ
I. Phân bi
t r n đ c và r n ộ
ắ
ệ ắ không đ cộ 1. D a vào v y má: ự
ả
2. D a vào răng đ c ộ
ự
3. D a vào d ng v t c n ạ
ế ắ
ự
•
ắ
ế
ỉ
ộ
R n không đ cộ : không có tuy n n c và ọ không có răng đ c mà ch có răng hàm, nên khi c n đ l i ể ạ ắ v t c n hình ế ắ vòng cung, d u ấ răng đ u nhau, ề không th y 2
ấ
v t răng nanh.
ế
•
3. D a vào d ng v t c n ạ
ế ắ
ự
• R n đ c:
ắ
ộ
ế
ộ
ộ có răng đ c (hay ộ răng khóa). R n ắ đ c có hai tuy n n c và ọ hai răng đ c, do đó khi c n m ổ ắ trên xu ng có t ố ừ hình ch V ho c ặ ữ hình ch m than ấ song song và
th
ng đ l
i
ườ
ể ạ
hai v t răng
ế
nanh.
II. M t s lo i r n đ c Vi
t Nam
ộ ố ạ ắ
ộ
ệ
•
t là n i c ng c a h n ệ ế ệ
t Nam hi n bi ộ ắ ụ ủ ọ
ơ ư ố ồ ổ ộ ố
Vi ơ 200 loài r n thu c 69 gi ng, 8 h . Trong đó có 53 loài r n đ c g m 35 loài (15 ắ ộ gi ng) thu c h R n h Elapidae và 18 ọ ắ loài (8 gi ng) thu c h R n l c Viperidae. ộ ọ ắ ụ ố
• Phân b theo vùng đ a lý c a các loài r n ị
ố ủ
ỉ ở
ề
ề
ắ mi n ề mi n Nam và 22 loài ở t Nam có 5 loài đ c h u: ữ ặ ơ , R n l c hòn ắ ụ và R n l c ắ ụ
đ c cũng khác nhau: 12 loài ch ộ B c, 19 loài ch ỉ ở ắ c hai mi n. Vi ệ ả R n c p nia, Đ n xanh l ẻ ạ ắ s nơ , R n l c trùng khánh tr ắ ụ ng s n. ơ ườ
M t s đ i di n r n đ c
ộ ở
ộ ố ạ Vi
ệ ắ t Nam
ệ
B Có v y Squamata:
ộ
ả
1. H R n l c
ọ ắ ụ Viperidae
•. Đ u nh , hình tam giác, có ph v y nh ỏ
ủ ả ỏ
•. Trung gian gi a mũi và m t có h má.
ầ ặ ho c có l n v y l n ẫ ả ớ
ữ ắ ố
tr ố
•. Răng đ c l n, ọ
c hàm, cong, ng trong răng . ộ ớ ở ướ ở d n n c đ c thông ộ ẫ
Ắ
R N L C XANH Ụ Trimeresurus stejnegeri
•
•
Ắ
R N L C TRÙNG KHÁNH Ụ Protobothrops trungkhanhensis
• Phân b :ố
• Cho đ n nay ế loài này m i ớ c ch đ ỉ ượ phát hi n ệ ở khu b o t n ả ồ thiên nhiên Trùng Khánh (Cao B ng), ằ đ cao 500 ở ộ
- 700m so
v i m c
ự
ớ
n
c bi n
ướ
ể .
Ụ Ề
R N L C MI N NAM Ắ Viridovipera vogeli
c
ề
• M t s c ộ ọ ph n tr ng ầ ở ắ b ng th nh ỉ ụ tho ng đ ượ ả vi n màu cam. Đôi khi con đ c có ự đ ng s c ọ tr ng sau m t. Đuôi có màu nâu đ ỏ
ườ ắ ắ
nh t. ạ
Ắ
R N L C NÚI Ụ Ovophis monticola
ặ ư ạ ẫ ữ
ơ
• M t l ng nâu nh t hay nâu th m có nh ng v t ế l n màu nâu ớ th m h n x p không đ u. Hai bên n có s nh ng v t ế nh . M t b ng màu
ẫ ế ề ườ ữ ỏ ặ
ụ
tr ng hay ắ
vàng.
Ắ
Ụ
Ế
R N L C MŨI H CH Deinaglistrodon acutus
• Mõm kéo dài ra ướ
c và
ụ
ữ
ặ
phía tr h ng lên trên ướ thành m t ph n ầ ộ ph . M t l ng ặ ư màu nâu v i ớ nh ng v t màu ệ đen thành hình ch X. M t ữ b ng có nh ng ụ ữ v t l n màu ế ơ đen.
Ắ Ụ Ừ
R N L C S NG Trimeresurus cornutus
ầ
ặ ả
ặ ư ể ừ
• M t trên đ u ph ủ v y nh , có v y ả ỏ trên m t phát ắ tri n thành cái s ng. M t l ng màu nâu xám có 2 dãy v t s m l n, các v t này ớ th nhau thành v ch ạ ngang; m t b ng ặ ụ màu tr ng có
ế ẫ ế ng n i v i ố ớ ườ
ắ
nh ng v t ch m ữ ế ấ
nâu.
Ắ
Ụ
Ầ
Ạ
R N L C Đ U B C Azemiops feae
ắ
ọ ộ
• Đ u h i d t, phân ơ ẹ ầ t v i c ; mõm bi ệ ớ ổ r ng và ng n. Có 1 ộ t m má. Con ng i ươ ấ là m t khe d c. Trên đ u có 2 v ch đen ạ ầ l n ch y d c, đôi ọ ớ x ng nhau qua m t ứ ộ ng màu tr ng đ ắ ườ phía h ng, h p ẹ ở ồ tr c, m r ng ở ộ ở ướ phía sau. L ng xám ư đen, có nh ng v ch ữ
ạ
ạ
tr ng h ng ch y ạ ắ ồ
ngang. S ng trên các ố
vùng núi cao lên t i ớ
1.000 m, Vi t Nam, ở ệ
phân b Cao ố ở
B ng, Vĩnh Phú, ằ
L ng S n. ạ ơ
2.H R n h Elapidae
ọ ắ
ổ
• Đ u hình b u d c, không phân bi ụ
ầ ệ
ấ
• Thi u t m gian đ nh, t m má và h má.
t rõ v i ớ ầ c , trên đ u có ph v y hình t m ghép sát ủ ả ầ ổ vào nhau.
• Trong b răng th ộ
ế ấ ấ ố ỉ
ườ
ộ ớ
phía hàm trên. Móc đ c th các răng khác và có rãnh ho c hình ng. hai ng có hai móc đ c ộ ở ng l n h n h n ẳ ơ ườ ố ặ
ng, c p nia nam, r n c p nia b c, r n ắ ạ
ạ ắ ắ ẻ ắ ổ
t Nam có 9 loài: c p nia Vi • H R n h ổ ở ệ ọ ắ th ắ ạ ườ c p nong, r n h mang, đ n gai, r n h ổ ạ chúa, h mang xiêm. ổ
Ắ
Ạ
R N C P NIA NAM Bungarus semifasciatus
• D c thân là nh ng
ọ
ữ ắ
ng phân b trên ườ
ớ
khoanh đen tr ng xen k ; khoanh đen không ẽ vòng qua thân b ng ụ ,trên đuôi .Các v y ả ẻ màu đen riêng l th ố các khoanh màu tr ng ắ n i n i ti p v i ph n ầ ở ơ ố ế b ng màu tr ng. Đ u ầ ắ ụ r n màu đen xám, ắ phía trên hai bên
mi ng màu sáng h n ệ ơ
m t chút. ộ
Ắ
R N C P NONG Ạ Bungarus fasciatus
ặ ề
ả
ạ
• Đ u l n và ng n, ít phân ắ ầ ớ ng đ i t v i c , m t t bi ố ắ ươ ệ ớ ổ ng nh và tròn, thân th ườ ỏ n ng n , đuôi ng n, mút ắ đuôi tròn, gi a s ng l ng ư ố ữ có m t g d c r t rõ. ộ ờ ọ ấ Hàng v y s ng l ng hình ư ố sáu c nh, l n h n v y ả ơ ớ bên. Thân có hình h i 3 ơ c nh, có khoanh đen và ạ vàng xen k , các khoanh ẽ x p x b ng nhau, vòng ỉ ằ quanh c b ng.
ấ
ả ụ
Ạ
Ầ
Ỏ
R N C P NONG Đ U Đ Ắ Megaerophis flaviceps
•
ầ ủ
ỏ
ị
ữ
ố
Đ u và đuôi c a r n màu đ sáng, ắ thân ch c n ch và ắ đen bóng. Có nh ng đ m nh ỏ ố màu tr ng ch y ạ ắ d c theo s ng ọ l ng và hai bên ư thân. Ph n tr ng ắ ầ c a b ng m r ng ở ộ ủ i nh ng chi c t ế ớ v y đ u tiên trên ả ụ ữ ầ
thân. Ph n chót ầ
đuôi màu đ . ỏ
Ắ
ạ
R N H CHÚA Ổ Ophiophagus hannah c ạ ng đ i ng n,
ả ắ
ầ ươ
ượ ắ
ố
ằ ơ ẹ
ụ
ắ
ư
ề
c có hoa văn hình
ở ổ
• Có kh năng b nh c song không b nh to đ ổ ng. Đ u t b ng r n h mang th ườ ổ h i d p. L ng r n tr ng thành màu vàng l c hay ưở ư nâu, nhi u khi màu đen chì.Con non,l ng màu đen v i nhi u v ch ngang sáng, ạ ề ớ c,màu ch V ng ượ
ữ
vàng nh t.ạ
R N H MANG TH
NG
Ổ
Ắ
ƯỜ
Naja naja
• Đ u r ng,h i d p.L ng ơ ẹ ụ
ầ ộ ư
ặ ẫ ồ
ơ
ữ ặ
ạ ạ
ặ
ặ ổ ắ
màu vàng l c, nâu th m hay đen ho c ặ đ ng màu ho c có nh ng v ch ngang đ n ạ ho c kép sáng màu.Hoa văn c có 2 ở ổ d ng,c bao gi cũng ờ ổ b nh theo chi u ề ngang.D a vào hoa văn ự m t, c ,l ng đ c bi t ệ ổ ư khi r n b nh c ,chia ạ thành hai phân loài: h ổ
mang Trung Qu c và ố
h mang m t m t kính ắ ổ ộ
có g ng ọ
Ố
ầ
ặ ạ
ấ ẽ ớ
ấ
ư
R N LÁ KHÔ Đ M Ắ Elaps atrofrontalis • Đ u màu đen nâu nh t, ạ thân có màu cam đ m ậ ho c nâu đ nh t. Hoa ỏ văn trên thân là nh ng ữ ch m l n riêng r cách xa nhau bên hông, các ch m tròn l n không đ u ề ớ nhau, trên s ng l ng có ố hoa văn xo n màu đen, ắ s c đen trên l ng ho c không có hoa văn gì trên thân. Ph n chân và chóp
ư ặ ọ
ầ
đuôi có m t khoanh màu ộ
đen.
3.H r n bi n Hydrophiidae
ọ ắ
ể
• Đ u không phân hóa rõ, đuôi d p
ẹ ầ
• Răng đ c có rãnh d n n c ọ
bên thành mái chèo.
ẫ ộ
Ẻ
R N Đ N B NG VÀNG Ụ Ắ Enhydrina coerulescen
ộ ữ ự
ệ ể
ệ
• Có s pha tr n gi a màu vàng và đen rõ r t và không có nhóm đ phân t loài này. Hoa văn bi thay đ i đa d ng; ph n ầ ạ l n là màu vàng và đen, ớ cũng có vài con màu nâu. Mõm dài, thân r t d p.
ổ
•
ấ ẹ
ộ t, Phan Rí, mũi t Nam phân b Vi ố Ở ệ vùng bi n trung b – ể Phan Thi ế
Kê Gà, Vũng Tàu
Ẻ
Ạ
R N Đ N C P NONG Ắ Hydrophis fasciatus ụ
ỏ ầ
c ướ
ư
ữ ộ
• Ph n b ng nh , các v y trên đ u phình ầ ả r ng đ u đ n, nh ng ữ ặ ề ộ c m tr v y ả ở ằ r ng và đ u hình tam ầ ộ giác. Vài loài Hydrophis r t to, ấ nh ng đ n c p nong ạ ẻ Hydrophis fasciatus là m t trong nh ng loài có đ u r t nh ỏ ầ ấ c m nh và thân tr ướ
ả
mai.
Ỏ
Đ N MẺ Enhydrin bengalensis
ụ ườ
ả bìa m t đ n bìa ắ ế ả
c ướ ắ
ả ả
ề
• Thân hình tr tròn,d p ẹ phía sau. Đ ng kính m t g n b ng kho ng ằ ắ ầ cánh t ừ mi ng.Có 1 v y tr ệ m t, m t v y sau m t,7 ộ ả ắ v y mép trên, 1 v y thái ả ng, 48 hàng v y d ươ quanh c .M t l ng màu ổ ặ ư xanh xám có nhi u vòng xám đ m v t qua thân ắ ch m đên ngang hông,
ậ
ấ
phía sau b ng màu ụ
tr ng.ắ
III. Cách phòng tránh r n đ c
ộ
ắ
1. Tìm hi u v n c đ c c a r n ề ọ
ộ ủ ắ
ể
•. Tuy n đ c c a r n do tuy n n
ế ế ộ ướ c b t ọ
môi trên bi n đ i thành. ế ủ ắ ổ
ố ồ ấ
ệ ớ
ạ ọ ấ ể
ế
ệ
•. N c r n có ngu n g c là protein có c u ọ ắ trúc đ c bi t v i polipeptit và enzim, có ặ ho t tính sinh h c r t m nh, có th phá ạ bào máu làm đông máu và h y các t ủ t c các mao m ch, ho c gây tê li t hô ạ ắ h p ho c xu t huy t n i t ng v i m t ộ ớ ấ l ượ
ặ ế ộ ạ
ấ ặ ng r t nh . ỏ ấ
2. Cách s c u khi r n c n
ơ ứ
ắ
ắ
•
ế i ch ỗ ứ ạ
c h t xem xét tri u ch ng t ắ
ð R n đ c hay r n không đ c.
Tr ướ ệ nh : d u răng, phù n , màu s c vùng da ề ư ấ b c n... ị ắ
ắ ắ ộ ộ
• Th hai, d a vào tri u ch ng toàn thân
ự ứ ứ ệ
.
Cách x trí n n nhân b r n c n
ị ắ
ử
ắ
ạ
•
•
Tr n an tinh th n n n nhân . ạ ầ ấ
đi l ự ạ i. B t đ ng ấ ộ
•
Không đ b nh nhân t ể ệ v trí b c n. ị ắ ị
ng ệ ươ
ể ơ ở ằ ờ
ở
V n chuy n b nh nhân b ng ph ậ ti n đ n c s y t đ ng th i duy trì băng ế ồ ế ệ ép, b t đ ng. N u b nh nhân khó th thì ệ ế ấ ộ hô h p nhân t o. ấ ạ
• Không nên s d ng các bi n pháp
ử ụ ệ
sau: garô, r ch v t c n, hút n c đ c,… ế ắ ạ ọ ộ
3.Cách phòng tránh r n c n
ắ
ắ
•
c th i gian ho t đ ng c a ắ ượ ạ ộ ủ ờ
•
N m b t đ ắ r n.ắ
ủ ặ ầ
•
Khi đi r ng nên đi ng, m c qu n dài, đ i ộ ừ mũ vành r ng,... ộ
ắ ắ ể ả ắ ắ
•
Không b t r n, trêu r n k c khi r n đã ch t.ế
ườ ọ
•
Th ự nhà tránh t o n i trú n cho r n. ắ ơ ng xuyên d n d p khu v c quanh ẹ ẩ ạ
ể ị ắ
ắ trong l i dân chài ườ i ho c dây Đ tránh b r n bi n c n, ng ể không nên b t r n ướ ắ ắ ở ặ
câu.
IV. Công d ng c a r n đ c
ủ ắ
ụ
ộ
•
ổ ố ữ ệ
ị ắ là thu c b ch a nh ng b nh ữ t, bán thân b t ấ ệ t, ch a nh t đ c, b ị ọ ộ ữ ử ắ
•
Th t r n th n kinh đau nh c,tê li ầ ứ to i, các c n co gi ậ ơ ạ c m tr n m t mi ng méo, kh phong ệ ả th p, đ nh kinh gi m. ả ấ ợ ị
ề ớ
ư
•
ậ ắ dùng ph i h p v i nhi u v M t r n ị ố ợ thu c khác đ ch a ho, đau l ng, nh c ứ ữ ể ố đ u khó ch a. ữ ầ
ộ
Xác r nắ có tác d ng sát trùng, tan m ng, ụ gh … tr đau c h ng, l ẻ ở ổ ọ ị
ế ự ư ấ ả ớ ữ ế ố
ế
ộ có tác d ng c ch s phát • N c r n đ c ứ ụ ọ ắ bào ung th , gi m tri n c a m t s lo i t ộ ố ạ ế ủ ể huy t áp, thu c xoa dùng ch a th p kh p, viêm c .N c đ c ch t o kháng huy t thanh ế ạ ộ ơ ọ cho v t r n c n. ế ắ ắ
