Tiểu luận môn Tài chính tiền tệ: Chiến lược thâm nhập của các công ty đa quốc gia vào các nước đang phát triển và các hình thức thủ đoạn “chuyển giá” của các công ty này ở các nước nhận đầu tư

B GIÁO D C VÀ ĐÀO T O

Ộ

Ụ

Ạ

TR

NG Đ

NG

ƯỜ

I Ạ H CỌ NGO I TH

Ạ

ƯƠ

----------

TI U LU N MÔN Ậ

Ể

TÀI CHÍNH TI N TỀ

Ệ

Đ

: Chi n l

c thâm nh p c a các công ty đa qu c gia vào các n

tàiề

ế ượ

ậ ủ

ố

ướ c

đang phát tri n và các hình th c th đo n “chuy n giá” c a các công ty này ủ ạ

ứ

ủ

ể

các n

c nh n đ u t

ở

ướ

ậ ầ ư.

Giáo viên h ướ ng d n: ẫ Ths. Nguy n Th Lan ễ ị

ệ : Nhóm SV th c hi n ự

ng 1211510066 118 50% Nguy n Hà Th ễ ươ

1211510078 138 50% Ph m Th Hoàng Y n ế ạ ị

Hà N i,ộ 9/2013

DANH M C CÁC KÍ HI U

Ụ

Ệ

Doanh nghi pệ

MNC

Công ty đa qu c gia

ố

FDI

V n đ u t

tr c ti p ầ ư ự ế

ố

UBND

y ban nhân dân

Ủ

ĐTNN

Đ u t

c ngoài

ầ ư ướ

TNDN

Thu nh p doanh nghi p ệ

ậ

H p đ ng công ngh

ợ

ồ

ệ

APA

ng pháp tính giá

ươ

L I M Đ U Ờ Ở Ầ

Đ i v i n n kinh t

i hi n nay, không ai không nh n th y r ng

ố ớ ề

th gi ế ế ớ

ấ ằ toàn

ệ

ậ

t y u, đang và đã t o ra nh ng c h i không h nh

c u hóa ầ

là m tộ quá trình t

ấ ế

ơ ộ

ữ

ề

ạ

ỏ

cho các n

đang phát tri n h i nh p. Bên c nh nh ng l

i ích

ướ

c có n n kinh t ề

ế

ữ

ể

ậ

ạ

ộ

ợ

mà toàn c u hoá mang l

i, chính nó cũng đang đ t ra cho các n

c đang phát

ầ

ạ

ặ

ướ

tri n nh ng thách th c và nguy c h t s c to l n. M t trong s đó xu t phát t

ơ ế ứ

ữ

ứ

ể

ấ

ớ

ộ

ố

ừ

ho t đ ng kinh doanh c a các công ty ĐQG trên th gi

ạ ộ

ế ớ

ủ

Các công ty đa qu c gia (MNC

s) đ

ố

ượ

c thành l p nhi u n i trên th gi ề

ế ớ ớ i v i

ậ

dòng v n FDI luân chuy n m nh. V i vi c t

do hóa th

ng m i, các công ty

ệ ự

ể

ạ

ố

ớ

ươ

ạ

này đã góp ph n t o ra s d ch chuy n dòng v n gi a các qu c gia, gi a các t

ầ ạ

ự ị

ữ

ể

ố

ổ

ch c trên th gi

i, t o ra s cân b ng trong ngu n tài chính gi a các n

c phát

ế ớ ạ

ữ

ứ

ự

ằ

ồ

ướ

tri n và các n

c đang phát tri n, đ ng th i làm t ng s n l

ng th gi

i tăng

ể

ướ

ả ượ

ể

ồ

ờ

ổ

ế ớ

lên m t l

ộ ượ

ng đáng k . ể

Tuy nhiên, bên c nh nh ng m t tích c c đó, ho t đ ng c a các công ty đa

ạ ộ

ự

ủ

ữ

ạ

ặ

qu c gia cũng mang l

i không ít nh ng tiêu c c mà n i b t trong đó là hành vi

ố

ạ

ổ ậ

ữ

ự

“chuy n giá” nh m tr n tránh nghĩa v đ i v i Nhà n

c và thâu tóm doanh

ụ ố ớ

ể

ằ

ố

ướ

nghi p n ệ

c s t ướ ở ạ

ự i. Có th nói, tình hình chuy n giá đã và đang là m t th c ể

ể

ộ

tr ng đáng báo đ ng

các n

ạ

ộ

ở

ướ

ố c đang phát tri n hi n nay. Các công ty đa qu c

ể

ệ

i m i hình th c, gây thi

t h i không

gia ti n hành ho t đ ng chuy n giá d ạ ộ

ể

ế

ướ

ứ

ọ

ệ ạ

nh cho n

ỏ

ướ

c ti p nh n đ u t ậ

ầ ư

ế

ệ và c n tr s phát tri n c a các doanh nghi p

ể ủ

ở ự

ả

trong n

c.ướ

V i m c đích tìm hi u v v n đ mang tính th i s và nhi u b t c p này,

ấ ậ

ờ ự

ề ấ

ụ

ề

ể

ớ

c thâm nh p c a các

nhóm chúng em đã ch n đ tài nghiên c u: ọ

ứ “Chi n l

ế ượ

ề

ậ ủ

công ty đa qu c gia vào các n ố

ướ

ủ ạ c đang phát tri n và các hình th c th đo n

ứ

ể

các n

“chuy n giá” c a các công ty này ủ

ể

ở

ướ

ậ ầ ư . c nh n đ u t ”

Do l

ng ki n th c và th i gian có h n nên bài ti u lu n c a chúng em còn

ượ

ậ ủ

ứ

ế

ể

ạ

ờ

nhi u thi u sót, r t mong nh n đ

c hoàn

ậ ượ ự

c s góp ý c a cô đ bài vi ủ

ể

ề

ế

ấ

t đ ế ượ

thi n h n.

ệ

N I DUNG

Ộ

I. Chi n l

c thâm nh p c a các công ty vào các n

c đang phát tri n

ế ượ

ậ ủ

ướ

ể

1. Khái ni m công ty đa qu c gia

ố

ệ

Công ty đa qu c gia th ng đ c vi ố ườ ượ t t ế ắ ặ t là MNC (Multinational corporration) ho c

MNE (Multinational enterprises) là khái ni m đ ch các công ty s n xu t hay cung c p d ch ệ ể ả ấ ấ ỉ ị

ít nh t hai qu c gia. Các công ty đa qu c gia l n có ngân sách v t qua ngân sách cu v ụ ở ấ ố ố ớ ượ ả

nhi u qu c gia. Các công ty đa qu c gia có th nh h ng l n đ n m i quan h qu c t và ể ả ề ố ố ưở ố ế ế ệ ớ ố

các n n kinh t ề ế ầ qu c gia. Các công ty đa qu c gia đóng vai trò l n trong quá trình toàn c u ố ố ớ

hóa.

Ban đ u, các công ty đa qu c gia cũng đ c thành l p t i m t qu c gia t c là công ty ầ ố ượ ậ ạ ứ ộ ố

qu c gia. Công ty qu c gia này mang qu c t ch c a m t n vào công ty này ố ị ộ ướ ủ ố ố c và v n đ u t ố ầ ư

b n n i. Công ty qu c gia này kinh doanh ngày thu c quy n s h u c a các nhà t ề ở ữ ủ ộ ư ả c s t ướ ở ạ ố

ấ càng phát tri n và hàng hóa, d ch v do công ty này s n xu t ra ngày càng nhi u và ch t ụ ể ề ả ấ ị

ng. Vì v y mà nhu c u m r ng th tr ng tiêu th các s n ph m c a công ty là t l ượ ở ộ ị ườ ậ ầ ụ ủ ả ẩ ấ ế t y u.

, th tr ng các n c lân c n hay các n c có nhu c u s n ph m c a công ty tr Lúc b y gi ấ ờ ị ườ ướ ậ ướ ầ ả ủ ẩ ở

nên th t h p d n. Các công ty này s b t đ u ti n hành m r ng th tr ẽ ắ ầ ậ ấ ở ộ ị ườ ế ẫ ụ ả ng tiêu th s n

ph m sang các th tr ng này b ng cách xu t kh u các s n ph m. Th tr ng ngày càng đ ị ườ ẩ ị ườ ằ ấ ẩ ả ẩ ượ c

m r ng vì v y mà các công ty b t đ u nghĩ đ n vi c m r ng s n xu t kinh doanh sang các ế ắ ầ ở ộ ở ộ ệ ậ ả ấ

n ướ c lân c n, các n ậ ướ ể c mà có nhu c u s n ph m c a công ty nhi u. Do quá trình phát tri n ầ ả ủ ề ẩ

th tr ng tiêu th , các công ty này tìm đ c các ngu n nguyên li u và nhân công có chi phí ị ườ ụ ượ ệ ồ

th p h n t i qu c gia mà công ty trú ng . Vì v y mà công ty s ti n hành xây d ng các chi ơ ạ ấ ẽ ế ụ ự ậ ố

nhánh hay các công ty con t i các qu c gia mà có nh ng l ạ ữ ố ợ ậ i th so sánh v chi phí nguyên v t ế ề

li u, nhân công đ u vào nh m tìm ki m m c l ứ ợ ệ ế ầ ằ ầ i nhu n ngày càng cao. Nh v y do nhu c u ư ậ ậ

phát tri n và m r ng th tr ở ộ ị ườ ể ả ng c a mình mà các công ty này đã th c hi n ho t đ ng s n ạ ộ ủ ự ệ

xu t kinh doanh trên đ a bàn r ng l n và v ấ ộ ớ ị ượ t ra kh i biên gi ỏ ớ ủ i c a m t qu c gia nên đ ố ộ ượ c

g i là công ty đa qu c gia. ọ ố

Công ty đa qu c gia bao g m công ty m FDI ra m t n ẹ ở ộ ướ ố ồ c, và th c hi n các đ u t ệ ầ ư ự

n c ngoài đ hình thành các công ty con. Các công ty m con này nh h ng l n nhau và ướ ể ẹ ả ưở ẫ

cùng chia s ki n th c, ngu n l c và trách nhi m l n nhau. ồ ự ẻ ế ứ ệ ẫ

2.M c tiêu t

hâm nh p và hình th c thâm nh p th tr

ng c a các Công ty đa

ụ

ị ườ

ứ

ậ

ủ

qu c gia vào các n

c đang phát tri n

ố

ướ

ể

2.1. M c tiêu xâm nh p th tr ị ườ ng ụ ậ

ng đa qu c gia là hình th c đ c bi t c a phát tri n, nghĩa là công ty Xâm nh p th tr ậ ị ườ ứ ặ ố ệ ủ ể

tìm cách gia tăng th ph n c a s n ph m hi n th i trên th tr ầ ủ ả ị ườ ệ ẩ ờ ị ư ng qu c gia đó b ng cách đ a ằ ố

ra m t chi n l c marketing h n h p tích c c và có hi u qu h n. ế ượ ộ ả ơ ự ệ ỗ ợ

V i m c tiêu tăng s l ng m i v đ i v i khách hàng hi n t ố ượ ụ ớ ạ ụ ố ớ ệ ạ ủ i, thu hút khách hàng c a

các đ i th c nh tranh và nh ng khách hàng m i công ty s ph i gia tăng n l c marketing ủ ạ ỗ ự ữ ẽ ả ố ớ

nh : Đ a ra chi n d ch qu ng cáo m i h u hi u, nhân r ng s c a hàng, các đi m bán và ớ ữ ố ử ư ư ế ệ ể ả ộ ị

i tiêu th t i qu c gia đó, gi m giá hay bán tr ch m, không ng ng tăng c m ng l ạ ướ ụ ạ ả ậ ừ ả ố ườ ấ ng ch t

ng s n ph m. l ượ ẩ ả

Nói chung t ấ ả t c các n l c marketing này đ u nh m gia tăng th ph n c a công ty trên ằ ầ ủ ỗ ự ề ị

th tr ng qu c gia đó và đó cũng chính là m c tiêu chính c a chi n l c xâm nh p th ị ườ ế ượ ụ ủ ố ậ ị

tr ườ ng qu c gia. ố

2.2.Hình th c thâm nh p th tr ng c a các Công ty đa qu c gia vào các n c đang ị ườ ứ ậ ủ ố ướ

phát tri n.ể

Nhi u nghiên c u cho th y vi c m r ng th tr ng ra n c ngoài là m c tiêu c a MNC ở ộ ị ườ ứ ề ệ ấ ướ ụ ủ

nh m khai thác t i u các ngu n l c đ s n xu t s n ph m đ c quy n mang tính qu c t ằ ố ư ồ ự ấ ả ể ả ố ế ; ề ẩ ộ

i nhu n đ c quy n, v a n l c gi m thi u các đe do c nh tranh do các đ i th v a đ thu l ừ ể ợ ừ ỗ ự ạ ạ ề ể ậ ả ộ ố ủ

áp đ t. Đ i phó v i nh ng thách th c này, MNC liên t c thâm nh p vào các n n kinh t ữ ứ ụ ề ặ ậ ố ớ ế ặ đ c

bi t là các n c đang phát tri n đ phát tri n th tr ng d i nhi u hình th c. ệ ướ ị ườ ể ể ể ướ ứ ề

2.2.1. Hình th c xu t kh u ứ ấ ẩ

ng qu c t Xu t kh u hàng hoá là hình th c đ u tiên c a quá trình thâm nh p th tr ầ ị ườ ứ ủ ấ ẩ ậ ố ế

thông qua ho t đ ng tiêu th nh ng hàng hoá đ c ra th tr ng bên ạ ộ ụ ữ ượ ả c s n xu t trong n ấ ướ ị ườ

ngoài. Ph n l n các doanh nghi p b t đ u m r ng th tr ng toàn c u b ng xu t kh u và ắ ầ ầ ớ ở ộ ị ườ ệ ầ ằ ấ ẩ

sau đó chuy n sang hình th c khác đ đáp ng nhu c u th tr ng c a mình. ị ườ ứ ứ ể ể ầ ủ

Đ c đi m chung l n nh t c a xu t kh u là vi c di chuy n s n ph m qua biên gi ể ả ấ ủ ể ệ ặ ấ ẩ ẩ ớ ớ ố i qu c

môi tr ng n gia, ph m vi ho t đ ng m r ng, ch u tác đ ng ph c t p c a nhi u y u t ị ứ ạ ủ ạ ộ ở ộ ế ố ề ạ ộ ườ ướ c

ngoài nh chính tr , pháp lu t, văn hoá, xã h i, đ a lý, khí h u. ư ậ ậ ộ ị ị

● Xu t kh u tr c ti p ự ế ẩ ấ

Xu t kh u tr c ti p là hình th c tham gia th tr ng qu c t khá ph bi n v i m i doanh ị ườ ự ứ ế ấ ẩ ố ế ổ ế ớ ọ

nghi p trên th gi ng n ế ớ ệ i, trong đó các doanh nghi p ti n hành đ a hàng hóa sang th tr ế ị ườ ư ệ ướ c

ngoài đ khai thác l i th so sánh gi a các qu c gia, nh m nâng cao l ể ợ ữ ế ằ ố ợ ạ i nhu n trong ho t ậ

đ ng kinh doanh. ộ

L i th đ i v i doanh nghi p xu t kh u tr c ti p ế ố ớ ự ế : ệ ấ ẩ ợ

ng n c ngoài, do v y có th n m b t đ Doanh nghi p tr c ti p ti p xúc v i th tr ế ị ườ ự ệ ế ớ ướ ể ắ ắ ượ c ậ

tình hình th tr ng, th ị ườ ườ ổ ủ ng xuyên c p nh t nh ng nhu c u m i và th hi u thay đ i c a ầ ị ế ữ ậ ậ ớ

t nh t nhu c u đó. khách hàng đ k p th i c i ti n s n ph m, th a mãn t ờ ả ế ả ể ị ẩ ỏ ố ấ ầ

Doanh nghi p xu t kh u có th ch đ ng đ i phó v i nh ng di n bi n trên t ng th ủ ộ ữ ừ ệ ể ễ ế ấ ẩ ố ớ ị

tr ng n c ngoài. ườ ướ

i nhu n không b Doanh nghi p không ph i ch u nh ng chi phí xu t kh u trung gian và l ữ ệ ả ấ ẩ ị ợ ậ ị

chia s nh hình th c xu t kh u gián ti p. ẻ ư ứ ế ấ ẩ

Đi m b t l ấ ợ ủ i c a hình th c xu t kh u tr c ti p ấ ự ế : ứ ể ẩ

Doanh nghi p ph i dàn tr i các ngu n l c c a mình trên ph m vi th tr ồ ự ị ườ ủ ệ ả ả ạ ớ ng r ng l n ộ

ng c nh tranh qu c t t h n và nhi u r i ro ph c t p h n, ph i ch p nh n môi tr ả ứ ạ ấ ậ ơ ườ ố ế ạ kh c li ố ệ ơ ề ủ

h n. ơ

ự ơ Doanh nghi p m t nhi u th i gian, t n nhi u nhân l c, s d ng nhi u ngu n tài l c h n ề ử ụ ự ệ ề ề ấ ờ ố ồ

xu t kh u gián ti p. Do đó, đ có th thâm nh p thành công th tr ng n c ngoài, các doanh ị ườ ế ể ể ấ ẩ ậ ướ

ng sao cho phù h p v i ti m l c và kh năng c a mình. nghi p c n ph i l a ch n k th tr ả ự ỹ ị ườ ệ ầ ọ ớ ề ự ủ ả ợ

Hình th c này đòi h i chi phí t n kém, do v y ch th c hi n khi có đ s l ủ ố ượ ỉ ự ứ ệ ậ ỏ ố ớ ng hàng l n.

ấ H n n a, các hàng rào thu quan ho c chi phí v n chuy n cao cũng có th làm cho vi c xu t ữ ế ể ể ệ ặ ậ ơ

kh u tr nên không kinh t . ẩ ở ế

Tr ườ ng h p áp d ng hình th c xu t kh u tr c ti p: ứ ự ế ụ ấ ẩ ợ

Doanh nghi p đã nghiên c u th tr ng và có đ y đ nh ng thông tin c n thi ị ườ ứ ệ ầ ủ ữ ầ ế ả t nh m đ m ằ

b o ch c ch n cho ho t đ ng kinh doanh đ t hi u qu nh d ki n. ả ả ư ự ế ạ ộ ệ ắ ắ ạ

Doanh nghi p ph i có đ ngu n l c đ m r ng ho t đ ng ra th tr ng n c ngoài. ồ ự ể ở ộ ạ ộ ị ườ ủ ệ ả ướ

Doanh nghi p có kh năng qu n lý, đi u hành ho t đ ng xu t kh u hi u qu . ả ề ạ ộ ệ ệ ả ả ấ ẩ

● Xu t kh u gián ti p ế ẩ ấ

ng n Đây là hình th c tham gia th tr ứ ị ườ ướ ữ c ngoài không đòi h i s ti p xúc tr c ti p gi a ỏ ự ế ự ế

ng i mua n c ngoài và ng c s n ph m c a mình ra ườ ướ ườ ả i s n xu t trong n ấ ướ c. Ð bán đ ể ượ ả ủ ẩ

n c ngoài, ng i s n xu t ph i thông qua các t ch c trung gian thông th o nghi p v kinh ướ ườ ả ấ ả ổ ứ ụ ệ ạ

c đi m sau: doanh xu t nh p kh u. Hình th c này có nh ng u đi m và nh ứ ữ ư ể ậ ấ ẩ ượ ể

Ư ể ế : u đi m c a hình th c xu t kh u gián ti p ủ ứ ấ ẩ

Giúp cho ng i s n xu t thâm nh p nhanh chóng vào th tr ng n ườ ả ị ườ ấ ậ ướ ạ c ngoài. Ch ng h n, ẳ

doanh nghi p có th s d ng công ty qu n lý xu t kh u có nhi u kinh nghi m ho t đ ng trên ể ử ụ ạ ộ ệ ề ệ ả ấ ẩ

th tr ng n c ngoài và do đó, gi m b t đ ị ườ ướ ớ ượ ủ c r i ro g n li n v i vi c bán hàng trong môi ệ ề ả ắ ớ

tr ng xa l . H n n a, doanh nghi p còn s d ng đ ườ ạ ử ụ ữ ệ ơ ượ ấ c kinh nghi m, v n và c s v t ch t ố ơ ở ậ ệ

ự c a chuyên gia, trung gian. Thông qua xu t kh u gián ti p, doanh nghi p có th t o d ng ủ ể ạ ế ệ ấ ẩ

đ c hình nh, uy tín c a mình trên th tr ng qu c t ượ ị ườ ủ ả . ố ế

Khó khăn c a hình th c xu t kh u gián ti p ứ ế : ủ ấ ẩ

Ph i tr chi phí cho ng i trung gian do đó l i nhu n c a doanh nghi p b gi m. Doanh ả ả ườ ợ ậ ủ ị ả ệ

nghi p không bi c k p th i nhu c u bi n đ ng c a th tr t đ ng n c ngoài cũng nh tâm ệ ế ượ ị ị ườ ủ ế ầ ờ ộ ướ ư

lý th hi u c a khách hàng khi tiêu th s n ph m. ị ế ủ ụ ả ẩ

Tr ườ ng h p áp d ng hình th c xu t kh u gián ti p: ứ ụ ế ấ ẩ ợ

Doanh nghi p ch a có đ thông tin c n thi ng n ư ủ ệ ầ t v th tr ế ề ị ườ ướ c ngoài, nh nhu c u và ư ầ

i tiêu dùng, đ i th c nh tranh. c u c th , t p quán và th hi u c a ng ầ ụ ể ậ ị ế ủ ườ ủ ạ ố

L n đ u tiên doanh nghi p tham gia vào th tr ng n c ngoài. ị ườ ệ ầ ầ ướ

ả Qui mô kinh doanh c a doanh nghi p còn nh , các ngu n l c có h n, ch a th dàn tr i ồ ự ủ ư ệ ể ạ ỏ

các ho t đ ng c ngoài. ạ ộ n ở ướ

Th tr ng n c ngoài ph c t p, c nh tranh gay g t và có đ r i ro cao. ị ườ ướ ứ ạ ộ ủ ạ ắ

Doanh nghi p có th g p ph i rào c n th ng m i t phía nhà n c. ể ặ ệ ả ả ươ ạ ừ ướ

2.2.2. Hình th c k t h p gi a ho t đ ng trong và ngoài n ữ ứ ế ợ ạ ộ c ướ

● C p gi y phép ấ ấ

C p gi y phép là m t hình th c h p đ ng nh ng quy n s d ng s n ph m trí tu đ ứ ợ ấ ấ ộ ồ ượ ề ử ụ ệ ể ả ẩ

ti n hành s n xu t và tiêu th s n ph m th tr ng n c ngoài. Thông th ng đ i t ụ ả ẩ ở ị ườ ế ả ấ ướ ườ ố ượ ng

c a h p đ ng mua bán gi y phép hi n nay là: b ng sáng ch phát minh (Patent), quy n tác ủ ệ ế ề ấ ằ ợ ồ

gi hay tác quy n (Copyrights), nhãn hi u th ng m i (Trademarks), các qui trình công ngh ả ệ ề ươ ạ ệ

(Technological Process), bí quy t k thu t (Know how). ế ỹ ậ

Thu n l ậ ợ ủ i c a hình th c Licensing: ứ

Doanh nghi p đ c c p phép có c h i nhanh chóng ti p c n th tr ng n c ngoài, ệ ượ ơ ộ ị ườ ế ấ ậ ướ

gi m thi u r i ro, không ph i đ u t ả ầ ư ể ủ ả nhi u th i gian và ti n b c do chi phí b ra th p. Do ạ ề ề ấ ờ ỏ

c này trong vi c m v y, các doanh nghi p v a và nh có th d dàng áp d ng chi n l ỏ ậ ể ễ ế ượ ừ ụ ệ ệ ở

nh m duy trì đ c m c tiêu doanh s và l i nhu n c a mình. r ng kinh doanh qu c t ộ ố ế ằ ượ ụ ố ợ ậ ủ

Doanh nghi p c p phép v n có th thu đ c m t kho n ti n không nh sau th i gian s ệ ấ ể ẫ ượ ề ả ộ ỏ ờ ử

i nhu n và hi u qu cao, khai thác tri d ng s n ph m trí tu c a mình v i m c l ụ ệ ủ ứ ợ ả ẩ ớ ệ ậ ả ệ ể ả t đ s n

ph m trí tu , tăng thêm m c đ u t ứ ầ ư ệ ẩ phát tri n công ngh m i, ti p t c nâng cao l ệ ớ ế ụ ể ợ ế ạ i th c nh

tranh trong kinh doanh qu c t . ố ế

ể ử ụ M t doanh nghi p v i công ngh , bí quy t và có trình đ ch t xám cao có th s d ng ệ ệ ế ấ ộ ớ ộ

các th a c c p gi y phép và đ i l i có m t kho n thu dành cho vi c đ u t vào các danh ỏ ướ ấ ổ ạ ấ ầ ư ệ ả ộ

m c khác. ụ

Doanh nghi p có th đ y m nh vi c ph bi n các s n ph m và công ngh m i trên th ổ ế ệ ớ ể ẩ ệ ệ ạ ả ẩ ị

tr ng n c thi t l p trong b i c nh toàn b chi n l ườ ướ c ngoài. H p đ ng c p phép đ ồ ấ ợ ượ ế ậ ố ả ế ượ c ộ

ng th gi c a doanh nghi p có tính đ n s m r ng và phát tri n th tr ủ ế ự ở ộ ị ườ ệ ể ế ớ i trong th i gian dài. ờ

Do đó v i doanh nghi p có k ho ch thâm nh p th tr ng qu c t ị ườ ệ ế ạ ậ ớ ố ế ấ , c p gi y phép là ấ

ph ng th c thích h p đ thâm nh p nhanh vào nh ng th tr ng có qui mô nh . Đi u này ươ ị ườ ứ ữ ể ậ ợ ề ỏ

ng khác có t o đi u ki n cho doanh nghi p t p trung ngu n l c, thâm nh p vào nh ng th tr ạ ồ ự ệ ậ ị ườ ữ ề ệ ậ

qui mô l n h n. ớ ơ

Khó khăn c a hình th c Licensing: ủ ứ

Doanh nghi p c p phép không còn đ c quy n v s h u trí tu ngay sau khi đã c p phép. ề ề ở ữ ệ ấ ệ ấ ộ

Vì v y, doanh nghi p đ c c p phép s tr thành đ i th c nh tranh tr c ti p v i doanh ệ ậ ượ ẽ ở ấ ủ ạ ự ế ố ớ

nghi p c p phép trên th tr ng. ệ ấ ị ườ

Doanh nghi p c p phép g p khó khăn trong vi c ki m soát kh i l ố ượ ệ ệ ể ấ ặ ng bán c a công ty ủ

n ng t phí b n quy n. ướ c ngoài, đi u này nh h ề ả ưở i l ớ ệ ề ả

Doanh nghi p c p phép khó có th ki m soát đ c tiêu chu n s n ph m và ch t l ể ể ệ ấ ượ ẩ ả ấ ượ ng ẩ

ng n d ch v ị th tr ụ ở ị ườ ướ c ngoài. Đi u này có th làm gi m uy tín, ch t l ể ấ ượ ề ả ủ ng s n ph m c a ả ẩ

ng qu c t . doanh nghi p trên th tr ệ ị ườ ố ế

● Xu t kh u có s tr giúp c a văn phòng đ i di n ạ ệ ự ợ ủ ấ ẩ

Văn phòng đ i di n ho t đ ng t i th tr ng n c ngoài s giúp doanh nghi p t p trung ạ ộ ệ ạ ạ ị ườ ướ ệ ậ ẽ

ng, tìm ra ph ng pháp hi u qu nh t đ c ng c v trí h n n a vào vi c nghiên c u th tr ơ ị ườ ữ ứ ệ ươ ấ ể ủ ố ị ệ ả

ng m c tiêu. Thông th c a doanh nghi p trên th tr ủ ị ườ ệ ụ ườ ứ ng, văn phòng đ i di n ch có ch c ạ ệ ỉ

năng nghiên c u, t ứ ư ấ ự v n. Rõ ràng c p phép đ m b o cho các công ty xuyên qu c gia th c ấ ả ả ố

hi n các giao d ch hành chính ban đ u ch không có ch c năng kinh doanh. Hình th c này có ứ ứ ứ ệ ầ ị

nh ng thu n l i và khó khăn sau: ậ ợ ữ

Thu n l i: ậ ợ

Đ t văn phòng đ i di n t c là doanh nghi p đã tr c ti p ti p c n v i th tr ế ậ ệ ứ ị ườ ự ệ ế ặ ạ ớ ậ ng, do v y

c tình hình, nh ng di n bi n trên th tr ng, t đó có nh ng ph n ng mang d dàng n m đ ễ ắ ượ ị ườ ữ ễ ế ừ ả ứ ữ

tính chi n l c và hi u qu h n. ế ượ ả ơ ệ

Doanh nghi p n m đ c thông tin v th tr đó ệ ắ ượ ề ị ườ ng, khách hàng và đ i th c nh tranh, t ố ủ ạ ừ

có nh ng đóng góp cho vi c xây d ng chi n l ng. ế ượ ữ ự ệ c thâm nh p vào th tr ậ ị ườ

ng n c ngoài Văn phòng đ i di n có th th c hi n các nghi p v marketing trên th tr ệ ệ ụ ể ự ị ườ ệ ạ ướ

ph c v cho công tác thâm nh p và m r ng th tr ng c a doanh nghi p. ụ ụ ở ộ ị ườ ậ ủ ệ

Khó khăn:

ể ả Do văn phòng đ i di n không ti n hành các ho t đ ng kinh doanh, trong khi đó đ đ m ạ ộ ệ ế ạ

i ch nên b b o cho ho t đ ng c a nó đòi h i m t chi phí cao so v i các chi phí t ả ạ ộ ủ ỏ ộ ớ ạ ỗ ướ ầ c đ u

làm tăng chi phí hành chính c a doanh nghi p. ủ ệ

Ph m vi ho t đ ng b h n ch và nhi u khi doanh nghi p b l ế ạ ộ ị ạ ị ệ ề ệ ạ ộ thu c vào s năng đ ng ự ộ

và tính hi u qu c a văn phòng đ i di n. ả ủ ệ ệ ạ

● Gia công qu c tố ế

Gia công trong th ng m i là ho t đ ng th ươ ạ ộ ạ ươ ử ụ ng m i, theo đó bên nh n gia công s d ng ạ ậ

ặ m t ph n ho c toàn b nguyên li u, v t li u c a bên đ t gia công đ th c hi n m t ho c ậ ệ ể ự ủ ệ ệ ầ ặ ặ ộ ộ ộ

ng thù lao nhi u công đo n trong quá trình s n xu t theo yêu c u c a bên đ t gia công đ h ấ ầ ủ ể ưở ề ạ ả ặ

ng m i 2005 - đi u 178). (Lu t th ậ ươ ề ạ

Lo i hình này có m t s đ c tr ng khác bi ộ ố ặ ư ạ ệ t so v i hình th c xu t kh u là: ứ ấ ẩ ớ

Quy n s h u đ i v i nguyên v t li u và hàng hóa không thay đ i, vì v y không ch bên ề ở ữ ậ ệ ố ớ ậ ổ ỉ

nh n gia công mà bên đ t gia công cũng ph i quan tâm đ n vi c b o qu n hàng hóa, nguyên ế ệ ậ ặ ả ả ả

v t li u trong su t quá trình s n xu t và gia công l p ráp hàng hóa. ậ ệ ả ấ ắ ố

Th c ch t gia công là vi c bên đ t gia công mua s c lao đ ng t c nh n gia công đ ự ứ ệ ấ ặ ộ i n ạ ướ ậ ể

nâng cao t i nhu n c a mình. Đó là hình th c khai thác nh ng l i th so sánh trong su t l ỷ ấ ợ ủ ứ ữ ậ ợ ế

th ng m i qu c t v giá c s c lao đ ng. Tuy nhiên, vi c mua bán s c lao đ ng l ươ ố ế ề ả ứ ứ ệ ạ ộ ộ ạ ắ i g n

ỏ li n v i quá trình s n xu t hàng hóa, do v y trong khi th c hi n ho t đ ng này đòi h i ạ ộ ự ề ệ ả ấ ậ ớ

nh ng kĩ năng r ng h n c lĩnh v c s n xu t và th ng m i. ơ ả ở ữ ộ ự ả ấ ươ ạ

Chính vì nh ng đ c tr ng trên mà các nhà kinh doanh trên th tr ng hàng hóa th gi i đã ị ườ ữ ư ặ ế ớ

ng n c ngoài có hàng rào s d ng hình th c này nh m t công c đ thâm nh p vào th tr ử ụ ư ộ ụ ể ị ườ ứ ậ ướ

b o h ch t ch . ẽ ộ ặ ả

● Nh ng quy n th ng m i (Franchising) ượ ề ươ ạ

Ho t đ ng nh ng quy n th ng m i trên th gi i đã có t lâu. Khi nh c t ạ ộ ượ ề ươ ế ớ ạ ừ ắ ớ ộ i ho t đ ng ạ

nh ng quy n th ng m i thành công, ng i ta th ng nghĩ t ượ ề ươ ạ ườ ườ ớ i ho t đ ng nh ạ ộ ượ ề ng quy n

c a McDonald’s, Kentucky Fried Chicken (KFC), hay khách s n Hilton… ủ ạ

Theo lu t th t Nam năm 2005 (đi u 284): Nh ng quy n th ậ ươ ng m i Vi ạ ệ ề ượ ề ươ ng m i là ạ

ho t đ ng th ng m i, theo đó bên nh ng quy n cho phép và yêu c u bên nh n nh ạ ộ ươ ạ ượ ề ầ ậ ượ ng

quy n t mình ti n hành vi c mua bán hàng hóa, cung ng d ch v theo các đi u ki n sau ề ự ụ ứ ế ệ ề ệ ị

đây:

Th nh t, vi c mua bán hàng hóa, cung ng d ch v đ c ti n hành theo cách th c t ụ ượ ứ ứ ệ ấ ị ứ ổ ế

ch c kinh doanh do bên nh ng quy n qui đ nh và đ c g n v i nhãn hi u hàng hóa, tên ứ ượ ề ị ượ ệ ắ ớ

th ng m i, bí quy t kinh doanh, kh u hi u kinh doanh,bi u t ng kinh doanh, qu ng cáo ươ ể ượ ế ệ ạ ẩ ả

ng quy n. c a bên nh ủ ượ ề

Th hai, bên nh ng quy n có quy n ki m soát và tr giúp cho bên nh n nh ứ ượ ề ể ề ậ ợ ượ ề ng quy n

trong vi c đi u hành công vi c kinh doanh. ệ ề ệ

Hình th c này có m t s u đi m và nh c đi m sau: ộ ố ư ứ ể ượ ể

u đi m: Ư ể

Franchising là hình th c có th k t h p t i đa nh ng l i th so sánh c a c hai bên đ ể ế ợ ố ứ ữ ợ ủ ả ế ể

nâng cao tính c nh tranh cho s n ph m hàng hóa hay d ch v và nh v y t o kh năng thành ư ậ ạ ụ ạ ả ẩ ả ị

i th c a nhau đ ph c v công l n h n khi th c hi n. C hai bên có th khai thác nh ng l ả ự ữ ệ ể ơ ớ ợ ế ủ ụ ụ ể

cho k t qu kinh doanh k c nh ng l i th vô hình nh uy tín c a bên chuy n nh ể ả ữ ế ả ợ ư ủ ế ể ượ ng, v trí ị

ng. c a hàng c a bên nh n chuy n nh ử ủ ể ậ ượ

ế Hai bên th c hi n vi c qu n lý và bàn b c trao đ i nh ng kinh nghi m, nh ng sáng ki n ữ ự ữ ệ ệ ệ ạ ả ổ

ữ trong ho t đ ng marketing nh m thích ng các ho t đ ng kinh doanh c a mình v i nh ng ạ ộ ạ ộ ứ ủ ằ ớ

đi u ki n thay đ i c a th tr ng. ổ ủ ị ườ ề ệ

V i hình th c thâm nh p này, cùng lúc doanh nghi p có th phát tri n th ng hi u ứ ể ể ệ ậ ớ ươ ệ ở

nhi u th tr ị ườ ề ng, h n ch r i ro và ti ế ủ ạ ế t ki m th i gian. ờ ệ

L i th n i b t nh t c a hình th c Franchising là chi phí. Th nh t, v c c u chi phí: ế ổ ậ ề ơ ấ ấ ủ ứ ứ ấ ợ

Franchising gi m thi u đ ể ả ượ c hàng lo t các y u t ạ ế ố ả chi phí, nh phí chuyên ch và b o qu n ư ả ở

nguyên li u do khai thác t ệ ạ ề ề i ch , các chi phí thu quan (xu t nh p kh u), gi m chi phí v ti n ế ấ ậ ẩ ả ỗ

ng do chi phí thuê lao đ ng t l ươ ộ ạ ể i ch th p… Th hai, v t ng giá thành: do s phát tri n ỗ ấ ề ổ ứ ự

nên vi c m nhanh c a Franchising g n li n v i vi c m r ng v qui mô kinh doanh qu c t ệ ở ộ ố ế ủ ề ề ắ ớ ệ ở

r ng qui mô cũng đ ng nghĩa v i quá trình gi m giá thành trên m t đ n v s n ph m. ộ ộ ơ ị ả ả ẩ ồ ớ

Khó khăn:

B t l i l n nh t c a Franchising đó là v n đ ki m soát ch t l ấ ợ ớ ề ể ấ ủ ấ ượ ấ ỏ ng. N n t ng c a th a ề ả ủ

thu n Franchising là th ậ ươ ng hi u n i ti ng c a doanh nghi p chuy n giao, là chuy n thông ệ ổ ế ủ ệ ể ể

i tiêu dùng v ch t l ng s n ph m. Tuy nhiên, bên nh n chuy n giao n tin đ n ng ế ườ ấ ượ ề ể ả ẩ ậ ướ c

ngoài có th không quan tâm v ch t l ấ ượ ể ề ấ ng nh bên chuy n giao đ ngh , k t qu là ch t ị ế ư ể ề ả

ng s n ph m kém, doanh thu th p và làm gi m uy tín c a bên chuy n giao trên th tr l ượ ị ườ ng ủ ể ẩ ả ấ ả

n c ngoài. ướ

c ngoài ● Đ t chi nhánh c a doanh nghi p t ủ i n ệ ạ ướ ặ

Đ t chi nhánh c a doanh nghi p ủ n ệ ở ướ ặ ạ c ngoài là doanh nghi p b t đ u chuy n các ho t ắ ầ ệ ể

c ngoài, do v y xác su t r i ro l n h n, cu c c nh tranh đ ng kinh doanh c a mình ra n ộ ủ ướ ấ ủ ậ ạ ộ ơ ớ

t h n. Đây là m t b c th thách có tính toàn di n cho ho t đ ng kinh cũng b t đ u kh c li ắ ầ ố ệ ơ ộ ướ ạ ộ ử ệ

doanh c ngoài c a doanh nghi p. n ở ướ ủ ệ

Thu n l i: ậ ợ

Chi nhánh có th khai thác nh ng l i th so sánh, ti n hành các ho t đ ng kinh doanh ữ ể ợ ạ ộ ế ế

nh m mang l i nhu n cao cho doanh nghi p. ằ i l ạ ợ ệ ậ

Chi nhánh có th thay m t doanh nghi p th c hi n nh ng bi n pháp b o v l ệ ệ ợ ự ữ ể ệ ệ ặ ả ủ i ích c a

ng n c ngoài. doanh nghi p trên th tr ệ ị ườ ướ

Khó khăn:

Chi phí cho vi c thành l p chi nhánh ệ ậ n ở ướ ệ c ngoài l n, dàn tr i và đòi h i doanh nghi p ả ớ ỏ

ph i có đ i ngũ cán b giàu kinh nghi m và đ s c tin c y. ủ ứ ệ ả ậ ộ ộ

Ho t đ ng c a chi nhánh ch a đ ạ ộ ư ượ ạ ả c h ch toán m t cách đ c l p, do v y không đ m b o ộ ậ ủ ậ ả ộ

kh năng linh ho t cho doanh nghi p trên th tr ng n c ngoài. ị ườ ệ ả ạ ướ

2.2.3. Hình th c đ u t tr c ti p ứ ầ ư ự ế

Đây là hình th c mà các doanh nghi p đ a v n đ u t tr c ti p vào th tr ng n ầ ư ự ị ườ ứ ư ệ ế ố ướ c

ngoài nh m khai thác t i đa nh ng l i th trên th tr ng đó. Hình th c đ u t ằ ố ữ ợ ị ườ ế ứ ầ ư ự tr c

c ngoài c th là: thành l p công ty liên doanh, công ty con 100% v n n c ngoài và ti p n ế ướ ụ ể ậ ố ướ

Công-xoóc-xi-om (Consortium).

● Công ty liên doanh

Khi xét th y th tr ng n c ngoài có nh ng l i th v kinh t , xã h i, t nhiên… so ị ườ ấ ướ ữ ợ ế ề ế ộ ự

c mình, lãnh đ o doanh nghi p quy t đ nh t o l p c s kinh v i các đi u ki n đó c a n ớ ủ ướ ề ệ ạ ậ ế ị ơ ở ệ ạ

doanh trên th tr ng đó. Tuy nhiên, hình th c ti p theo là gì n u doanh nghi p nh n th y: T ị ườ ứ ế ế ệ ậ ấ ự

mình thì không đ v n ho c ti m l c đ th c hi n các ho t đ ng kinh doanh trên th tr ự ể ự ạ ộ ủ ố ị ườ ng ề ệ ặ

n c ngoài, có nhi u r i ro kinh doanh trên th tr ng n c ngoài h n vì mình là “ng ướ ề ủ ị ườ ướ ơ ườ i

n c ngoài”. ướ

Khi c ngoài mu n kinh doanh trong th tr ở ị ườ ng đó, lu t pháp b t bu c các công ty n ắ ậ ộ ướ ố

lĩnh v c đó ph i liên doanh v i m t công ty n i. ự ả ớ ộ c s t ướ ở ạ

t nh t đ i v i doanh nghi p là thành l p m t liên doanh n Khi đó bi n pháp t ệ ố ấ ố ớ ệ ậ ộ ở ướ c

ụ ộ ngoài. D ng ph bi n nh t c a liên doanh là s tham gia góp v n c a hai đ i tác. Ví d m t ự ố ủ ổ ế ấ ủ ạ ố

công ty có th liên doanh v i m t công ty n c ngoài. Thông th ng công ty n c ngoài cung ể ớ ộ ướ ườ ướ

ị c p các chuyên gia k thu t, công ngh , nhãn mác s n ph m, uy tín c a mình. Đ i tác đ a ấ ủ ệ ậ ả ẩ ố ỹ

ph ươ ng cung c p h th ng phân ph i, kinh nghi m và s hi u bi ố ự ể ệ ố ệ ấ t v th tr ế ề ị ườ ng n i đ a. ộ ị

Thu n l ậ ợ ủ i c a hình th c liên doanh: ứ

Công ty có th ki m soát đ c quá trình s n xu t, các ho t đ ng marketing th tr ể ể ượ ạ ộ ấ ả ở ị ườ ng

n c ngoài. ướ

Khai thác đ i đa các kh năng c a đ i tác đ a ph ng. Công ty có l i ích t c t ượ ố ủ ả ố ị ươ ợ ừ ế ki n

th c c a đ i tác đ a ph ng nh đi u ki n c nh tranh c s t n i, văn hóa, ngôn ng , h ứ ủ ố ị ươ ệ ạ ư ề ở ướ ở ạ ữ ệ

th ng chính tr , h th ng kinh doanh. ị ệ ố ố

Chia s nh ng r i ro trong quá trình kinh doanh, t o ra c ng đ ng trách nhi m trong quá ữ ủ ẻ ệ ạ ộ ồ

trình đi u hành ho t đ ng c a công ty v i đ i tác c s t n i. ớ ố ạ ộ ủ ề ở ướ ở ạ

Khai thác và t n d ng đ c các u đãi c a n c ch nhà đ thâm nh p vào th tr ụ ậ ượ ư ủ ướ ị ườ ng ủ ể ậ

n i. c s t ướ ở ạ

Tham gia liên doanh, công ty d n d n h c h i đ c kinh nghi m, n m b t đ ọ ỏ ượ ầ ầ ắ ượ ệ ắ ầ c nhu c u

t l p quan h tr c ti p v i khách hàng c a th tr ủ ị ườ ng, phát hi n ra các đ i th c nh tranh, thi ố ủ ạ ệ ế ậ ệ ự ế ớ

ng n th tr ở ị ườ ướ ủ c ngoài, t o ti n đ đ công ty thành l p chi nhánh s h u hoàn toàn c a ở ữ ề ể ề ạ ậ

mình t c ngoài. i n ạ ướ

Khó khăn c a hình th c liên doanh: ủ ứ

L i nhu n b phân chia do ph i chia s v i c đ i tác n c ngoài. ẻ ớ ả ố ậ ả ợ ị ướ

Nh ng khác bi t trong văn hóa kinh doanh và qu n lý gi a các doanh nghi p thành viên ữ ệ ữ ệ ả

i hòa nh p thành m t chi n l c kinh doanh chung cho s d n đ n các b t đ ng nh khó đi t ấ ồ ẽ ẫ ư ế ớ ế ượ ậ ộ

toàn công ty, m c tiêu kinh doanh c a t ng bên có th trái ng c nhau, t ủ ừ ụ ể ượ ừ ắ đó gây ra nh ng r c ữ

r i trong ph i h p và ki m soát ho t đ ng c a liên doanh. Đây chính là nguyên nhân d n t ủ ố ạ ộ ố ợ ẫ ớ i ể

nh ng b t đ ng ti m tàng trong n i b và nguy c h y b cam k t gi a các thành viên. ơ ủ ỏ ấ ồ ộ ộ ữ ữ ề ế

B t l i ch y u trong liên doanh là v n đ liên quan t i t l ấ ợ ủ ế ề ấ ớ ỷ ệ góp v n. T l ố ỷ ệ góp v n có ố

th d n t ể ẫ ớ i mâu thu n và tranh ch p quy n ki m soát gi a các doanh nghi p đ u t ể ầ ư ế ố . N u đ i ữ ề ệ ẫ ấ

tác nào chi m d ế ướ ế i 50% v n thì ph i đ cho đ i tác chi m đa s v n quy n đ a ra quy t ả ể ố ố ư ế ề ố ố

đ nh. N u hai bên chi m 50 - 50 v n trong h i đ ng qu n tr , s r t khó khăn đ đ a ra ị ị ẽ ấ ộ ồ ể ư ế ế ả ố

quy t đ nh m t cách nhanh chóng, th m chí là đ a đ c ra quy t đ nh. ế ị ư ượ ậ ộ ế ị

Trong tr ườ ng h p liên doanh gi a m t bên là đ i tác n ữ ợ ộ ố ướ c ngoài v i m t bên là đ i tác ộ ớ ố

trong n c, khi ki n th c c a đ i tác n c ngoài v đi u ki n th tr ng tăng ướ ứ ủ ế ố ướ ề ề ị ườ ệ ng đ a ph ị ươ

lên, h không mu n ph thu c vào đ i tác trong n ụ ọ ố ộ ố ướ ữ c n a và mu n ch m d t liên doanh đ ấ ứ ố ể

thành l p doanh nghi p 100% v n c a mình t c s t i n i. Nh v y, quy n l c c a phía ủ ệ ậ ố ạ ướ ở ạ ề ự ủ ư ậ

n c ngoài ngày càng gia tăng trong khi đó đ i tác trong n c m t d n l i th và d d n t ướ ố ướ ấ ầ ợ ễ ẫ ớ i ế

đ v liên doanh. ổ ỡ

● Thành l p doanh nghi p 100% v n đ u t n c ngoài ố ầ ư ướ ệ ậ

Khi th y các đi u ki n chín mu i cho vi c khai thác các ngu n l c th tr ng n ồ ự ở ị ườ ề ệ ệ ấ ồ ướ ở c s

ng th gi t ạ i, đ ng th i mong mu n th c hi n m c tiêu c ng c v trí c a mình trên th tr ụ ố ị ị ườ ự ủ ủ ệ ồ ờ ố ế ớ i,

doanh nghi p s ti n hành thành l p doanh nghi p đ c l p t i th tr ng n ệ ẽ ế ộ ậ ạ ệ ậ ị ườ ướ ệ c ngoài. Vi c

ng n thành l p công ty con bi u th s chi m lĩnh th tr ể ị ự ị ườ ế ậ ướ ắ ủ c ngoài m t cách v ng ch c c a ữ ộ

các doanh nghi p. Các công ty con có t cách pháp nhân đ y đ , đ ệ ư ủ ượ ầ c quy n ti n hành các ế ề

ho t đ ng kinh doanh m t cách đ c l p nh m khai thác t i đa nh ng ngu n l c và tăng t i đa ạ ộ ộ ậ ằ ộ ố ồ ự ữ ố

l i nhu n trên th tr ng n c ngoài. ợ ị ườ ậ ướ

II.Khái ni m và d u hi u chuy n giá ấ

ể

ệ

1.Khái ni m c a chuy n giá ủ

ệ

ể

Chuy n giá là toàn b ho t đ ng đ nh giá cho các giao d ch gi a các - Theo nghĩa r ng:ộ ạ ộ ữ ể ộ ị ị

công ty con c a m t công ty xuyên qu c gia khi các giao d ch n i b ngày càng phát tri n ể ộ ộ ủ ộ ố ị

- Theo nghĩa h p:ẹ Chuy n giá là vi c các công ty l ể ệ ợ ụ ấ i d ng vi c đ nh giá cao h n hay th p ệ ị ơ

i đa hóa l i nhu n c a mình mà không nghĩ đ n quy n l i c a nhà n h n nh m t ơ ằ ố ợ ậ ủ ề ợ ủ ế ướ . c

Nhìn chung, chuy n giá là ho t đ ng ch quan, c ý c a các t p đoàn, v i m c đích t ạ ộ ủ ụ ủ ể ậ ố ớ ố ể i thi u

hóa s thu ph i n p, tăng c ả ộ ế ố ườ ng kh năng c nh tr nh, chi m lĩnh th tr ạ ị ườ ế ả ạ ạ ỏ ố ng, lo i b đ i

th c nh tranh nh vi c xác đ nh các nghi p v chuy n giao n i b không đúng v i giá th ờ ệ ộ ộ ủ ạ ụ ệ ể ớ ị ị

tr ng. ườ

- Đi m khác bi t, gi a “chuy n giá” và “đ nh giá chuy n giao”: ể ệ ữ ể ể ị

ự ủ Đ nh giá chuy n giao là vi c tính toán giá chuy n giao gi a các b ph n, hành vi tích c c c a ể ữ ể ệ ậ ộ ị

m t chính sách toàn c u c a t p đoàn nh m phát tri n, tăng c ầ ủ ậ ể ằ ộ ườ ố ớ ng qu n lý ho t đ ng đ i v i ạ ộ ả

ậ t ng thành viên, đ nh giá chuy n giao là khoa h c qu n lý tài chính k toán c a nh ng t p ừ ủ ữ ể ế ả ọ ị

đoàn xuyên qu c gia . ố

ậ ế - Các MNC có th áp d ng nhi u k thu t chuy n giá, trong đó có nh ng k thu t h t ụ ữ ể ề ể ậ ỹ ỹ

s c tinh vi nh m tránh thu ph i n p. V c b n, có hai hình th c chuy n giá là chuy n giá ứ ề ơ ả ả ộ ứ ế ể ể ằ

ự ế ể

tr c ti p và chuy n giá gián ti p ế + Chuy n giá tr c ti p: th c hi n các đ n v tr c thu c trong công ty, gi a công ty m và ị ự ự ự ữ ế ệ ẹ ể ơ ộ

công ty con.

+ Chuy n giá gián ti p: th c hi n thông qua m t c s kinh doanh th 3 đ t t i n i có thu ộ ơ ở ặ ạ ơ ự ứ ể ế ệ ế

su t thu TNDN th p (thiên đ ng thu – tax havens). ế ấ ấ ườ ế

2. D u hi u c a chuy n giá

ệ ủ

ể

ấ

c ngoài khi đ u t vào m t n c, th ng đ a vào công ty liên doanh Các đ i tác n ố ướ ầ ư ộ ướ ườ ư

nh ng tài s n góp v n là các s n ph m cũ, l c h u, không đ ng b , nh ng công ngh cũ. ạ ữ ữ ệ ả ả ẩ ậ ố ồ ộ

M c tiêu c a các công ty đa qu c gia mu n đ u t ầ ư ủ ụ ố ố vào m t th tr ộ ị ườ ng m i, th c ch t là ự ấ ớ

ẩ mu n tái t o thêm vòng đ i cho s n ph m, vì v y, h chuy n giao toàn b nh ng s n ph m ữ ể ạ ả ẩ ả ậ ờ ọ ố ộ

cũ công ty m sang nh ng công ty con, ho c công ty liên doanh, m t m t ti m ki m chi phí ở ặ ế ữ ẹ ệ ặ ộ

n c ti p nh n, m t khác có th thay th công ngh cũ đ u vào trong quá trình đ u t ầ ầ ư ở ướ ế ệ ể ế ậ ặ

thành công ngh m i, hi n đ i ệ ớ ạ ở ệ công ty m . ẹ

L i d ng quá trình chuy n giao công ngh trong quá trinh đ u t , các công ty đa qu c gia ợ ụ ầ ư ể ệ ố

ti n hành đ ng c đ a nh ng s n ph m cũ, công ngh cũ trong quá trình đ u t ơ chuy n giá, ể ế ộ ầ ư ư ữ ệ ả ẩ

i kê khai cao h n giá th c t . Các FDI v i s h u thu n c a công ty m n c ngoài nh ng l ư ạ ự ế ơ ớ ự ậ ẫ ủ ẹ ướ

th ng h ch toán các nguyên li u v t quá tiêu chu n d a vào hóa đ n bán hàng do công ty ườ ệ ạ ượ ự ẩ ơ

m c p ẹ ấ

Vì v y, làm tăng v th quan tr ng, tăng chi phí kh u hao tài s n c đ nh m t cách gi ả ố ị ị ế ậ ấ ọ ộ ả ạ t o

i n đ công ty m có th thu m t kho n lãi t ể ể ẹ ả ộ ạ i chính qu c, tr n thu thu nh p t ố ậ ạ ướ ế ố ế c ti p

nh n ậ

 Đ nh giá y u t ng ế ố ầ đ u vào th p h n giá th tr ấ ơ ị ườ ị

M t s FDI khi xu t hàng ra kh i lãnh th n c s t i th ộ ố ổ ướ ỏ ạ ấ ỏ ườ ặ ng xu t v công ty m ho c ấ ề ẹ

công ty con khác t i các n c có thu su t, thu thu nh p công ty th p, v i hóa đ n xu t bán ạ ướ ế ấ ế ấ ấ ậ ớ ơ

th p h n nhi u v i giá thành ho c m t s d ch v thu ti n n c ngoài không đ ộ ố ị ụ ề ề ặ ấ ớ ơ ướ ượ c ph n ánh ả

đúng doanh thu đ gi m s thu ph i n p t i n ả ộ ạ ướ ể ả ế ố c này. Vì v y gi m l ậ ả ợ ứ i t c ph i kê khai t ả ạ i

n i, trong khi s l i t c này trên s sách c a đ n v đ c hi u ng m r ng đã đ c s t ướ ở ạ ố ợ ứ ủ ơ ị ượ ổ ể ầ ằ ượ c

bù tr b i s lãi đ u vào thu đ vi c khai kh ng. c t ừ ở ố ầ ượ ừ ệ ố

V y vì sao doanh nghi p có th t n t i y u t đ u vào kê khai cao, y u t đ u ra tiêu th ể ồ ạ ế ố ầ ế ố ầ ệ ậ ụ

v i giá thành th p? ớ ấ

Trong ng n h n, m c tiêu c a các công ty đa qu c gia không ph i l i nhuân mà giành ả ợ ụ ủ ắ ạ ố

ph n th ng c nh tranh, chi m lĩnh th tr ng, xây d ng th ị ườ ế ầ ắ ạ ự ươ ủ ạ ng hi u, lo i b đ i th c nh ạ ỏ ố ệ

tr c m t. Các kho n l do công ty con gánh ch u hoàn tranh, h có th ch p nh n kho n l ể ấ ả ỗ ướ ậ ọ ả ỗ ắ ị

toàn có th bù đ p b ng các kho n lãi mà nghi p v đ nh giá chuy n giao mang l i cho công ụ ị ệ ể ể ắ ằ ả ạ

ty m .ẹ

III. Đ ng c chuy n giá c a các công ty đa qu c gia ủ

ơ

ộ

ố

ể

1. Đ ng c bên ngoài ơ

ộ

1.1. T i đa hóa l i nhu n t ho t đ ng s n xu t kinh doanh ố ợ ậ ừ ạ ộ ả ấ

ắ N u nh trong ng n h n các công ty đa qu c gia theo đu i m c tiêu giành ph n th ng ố ư ụ ế ắ ạ ầ ổ

trong c nh tranh, chi m lĩnh th tr ng, xây d ng th ng hi u, lo i b các đ i th c nh tranh ị ườ ế ạ ự ươ ạ ỏ ủ ạ ệ ố

tr c m t, chèn ép các doanh nghi p trong n ướ ệ ắ ướ c ti p nh n đ u t ậ ầ ư ế ữ , ch p nh n ch u nh ng ấ ậ ị

kho n l tr c m t, thì m c tiêu dài h n c a các công ty đa qu c gia đó chính là l ả ỗ ướ ạ ủ ụ ắ ố ợ ậ i nhu n.

trong t ấ ả ể t c các giai đo n, ng n h n hay dài h n, h đ u s n sàng th c hi n hành vi “ chuy n ọ ề ẵ ự ệ ạ ắ ạ ạ

giá” đ t ng kh năng c nh tranh, chi m lĩnh th ể ố i thi u hóa s thu ph i n p, tăng c ế ả ộ ể ố ườ ế ả ạ ị

tr ng, và sau đó là thu l i nhu n t i u nh t. ườ i l ạ ợ ậ ố ư ấ

nh ng công ty con, đ u đ c chuy n v công ty m , đ đ L i nhu n thu đ ậ ợ c ượ ở ữ ề ượ ẹ ể ượ c ể ề

h ng m c thu u đãi, tránh đánh thu thu nh p công ty con, vì v y công ty m th u tóm ưở ế ư ậ ở ứ ế ẹ ấ ậ

nh ng công ty con, khi n nh ng công ty con ngày càng ph thu c tài chính vào công ty m , đó ữ ữ ụ ế ẹ ộ

chính là đ ng c dành quy n ki m soát và lo i b đ i th c nh tranh trên th tr ng. ạ ỏ ố ủ ạ ị ườ ề ể ộ ơ

Các công ty đa qu c gia thành l p nhi u chi nhánh ề ậ ố n ở ướ ệ c ti p nh n, vì v y có hi n ế ậ ậ

ng chuy n giá di n ra trong n i b các chi nhánh, do l i d ng chính sách u đãi c a Nhà t ượ ộ ộ ể ễ ợ ụ ư ủ

n c, thành l p m t s công ty con ho t đ ng trong nh ng lĩnh v c đ a bàn khác nhau, trong ướ ạ ộ ộ ố ự ị ữ ậ

đó có nh ng lĩnh v c, đ a bàn đ c u đãi thu TNDN, t đó tìm cách chuy n l ữ ự ị ượ ư ế ừ ể ợ ậ i nhu n

tr c thu t DN không đ c u đãi thu sang DN liên k t đ ướ ế ừ ượ ư ế ượ ư ể c u đãi thu , ho c chuy n ế ế ặ

l c thu t DN có lãi sang DN b l thông qua giá chuy n giao s n ph m và cung ợ i nhu n tr ậ ướ ế ừ ị ỗ ể ả ẩ

c p d ch v gi a các bên đ gi m thi u nghĩa v thu t ng h p c a c t p đoàn. Hành vi ấ ủ ả ậ ụ ữ ể ả ế ổ ụ ể ợ ị

chuy n giá c a DN liên k t không ch đ n thu n là vi c đi u chuy n l i nhu n t n i có ỉ ơ ể ợ ủ ể ế ệ ề ầ ậ ừ ơ

ề thu su t cao sang n i có thu su t th p h n đ tránh thu mà nó còn bao g m c chi u ơ ế ế ể ế ấ ấ ấ ả ơ ồ

ng c l ượ ạ ể i. Nguyên nhân chính là do công ty m mu n thu h i v n nhanh ho c vi c chuy n ồ ố ẹ ệ ặ ố

l i nhu n đ th c hi n chi n l c kinh doanh đã đ ợ ể ự ế ượ ệ ậ ượ c công ty m xây d ng. ẹ ự

1.2.T i đa hóa l i nhu n t ho t đ ng tài chính ố ợ ậ ừ ạ ộ

Các công ty đa qu c gia ho t đ ng d ố ạ ộ ướ ậ i hình th c công ty c ph n, công ty m thành l p ầ ứ ẹ ổ

nhi u chi nhánh c nh n đ u t ề n ở ướ ầ ư ậ ằ . Năm đ u nhóm s “hy sinh” m t doanh nghi p b ng ẽ ệ ầ ộ

cách mua c phi u c a doanh nghi p s p lên sàn r i bán ra r h n giá mua vào và luân phiên ế ủ ệ ắ ẻ ơ ổ ồ

3-4 năm sau nh ng doanh nghi p khác cũng s mua đ t bán r nh v y cu i cùng báo cáo tài ẽ ư ậ ữ ệ ẻ ắ ố

ng bi u di n l i nhu n tăng liên t c, nhà chính c a doanh nghi p chu n b lên sàn có đ ệ ủ ẩ ị ườ ễ ợ ể ụ ậ

doanh nghi p nh l th y l i nhu n doanh nghi p đó tăng đ u thì đ vào mua, đ y giá c ỏ ẻ ấ ợ ệ ệ ề ậ ẩ ổ ổ

phi u lên cao so v i giá g c. Sau m t th i gian giao d ch b ng giá tr o, c phi u tr v giá ở ề ị ả ế ế ằ ổ ờ ớ ố ộ ị

tr th t thì doanh nghi p gom đ nhà đ u t ị ậ ệ ượ c m t kho n ti n không nh t ề ỏ ừ ả ộ . ầ ư

2. Đ ng c bên trong ơ ộ

i sáng h n cho công ty khi đ ng tr c các c 2.1. Đ t o ra m t b c tranh tài chính t ộ ứ ể ạ ươ ứ ơ ướ ổ

đông và các bên h u quan khác . ữ

i chính qu c hay t i các công ty thành Khi các ho t đ ng s n xu t kinh doanh c a MNC t ấ ạ ộ ủ ả ạ ố ạ

viên trên các qu c gia khác b thua l . Lý do d n đ n s thua l có th là do sai l m trong k ố ị ỗ ế ự ẫ ỗ ể ầ ế

ho ch kinh doanh, sai l m trong vi c nghiên c u và đ a s n ph m m i vào th tr ng, các chi ư ả ị ườ ứ ệ ẩ ạ ầ ớ

phí qu n lý hay chi phí qu ng cáo, qu ng bá s n ph m quá cao d n đ n k t qu kinh doanh b ả ế ế ả ả ẩ ả ả ẫ ị

thua l . ỗ

Chuy n giá giúp cho các MNC san s thua l gi a các thành viên v i nhau t ẻ ể ỗ ữ ớ ừ ả đó làm gi m

các kho n thu ph i n p và t o nên b c tranh k t qu kinh doanh gi ả ộ ứ ế ế ả ả ạ ả ạ ậ t o vi ph m pháp lu t ạ

c a các qu c gia. ủ ố

2.2.Chi m lĩnh th tr ng, chi m lĩnh th ph n nh m xây d ng n n móng ban đ u cho ị ườ ế ị ầ ự ề ế ầ ằ

ho t đ ng kinh doanh sau này. ạ ộ

Các MNC trong giai đo n này s tăng c ẽ ạ ườ ả ng các ho t đ ng qu ng cáo, qu ng bá s n ả ạ ộ ả

ph m làm cho giai đo n này MNC s b l n ng và kéo dài. ẽ ị ỗ ặ ạ ẩ

ề Trong các m i liên k t kinh doanh hay h p tác kinh doanh thì các MNC s d a vào ti m ẽ ự ế ố ợ

l c tài chính hùng h u c a mình mà th c hi n các hành vi chuy n giá b t h p pháp đ làm ự ấ ợ ủ ự ể ể ệ ậ

cho ho t đ ng kinh doanh thua l kéo dài và chi m l y quy n qu n lý và ki m soát công ty. ạ ộ ỗ ế ể ề ả ấ

T i t ồ ệ ơ ề h n là đ y các đ i tác ra kh i ho t đ ng kinh doanh và chi m toàn b quy n ạ ộ ế ẩ ỏ ộ ố

ki m soát và chuy n quy n s h u công ty. Tình tr ng này th ng x y ra ph bi n t i các ề ở ữ ể ể ạ ườ ổ ế ạ ả

qu c gia đang phát tri n nh Vi ư ệ ể ố ậ t Nam khi mà trình đ qu n lý còn y u kém. Sau khi đánh b t ế ả ộ

các các đ i th và nh ng bên liên k t kinh doanh ra kh i th tr ị ườ ữ ủ ế ố ỏ ng thì MNC s chi m lĩnh th ẽ ế ị

tr i ph n chi phí tr c đây đã b ra. ườ ng và nâng giá s n ph m đ bù l ả ể ẩ ạ ầ ướ ỏ

Do đ ng các đ c quy n, đ c l i trong quá trình kêu g i đ u t c a n c h ượ ưở ặ ợ ề ặ ọ ầ ư ủ ướ c ch nhà ủ

và n m trong tay các quy n v kinh t chính tr và xã h i mà MNC xemcông ty con đ t trên ề ề ắ ế ặ ộ ị

i nhu n c a c MNC và th c hi n hành vi chuy n giá đ l qu c gia này nh là trung tâm l ư ố ợ ậ ủ ả ể ạ i ự ệ ể

h u qu đáng k cho n ậ ể ả ướ c ti p nh n đ u t ậ . ầ ư ế

2.3. Gi m các r i ro khi giao d ch ủ ả ị

ả Do vi c chuy n giao các s n ph m và d ch v có tính đ c thù cao, đ c quy n và tính b o ụ ệ ể ề ả ẩ ặ ộ ị

m t cao nh trong các ngành công ngh thông tin, công ngh sinh h c, d u khí, y d c… ư ệ ệ ậ ầ ọ ượ

IV. Hình th c chuy n giá và th đo n chuy n giá c a công ty đa qu c gia ủ ạ ứ ủ ố ể ể

1. Chuy n giá thông qua hình th c nâng cao giá tr tài s n góp v n ứ ể ị ố ả

1.1. Đ u t i d ng liên doanh d ầ ư ướ ạ

Vi c nâng giá tr tài s n đóng góp s làm cho ph n v n góp c a bên phía có ý nâng giá tr ủ ệ ẽ ầ ả ố ị ị

góp v n tăng, nh đó, s chi ph i trong các quy t đ nh ế ị ự ố ố ờ liên quan đ n ho t d ng c a d án ạ ự ủ ế ộ

liên doanh s gia tăng và m c l i đ ứ ờ ẽ ượ c chia s tăng. ẽ ạ Ngoài ra, khi d án k t thúc ho t ự ế

tr giá tài s n đ l c chia cao h n. đ ng thì t ộ ỷ ệ ị ả ượ ơ

Th m chí m t s MNC gop vôn băng cac tai san, may moc, thiêt bi, trong đo co rât nhiêu ộ ố ậ ́ ́ ̀ ́ ̀ ̉ ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̀

loai tài s n cu, đa qua s dung, không hiêu qua, thâm chi bi câm s dung ử ử ả n ở ướ ư c ngoai nh ng ̣ ̃ ̃ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ ̣ ́ ̣ ̀

vân đ a vao thanh lâp doanh nghi p v i m c gia khai bao rât cao ma c quan quan ly trong ̀ ơ ư ứ ệ ớ ̃ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ́ ̉ ́

n c không thê xac đinh đ c. ướ ượ ̉ ́ ̣

ng hi u là m t hi n t ng đã và đang di n ra, nh ng đ n nay Vi c góp v n b ng th ố ệ ằ ươ ệ ượ ệ ộ ư ế ễ

ng d n c th vi c đ nh giá và ghi nh n giá tr này. Th v n ch a có quy đ nh nào h ẫ ư ị ướ ụ ể ệ ẫ ậ ị ị ươ ng

hi u mà các MNC đã xây d ng c công ty m s đ c đem đ n n c nh n đ u t , giá ự ệ n ở ướ ẹ ẽ ượ ễ ươ ầ ư ậ

tr th ng hi u c a công ty m “áp” cho công ty con khá l n, ch không d ng l vài trăm ị ươ ệ ủ ứ ừ ẹ ớ i ạ ở

tri u đ ng hay m t vài t đ ng. Có l vì th mà các MNC ngày càng s d ng chiêu bài này ệ ộ ồ ỷ ồ ẽ ử ụ ế

đ nâng cao giá tr tài s n v n góp. ị ể ả ố

1.2. Đ i v i các công ty có 100% v n đ u t n c ngoài ố ầ ư ướ ố ớ

Vi c nâng tài s n góp vào s tăng ệ ẽ ả ủ ầ tăng m cứ kh u hao tài s n c đ nh, do đó s giúp ch đ u ố ị ẽ ả ấ

:ư t

• Nhanh hoàn v n đ u t ầ ư ố ị c đ nh, nh đó gi m thi u r i ro đ u t ả ể ủ . ầ ư ố ờ

• Gi m m c thu TNDN ph i đóng cho n ứ ế ả ả ướ c ti p nh n đ u t ậ . ầ ư ế

2. Chuy n giá b ng cách nâng kh ng tr giá công ngh , th

ệ ươ

ố

ể

ằ

ị

ệ ng hi u

chuy n giao…(tài

s n vô hình)

ể

ả

 Chuy n giao công ngh đ c th c hi n qua nhi u kênh. Hai kênh chính là h p đ ng công ệ ượ ể ự ề ệ ợ ồ

ngh (licensing arrangement, LA) và đ u t tr c ti p (foreign direct investment, FDI). ầ ư ự ế ệ

Trong kênh LA, thông th ng ch có công ngh s n xu t hay công ngh c ng đ ườ ệ ứ ệ ả ấ ỉ ượ c

chuy n giao và ch chuy n giao m t l n. FDI thì bao g m c công ngh s n xu t và tri ộ ầ ệ ả ể ể ả ấ ồ ỉ

th c qu n lý, kinh doanh, MNCs th c hi n FDI là chuy n giao tr n gói t ự ứ ệ ể ả ọ ấ ả ạ t c các lo i

công ngh và t b n, và đ c g i chung là chuy n giao các ệ ư ả ượ ể ọ ngu n l c kinh ự ồ

ữ doanh (managerial resources). FDI có th th c hi n b ng vi c l p công ty liên doanh gi a ể ự ệ ậ ệ ằ

i b n x ho c l p công ty 100% v n n c ngoài. Công ngh đ MNCs v i công ty t ớ ạ ả ặ ậ ứ ố ướ ệ ượ c

công ty m chuy n giao qua FDI do đó là hình th c chuy n giao trong n i b MNCs (t ứ ộ ộ ể ể ừ ẹ

sang công ty con).

 Công ngh là m t hàng hoá có đ c tính là thông tin không đ i x ng, nghĩa là ng i bán và ố ứ ệ ặ ộ ườ

ng i mua không có cùng m t thông tin, m t s hi u bi t v giá tr c a công ngh nên ườ ộ ự ể ộ ế ề ị ủ ệ

th tr ng v công ngh khó thành l p ho c đ ị ườ ặ ượ ề ệ ậ ố c thành l p v i phí t n giao d ch cao đ i ổ ậ ớ ị

v i công ty cung c p công ngh . Do đó, MNCs có khuynh h ớ ệ ấ ướ ơ ng ch n hình thái FDI h n ọ

t trong tr ng h p công ngh thu c lo i t i tân, là LA đ tránh phí t n giao d ch. Đ c bi ổ ể ặ ị ệ ườ ạ ố ệ ộ ợ

MNCs có khuynh h ng ch n FDI đ tránh tr ng h p bí quy t l t ra bên ngoài. Tuy ướ ể ọ ườ ế ọ ợ

nhiên, đ i v i công ngh đã đ ố ớ ệ ượ c tiêu chu n hoá và do đó d mô ph ng, phí t n giao d ch ễ ẩ ỏ ổ ị

th p, MNCs cũng có khuynh h ấ ướ ữ ng ch n hình thái LA. Thêm n a, khi đ i tác là nh ng ữ ọ ố

công ty t i các n ng có nhi u r i ro (v xã h i, chính tr ), MNCs ch n LA h n là ạ c đ ướ ươ ề ủ ề ộ ơ ọ ị

FDI.

 MNCs thâm chí còn kê khai giá thành c a công ngh chuy n giao đó cao h n r t nhi u ề ơ ấ ủ ể ệ

l n so v i giá tr th c c a nó. ầ ị ự ủ ớ

 Vi c đ nh giá chính xác đ c tài s n vô hình c a các nhà đ u t h t s c khó, l ệ ị ượ ầ ư ế ứ ủ ả ợ ụ i d ng

ng hi u, công th c pha vi c này mà các MNC ch ý th i ph ng ph n góp v n b ng th ổ ủ ệ ằ ầ ố ồ ươ ứ ệ

ch , chuy n giao công ngh … nh m tăng ph n góp v n c a mình lên. ằ ố ủ ế ệ ể ầ

 M t s tr ộ ố ườ ậ ủ ng h p phía góp v n b n tài s n vô hình có xu t trình g y ch ng nh n c a ứ ấ ằ ả ấ ợ ố

công ty ki m toán nh ng đ tin c y, trung th c c a các gi y ch ng nh n này r t khó ư ự ủ ứ ể ậ ấ ậ ấ ộ

ki m đ nh . ể ị

3. Nh p kh u nguyên v t li u t

công ty m

c ngoài, ho c t

công ty

ậ ệ ừ

ẩ

ậ

n ẹ ở ướ

ặ ừ

đ i tác v i giá cao. ớ ố

• Đây là hình th c chuy n m t ph n l c ngoài thông qua vi c thanh toán ầ ợ ứ ể ộ i nhu n ra n ậ ướ ệ

ti n hàng nh p kh u.. các hàng hóa đ u vào đ c MNC nh p t công ty m v i lý do ề ậ ầ ẩ ượ ậ ừ ẹ ớ

“hàng hóa chuy n giao n i b v i công ngh , kĩ thu t cao, ch t l ộ ộ ớ ấ ượ ể ệ ậ ằ ng đ m b o, nh m ả ả

ớ t o m i liên k t trong h th ng” . Chính vì th khi ký k t các h p đ ng kinh doanh v i ạ ệ ố ế ế ế ố ồ ợ

đói tác t c nh n đ u t i n ạ ướ ầ ư ậ ớ ( đôí v i doanh nghi p FDI) hay khi làm các th t c v i ủ ụ ệ ớ

m i, các MNC th công ty Chính ph khi đ u t ủ ầ ư ớ ườ ng đòi h i m c nh p kh u hàng hóa t ậ ứ ẩ ỏ ừ

m r t cao. ẹ ấ

• Không nh ng th các MNC còn th c hi n chi n l c “ giao d ch toàn c u hóa” đ hình ế ượ ữ ự ế ệ ể ầ ị

i ho t đ ng tr c thu c công ty m . Các công ty thành trên nhi u qu c gia m t m ng l ố ề ạ ộ ướ ạ ộ ự ẹ ộ

này s đ c phân tán các lĩnh v c ho t đ ng nh m t o ra giá tr v trí t i u c a nó trên ẽ ượ ạ ộ ự ạ ằ ị ị ố ư ủ

th gi i. Nh v y m t b ph n c a s n ph m có th d c thi i m t qu c gia, ế ớ ủ ả ộ ộ ư ậ ể ượ ậ ẩ t k t ế ế ạ ộ ố

c s n xu t i đ m t s thành ph n khác c a nó l ầ ộ ố ủ ạ ượ ả ấ ở ầ qu c gia th hai, các thành ph n ứ ố

khác l c s n xu t i đ qu c gia th ba,..t t c đ c l p ráp t ạ ượ ả ấ ở ứ ố ấ ả ượ ắ ạ i m t qu c gia th t ố ứ ư , ộ

th 5… và sau đó đ c bán trên toàn th gi i. Kh i l ng hàng hóa giao d ch nh v y là ứ ượ ế ớ ố ượ ư ậ ị

đây là: hàng hóa và d ch v chuy n giao nh gi a các công ty r t l n. V n đ đ t ra ấ ấ ớ ề ặ ở ư ữ ụ ể ị

con trong n i MNC nên có giá la bao nhiêu( giá chuy n nh ng)? L i d ng vào vi c khó ể ộ ượ ợ ụ ệ

ng kê khai giá chuy n nh đ t giá cũng nh ki m đ nh, các MNC th ặ ư ể ị ườ ể ượ ớ ng r t cao so v i ấ

giá th c t hàng hóa đó. ự ế

• T đó vi c mua hàng nh p kh u v i giá đ t làm chi phí s n xu t tăng, d n t i l ẫ ớ ợ ừ ệ ấ ắ ẩ ả ậ ớ ậ i nhu n

ch u thu TNDN gi m. Các MNC đã r t khôn khéo chuy n l ể ợ ế ả ấ ị ứ i nhu n thông qua hình th c ậ

nh p kh u hàng hóa. ẩ ậ

4. Th c hi n chuy n giá thông qua vi c đi u ti

t giá mua bán hàng hóa

ự

ề

ệ

ể

ế

ằ Khi thu nh p kh u cao thì công ty m bán nguyên li u, hàng hóa v i giá th p nh m ế ẹ ệ ậ ẩ ấ ớ

tránh n p thu nh p kh u nhi u. Trong tr ng h p này, công ty m s tăng c ề ế ẩ ậ ộ ươ ẹ ẽ ợ ườ ạ ộ ng ho t đ ng

v n, hu n luy n, h tr ti p th v i giá cao đ bù đ p l i ho c mua l t ư ấ ỗ ợ ế ị ớ ắ ạ ể ệ ấ ạ ạ ả i s n ph m v i giá ẩ ớ

ẩ th p. Đ i v i hàng hooas nh p kh u mà thu su t th p thì công ty ký h p đ ng nh p kh u ế ấ ố ớ ậ ấ ấ ẩ ậ ồ ợ

v i giá cao nh m nâng cao chi phí đánh thu . ế ớ ằ

Th c t là nhi u công ty con sinh ra đ h tr cho công ty m b ng nhi u hình th c, th ự ế ể ố ợ ẹ ằ ứ ề ề ủ

đo n đa d ng. M i quan h m - con có xu h ệ ẹ ạ ạ ố ướ ầ ng b phân c p. Công ty con ph thu c ph n ụ ấ ộ ị

ng có quy n quy t đ nh và th ng l l n vào công ty m . Công ty m th ớ ẹ ườ ẹ ế ị ề ươ ượ ng áp đ m công ả

ty con. Chính vì th nó kéo theo m t đi u: ng hy sinh l i nhu n c a h ề công ty con có xu h ế ộ ướ ợ ậ ủ ọ

cho các công ty m . ẹ

L i d ng vào đi u đó các MNC s th c hi n đi u ti t giá c mua bán hàng hóa sao cho ợ ụ ẽ ự ề ề ệ ế ả

l i nhu n thu v đ t cao nh t. ợ ề ạ ậ ấ

5. Nâng chi phí cho các d ch v hành chính và qu n lý và d ch v t

ụ ư ấ ỹ v n k

ụ

ả

ị

t.

thu t đ c bi ậ ặ

ệ

Các công ty đa qu c gia khi đ u t vào n ầ ư ố c s t ướ ở ạ i, bên c nh vi c h chuy n giao công ọ ệ ể ạ

ngh , dây chuy n k thu t s n xu t sang n c nh n đ u t , đ ng th i n c nh n đ u t ậ ả ề ệ ấ ỹ ướ ầ ư ồ ờ ướ ậ ầ ư ậ

bu c ph i thuê nh ng chuyên gia t ữ ả ộ v n ư ấ ở bên công ty m v i giá r t cao. ẹ ớ ấ

Các chuyên gia t v n này th ng là các công ty thành viên hay nh ng công ty có m i liên ư ấ ườ ữ ố

ng h p công ty liên doanh còn b ép nh n chuyên gia v i chi h v i công ty m . Có nh ng tr ệ ớ ữ ẹ ườ ậ ợ ớ ị

phí cao mà không hi u qu , do chuyên gia này là chuyên gia lâu năm do m t t p đoàn và b dôi ộ ậ ệ ả ị

ra công ty m , vì lý do nào đó đ c nh n đ u t làm chuyên gia, và ở ẹ ượ c chuy n sang n ể ướ ầ ư ậ

n c nh n đ u t ph i ch u chi phí này. ướ ầ ư ả ậ ị

D ch v t ng áp d ng trong n ụ ư ấ v n k thu t th ỹ ậ ị ườ ụ ướ c ti p nh n đ u t ậ ầ ư ế cao nh trong ư

ngành d u khí, các ngành khác đòi h i k thu t cao, l i d ng đi m y u này c a n ỏ ỹ ầ ậ ợ ụ ủ ế ể ướ ế c ti p

nh n, công ty m nâng giá các lo i chi phí đó, và công ty con bu c ph i ch p nh n. ẹ ậ ậ ả ạ ấ ộ

M t th đo n chuy n giá khá ph bi n c a các công ty đa qu c gia đó là: nh đã bi ổ ế ủ ủ ạ ư ể ố ộ ế ả t s n

ph m c a các công ty đa qu c gia là s n ph m cu i cùng, là m t hàng dùng ngay đ ủ ả ặ ẩ ẩ ố ố ượ c,

ấ nh ng đ s n xu t ra s n ph m cu i cùng đó, c n ph i tr i qua nhi u dây chuy n s n xu t, ề ả ả ả ể ả ư ề ầ ẩ ả ấ ố

nhi u khâu trung gian. M i m t xích dây chuy n s n xu t là m t công vi c kinh doanh riêng ề ả ề ệ ấ ắ ộ ỗ

bi t, vì v y t n t i nh ng “khe h ” trong dây chuy n s n xu t chính là c h i chuy n giá ệ ậ ồ ạ ơ ộ ữ ể ề ả ấ ở

gi a các công ty có quan h v i nhau. ệ ớ ữ

6. Nâng chi phí b n quy n và các chi phí tài s n vô hình

ề

ả

L i th c nh tranh c a m t công ty đa qu c gia khi ti n hành đ u t vào n ế ạ ầ ư ủ ế ố ộ ợ ướ ậ c ti p nh n ế

đ u t ầ ư , so v i các t p đoàn trong n ậ ớ ướ ệ ằ c ti p nh n đó là: b n quy n, bí quy t công ngh , b ng ề ế ế ậ ả

phát minh, sáng ch , đ c chính ph n ế ượ ủ ướ c ti p nh n b o v đ c quy n ề ệ ộ ế ậ ả

L i d ng đi u đó các công ty m nâng kh ng giá, nh m thu l i nhu n t ợ ụ ẹ ề ằ ố i l ạ ợ ậ ừ nh ng tài ữ

s n vô hình đó ả

Ngoài ra, các chi phí qu ng cáo th ng r t l n, nh ng th ng là nh ng công ty liên doanh hay ả ườ ấ ớ ư ườ ữ

các công ty con ph i chi ra, nh ng s n ph m qu ng cáo l ư ả ẩ ả ả ạ i là c a công ty m . Vì v y, công ty ẹ ủ ậ

liên doanh c l d n đi trong khi th ng hi u c a công ty m v n t n t i và phát tri n. Đó là ứ ỗ ầ ươ ẹ ẫ ồ ạ ệ ủ ể

m t trong nh ng th đo n thâu tóm các công ty liên doanh, khi n các công ty liên doanh ngày ủ ạ ữ ế ộ

càng ph thu c tài chính vào công ty m , đ ng th i công ty m đã lo i b đ c nhi u c ạ ỏ ượ ẹ ồ ụ ẹ ộ ờ ề ổ

i đa (100% công ty có v n đ u t c ngoài) . đông l n, d n d n n m b t quy n s h u t ắ ề ở ữ ố ầ ầ ắ ớ n ầ ư ướ ố

công ty m

7. Chuy n giá qua ngu n tài tr b ng v n vay t ồ

ợ ằ

ố

ể

ừ

ẹ

Chuy n giá thông qua tài tr các nghi p v nh : cho doanh nghi p FDI ệ ụ ư ệ ể ợ n ở ướ ầ c ti p nh n đ u ế ậ

vay v n t m t công ty liên k t (m t công ty con khác ho c vay t t ư ố ừ ộ ế ặ ộ ừ công ty m ) v i m c lãi ẹ ớ ứ

su t cao h n lãi su t bình th ng, b ng cách t o ra c c u và ngu n v n b t h p lý, đ y chi ấ ấ ơ ườ ấ ợ ơ ấ ạ ẩ ằ ố ồ

phí ho t đ ng tài chính lên cao, bên c nh đó chi phí chênh l ch t giá, chi phí lãi vay cao và ạ ộ ệ ạ ỷ

i nhu n d i lãi vay v n c, đ tránh thu thu nh p doanh nghi p và l chuy n m t ph n l ộ ầ ợ ể ậ ướ ề ướ ệ ế ể ậ ỗ

do chênh l ch t ệ ỷ giá v sau ề

Ngay khi c doanh nghi p vay c a m t ngân hàng n c ngoài do công ty m b o lãnh v n có ủ ệ ả ộ ướ ẹ ả ẫ

th x y ra hi n t ng chuy n giá. Vì m t s giao d ch gi a công ty m và ngân hàng n ể ả ệ ượ ộ ố ữ ẹ ể ị ướ c

ngoài s đ c tính giá r t th p và bù đ p b ng cách nâng lãi su t cho vay cao h n bình ẽ ượ ắ ấ ằ ấ ấ ơ

th ng, ph n này s đ ho t đ ng cho vay c a ngân hàng n ườ ẽ ượ ử c g i vào ph n lãi vay thu t ầ ầ ừ ạ ộ ủ ướ c

ngoài v i công ty trong n c. ớ ướ

8. Chuy n giá khi kh ng ch giá ghi trên hóa đ n

ơ

ố

ể

ế

Hi n t ệ ượ ng này x y ra th ả ườ ắ ng xuyên, khá ph bi n, nh ng v n ch a có cách qu n lý và th t ẫ ổ ế ư ư ả

ch t c th c a các c quan thu . Vì tính ch t đ nh tính c a hóa đ n ơ ặ ụ ể ủ ấ ị ủ ế ơ

Hi n t ng vi t hóa đ n liên 1 khác liên 2, đ i v i các khu v c doanh nghi p không còn ph ệ ượ ế ố ớ ứ ệ ơ ổ

bi n nh tr c, do r t d b phát hi n do vi c xác minh hóa đ n. Tuy nhiên, m t s hành vi ư ướ ế ấ ễ ị ộ ố ệ ệ ơ

khác phát sinh cũng r t khó ki m soát. ể ấ

C th , các công ty này không kê khai hàng hóa d ch v mua vào, đ ng th i cũng không kê ụ ể ụ ồ ờ ị

khai doanh thu. Hành vi này r t khó phát hi n, vì ngay c thông qua xác minh hóa đ n, xác ệ ả ấ ơ

su t phát hi n cũng r t th p, nhi u đ i t ng bán hành tr c ti p cho ng i tiêu dùng không ố ượ ề ệ ấ ấ ấ ự ế ườ

c ng l y hóa đ n, ho c có ghi hóa đ n nh ng qua xác minh không xác đ nh đ ấ ư ặ ơ ơ ị ượ ườ ặ i mua. Ho c

tr ng h p xác đ nh đ c ng i mua thì l i không l u gi ườ ợ ị ượ ườ ạ ư ữ ậ hóa đ n, v i nhi u lý do. Vì v y, ề ơ ớ

kinh doanh. doanh thu ph n ánh trên s sách hóa đ n ch c ch n không phù h p v i th c t ơ ự ế ắ ắ ả ợ ớ ổ

Hành vi này cũng r t khó ki m soát, do c quan thu không th hàng ngày dám sát vi c bán ể ế ể ệ ấ ơ

hàng c a doanh nghi p, và cũng do ch a có c ch qu n lý giá, đ c bi ơ ế ủ ư ệ ả ặ ệ ạ t là các công ty ho t

i, khách s n. đ ng trong lĩnh v c: du l ch, d ch v , v n t ộ ụ ậ ả ự ị ị ạ

ng c a chuy n giá trong n n kinh t

V. nh h Ả

ưở

ủ

ề

ể

ế

1. Tác đ ng đ i v i MNCs

ố ớ

ộ

• Tác đ ng tích c c: ự ộ

ng l Đ c h ượ ưở i t ợ ừ chính sách u đãi đ u t ư ầ ư (nh lãi su t thu , lĩnh v c đ u t ế ầ ư ự ư ấ ạ ...) t o

đi u ki n cho các MNC d dàng trong vi c th c hi n gi m thi u trách nhi m ệ ở ự ệ ề ễ ệ ể ệ ả qu c gia ố

MNC đang đ u tầ ư

Th c hi n chuy n giá, các MNC s b o toàn đ c ngu n v n đ u t , nhanh chóng có ẽ ả ự ể ệ ượ ầ ư ố ồ

đ c dòng ngân l u cho các c h i đ u t khác ượ ơ ộ ầ ư ư

Th c hi n chuy n giá s giúp các MNC nhanh chóng chi m lĩnh th tr ng các n ị ườ ự ệ ẽ ể ế ở ướ c

đang đ u t , thâu tóm đ ầ ư ượ ề c các đ i th c nh tranh, và nhanh chóng dành v trí đ c quy n ủ ạ ố ộ ị

trong công ty liên doanh

• Tác đ ng tiêu c c ự ộ

ả N u b các qu c gia phát hi n và th c hi n ch tài thì các MNC ph i ch u m t kho n ự ế ệ ế ệ ả ộ ố ị ị

i qu c gia đó ho c nh h ng nghiêm tr ng trên ph t r t l n, b rút gi y phép kinh doanh t ấ ạ ấ ớ ị ạ ặ ả ố ưở ọ

th ng tr ng qu c t i s chú ý nhi u và ch t ch h n các c quan thu ươ ườ d n t ố ế ẫ ớ ự ẽ ơ ế ở ữ h ng ề ặ ơ

n c MNC đi đ u t sau đó. ướ ầ ư

2. Đ i v i các qu c gia ti p nh n dòng v n đ u t ế

ố ầ ư

ố ớ

ố

ậ

• Tác đ ng tích c c ự ộ

Khi có các ho t đ ng chuy n giá ng c, do n c thu hút đ u t ạ ộ ể ượ ướ ầ ư ậ có m c thu thu nh p ứ ế

th p làm tăng thu nh p cho n ậ ấ ướ c ti p nh n v n ố ế ậ

• Tác đ ng tiêu c c ự ộ

C c u v n c a n n kinh t ố ủ ơ ấ ề ế ở ệ qu c gia ti p nh n v n s b đ t ng t thay đ i do vi c ố ẽ ị ộ ế ậ ổ ố ộ

th c hi n hành vi chuy n giá c a các MNC làm các lu ng v n ch y vào nhanh m nh, sau đó ủ ự ể ệ ả ạ ồ ố

i b có xu h l ạ ị ướ ng ch y ra trong th i gian ng n. H u qu là t o ra m t b c tranh kinh t ậ ộ ứ ắ ả ạ ả ờ ế ị b

sai l ch các qu c gia trong th i kỳ khác nhau. ệ ở ố ờ

Đ i v i các qu c gia đ c coi là thiên đ ng v thu , h là ng c h ng l ố ớ ố ượ ườ ế ọ ề i đ ườ ượ ưở ợ ừ i t

ho t đ ng chuy n giá trong ng n h n, nh ng trong dài h n, h phía đ ạ ạ ộ ư ể ạ ắ ọ ươ ng đ u v i các khó ớ ầ

khăn tài chính khi các MNC thoái v n do các thu nh p không b n v ng tr ố ữ ề ậ ướ ắ c đây c a ng n ủ

h n không ph n ánh chính xác s c m nh c a n n kinh t ạ ủ ề ứ ả ạ . ế

V i vi c th c hi n hành vi chuy n giá và thao túng th tr ng, chính ph các n ị ườ ự ể ệ ệ ớ ủ ướ ế c ti p

nh n đ u t c phát tri n. ầ ư ẽ s khó khăn trong vi c thúc đ y các ngành s n xu t trong n ẩ ệ ả ậ ấ ướ ể

Ho t đ ng chuy n giá s phá v các cân thanh toán qu c t và các k ho ch kinh t ạ ộ ố ế ể ẽ ỡ ế ạ ế ủ c a

, chính vì th n u không ki m soát t t s d d n t i l các qu c gia ti p nh n đ u t ế ầ ư ậ ố ế ế ể ố ẽ ễ ấ ớ ệ ộ thu c

cu chính qu c, lâu dài có th d n t i l vào n n kinh t ề ế ả ể ẫ ớ ệ ố thu c v chính tr . ị ộ ề

Gây th t thu thu c ti p nh n, đ ng th i chèn ép các doanh nghi p kinh doanh cùng n ế ở ướ ấ ế ệ ậ ờ ồ

m t ngành, s n ph m. ả ẩ ộ

3. Đ i v i các qu c gia xu t kh u đ u t

ẩ ầ ư

ố ớ

ố

ấ

• Tác đ ng tích c c ự ộ

N c xu t kh u v n thu đ c ngo i t nhi u h n nh đó góp ph n c i thi n cán cân ướ ẩ ấ ố ượ ạ ệ ề ệ ầ ả ơ ờ

thanh toán th ng m i, các cân thanh toán qu c t ươ ố ế ự . S ho t đ ng c a các công ty m t ủ ạ ộ ẹ ố ơ t h n ạ

xã h i: đóng góp nhi u thu cho v hình th c thì cũng tác đ ng t ề ứ ộ ố ơ t h n đ n hi u qu kinh t ệ ế ả ế ế ề ộ

nhà n c, tác đ ng t i các tăng tr ng GNP c a n ộ t t ố ớ ưở ủ ướ c xu t kh u v n đ u t ẩ . ầ ư ấ ố

ướ • Tác đ ng tiêu c c ự ộ

N u thu su t th p h n thu su t ế ấ ở ế các qu c gia ti p nh n đ u t ế ầ ư ấ ế ấ ở ậ ơ ố chính qu c, s làm ố ẽ

cho các n b m t cân đ i trong k ho ch thu c a n ướ c xu t kh u đ u t ẩ ầ ư ị ấ ế ủ ế ạ ấ ố ướ ệ c này do vi c

th t thu m t kho n thu nh p t ậ ừ ấ ả ộ thu . ế

vĩ mô các qu c gia này s g p m t s khó khăn nh t đ nh M c tiêu qu n lý n n kinh t ả ụ ề ế ở ộ ố ẽ ặ ấ ị ố

do vi c các dòng v n đ u t ầ ư ị d ch chuy n theo ý mu n qu n lý c a chính ph ố ủ ể ệ ả ố ủ.

các qu c gia

VI. M t s b ng ch ng v chuy n giá ứ

ộ ố ằ

ể

ề

ở

ố

m i n

1. Các n n kinh t ề

ế ớ

iổ , n n kinh t

ề

ế

chuy n đ i ể ổ

• T i Trung qu c ố ạ

ng kinh t m i n i, tăng tr ng kinh t trên Trung qu cố đ ượ c coi nh m t siêu c ư ộ ườ ế ớ ổ ưở ế

10% m i năm. Chính ph Trung Qu c tích c c thu hút vôn đ u t n c ngoài b ng các ầ ư ướ ự ủ ố ỗ ằ

ư ễ u đãi: Chan and Chow, 1997; Moser, 1999; Sun 1999; Ho and Lau, 2002…Bao g m mi n ồ

thu 2 năm đ u tiên thu l i nhu n, gi m 50% thu trong 3 năm ti p…S bùng n kinh t ế ầ ợ ự ế ế ậ ả ổ ế

i nhu n kinh doanh cho các doanh nghi p. Năm 1980 v n FDI và u đãi thu đã t o ra l ế ư ạ ợ ệ ậ ố

đ u t ầ ư ỉ ch là 57 tri u đô, đ n năm 1995 là 35,8 t đô(UNCTAD, 2003). Vào cu i năm 1990 ỉ ế ệ ố

có đ n 140.000 doanh nghi p FDI ho t đ ng Trung Qu c. Tuy nhiên trong nh ng năm ạ ộ ế ệ ở ữ ố

1993, 1994, 1995 các doanh nghi p báo l ệ t ỗ ươ ế ng ng là 54%, 63% và 70%, t ng lên đ n ứ ổ

ầ 7,1 t đô la cho các c quan có th m quy n. Đ n năm 2005 55% doanh nghi p có v n đ u ề ệ ế ẩ ơ ố ỉ

t n ư ướ c ngoài tuyên b thua l ( Global Times s 16 ). Trang web chính th c ch a chính ố ứ ủ ố ỗ

ph Trung Qu c tuyên b tr n thu thông qua chuy n giá chi m 60% t ng tr n thu các ố ố ủ ế ể ế ế ổ ố ố

công ty đa qu c gia. M t nghiên c u ứ ướ ố ộ ố c tính r ng xu t kh u c a các t p đoàn đa qu c ẩ ủ ằ ấ ậ

gia đ c đ nh giá th p h n 17%, nh p kh u cao h n 9%(Sun, 1999). M c dù ki m soát ượ ể ẩ ấ ậ ặ ơ ơ ị

ch t ch , nh ng Trung Qu c ố ướ ư ẽ ặ ậ c tính m t kho ng 100 t đô m i năm vì đ nh giá sai nh p ấ ả ỗ ỉ ị

kh u và xu t kh u. ẩ ẩ ấ

• T i Nga ạ

m i n i cũng cung c p b ng ch ng v tác đ ng chuy n giá. Nga- m t n n kinh t ộ ề ế ớ ổ ứ ể ề ằ ấ ộ

Sau s s p đ c a ch nghĩa c ng s n, n n kinh t Nga suy gi m nghiêm tr ng, GDP ổ ủ ự ụ ủ ề ả ộ ế ả ọ

tăng tr ng -14% năm 1992. Chính ph tìm m i cách ph c h i n n kinh t ưở ụ ồ ề ủ ọ ế ự , 89 khu v c

đ c trao quy n t ch cũng c p c p thu , u đãi…D u m chính là ngành đ ượ ề ự ế ư ủ ấ ấ ầ ỏ ượ ầ c đ u

, đóng góp vào GDP nhi u nh t. Tuy nhiên năm 2004 Ngân hàng th gi t ư ế ớ ề ấ ấ i cho r ng xu t ằ

kh u d u chi m 25% GDP c n ả ướ ế ầ ẩ c ch không ph i là 9% nh báo cáo chính th c. Lý do ứ ứ ứ ả

chính cho s khác bi t đó là các công ty khai thác đã l ự ệ ợ ụ i d ng s h thu t o l ơ ở ế ạ ợ ậ i nhu n

chuy n giá. H xu t kh u v i giá th p cho các công ty con, sau đó các công ti con bán l ể ấ ấ ẩ ọ ớ ạ i

ng có đăng kí vùng h o lánh. Bên v i giá cao, thu chênh l ch giá, các công ty này th ệ ớ ườ ở ẻ

ng l vi c này( theo RUEHL và Schaffer i t c nh đó, nhi u quan ch c Nga cũng h ạ ứ ề ưở ợ ừ ệ

2004).

Ví d , d u m c a Nga giá trong n c là 10 USD/t n, các công ty bán cho các công ụ ầ ỏ ủ ướ ấ

ty con i theo giá th tr ng 120 USD/t n. Khi đó n ở ướ c ngoài 10USD/t n, sau đó bán l ấ ạ ị ườ ấ

l năm 1990-1995 ợ i nhu n l u gi ậ ư ữ ở bên ngoài, không ph i ch u thu . Theo 1 th ng kê t ị ế ả ố ừ

kho ng 400.000.000.000 USD đ c đ a kh i Nga, M , Th y Sĩ, Hà Lan, Đan M ch. Thu ả ượ ư ụ ạ ỏ ỹ

nh p t thu b m t, kèm theo v n là c s pháp lý cho v êc truy t các công ty năng ậ ừ ế ị ấ ơ ở ố ị ố

ng l n nh t c a Nga, l ượ ấ ủ ớ ệ Yukos(thu c s h u t p đoàn Menatep) b cáo bu c th c hi n ộ ở ữ ậ ự ộ ị

hành vi chuy n giá. Năm 1988, Khodorkovsky thành l p ngân hàng Menatep r t phát ể ậ ấ

i s tri n d ể ướ ự đ đ u c a các doanh nhân ỡ ầ ủ ậ và chính tr gia Nga.Đ th c hi n vi c gian l n ể ự ệ ệ ị

c a mình, ông s d ng các công ty v b c (shell company) n ủ ử ụ ỏ ọ ở ướ c ngoài. Nh ng công ty ữ

gi t o này đ c thành l p nh ng “thiên đ ng thu ” đ cung c p s b o m t cho ả ạ ượ ậ ở ữ ườ ấ ự ả ể ế ậ

doanh nghi p và ngân hàng. Trong s kho ng 70 “thiên đ ng ệ ả ố ườ thu ” trên th gi ế ế ớ i,

Khodorkovsky th ng ch n Th y Sĩ, Gibraltar, Panama, và Isle of Man.Trong ườ ụ ọ

năm 1994, Khodorkovsky và b nạ bè đã mua 20% cổ ph n c a Apatit, m t côngty nhà ủ ầ ộ

n c c a Nga, tr giá 1,4 t USD vào lúc đó, v i s ti n 225.000 USD và m t l ướ ủ ị ỷ ớ ố ề ộ ờ ứ ầ ih a đ u

283 tri u USD. Khi công ty đ c đ a ra bán đ u giá, Khodorkovsky b trí cho t ư ệ ượ ư ấ ố b nố

công ty v b c c a mình đ đi u ki n đ mua nó. Nh ng sau khi trúng th u, ch đ u t ỏ ọ ủ ủ ầ ư ủ ề ư ệ ể ầ

không b m ti n vào công ty và cũng ph t l l nh tr l i c ph n c a tòa án. Thay vàođó, ớ ờ ệ ả ạ ổ ầ ủ ề ơ

h đã bán c ph n cho Menatep, và Menatep chuy n giao nó cho các công ty v b cn ọ ỏ ọ ướ c ể ầ ổ

ngoài. Nh ng nhà qu n tr công ty thi t l p m t ch ữ ả ị ế ậ ộ ươ ẩ ng trình chuy n giá, bán s n ph m ể ả

ng th c a Apatit v i giá th p cho các công ty v b c c a h , và bán chúng trên th tr ủ ỏ ọ ủ ọ ị ườ ấ ớ ế

gi ớ ớ i v i giá cao h n ơ

t Nam

2. T i Vi ạ

ệ

Chuy n giá đã và đang đ

c các t p đoàn đa qu c gia s d ng nh m t công c

ể

ượ

ư ộ

ử ụ

ậ

ố

ụ

c m c tiêu t

i đa hoá l

i nhu n và là m t trong các cách tăng l

h u hi u đ đ t đ ữ

ể ạ ượ

ệ

ụ

ố

ợ

ậ

ộ

ợ i

nhu n chung c a t p đoàn trên toàn c u v i chi phí ít t n kém nh t. Trong nh ng năm ớ

ủ ậ

ữ

ấ

ầ

ậ

ố

i, Vi

qua, v i ch tr ớ

ủ ươ

ng m c a, h i nh p kinh t ộ

ở ử

ậ

th gi ế ế ớ

ệ

ề t Nam đã th c hi n nhi u ự

ệ

chính sách nh m thu hút v n đ u t

c ngoài. Nh đó, các d án đ u t

đã không

ầ ư ướ

ằ

ố

ầ ư

ự

ờ

ng ng tăng lên c v s l

ả ề ố ượ

ừ

ể ng và quy mô, góp ph n quan tr ng trong vi c phát tri n

ệ

ầ

ọ

kinh t

đ t n ế ấ ướ

ả c. Tuy nhiên, m t đi u đáng lo ng i là càng ngày các c quan thu ph i

ế

ề

ạ

ộ

đ i m t v i tình hình kê khai thua l ố

ặ ớ

ỗ

ố ngày càng gia tăng c a các doanh nghi p có v n

ủ

ệ

đ u t ầ ư ướ

ạ c ngoài (FDI), chi m kho ng trên 50% t ng s doanh nghi p FDI đang ho t

ệ

ế

ả

ổ

ố

c, trong đó nhi u doanh nghi p kê khai l

đ ng trên c n ộ

ả ướ

ề

ệ

ỗ

ế nhi u năm liên t c cho đ n

ụ

ề

nay nh ng l

i Vi

t Nam. Đi n hình

ạ ẫ

i v n ti p t c duy trì s n xu t và ti p t c đ u t ả

ế ụ ầ ư ạ

ế ụ

ấ

ệ

ể

m t s đ a ph

ng nh : Bình D ng, s doanh nghi p FDI kê khai l

năm 2010

ư ở ộ ố ị

ươ

ệ

ố

ỗ

là 754/1.490, chi m t

tr ng 50,6%; t

i TP. H Chí Minh và Đ ng Nai, t

s doanh

ế

ỷ ọ

ạ

ồ

ỷ ệ ố

nghi p FDI kê khai l

t là 60% và 52,2%. Hi n t

ng chuy n giá đang gây ra

ệ

l n l ỗ ầ ượ

ệ ượ

ể

t Nam.

tình tr ng nh c nh i trên nhi u đ a ph ố

ứ

ề

ạ

ị

ươ

Vi ở ệ

c ngoài, Th tr

ng B K

T i H i ngh T ng k t 25 thu hút v n đ u t ế

ị ổ

ầ ư ướ

ạ

ộ

ố

ứ ưở

ộ ế

ho ch và Đ u t

Đào Quang Thu cũng th ng th n th a nh n r ng, có m t s doanh

ầ ư

ạ

ậ ằ

ộ ố

ừ

ẳ

ắ

ằ nghi p FDI đã áp d ng các th thu t chuy n giá nh nâng kh ng giá tr góp v n (b ng ể

ụ

ủ

ệ

ậ

ố

ị

máy móc, thi

t b , b n quy n…), giá tr mua bán nguyên v t li u đ u vào, bán thành

ế ị ả

ậ ệ

ề

ầ

ị

ph m, thành ph m, d ch v , phí qu n lý, ti n b n quy n, chi phí b o lãnh, cho vay, tr ề

ụ

ề

ả

ẩ

ả

ị

ả

ng, đào t o, qu ng cáo, nhà th u, chuy n nh

ng v n… t o nên tình tr ng l

l ươ

ể

ạ

ả

ầ

ượ

ạ

ố

ỗ ả gi ,

lãi th t, gây th t thu ngân sách, làm cho đa s bên Vi

t Nam ph i rút kh i liên doanh,

ậ

ấ

ố

ệ

ả

ỏ

doanh nghi p tr thành 100% v n n

c ngoài.

ố ướ

ệ

ở

2.1. Th c tr ng chung ự ạ

Th m chí, theo đ i di n c a B Tài chính, hi n t

ng các doanh nghi p FDI kê

ệ ượ

ủ

ệ

ậ

ạ

ộ

ệ

khai l

i 50% t ng s doanh nghi p FDI đang ho t đ ng,

ỗ

là khá ph bi n, chi m t ổ ế

ế

ớ

ạ ộ

ệ

ố

ổ

trong đó có nhi u tr

ng h p kê khai l

đ n 3 năm liên ti p.

ề

ườ

ợ

ỗ ế

ế

Hành vi chuy n giá đã di n ra không ch t

ỉ ạ

ể

ễ

ầ i các doanh nghi p liên k t có v n đ u

ế

ệ

ố

tr c ti p n

c ngoài, mà còn di n

t Nam. S dĩ có

t ư ự ế

ướ

ễ ngay trong các công ty n i đ a Vi

ộ ị

ệ

ở

hi n t

ng này là do Vi

ệ ượ

ệ

ậ t Nam v n đang th c hi n chính sách u đãi v thu thu nh p

ự

ệ

ề

ế

ẫ

doanh nghi p (TNDN) theo ngành ngh kinh doanh và đ a bàn đ u t

. Nh chính sách

ầ ư

ề

ệ

ị

ờ

này mà các doanh nghi p trong n

c thành l p m t s công ty con ho t đ ng trong

ệ

ướ

ạ ộ

ộ ố

ậ

c u đãi thu TNDN và tìm cách chuy n l

nh ng lĩnh v c và đ a bàn đ ự

ữ

ị

ượ ư

ể ợ

ế

i nhu n tr ậ

ướ c

thu sang công ty con đ đ

c h

c thu

ể ượ ưở

ế

ng u đãi thu ho c chuy n l ế

ể ợ

ặ

i nhu n tr ậ

ướ

ế

doanh nghi p có lãi sang doanh nghi p b l

đ tránh thu TNDN.

t ừ

ị ỗ ể

ế

ệ

K t qu c a vi c này không ch là ngân sách nhà n

c b s t gi m nghiêm tr ng mà

ả ủ

ệ

ế

ỉ

ướ ị ụ

ả

ọ

ữ hàng năm chúng ta còn ph i dành m t kho n thu không nh cho vi c nh p v nh ng ả

ệ

ế

ề

ậ

ả

ộ

ỏ

nguyên li u, máy móc cao h n giá tr th c c a nó. H n n a là tình tr ng thua l

o kéo

ị ự ủ

ơ ữ

ệ

ạ

ỗ ả

dài, c đông c a Vi

t Nam trong liên doanh có th không ch u n i và ph i nhanh chóng

ủ

ổ

ệ

ể

ả

ổ

ị

cho th y, không ít các doanh nghi p liên doanh

rút v n, nh ố

ườ

ng sân cho đ i tác. Th c t ố

ự ế

ệ

ấ

đã b các công ty m

c ngoài thôn tính ki u này và ph i ra v tr ng tay m c dù đã

n ẹ ở ướ

ị

ề ắ

ể

ả

ặ

có nh ng đóng góp không nh . ỏ

ữ

Trong nhi u năm qua, m c dù các c quan ch c năng bi

t khá rõ th thu t lách thu

ứ

ề

ặ

ế

ủ

ậ

ế

c đi u này thì không ph i vi c d

c a các doanh nghi p FDI, nh ng ch ng minh đ ủ

ứ

ệ

ượ

ề

ệ

ả

ễ

dàng đ i v i ngành thu . Cho đ n nay, vi c ki m soát giá n i b đ ế

ộ ộ ể ch ng gian l n qua

ố ớ

ệ

ế

ể

ậ

ố

chuy n giá là m t thách th c l n đ i v i các c quan qu n lí

t Nam.

ố ớ

ứ ớ

ể

ả

ộ

Vi ở ệ

2.2.M t s tr ng h p đi n hình v chuy n giá c a các công ty đa qu c gia t Nam ộ ố ườ ủ ố ợ ể ề ể Vi ở ệ

2.2.1. P&G - th đo n chuy n giá v i m c đích chi m lĩnh th tr ng ớ ụ ủ ạ ị ườ ể ế

P&G Vi ệ ớ t Nam là m t công ty liên doanh gi a Công ty Proter & Gamble Far Earst v i ữ ộ

Công ty Ph ng Đông, đ c thành l p vào ngày 23 tháng 11 năm 1994. T ng s v n đ u t ươ ượ ố ố ầ ư ậ ổ

ban đ u c a liên doanh này là 14,3 tri u USD và đ n năm 1996 tăng lên là 367 tri u USD. ủ ệ ệ ế ầ

Trong đó Vi t Nam góp 30% và phía đ i tác chi m 70% (t ng đ ệ ế ố ươ ươ ng 28 tri u USD). ệ

Có th th y r ng công ty P&G là m t tr ng h p tiêu bi u th c hi n quá trình ể ấ ằ ộ ườ ự ể ệ ợ chuy nể

giá thông qua hình th c nâng cao giá tr tài s n góp v n d ố , mà c th là qua đ u t ụ ể ầ ư ướ ạ i d ng ứ ả ị

liên doanh v i Vi t Nam. ớ ệ

Sau hai năm ho t đ ng (năm 1995 và 1996) liên doanh này đã báo l ạ ộ ỗ ớ v i m t con s ộ ố

là 311 t VND. S ti n l này t ng đ kh ng l ổ ồ ỷ ố ề ỗ ươ ươ ng v i 3/4 giá tr v n góp c a c liên ị ố ủ ả ớ

doanh. Trong con s thua l 311 t này thì năm 1995 l 123,7 t VND và năm 1996 l 187,5 t ố ỗ ỷ ỗ ỷ ỗ ỷ

VND.

này: Nguyên nhân d n đ n s ti n l ẫ ế ố ề ỗ

• Nâng chi phí qu ng cáo ả

Năm 1995 và 1996 là giai đo n m i vào Vi t Nam nên P&G mu n xây d ng th ạ ớ ệ ự ố ươ ệ ng hi u

i Vi t Nam và mu n các s n ph m c a mình đ u đ c ng i tiêu dùng bi t đ n và s t ạ ệ ủ ề ẩ ả ố ượ ườ ế ế ử

ng, trong hai năm 1995 và 1996, P&G đã chi cho d ng. V i m c đích chi m lĩnh th tr ụ ị ườ ụ ế ớ

qu ng cáo m t s ti n r t l n lên đ n 65,8 t ộ ố ề ấ ớ ế ả ỷ ồ ả đ ng. Đây là m t con s quá l n đ i v i qu ng ố ố ớ ớ ộ

cáo t i Vi ạ ệ t Nam vào th i đi m đó. Lúc này h u nh các kênh truy n hình. đài phát thanh và ư ể ề ầ ờ

báo chí đ u có s xu t hi n qu ng cáo c a các s n ph m c a công ty P&G nh Lux, ủ ư ủ ự ệ ề ẩ ả ả ấ

Pantene, Head & Shouder, Rejoice… Vào th i đi m này, m i ng ể ọ ờ ườ ề ệ i đ u nghe các kh u hi u ẩ

ỏ qu ng cáo nh “Rejoice t o mái tóc m t và không có gàu”, “Pantene giúp tóc b n kh e ượ ư ạ ạ ả

h n”, “Header & Shoulder khám phá bí quy t tr gàu”,“b t gi ơ ế ộ ị ặ ọ ế t Tide thách th c m i v t ứ

b n”… T ng các chi phí qu ng cáo này chi m đ n 35% doanh thu thu n c a công ty và đã ẩ ủ ế ế ả ầ ổ

v t xa m c cho phép c a lu t thu là không quá 5% trên t ng chi phí và nó cũng đã g p 7 ượ ứ ủ ế ấ ậ ổ

ban đ u. l n so v i chi phí trong lu n ch ng kinh t ầ ứ ậ ớ ế ầ

Qu l

ng năm đ u tiên xây d ng trong lu n ch ng kinh t

ỹ ươ

ứ

ự

ậ

ầ

ế

ư là 1 tri u USD nh ng

ệ

th c t

đã chi đ n 3,4 tri u USD, t c là g p 3,4 l n. Nguyên nhân ch y u là do P&G

ự ế

ủ ế

ứ

ệ

ế

ấ

ầ

đã s d ng đ n 16 chuyên gia là ng

c ngoài trong khi trong lu n ch ng kinh t

ử ụ

ế

i n ườ ướ

ứ

ậ

ế

ch đ a ra t

ỉ ư

ừ

5 đ n 6 ng ế

ườ

ậ Ngoài hai chi phí trên thì các chi phí khác cũng phát sinh l n h n nhi u so v i lu n

ề

ớ

ch ng kinh t

ban đ u nh chi phí cho chuyên gia xây d ng c b n ban đ u là 7 t

ứ

ế

ơ ả

ự

ầ

ỷ

VND, chi phí t

v n pháp lý h t 7,6 t

VND và chi phí thanh lý h t 20 t

VND…

ư ấ

ế

ỷ

ế

ỷ

Thêm vào đó, m t nguyên nhân khác d n đ n vi c thua l

ế

ệ

ẫ

ộ

ỗ ặ

ầ n ng n trong năm đ u

ề

tiên là do doanh s th c t

năm ch đ t 54% k ho ch và ph i gánh ch u chi phí tăng

ố ự ế

ỉ ạ

ế

ả

ạ

ị

cao, d n đ n k t qu là năm đ u tiên ho t đ ng thua l

123,7 t

VND.

ế ế

ạ ộ

ẫ

ầ

ả

ỗ

ỷ

i ti p di n th c tr ng trên nên ti p t c thua l

thêm 187,5 t

VND

Năm th hai l ứ

ạ ế

ế ụ

ự

ễ

ạ

ỗ

ỷ

VND; chi m 3/4 t ng s v n c a liên doanh.

v i con s thua l ớ

ố

ỗ

hai năm đ n 311,2 t ế

ỷ

ố ố ủ

ế

ổ

Đ n tháng 7 năm 1997 thì t ng giám đ c c a P&G đã đ u t

ố ủ

ầ ư

ế

ổ

ệ quá gi y phép là 6 tri u

ấ

• Nâng giá nhân công

USD, công ty ph i vay ti n m t đ tr ti n l

ng cho nhân viên. Đ ng tr

c tình th

ặ ể ả ề ươ

ề

ả

ứ

ướ

ế

thua l

n ng n và đ ti p t c kinh doanh thì bên phía đ i tác n

ỗ ặ

ể ế ụ

ề

ố

ướ

c ngoài đ ngh tăng ề

ị

v n thêm 60 tri u USD. ố

ệ

Nh v y phía Vi

v n góp 30% (18 tri u USD). Do

ư ậ

ệ

t Nam c n ph i tăng theo t ả

ầ

ỷ ệ ố

ệ

không có đ ti m l c tài chính nên cu i cùng phía Vi

t Nam đã ph i bán l

i toàn b s

ủ ề

ự

ố

ệ

ả

ạ

ộ ố

c ngoài.

c ph n c a mình cho đ i tác n ổ ầ ủ

ố

ướ

K t qu , Công ty P&G Vi

t Nam t

hình th c là công ty liên doanh đã tr thành

ế

ả

ệ

ừ

ứ

ở

công ty 100% v n n

c ngoài.

ố ướ

M t khác, dù khai báo l

tr m tr ng, P&G v n ti p t c m r ng s n xu t c a mình

ặ

ỗ ầ

ế ụ

ấ ủ

ở ộ

ẫ

ả

ọ

i Vi

t Nam.

t ạ

ệ

Sau 10 năm, P&G đã đ u t

kho ng 82 tri u USD v i ba nhà máy

khu công

ầ ư

ệ

ả

ớ

ở

nghi p Đ ng An – Bình D ng, đã cho ra đ i các s n ph m đ

c s d ng r ng rãi,

ươ

ệ

ả

ẩ

ồ

ờ

ượ ử ụ

ộ

ph bi n t

i Vi

t Nam nh d u

i Pantene, Rejoice, Head & Shoulders, b t gi

t Tide,

ổ ế ạ

ệ

ư ầ ộ

ộ

ặ

c x Downy… Công ty liên t c có t c đ tăng tr

ng 30%/năm. Doanh s trong 10

n ướ ả

ố ộ

ụ

ưở

ố

năm qua c a c ng ty đã đ t kho ng 5.000 t

đ ng, n p ngân sách 450 t

đ ng, thu hút

ủ ồ

ả

ạ

ỷ ồ

ộ

ỷ ồ

500 lao đ ng tr c ti p và 2.000 lao đ ng gián ti p. Đi u này ch ng t

c đi ngày

ứ

ự

ế

ề

ế

ộ

b ỏ ướ

càng khôn ngoan c a các nhà lãnh đ o P&G trong k ho ch chi m lĩnh th tr

ng Vi

ị ườ

ủ

ế

ạ

ệ t

Nam. Ngày nay, đi đ n đâu b n cũng có th d dàng nh n ra hàng hóa c a P&G tràn

ể ễ

ủ

ế

ậ

ạ

ng p th tr

ng v i vô vàn m u mã đa d ng, ch t l

ng t

t, giá c c nh tranh. Có th

ị ườ

ậ

ấ ượ

ạ

ẫ

ớ

ố

ả ạ

ể

nói công ty đa qu c gia và c n l c “Vi

ơ ố

ố

ệ

ạ ấ t Nam hóa” s n ph m đang là m i lo ng i c p

ẩ

ả

ố

bách đ i v i các doanh nghi p trong n

ố ớ

ệ

ướ

i phân ph i và bán hàng c a công ty đ

c nhi u doanh nghi p đ i tác

M ng l ạ

ướ

ủ

ố

ượ

ệ

ề

ố

đánh giá cao, b i m ng l

i bán l

i các thôn xã, th tr n và thành ph

ạ

ở

ướ

ẻ

có h u h t t ầ

ế ạ

ị ấ

ố

thông qua g n 180 nhà phân ph i trong c n

c và s h p tác kinh doanh v i t

t c các

ả ướ

ầ

ố

ự ợ

ớ ấ ả

i Vi

chu i kênh phân ph i hi n đ i đang phát tri n nhanh chóng t ạ

ể

ệ

ố

ỗ

ạ

ệ

t Nam, s n ph m đa ả

ẩ

i tiêu dùng Vi

d ng đáp ng m i nhu c u, thu nh p khác nhau c a ng ạ

ứ

ủ

ầ

ậ

ọ

ườ

ệ

ề t Nam. Và đi u

ng tr c ti p và nghiêm tr ng đ n n n s n xu t hàng hóa n i đ a. Doanh

này nh h ả

ưở

ề ả

ộ ị

ự

ế

ấ

ọ

nghi p n i đ a ph i th c hi n nghĩa v thu nghiêm túc h n nên ít nhi u s thua thi

ề ẽ

ộ ị

ự

ụ

ế

ệ

ả

ệ t

so v i các công ty liên doanh, mà đ c bi

t là khi công ty này đã tr thành công ty 100%

ặ

ớ

ệ

ở

t Nam.

v n n ố ướ

c ngoài nh P&G Vi ư

ệ

H n n a, trong ng n h n, ng i tiêu dùng đ ng l i khi mua hàng giá r do công ữ ạ ắ ơ ườ c h ượ ưở ợ ẻ

ty P&G s n xu t do đ thu hút s l i tiêu dùng, tuy nhiên, v lâu dài, khi P&G ố ượ ể ấ ả ng l n ng ớ ườ ề

đã thành công và chi m lĩnh th tr ị ườ ế ng và th ph n, ng ị ầ ườ i tiêu dùng s bu c ph i tuân theo ộ ẽ ả

lu t ch i, mà chính xác h n là s ph thu c vào s n ph m, vào giá c mà công ty này đ a ra. ẽ ụ ư ẩ ả ả ậ ộ ơ ơ

Nh v y, có th th y r t rõ r ng, ch qua 10 năm thâm nh p th tr ng tiêu dùng Vi ể ấ ấ ư ậ ị ườ ằ ậ ỉ ệ t

Nam, công ty P&G đã th c hi n quá trình chuy n giá “thành công” sau khi đã thâu tóm toàn b ể ự ệ ộ

th ph n khi còn là công ty liên doanh v i Công ty Ph ng Đông đ tr thành công ty có 100% ầ ớ ị ươ ể ở

n c ngoài và áp đ o các doanh nghi p Vi v n đ u t ố ầ ư ướ ệ ả ệ ặ t Nam trong vi c s n xu t các m t ệ ả ấ

hàng tiêu dùng thi t y u h ng ngày nh d u g i, xà phòng, b t gi ế ế ư ầ ằ ộ ộ ặ ấ t,… Qua đó, cho th y

nh ng th đo n và b ủ ạ ữ ướ ế c đi khôn ngoan c a nh ng nhà lãnh đ o c a công ty này nh m chi m ạ ủ ữ ủ ằ

ng đ y ti m năng c a Vi t Nam. lĩnh m t th tr ộ ị ườ ủ ề ầ ệ

2.2.2. Coca Cola – nghi v n chuy n giá tr n thu ể ấ ố ế

Coca Cola, (còn đ c g i t t là Coke) , là nhãn hi u c ng t c đăng ký ượ ọ ắ ệ n ướ ọ đ ượ

năm 1893 t s chính t iạ Mỹ. T khi đ ừ ượ c thành l p và đ t tr ậ ặ ụ ở ạ ậ i Atlanta, bang Georgia, t p

đoàn Coca cola hi n đang ho t đ ng trên 200 n c kh p th gi i. Coca Cola chi m 3.1% ạ ộ ệ ướ ế ớ ắ ế

ng s n ph m th c u ng trên toàn th gi i. Trong 33 nhãn hi u n c gi i khát không t ng l ổ ượ ứ ố ế ớ ả ẩ ệ ướ ả

i, Coca Cola s h u t i 15 nhãn hi u. M i ngày Coca Cola bán đ c n n i ti ng trên th gi ồ ổ ế ế ớ ở ữ ớ ệ ỗ ượ c

c u ng, m i giây l i có h n 10.000 ng i dùng s n ph m c a Coca Cola. h n 1 t ơ lo i n ỷ ạ ướ ố ỗ ạ ơ ườ ủ ả ẩ

Trung bình m t ng i M u ng s n ph m c a công ty Coca Cola 4 ngày 1 l n. Coca Cola ộ ườ ỹ ố ủ ả ẩ ầ

hi n đã có m t t i và có th đ c nh n ra b i ph n l n dân i t ặ ạ ấ ả t c các châu l c trên th gi ụ ế ớ ệ ể ượ ầ ớ ậ ở

i. s th gi ố ế ớ

Th ng lĩnh th ph n đ u ng t i Vi t Nam, doanh s tăng theo đ ồ ố ầ ố ị ạ ệ ố ườ ư ng th ng đ ng, nh ng ứ ẳ

khi đ u t t i th tr t ừ ầ ư ạ ị ườ ệ ng VN (tháng 2-1994) đ n nay Coca Cola đã có r t nhi u d u hi u ế ề ấ ấ

th c hi n các chiêu trò chuy n giá nh m m c đích tr n thu v i r t nhi u bi u hi n đ ụ ế ớ ấ ự ệ ể ề ể ệ ằ ố ượ c

phát hi n trong nh ng năm g n đây. Đi u này làm d y lên phong trào t y chay Coca Cola ữ ệ ề ầ ấ ẩ

m nh m c a ng ẽ ủ ạ ườ i tiêu dung đ i v i m t doanh nghi p tr n tránh nghĩa v thu . ế ố ớ ụ ệ ộ ố

• Nâng giá nguyên ph li u ụ ệ

C c Thu TPHCM cho bi khi thành l p (tháng 2/1994) đ n nay ch a năm nào Công ụ ế t t ế ừ ư ế ậ

ty Coca Cola Vi t Nam khai có lãi dù doanh thu tăng liên t c qua m i năm. Năm 2004 doanh ệ ụ ỗ

thu 728 t đ ng, s l là 110 t đ ng. Năm 2006 doanh thu v t lên 1.026 t đ ng thì s l lên ỷ ồ ố ỗ ỷ ồ ọ ỷ ồ ố ỗ

đ ng. đ n 253 t ế ỷ ồ

M i nh t năm 2010, doanh thu c a Coca Cola Vi t Nam lên đ n 2.529 t đ ng nh ng chi ủ ấ ớ ệ ế ỷ ồ ư

phí l i lên đ n 2.717 t 188 t đ ng. Lũy k đ n nay công ty này đã l ạ ế ỷ ồ đ ng, d n đ n s l ẫ ế ố ỗ ỷ ồ ế ế ỗ

đ ng, v t c s v n đ u t ban đ u là 2.950 t đ ng. t ng c ng 3.768 t ổ ộ ỷ ồ ượ ả ố ố ầ ư ầ ỷ ồ

Ông Lê Duy Minh, tr ng phòng ki m tra thu s 1 C c Thu TPHCM, cho bi ưở ế ố ụ ế ể ế ể t đ

doanh nghi p này có th liên t c kê khai l ụ ể ệ n m ỗ ằ ở ủ ế chi phí nguyên ph li u, trong đó ch y u ụ ệ

là h ươ ng li u đ ệ ượ c nh p tr c ti p t ự ế ậ ừ công ty m v i giá r t cao. ớ ẹ ấ

Trung bình chi phí nguyên ph li u chi m trên 70% giá v n, cá bi t năm 2006-2007 chi phí ụ ệ ế ố ệ

nguyên ph li u lên đ n 80-85% giá v n. Nh năm 2010 chi phí do nh p nguyên v t li u t ư ậ ệ ừ ụ ệ ế ậ ố

công ty m lên đ n 1.671 t đ ng trên doanh thu 2.329 t đ ng. Năm 2009 chi phí này là 1.065 ẹ ế ỷ ồ ỷ ồ

đ ng. t ỷ ồ

Bi u đ th hi n doanh thu và s l c a Cocacola 2004-2010 theo giaoduc.net.vn ồ ể ệ ố ỗ ủ ể

ệ Nhi u l n C c Thu TPHCM cũng đã làm vi c v i doanh nghi p này nh ng đ i di n ề ầ ư ụ ệ ế ệ ạ ớ

Công ty Coca Cola Vi ệ t Nam v n tr l ẫ ả ờ i là đã kê khai đ y đ , ch p hành đúng lu t pháp Vi ấ ủ ậ ầ ệ t

Nam, còn nguyên nhân l ỗ ơ là do thu không đ bù chi. Công ty cũng không th bán giá cao h n ủ ể

vì mu n m r ng th tr ng. Công ty này cũng gi i thích giá nguyên ph li u cao do đây là ở ộ ị ườ ố ả ụ ệ

sáng ch lâu đ i, bao g m c chi phí ch t xám. ồ ế ấ ả ờ

Đ bi n h cho hành vi b nghi ng là chuy n giá c a minh, Coca Cola cho r ng s ể ệ ủ ể ằ ộ ờ ị ự

xu t hi n c a các đ i th khi n Coca Cola Vi ệ ủ ủ ế ấ ố ệ t Nam b m t đi m t s th ph n đáng k , công ộ ố ị ị ấ ể ầ

ty ph i b ra m t kho n chi phí khá l n cho vi c ti p th nh m qu ng bá và b o v th ả ỏ ệ ươ ng ệ ế ả ả ằ ả ớ ộ ị

hi u. Giá nguyên nhiên li u, giá đi n và giá đ ng tăng, trong đó vi c mua nguyên v t li u t ệ ệ ệ ườ ậ ệ ừ ệ

th tr ng n c ngoài khá đ t đ đã làm đ i giá thành s n ph m. Công ty cũng tăng l ị ườ ướ ắ ỏ ả ẩ ộ ươ ng

cho nhân viên ít nh t 11% m i năm đ ... đ i phó v i l m phát. ớ ạ ể ấ ố ỗ

Ngoài ra, Coca Cola Vi t Nam cho bi ệ ế t DN ph i vay v n, ch u gánh n ng chi phí lãi ị ặ ả ố

su t cao cũng nh nh ng r i ro t giá v i các kho n vay b ng USD. Các kho n chi đ u t vào ư ữ ầ ư ủ ấ ằ ả ả ớ ỉ

dây chuy n s n xu t đã làm gia tăng chi phí v lãi su t, kh u hao và chi phí chênh l ch t giá. ề ề ả ệ ấ ấ ấ ỉ

t Công ty Coca Cola Vi "Đã 6-7 năm nay C c Thu TPHCM li ụ ế ệ ệ t Nam vào v trí s 1 trong ị ố

danh sách doanh nghi p nghi v n có d u hi u chuy n giá. Báo cáo tài chính c a công ty này ủ ệ ệ ể ấ ấ

cũng đ ượ ứ ạ c săm soi r t k nh ng vi c ch ng minh doanh nghi p này có chuy n giá ph c t p ấ ỹ ư ứ ệ ệ ể

ệ h n các doanh nghi p khác r t nhi u do không có c s so sánh, đ i chi u giá nguyên li u ơ ơ ở ế ệ ề ấ ố

v i các doanh nghi p khác cùng ngành ngh vì nguyên li u là do công ty m c a Coca Cola ớ ẹ ủ ệ ề ệ

Vi ệ ệ t Nam đ c quy n cung c p. Cũng không th l y chi phí nguyên ph li u c a doanh nghi p ể ấ ụ ệ ủ ề ấ ộ

Vi t Nam cùng ngành ngh đ so sánh vì đây là doanh nghi p đ c thù" ông Minh nói. ệ ề ể ệ ặ

“C quan thu ch a ti n hành thanh tra ch không không ph i bó tay v i d u hi u t ớ ấ ệ ạ i ư ứ ế ế ả ơ

các đ n v này”, ông Nguy n Quang Ti n - V tr ng, Phó tr ơ ị ụ ưở ế ễ ưở ụ ng ban c i cách T ng c c ả ổ

thu kh ng đ nh. Ông cũng cho bi t nhi u doanh nghi p nh Coca Cola, Pepsi hay Metro… ế ẳ ị ế ư ệ ề

ủ đ u đang n m trong t m ng m c a c quan thu . Nói nh v y nh ng theo th a nh n c a ề ủ ơ ư ậ ừ ư ế ằ ầ ắ ậ

b n thân ông Ti n cũng nh nh ng chuyên gia trong lĩnh v c qu n lý thu , vi c ch ng minh ả ư ự ữ ứ ế ế ệ ả

đ c hành vi chuy n giá t i khu v c FDI, nh t là các t p đoàn đa qu c gia là m t quá trình ượ ể ạ ự ấ ậ ố ộ

h t s c ph c t p và đòi h i nhi u th i gian. ế ứ ứ ạ ề ờ ỏ

c nhi u chuyên gia nh c t i là vi c các t p đoàn đa qu c gia th Cái khó l n nh t đ ớ ấ ượ ắ ớ ề ệ ậ ố ườ ng

ấ s d ng “chiêu bài” đ c quy n v nguyên li u ho c công ngh , khi n c quan qu n lý r t ệ ử ụ ề ế ề ệ ặ ả ộ ơ

khó xác đ nh chi phí đ u vào th c t mà doanh nghi p Vi t Nam ph i b ra. Đ n c trong ự ế ầ ị ệ ệ ả ỏ ử ơ

tr ng h p c a Coca Cola, theo s li u c a c quan thu , chi phí h ng li u nh p t công ty ườ ố ệ ủ ơ ợ ủ ế ươ ậ ừ ệ

m th ng chi m kho ng 70 - 85% giá v n c a nhà máy t i Vi t Nam. ẹ ườ ố ủ ế ả ạ ệ

Tuy nhiên, theo V tr ng Nguy n Quang Ti n, b n thân nh ng s li u này ch a nói lên ụ ưở ố ệ ư ữ ễ ế ả

nhi u đi u b i c quan qu n lý không h bi l dung h ng phu liêu t công ty me t ở ơ t t ề ế ỷ ệ ề ề ả ươ ̣ ừ ̣ ạ i ̣ ̣

Coca Cola Vi t Nam là bao nhiêu, so sánh v i các th tr ệ ị ườ ớ ế ng khác nh th nào đ đ a ra k t ư ế ể ư

lu n. “Mu n có đ c thì ph i mua thông tin t các công ty phân tích d li u nh ng v n đ ậ ố ượ ả ừ ữ ệ ư ấ ề

kinh phí cũng r t khó khăn", ông Ti n nói. ế ấ

• Kinh doanh b ng v n c a công ty m ố ủ ằ ẹ

Cũng theo đ i di n C c Thu TPHCM, đi m b t th ụ ệ ế ể ạ ấ ườ ệ ng khác là nh ng doanh nghi p ữ

khác t l lãi trên v n luôn là s d ng nh ng riêng Công ty Coca Cola Vi t Nam t l này ỉ ệ ố ươ ố ư ệ ỉ ệ

đ n nay, Coca Cola Vi t Nam đã "âm" luôn âm v i m t con s r t l n. Qua nhi u năm thua l ố ấ ớ ề ớ ộ ỗ ế ệ

đ ng. v n ch s h u đ n 818 t ủ ở ữ ế ố ỷ ồ

Vì thua l nên sau hàng ch c năm đ u t vào Vi t Nam, Coca Cola Vi ỗ ầ ư ụ ệ ệ ỉ ộ t Nam ch n p

thu giá tr gia tăng (th c ch t là do ng ự ế ấ ị ườ ậ i tiêu dùng n p), thu môn bài, còn thu thu nh p ế ế ộ

c đ ng nào. doanh nghi p đ n nay ch a thu đ ế ư ệ ượ ồ

Nh ng ngh ch lý ch dù thua l ư ị ở ỗ ỗ , công ty này v n liên t c m r ng s n xu t. ụ ở ộ ẫ ả ấ

Th m chí cu i tháng 10/2012, ch t ch kiêm t ng giám đ c đi u hành Coca Cola, ông ủ ị ề ậ ố ổ ố

Muhtar Kent, đã t i Vi t Nam ớ ệ t Nam và tuyên b Coca Cola s rót thêm 300 tri u USD vào Vi ẽ ệ ố ệ

trong ba năm t t i Vi i. ớ V y đâu là đ ng l c đ doanh nghi p này ti p t c m r ng đ u t ự ể ế ụ ở ộ ầ ư ạ ệ ậ ộ ệ t

Nam khi liên t c thua l nh v y? ụ ỗ ư ậ

Đ i di n Coca Cola đã tr l i r ng: Vi t Nam là m t th tr ng tăng tr ng quan tr ng ả ờ ằ ệ ạ ệ ị ườ ộ ưở ọ ở

khu v c châu Á - Thái Bình D ng trong quá trình chúng tôi nh m t ươ ự ắ ớ i m c tiêu c a T m nhìn ủ ụ ầ

2020. Đ u t tài chính m i này không ch mang ý nghĩa đ u t m r ng kinh doanh c a Coca ầ ư ầ ư ở ộ ủ ớ ỉ

Cola đ xây d ng v trí d n đ u t i Vi t Nam mà còn là m t minh ch ng cho s tin t ầ ạ ự ể ẫ ị ệ ứ ự ộ ưở ng

t Nam. c a chúng tôi vào tri n v ng phát tri n lâu dài c a Vi ọ ủ ủ ể ể ệ

Ông Lê Duy Minh cho bi t so sánh v i doanh nghi p n c gi ế ệ ớ ướ ả i khát r t nh cùng ngành ỏ ấ

t Nam là Ch ng D ng năm 2011, dù ch còn th ph n ngh c a Vi ề ủ ệ ươ ầ ở ươ ỉ ị hai s n ph m là soda ẩ ả

chai và n c xá x , doanh thu ch có 422 t đ ng nh ng l i nhu n lên đ n 30 t đ ng v i s ướ ị ỉ ỷ ồ ư ợ ế ậ ỷ ồ ớ ố

thu n p cho ngân sách lên đ n 7,5 t ế ộ ế ỷ ồ đ ng. Nh v y có th th y n đ ng sau con s l ể ấ ẩ ư ậ ố ỗ ủ c a ằ

Coca Cola có th là kho n lãi r t l n h ng năm ch y v cho công ty m d i d ng ti n tr ấ ớ ẹ ướ ạ ể ề ề ằ ả ả ả

nguyên ph li u. ụ ệ

"C c Thu TPHCM đã có văn b n báo cáo UBND thành ph và S K ho ch - đ u t ở ế ầ ư ụ ế ả ạ ố

thành ph v tình tr ng thua l liên t c c a Coca Cola Vi ố ề ạ ỗ ụ ủ ệ ể t Nam, trong đó nêu rõ quan đi m

vào Vi t Nam mà l m t v n đ u t ban đ u có còn c r ng n u m t doanh nghi p đ u t ằ ầ ư ế ệ ộ ệ ỗ ấ ố ầ ư ầ ơ

Vi c văn b n nào tr l s pháp lý đ t n t ở i ể ồ ạ ở ệ t Nam hay không nh ng v n ch a nh n đ ư ư ẫ ậ ượ ả ờ i ả

v v n đ này" - ông Minh nói. ề ấ ề

Do liên t c thua l ụ ỗ qua nhi u năm, đ n nay Coca Cola Vi ế ề ệ ằ t Nam ho t đ ng ch y u b ng ạ ộ ủ ế

đ ng, s n khác ch có 343 v n đi vay. Trong đó vay n ng n h n t ố ạ ừ ắ ợ công ty m là 2.020 t ẹ ỷ ồ ố ợ ỉ

đ ng. " Nh v y Coca Cola Vi t Nam n mà th c ch t là không n vì ch y u là v n t t ỷ ồ ư ậ ệ ủ ế ố ừ ự ấ ợ ợ

công ty m rót vào cho công ty con trích t m t ph n lãi h ng năm chuy n v n d ẹ ừ ộ ề ẩ ể ằ ầ ướ ạ i d ng

thanh toán ti n mua h ng - ông Minh cho bi ề ươ ệ " li u t.ế

Cũng theo C c Thu TPHCM, tình tr ng doanh nghi p có v n đ u t n c ngoài t ầ ư ướ ụ ệ ế ạ ố ạ i

liên t c qua nhi u năm, th m chí s l thành ph thua l ố ỗ v ố ỗ ượ ụ ề ậ ư t quá v n ch s h u nh ng ủ ở ữ ố

v n m r ng s n xu t là d u hi u không bình th ẫ ở ộ ệ ấ ấ ả ườ ng nh m tr n tránh nghĩa v thu . ế ụ ằ ố

Cách làm này c a các doanh nghi p không ch gây th t thoát ngu n thu thu trong n ủ ệ ế ấ ồ ỉ ướ c

mà còn t o ra s c nh tranh không lành m nh gi a các doanh nghi p trong s n xu t kinh ự ạ ữ ệ ạ ạ ấ ả

doanh, th m chí thôn tính đ i tác kinh doanh. ậ ố

VII. Qu n lí ch ng chuy n giá ố

ể

ả

1. M t s bi n pháp ch ng chuy n giá

ộ ố ệ

ố

ể

Đ ch ng chuy n giá thì ph i xác đ nh đ

c đ nh giá chuy n giao :

ể ố

ể

ả

ị

ượ ị

ể

- Ph ng pháp so sánh giá giao d ch đ c l p ươ ộ ậ : d a vào đ n giá s n ph m đ ơ ự ả ẩ ị ượ ậ ụ c v n d ng

trong tr ng h p giao d ch đ c l p có đi u ki n t ng đ ườ ộ ậ ệ ươ ề ợ ị ươ ng v i giao d ch liên k t. ị ế ớ

- Ph ng pháp giá bán l i: ng h p không có giao d ch mua t ươ ạ áp d ng trong tr ụ ườ ợ ị ươ ng

đ ng, thu c khâu cung ng ho c có thêm giai đo n gia công, ch bi n, l p ráp... làm gia ươ ế ế ứ ặ ạ ắ ộ

tăng giá tr hàng hóa, nên ph i s d ng giá bán l ả ử ụ ị ạ ủ ả i c a s n ph m do c s kinh doanh bán cho ơ ở ẩ

bên đ c l p đ xác đ nh giá mua vào c a giao d ch liên k t. ộ ậ ủ ể ế ị ị

- Ph ng pháp giá v n c ng lãi: đ ươ ố ộ ượ ự ả c l a ch n khi giao d ch liên k t thu c khâu s n ế ộ ọ ị

xu t khép kín đ bán cho bên liên k t ho c cung ng đ u vào và bao tiêu đ u ra cho bên liên ứ ể ế ầ ấ ặ ầ

ng pháp này xác đ nh giá d a vào giá v n hay giá thành c a s n ph m đ xác đ nh k t. Ph ế ươ ủ ả ự ể ẩ ố ị ị

giá bán ra c a s n ph m đó cho bên liên k t. ẩ ủ ả ế

- Ph ng pháp so sánh l i nhu n: ng pháp này ph i d a trên t ươ ợ ậ đ th c hi n ph ể ự ệ ươ ả ự ỷ ấ su t

sinh l i c a s n ph m trong giao d ch đ c l p đ ờ ủ ả ộ ậ ẩ ị ượ c ch n. Ph ọ ươ ế ng pháp này không cho ra k t

qu v giá mà tính ra đ c thu là c s tính thu TNDN. Đây đ ả ề ượ c thu nh p thu n tr ậ ầ ướ ơ ở ế ế ượ c

xem là ph ng pháp giá bán l i và giá v n c ng lãi, nên có th áp ươ ng pháp m r ng c a ph ở ộ ủ ươ ạ ố ộ ể

ng t d ng đ i chi u trong tr ụ ế ố ườ ng h p có nh ng đi u ki n t ữ ệ ươ ề ợ . ự

- Ph ng pháp tách l i nhu n: c áp d ng trong tr ng h p nhi u bên liên k t cùng ươ ợ ậ đ ượ ụ ườ ề ế ợ

th c hi n m t giao d ch liên k t t ng h p, ch ng h n nh cùng tham gia nghiên c u phát ế ổ ự ư ứ ệ ạ ẳ ợ ộ ị

tri n s n ph m m i, ho c s n ph m là tài s n vô hình đ c quy n, kinh doanh chuy n ti p t ể ả ặ ả ế ừ ể ề ả ẩ ẩ ớ ộ

khâu đ u đ n khâu cu i g n v i quy n s h u trí tu . Vi c tách l i nhu n c a t ng bên liên ề ở ữ ố ắ ế ệ ệ ầ ớ ợ ậ ủ ừ

i nhu n trong các k t trong giao d ch d a trên cách mà các bên đ c l p th c hi n phân chia l ế ộ ậ ự ự ệ ị ợ ậ

giao d ch đ c l p t ng đ ng. Tr ng h p do tính đ c thù ho c duy nh t ộ ậ ươ ị ươ ườ ấ c a giao d ch liên ủ ặ ặ ợ ị

ng đ ng pháp trên k t mà không có có giao d ch đ c l p t ế ộ ậ ươ ị ươ ng đ ch n m t trong các ph ộ ể ọ ươ

so sánh thì có th s d ng bi n pháp t ng h p (nh m r ng ph m vi l a ch n sang phân ợ ư ở ộ ể ử ụ ự ệ ạ ổ ọ

ng thích h p b ng các ph ngành khác, xác đ nh biên đ giá th tr ị ị ườ ộ ằ ợ ươ ặ ng pháp t ng h p...) ho c ổ ợ

v n d ng các s li u gi a kỳ (đ tính m c giá s n ph m, t ậ ụ ố ệ ữ ứ ể ả ẩ su t l ỷ ấ ợ i nhu n...). ậ

+ M c đích c a đ nh giá chuy n giao t trong vi c hình thành nghĩa v ủ ị ụ ể là tìm s khác bi ự ệ ệ ụ

thu gi a giá giao d ch liên k t và giao d ch đ c l p. Do đó, quá trình so sánh cho phép ch ế ữ ộ ậ ế ị ị ủ

th có giao d ch liên k t ị ế l a ch n giá tr phù h p nh t ấ trong các giá tr t ị ươ ứ ng ng c a biên đ ủ ự ể ọ ợ ị ộ

giá th tr ng chu n ị ườ ẩ đ làm căn c đi u ch nh giá c a giao d ch liên k t. Theo quy đ nh t ủ ứ ề ể ế ỉ ị ị ạ i

ng h p giá s n ph m trong giao đo n 1.1 đi m 1, M c 2, ph n B, TT117/2005/TT-BTC, tr ầ ụ ể ạ ườ ả ẩ ợ

d ch liên k t ị ế không th p h n ơ giá tr phù h p nh t thì ch th kinh doanh không c n đi u ch nh ủ ể ề ấ ấ ầ ợ ị ỉ

Áp d ng các bi n pháp so sánh giá th tr ng đ c xem là ị ườ ụ ệ ượ ố nghĩa v b t bu c c a đ i ộ ủ ụ ắ

ng n p thu TNDN t ượ ế ộ khi th c hi n các giao d ch liên k t. Ch th này có nghĩa v kê khai ế ủ ể ự ụ ệ ị

ng pháp so sánh giá đã áp d ng khi khai báo thu các giao d ch liên k t đã th c hi n và ph ế ự ệ ị ươ ụ ế

ng h p này ch a đ c nhà n c quan TNDN. Tuy v y c ch b o m t thông tin trong tr ế ả ậ ậ ơ ườ ư ợ ượ ướ

tâm đi u ch nh c th , vì th s không th bi ụ ể ế ẽ ể ế ằ ư t r ng m t khi thông tin n i b c a h (nh bí ộ ộ ủ ọ ề ộ ỉ

m t công ngh , gi i pháp k thu t...) b rò r gây thi t h i cho đ i t ệ ậ ả ậ ỹ ị ỉ ệ ạ ố ượ ng n p thu thì trách ế ộ

nhi m c a c quan qu n lý s ra sao, m c b i th ng nh th nào? Câu h i này ch a có l ứ ồ ủ ơ ệ ẽ ả ườ ư ế ư ỏ ờ i

đáp rõ ràng.

ng ch - Các bi n pháp c ệ ưỡ ế cũng đ ượ c áp d ng nh m đ m b o tuân th kê khai đúng ả ụ ủ ằ ả

đ n các giao d ch liên k t. ắ ế ị

Bi n pháp đ nh giá chuy n giao theo cách th c đi u ch nh hi n nay ch có ý nghĩa trong ứ ệ ể ề ệ ị ỉ ỉ

vi c xác đ nh thu nh p ch u thu , chính xác h n ơ là xác đ nh đúng nghĩa v thu TNDN ụ ệ ế ế ậ ị ị ị . Thế

nh ng đi u đó cũng có nghĩa là đ a giao d ch liên k t v giao d ch th tr ng, nên k t qu ế ề ị ườ ư ư ề ị ị ế ả

này cũng có nh ng ý nghĩa pháp lý nh t đ nh trong vi c xác đ nh các nghĩa v thu khác nh ấ ị ữ ụ ệ ế ị ư

t n u có. K t qu thu xu t kh u, thu nh p kh u, thu giá tr gia tăng, thu tiêu th đ c bi ế ụ ặ ế ế ế ấ ẩ ậ ẩ ị ệ ế ế ả

này là bi u th giá c a giao d ch bán ra ho c giao d ch mua vào cho nên giá tính thu c a các ế ủ ủ ể ặ ị ị ị

c đ nh giá l i. lo i thu gián thu n u căn c vào đây có th s khác đi vì đ ứ ể ẽ ế ế ạ ượ ị ạ

Bi n pháp ch ng chuy n giá mà m t s n c trên th gi i th ng dùng ộ ố ướ ệ ể ố ế ớ ườ

 c M : n Ở ướ ỹ

M quy đ nh c th các nguyên t c ch tài dành cho hành vi chuy n giá: ụ ể ế ể ắ ỹ ị

Ph t chuy n giá trong giao d ch (Transaction penalty): là lo i hình ch tài khi có chênh ế ể ạ ạ ị

ng theo quy đ nh IRS l ch đáng k trong giá chuy n giao n u so sánh v i căn b n giá th tr ệ ị ườ ể ể ế ả ớ ị

Sec 482, mà h u qu là s thu nh p ch u thu không ph n ánh đúng th c t c a nghi p v ự ế ủ ế ệ ậ ả ả ậ ố ị ụ

phát sinh:

V i m c sai ph m tr ng y u đáng k : m c ph t chuy n giá 20% dành cho tr ể ứ ứ ế ể ạ ạ ọ ớ ườ ợ ng h p

t quá 200% (hay d có sai sót đáng k do chuy n giá v ể ể ượ ướ i 50%) so v i m c mà IRS Sec 482 ứ ớ

c. xác đ nh đ ị ượ

V i t ng m c sai ph m tr ng y u: m c ph t chuy n giá 40% dành cho tr ớ ổ ứ ứ ể ế ạ ạ ọ ườ ng h p có ợ

sai sót đáng k do chuy n giá v t quá 400% (hay d ể ể ượ ướ i 25%) so v i m c mà IRS xác đ nh ứ ớ ị

đ c. Ph t b sung (Net Adjustment Penalty): ph t b sung đ ượ ạ ổ ạ ổ ượ ậ c áp d ng n u ph n thu nh p ụ ế ầ

ch u thu sau khi tính l i theo IRS Sec 482 tăng v t m c quy đ nh có th cho tr ế ị ạ ượ ứ ể ị ướ ả c. Kho n

ng h p ph n thu nh p tăng thêm ph t b sung 20% trên s thu truy thu s áp d ng trong tr ế ạ ổ ụ ẽ ố ườ ầ ậ ợ

v ượ ả t quá m c th p nh t trong hai m c sau: 5 tri u USD ho c 10% trên t ng s thu ph i ứ ứ ế ệ ặ ấ ấ ổ ố

n p. Ph t b sung 40% trên s thu truy thu s áp d ng trong tr ng h p ph n thu nh p tăng ạ ổ ụ ẽ ế ộ ố ườ ầ ậ ợ

thêm v t quá m c th p nh t trong hai m c sau – 20 tri u USD ho c 20% trên t ng s thu ượ ứ ứ ệ ấ ặ ấ ổ ố ế

ph i n p. Đ đánh giá và phát hi n hành vi chuy n giá, M s d ng 6 ph ng pháp đ nh giá ỹ ử ụ ả ộ ể ể ệ ươ ị

bao g m :ồ

 Ph ng pháp giá t c (Comparable Uncontroller Price – ươ ự do có th so sánh đ ể ượ

CUP).

 Ph ng pháp giá bán l i (Resales Price Method) ươ ạ

 Ph ng pháp chi phí c ng thêm v n(Cost Plus Method) ươ ố ộ

 Ph ng pháp chi t tách l i nhu n (Profit Split Method) ươ ế ợ ậ

 Ph ng pháp chi t tách l i nhu n có th so sánh đ c (ComparabableProfit ươ ế ợ ể ậ ượ

Split Method)

 Ph ng pháp l i nhu n có th so sánh (The Comparable Profit Method) ươ ợ ể ậ

Trong đó, ph ng pháp đ c s d ng r ng rãi nh t là ph ng pháp giá bán l i (Resales ươ ượ ử ụ ấ ộ ươ ạ

price method) và ph ng pháp giá phí c ng thêm (cost plus method) vì nh ng tài li u c n thi ươ ệ ầ ữ ộ ế t

không quá ph c t p khi thu th p. Th c t ng pháp chi t tách l i nhu n (Profit ứ ạ ự ế ậ cho th y, ph ấ ươ ế ợ ậ

split method) là ph ng pháp d áp d ng và ít t n kém nh t M . Tuy nhiên do tính chính ươ ấ ở ỹ ụ ễ ố

xác không cao nên đã b ch trích khá nhi u b i các MNC. ề ở ị ỉ

 Singapore Ở

Singapore không có lu t riêng đ qu n lí ho t đ ng chuy n giá. Các quy đ nh liên quan ạ ộ ể ể ả ậ ị

đ n ho t đ ng chuy n giá n m trong lu t chung v thu . IRAS (Inland Revenue Authority of ế ạ ộ ế ề ể ằ ậ

Singapore) phát hành h ng d n v ho t đ ng chuy n giá ngày 23/2/2006. (Singapore Pricing ướ ạ ộ ề ể ẫ

Guidelines) H ng d n v chuy n giá c a Singapore d a trên và th ng nh t v i h ủ ấ ớ ướ ướ ự ề ể ẫ ố ẫ ng d n

ng ph c ch p nh n c a OECD. Nh ng h ủ ữ ướ ươ ng pháp đ nh giá đ ị ượ ư c đ a ra b i OECD đ ở ượ ậ ở ấ

Singapore. IRAS h u nh không u tiên cho ph ng pháp nào trong s 5 ph ng pháp đ ư ư ầ ươ ố ươ ượ c

li t kê trong h ng d n c a OECD. Ph ệ ướ ủ ẫ ươ ế ng pháp xác đ nh giá chuy n giao nào t o ra k t ể ạ ị

qu tin c y nh t s đ c l a ch n và áp d ng tùy t ng tr ng h p c th . Singapore không ấ ẽ ượ ự ụ ừ ả ậ ọ ườ ợ ụ ể

quy đ nh m c ph t c th dành riêng cho hành vi chuy n giá. M c ph t chung cho các vi ạ ụ ể ứ ứ ể ạ ị

ph m v thu n m t kho ng 100% đ n 400% kho n thu ph i tr . M t đi m đáng l u ý ế ằ ề ạ ừ ả ả ư ế ế ể ả ả ộ

trong th c t là khi m t v đi u tra v chuy n giá đ c ti n hành, án ph t g n nh s đ ự ế ộ ụ ề ể ề ượ ư ẽ ượ c ạ ầ ế

ệ áp d ng n u đ n v đóng thu không có ho c không đ y đ các tài li u liên quan đ n vi c ụ ủ ế ệ ế ế ặ ầ ơ ị

đi u tra chuy n giá. Lu t thu c a Singapore cũng nh h ng d n v v n đ chuy n giá ế ủ ư ướ ể ề ậ ề ấ ể ề ẫ

không đ a ra m t yêu c u v vi c ph i chu n b xu t trình các tài li u v chuy n giá. IRAS ề ệ ư ề ệ ể ầ ả ẩ ấ ộ ị

mong mu n các đ n v và cá nhân đóng thu ph i t đánh giá nguy c r i ro b k t t ả ự ế ơ ố ị ị ế ộ ơ ủ ể i chuy n

giá và t ự chu n b nh ng tài li u phù h p v i r i ro đó. Các tài li u t ợ ị ữ ớ ủ ệ ố ệ ẩ ể i thi u c n có khi ki m ể ầ

tra v v n đ chuy n giá bao g m: ề ấ ề ể ồ

Mô t v các bên liên quan trong các chuy n nh ng, bao g m giá tr mua bán và các ả ề ể ượ ồ ị

đi u kho n kí k t. M t phân tích sâu trong đó mô t nh ng y u t chính liên quan đ n quá ề ế ả ộ ả ế ố ữ ế

trình mua bán nh ch c năng, s phát tri n c a tài s n, vi c s d ng tài s n và các r i ro ủ ệ ử ụ ư ứ ự ủ ể ả ả

đ c d báo. B ng đánh giá c a đ n v đóng thu v nh ng r i ro v thu c a đ n v . Ngoài ượ ự ế ề ữ ế ủ ơ ủ ơ ủ ề ả ị ị

i chuy n giá cũng nh m c đ ph c t p và quy mô c a các ra, tùy vào m c đ r i ro b k t t ứ ộ ủ ị ế ộ ư ứ ộ ứ ạ ủ ể

ho t đ ng mua bán, chuy n nh ng mà doanh nghi p có th c n chu n b nh ng tài li u chi ạ ộ ể ượ ể ầ ữ ệ ệ ẩ ị

ti t h n. Singapore h u nh không quy đ nh th i h n cho vi c xu t trình các tài li u. Tuy ế ơ ờ ạ ư ệ ệ ầ ấ ị

ẩ nhiên, khi đ n v đóng thu tin r ng mình có kh năng b ki m tra chuy n giá, thì vi c chu n ị ể ế ể ệ ằ ả ơ ị

b các tài li u liên quan c n đ ị ệ ầ ượ ặ c chu n b m t cách đ ng th i. Không có yêu c u n p ho c ờ ị ộ ẩ ầ ồ ộ

th i h n n p các tài li u, tuy nhiên vi c xu t trình các tài li u ph i đ ờ ạ ả ượ ệ ệ ệ ấ ộ ế c th c hi n ngay n u ệ ự

đ c yêu c u t IRAS.Có th nh n th y vi c ban hành h ượ ầ ừ ể ệ ậ ấ ướ ủ ng d n v chuy n giá c a ề ể ẫ

Singapore ch y u nh m nâng cao nh n th c và hi u bi t c a doanh nghi p v v n đ ủ ế ứ ể ằ ậ ế ủ ề ấ ệ ề

chuy n giá. ể

t Nam

2. Qu n lý ch ng chuy n giá ố

ể

ả

Vi ở ệ

Hành vi chuy n giá

ể

ở

ệ

ệ t Nam xu t hi n cùng v i s gia tăng các doanh nghi p

ớ ự

ệ

ấ

FDI. Cách đây kho ng 15 năm nó đã đ t ra cho các nhà qu n lý m t bài toán ph i gi

ặ

ả

ộ

ả i

2.1. M t s quy đ nh v ch ng chuy n giá ề ố ộ ố ể ị

quy t. Đ ng thái đ u tiên đánh d u s vào cu c hóa gi

ấ ự

ế

ầ

ộ

ả ấ

i v n đ chuy n giá chính là s ể

ề

ự

ra đ i c a Thông t

74/1997/TT-BTC h

ng d n v thu đ i v i nhà đ u t

ờ ủ

ướ

ế ố ớ

ầ ư ướ n c

ề

ẫ

ngoài, sau đó là Thông t

89/1999/TT-BTC, Thông t

13/2001/TT-BTC và Thông t

117/2005/TT-BTC. Các văn b n nói trên đã th hi n tinh th n c b n x lý v n đ

ể ệ

ơ ả

ử

ầ

ấ

ả

ề

chuy n giá là xác đ nh l

i giá chuy n giao theo nguyên t c giá th tr

ng sòng ph ng.

ể

ị

ạ

ị ườ

ể

ắ

ẳ

Tuy nhiên, các văn b n nói trên ch d ng l ả

ỉ ừ

đ i t ạ ở ố ượ

ệ ng áp d ng là các doanh nghi p

ụ

FDI mà ch a áp d ng đ i v i các doanh nghi p trong n

ố ớ

ụ

ệ

ướ

ấ c, t c là m i chú tr ng v n

ứ

ọ

ớ

, ch ch a có gi

i pháp ch ng chuy n giá n i đ a.

đ ch ng chuy n giá qu c t ề ố

ố ế

ể

ứ ư

ả

ộ ị

ể

ố

66/2010/TT-BTC, l n đ u tiên

V i s ra đ i c a Thông t ờ ủ

ớ ự

ầ

Vi ở ệ

ả t Nam m t văn b n ộ

t c các lo i hình doanh nghi p, c

pháp lý v ch ng chuy n giá đ ố

ề

ể

ượ

c áp d ng cho t ụ

ấ ả

ệ

ạ

ả

ế ấ ậ ủ doanh nghi p FDI và các doanh nghi p khác. Thêm vào đó, nh ng h n ch , b t c p c a

ữ

ệ

ạ

Thông t

117/2005/TT-BTC đã đ

c kh c ph c. V c b n, các quy đ nh và các

ượ

ề ơ ả

ụ

ắ

ị

ng c a Thông t

ươ

ng pháp xác đ nh giá th tr ị

ị ườ

ủ

ớ 66/2010/TT-BTC đã phù h p v i

ợ

thông l

qu c t

. Theo Thông t

này, có 5 ph

ng là:

ệ

ố ế

ươ

ng pháp xác đ nh giá th tr ị

ị ườ

ng pháp so sánh giá giao d ch đ c l p; Ph

ng pháp giá bán l

i; Ph

ng pháp giá

ươ

ộ ậ

ị

ươ

ạ

ươ

ng pháp so sánh l

ng pháp tách l

i nhu n.

v n c ng lãi; Ph ố ộ

ươ

ợ

i nhu n; Ph ậ

ươ

ợ

ậ

m t c p đ pháp lý cao h n, Đi m e Kho n 1 Đi u 37 Lu t Qu n lý thu quy

Ở ộ ấ

ể

ề

ế

ả

ậ

ả

ộ

i n p thu “Mua, bán, trao đ i và

đ nh c quan thu có quy n n đ nh thu khi ng ị

ề ấ

ế

ị

ườ ộ

ế

ổ

ng trên th

h ch toán giá tr hàng hoá, d ch v không theo giá tr giao d ch thông th ạ

ụ

ị

ườ

ị

ng”. Quy đ nh này không hoàn toàn x lý v n đ chuy n giá, song cũng t o ra căn

ườ

ử

ể

ề

ạ

ấ

ị

c pháp lý nh t đ nh đ x lý v n đ chuy n giá. ể ử ứ

ấ ị

ề

ể

ấ

Nh v y, có th th y, n l c đ u tiên đáng ghi nh n c a các c quan qu n lý nhà

ỗ ự ầ

ậ ủ

ể ấ

ư ậ

ả

c th i gian qua là vi c đã thi

n ướ

ệ

ờ

ế ậ

t l p và d n d n hoàn thi n khuôn kh pháp lý cho ệ

ầ

ổ

ho t đ ng ch ng chuy n giá, t o nh ng c s nh t đ nh cho ho t đ ng c a ngành

ạ ộ

ấ ị

ơ ở

ủ

ữ

ể

ạ

ố

t là các doanh

Thu trong đ u tranh ch ng chuy n giá c a các doanh nghi p, đ c bi ể

ủ

ế

ệ

ặ

ấ

ố

ệ

nghi p FDI. ệ

Bên c nh đó, T ng c c Thu đã thành l p nhóm thanh tra ch ng chuy n giá, trong đó có ụ ế ể ậ ạ ố ổ

c, t p h p l c l c ch h i th o, trao đ i kinh nghi m v i các n ổ ơ ế ộ ệ ả ớ ướ ợ ự ượ ậ ụ ng giám sát các C c

Thu đ a ph ế ị ươ ố ng m t cách đ c l p. Trong năm 2013 B Tài chính ch đ o làm m nh ch ng ộ ậ ỉ ạ ạ ộ ộ

nh ng đ a ph ng l n, r i ro qu n lý thu cao nh Hà N i, TP.HCM… chuy n giá ể ở ữ ị ươ ủ ư ế ả ộ ớ

Trên n n t ng pháp lý đó, trong nh ng năm qua, ngành Thu đã có nhi u c g ng trong ề ả ố ắ ữ ế ề

ệ vi c đ u tranh ch ng chuy n giá, mà tr ng tâm là ch ng chuy n giá đ i v i các doanh nghi p ệ ấ ố ớ ể ể ố ọ ố

FDI. M t trong nh ng bi n pháp quan tr ng trong th c ti n ch ng chuy n giá đ i v i các ố ớ ữ ự ệ ễ ể ộ ọ ố

doanh nghi p FDI là t p trung thanh tra các doanh nghi p liên t c kê khai l ụ ệ ệ ậ ỗ ẫ kéo dài mà v n

m r ng s n xu t, kinh doanh. Qua thanh tra b đ u t ầ ư ở ộ ả ấ ướ c đ u đã phát hi n nh ng doanh ệ ữ ầ

nghi p có d u hi u chuy n giá đ ti n hành đ u tranh đ m b o xác đ nh l i giá chuy n giao ể ế ệ ệ ể ấ ấ ả ả ị ạ ể

theo quy đ nh c a pháp lu t. Trong m t s tr ộ ố ườ ủ ậ ị ệ ng h p, ngành Thu đã th c hi n nhi u bi n ự ế ệ ề ợ

ứ pháp nh m xác đ nh đúng giá tr giao d ch, ch ng h n nh ph i h p v i các c quan ch c ẳ ố ợ ư ằ ạ ớ ơ ị ị ị

năng nh công an, tài chính; ph i h p v i c quan thu các n ố ợ ớ ơ ư ế ướ c đ n m b t thông tin v ắ ể ắ ề

giao d ch kinh t ị ế ủ ổ c a các doanh nghi p... Báo cáo t ng k t công tác thu năm 2010 c a T ng ủ ệ ế ế ổ

t: “Trong năm 2010 đã thanh tra, ki m tra thu t c c Thu cho bi ế ụ ế ế ạ ể ả i các doanh nghi p s n ệ

xu t, l p ráp ôtô, các doanh nghi p s n xu t, kinh doanh chè t i Lâm Đ ng..., truy thu 133,4 ệ ả ấ ắ ấ ạ ồ

đ ng, gi m l h n 1.400 t đ ng” . T t nhiên, không ph i toàn b s l đ c xác đ nh t ỷ ồ ả ỗ ơ ỷ ồ ộ ố ỗ ượ ấ ả ị

ộ gi m và s thu truy thu đ u là k t qu c a ho t đ ng đ u tranh ch ng chuy n giá, mà m t ạ ộ ả ủ ế ề ế ể ả ấ ố ố

ế ph n là k t qu c a vi c phát hi n các hành vi tr n thu khác, song trong đó, đã có nh ng k t ả ủ ữ ế ệ ệ ế ầ ố

qu b c đ u c a ho t đ ng đ u tranh ch ng chuy n giá. Đi n hình là tr ng h p các doanh ả ướ ầ ủ ạ ộ ể ể ấ ố ườ ợ

Lâm Đ ng. Báo cáo tham lu n c a C c thu Lâm nghi p FDI s n xu t, kinh doanh chè ấ ệ ả ở ủ ụ ế ậ ồ

i H i ngh t ng k t công tác thanh tra, ki m tra thu năm 2010 cho bi t: Theo báo cáo Đ ng t ồ ạ ị ổ ế ể ế ộ ế

c ki m toán c a 17 doanh nghi p FDI s n xu t, kinh tài chính và quy t toán thu đã đ ế ế ượ ủ ể ệ ả ấ

doanh ch bi n chè thì s n l ng chè xu t kh u năm 2009 là 1.522 t n, doanh thu là 105 t ế ế ả ượ ấ ẩ ấ ỷ

2,8 – 4 USD/kg chè thành ph m d n đ n s l năm 2009 là đ ng v i giá bán xu t kh u t ồ ẩ ừ ấ ớ ế ố ỗ ẩ ẫ

63,68 t đ ng; s l lũy k đ n 31/12/2009 là 317 t đ ng. Trong đó, nhi u đ n v đã l ỷ ồ ố ỗ ế ế ỷ ồ ề ơ ị ỗ ầ g n

ho c v t h n s v n đ u t h t s v n đ u t ế ố ố ầ ư ặ ượ ơ ố ố ầ ư . B ng vi c th c hi n nghiêm túc quy trình ệ ự ệ ằ

nghi p v ki m tra thu t i c quan thu , C c thu Lâm Đ ng nh n th y, v i giá chè búp ề ể ế ạ ơ ế ụ ệ ế ậ ấ ồ ớ

t ươ i là 35.000 đ ng/kg và đ nh m c tiêu hao 5 kg chè t ị ứ ồ i đ ươ ượ ẩ c 1 kg chè olong thành ph m

thì giá thành nguyên li u chính là 175.000 đ ng/kg. Trong khi đó, giá xu t kh u quy ệ ấ ẩ ồ ra ti nề

Vi t Nam ch là 64.580 đ ng/kg. ệ ồ ỉ

V i nh n đ nh v d u hi u chuy n giá ề ấ ệ ể ậ ớ ị ở ự các doanh nghi p này, c quan thu đã th c ệ ế ơ

hi n hàng lo t các nghi p v thanh tra theo quy đ nh c a pháp lu t nh : kh o sát th c t ; thu ự ế ụ ủ ư ệ ệ ạ ậ ả ị

th p thông tin (t các t ch c cá nhân là đ i tác mua hàng, bán hàng; t nhân viên đã t ng làm ậ ừ ổ ứ ố ừ ừ

vi c t i các doanh nghi p này; t các c quan nhà n ệ ạ ệ ừ ơ ướ c có liên quan nh H i quan, S Công ư ả ở

th ng...); t ươ ổ ứ ố ể ch c đ i tho i v i các doanh nghi p có d u hi u chuy n giá và ti n hành ki m ạ ớ ệ ệ ể ế ấ

tra t i tr s doanh nghi p... K t qu ki m tra t ạ ụ ở ả ể ệ ế ạ ụ ở ế i tr s các doanh nghi p FDI này đã đi đ n ệ

k t lu n v hành vi chuy n giá c a ế ủ doanh nghi p và xác đ nh các doanh nghi p này có lãi t ệ ề ệ ể ậ ị ừ

ậ . năm 2005 ho c 2006 và ph i n p thu thu nh p doanh nghi p theo quy đ nh c a pháp lu t ậ ả ộ ủ ệ ế ặ ị

Bên c nh nh ng thành công b

ữ

ạ

ướ

ệ c đ u c a ngành thu , trong quá trình th c hi n

ủ

ự

ế

ầ

qu n lý thu đ i v i ho t đ ng chuy n giá cũng v n còn nhi u t n t

i c n ph i gi

ế ố ớ

ề ồ ạ ầ

ạ ộ

ể

ả

ẫ

ả

ả i

c v ph

ng pháp tính giá

quy t, c th : Ch a có quy đ nh v c ch tho thu n tr ị

ế ụ ể

ề ơ ế

ả

ậ

ướ ề

ươ

(APA) nên vi c qu n lý thu đ i v i ho t đ ng chuy n giá ch a đ

ế ố ớ

ạ ộ

ể

ệ

ả

ượ

c áp d ng linh ụ

ho t trong m t s tr

ng h p có tính ph c t p và ch a kh c ph c đ

c vi c tranh

ộ ố ườ

ạ

ứ ạ

ụ

ắ

ợ

ượ

ệ

ch p v thu gi a c quan thu và ng

i n p thu ; Th i h n cho 1 cu c thanh tra

ế ữ ơ

ế

ề

ấ

ườ ộ

ờ ạ

ế

ộ

i Vi

t Nam r t ng n, d n t

i không đ th i gian đ th c hi n các công

chuy n giá t ể

ạ

ệ

ẫ ớ

ắ

ấ

ể ự

ủ ờ

ệ

vi c c n thi

ệ ầ

ế

ả t trong quá trình thanh tra; Ch a có quy đ nh ch tài x lý đ m nh đ m

ủ ạ

ử

ế

ị

b o tính răn đe đ i v i nh ng doanh nghi p có hành vi chuy n giá; Quy n h n c a c ệ ả

ạ ủ ơ

ố ớ

ữ

ề

ể

i h n, do đó khó khăn trong quá trình x lý các v vi c c tình vi

quan Thu còn b gi ế

ị ớ ạ

ụ ệ ố

ử

ấ ph m chuy n giá; Ch a có ch tài x lý đ m nh đ i v i các doanh nghi p có d u

ủ ạ

ố ớ

ử

ế

ệ

ể

ạ

hi u làm ăn thua l

, nh m tránh nh ng h u qu không t

t đ i v i n n kinh t

ệ

ỗ

ữ

ậ

ả

ằ

ố ố ớ ề

. ế

Trong th i gian qua, công tác t

ch c b máy và ngu n nhân l c cũng còn m t s

ờ

ổ ứ ộ

ộ ố

ự

ồ

t n t ồ ạ

ạ ộ i nh : ngành Thu ch a có b ph n chuyên trách qu n lý thu đ i v i ho t đ ng

ế ố ớ

ế ư

ậ

ả

ộ

chuy n giá, vi c qu n lý thu trong lĩnh v c này đ

c th c hi n m t cách ch a chuyên

ự

ệ

ế

ể

ả

ượ

ự

ệ

ộ

nghi p v i các ch c năng qu n lý thu khác, đi u này đã d n t

i công tác ch đ o và

ẫ ớ

ứ

ế

ệ

ề

ả

ớ

ỉ ạ

tri n khai trong toàn Ngành ch a th ng nh t, đ ng b và t p trung, tính chuyên môn hoá ấ

ể

ậ

ố

ồ

ộ

ử trong công tác qu n lý ch a cao. Các c c thu còn g p khó khăn trong quá trình x lý

ụ

ế

ặ

ả

các v vi c; Năng l c qu n lý c a c quan thu còn h n ch , m c đ hi u bi

ứ ộ ể

ủ ơ

ụ ệ

ự

ế

ạ

ả

ế ủ t c a

công ch c thu v chuy n giá còn s sài, ki n th c v kinh t

ngành còn h n ch nên

ứ ề

ế ề

ứ

ể

ế

ạ

ạ g p nhi u khó khăn trong phân tích h s ; kinh nghi m th c ti n v qu n lý còn h n ặ

ồ ơ

ự

ề

ệ

ễ

ả

ch nên công tác qu n lý thu đ i v i ho t đ ng chuy n giá ch a th c s đ t đ

ự ự ạ ượ ế c k t

ế ố ớ

ạ ộ

ể

ế

ả

qu cao. ả

Ngoài ra, ch a t

ch c đ

c nhi u h i ngh , h i th o, t p hu n chuyên sâu v giá

ư ổ ứ ượ

ị ộ

ề

ả

ậ

ấ

ộ

ng; M t s c c thu v n ch a th c s ch đ ng trong rà soát, đôn đ c và

chuy n nh ể

ượ

ự ự ủ ộ

ộ ố ụ

ế ẫ

ố

ng kê khai thông tin giao d ch liên k t c a doanh nghi p và

tích c c ki m soát ch t l ể

ấ ượ

ự

ế ủ

ệ

ị

ng h p ch m kê khai; Công tác thanh tra, ki m tra

x ph t theo quy đ nh đ i v i các tr ử ạ

ố ớ

ị

ườ

ể

ậ

ợ

2.2. Nh ng b t c p trong v n đ ch ng chuy n giá ấ ề ố ấ ậ ữ ể

thu đ i v i ho t đ ng chuy n giá m i ch đ

ế ố ớ

ạ ộ

ỉ ượ

ể

ớ

c th c hi n trên ph m vi h p. Đ n nay, ạ

ự

ế

ẹ

ệ

m i ch có m t s ít c c thu th c hi n thanh tra v v n đ chuy n giá.

ế ự

ộ ố

ề ấ

ụ

ệ

ề

ể

ớ

ỉ

Bên c nh đó, h th ng c s d li u còn ch a hoàn thi n, thi u các thông tin cho

ơ ở ữ ệ

ệ ố

ệ

ế

ạ

công tác phân tích, so sánh trong thanh tra. Đ gi

i quy t th c tr ng này, ngành Thu

ể ả

ự

ế

ạ

ế

các t

ch c, cá nhân qu c t

chuyên cung c p thông tin đ đ a vào

c n mua thông tin t ầ

ừ

ổ ứ

ố ế

ể ư

ấ

ế ố ớ H th ng c s d li u c a ngành làm n n t ng đ phân tích, n đ nh thu đ i v i

ơ ở ữ ệ

ệ ố

ề ả

ủ

ể

ấ

ị

doanh nghi p vi ph m. ệ

ạ

Trên c s phân tích nh ng b t c p trong ho t đ ng ch ng chuy n giá th i gian qua

ạ ộ

ấ ậ

ơ ở

ữ

ể

ố

ờ

cho th y, đ nâng cao hi u qu công tác ch ng chuy n giá, xin đ xu t m t s gi

ộ ố ả i

ề

ể

ệ

ấ

ả

ố

pháp c b n sau: ơ ả

, Lu t Qu n lý thu c n đ

M t làộ

ế ầ

ả

ậ

ượ

ế ố c b sung, m nh tay h n đ qu n lý thu đ i ơ

ể

ạ

ả

ổ

c th c hi n c

v i ho t đ ng chuy n giá. C th , b sung cho phép c quan thu đ ụ ể ổ ớ

ạ ộ

ế ượ

ể

ệ ơ

ự

c ho t đ ng chuy n giá mà

ch APA đ i v i doanh nghi p đ đ m b o ki m soát đ ệ

ố ớ

ể ả

ế

ể

ả

ượ

ạ ộ

ể

không t n ngu n l c cho vi c thanh tra, ki m tra doanh nghi p; quy đ nh th i h n thanh ể

ồ ự

ờ ạ

ệ

ố

ị

tra đ i v i ho t đ ng chuy n giá dài h n so v i th i h n thanh tra thông th

ạ ộ

ờ ạ

ố ớ

ể

ớ

ườ

ng đ phù ể

h p theo tính ch t ph c t p c a ho t đ ng này; b sung quy n đi u tra cho c quan ợ

ạ ộ

ứ ạ

ủ

ề

ấ

ổ

ố ớ thu đ đ m b o vi c thu th p thông tin và giá tr c a các thông tin khi x lý đ i v i

ế ể ả

ị ủ

ử

ệ

ậ

ả

các doanh nghi p c tình vi ph m pháp lu t v chuy n giá; b sung thêm quy đ nh v

ậ ề

ệ

ể

ạ

ố

ổ

ị

ề

ưỡ

ng kê khai thông tin giao d ch liên k t đ đ n gi n hoá cho doanh nghi p trong ế ể ơ

ệ

ả

ị

vi c kê khai và gi m b t s c ép v ngu n nhân l c cho c quan thu ; xây d ng ch tài

ớ ứ

ự

ế

ề

ệ

ả

ồ

x ph t đ m nh đ m b o tính răn đe đ i v i các tr ả ử ạ ủ ạ

ố ớ

ả

ườ

ể ả ng h p c tình vi ph m đ b o

ợ ố

ạ

i ích c a qu c gia và t o môi tr

v l ệ ợ

ủ

ạ

ố

ườ

ệ ng c nh tranh bình đ ng cho các doanh nghi p

ẳ

ạ

làm ăn chân chính...

Hai là, thu h p các u đãi thu . Chênh l ch thu thu nh p doanh nghi p gi a các ệ

ữ

ế

ệ

ế

ẹ

ậ

qu c gia, chênh l ch thu thu nh p doanh nghi p trong m t qu c gia do áp d ng thu

ụ

ệ

ế

ệ

ậ

ố

ộ

ố

ế

ệ su t u đãi và các u đãi khác nh mi n, gi m thu là ti n đ đ các doanh nghi p

ề ể

ấ ư

ế

ề

ễ

ả

ự th c hi n hành vi chuy n giá. Hi n nhiên, vì nh ng m c tiêu nh t đ nh, c n ph i th c

ấ ị

ự

ụ

ữ

ể

ệ

ể

ầ

ả

hi n u đãi thu , tuy nhiên c n cân nh c các cách th c khác đ đi u ti

t các v n đ

ể ề

ệ ư

ứ

ế

ắ

ầ

ế

ấ

ề

kinh t

, ch s d ng u đãi thu trong nh ng tr

ế

ỉ ử ụ

ữ

ế

ườ

ng h p có l ợ

ợ

i, ch ng h n nh tr ạ

ư ợ

ẳ

2.3. M t s đ xu t ộ ố ề ấ

i đa các chính sách xã

c p, tr giá, h tr phát tri n k t c u h t ng... Nên h n ch t ấ

ế ấ

ỗ ợ

ạ ầ

ế ố

ể

ạ

ợ

h i trong u đãi thu . ế ư ộ

Ba là, nghiên c u giao quy n đi u tra cho c quan thu . Tr

c m t, có th ch giao

ứ

ề

ế

ướ

ể ỉ

ắ

quy n đi u tra cho c quan thu c p T ng c c. V lâu dài, khi l c l ế ấ

ự ượ

ụ

ề

ổ

ứ ng công ch c

thu đã đ ế

ượ

c đào t o, b i d ạ

ồ ưỡ

ng đáp ng đòi h i c a ch c năng đi u tra thì có th m ứ

ỏ ủ

ể ở

ứ

ề

r ng quy n đi u tra cho c quan thu c p t nh. Vi c giao quy n đi u tra không ch giúp ộ

ế ấ ỉ

ề

ệ

ề

ỉ

c quan thu có đi u ki n làm t ơ

ệ

ề

ế

ố

ệ t ho t đ ng ch ng chuy n giá mà còn t o đi u ki n

ạ ộ

ể

ề

ạ

ố

làm t

t hi u qu qu n lý thu nói chung.

ố

ế

ệ

ả

B n là,

T ng c c Thu . Đây chính là c quan có

ố

thành l p b ph n tình báo thu ậ

ế ở ổ

ụ

ế

ậ

ộ

ch c năng chuyên trách thu th p thông tin ph c v qu n lý thu

c trong n

c và

ế ở ả

ứ

ụ

ả

ậ

ướ

qu c t

. Tình báo thu không ch c n thi

ố ế

ỉ ầ

ế

ấ t cho ho t đ ng ch ng chuy n giá, mà còn r t

ạ ộ

ể

ố

h u ích cho công tác thanh tra, ki m tra thu . ế ữ

ể

Năm là, hoàn thi n h th ng thông tin, d li u v ng

i n p thu . Có hai vi c quan

ệ ố

ữ ệ

ề ườ ộ

ệ

ế

tr ng c n làm đ hoàn thi n h th ng thông tin, d li u v ng

ệ ố

ữ ệ

ề ườ ộ

ứ ấ i n p thu là: th nh t

ệ

ể

ế

ầ

ọ

ứ m r ng ngu n thu th p thông tin b ng các ho t đ ng nghi p v c a các b ph n ch c

ệ ụ ủ

ạ ộ

ở ộ

ậ

ằ

ồ

ộ

năng trong c quan thu mà đ c bi

t là c a b ph n tình báo thu (n u đ

c thành

ế

ặ

ệ

ế ế

ủ

ậ

ộ

ượ

, đ m b o s k t n i và

l p); th hai, đ y nhanh ti n trình xây d ng chính ph đi n t ậ

ủ ệ ử ả

ả ự ế ố

ứ

ự

ế

ẩ

trao đ i thông tin t

đ ng gi a c quan thu và các c quan qu n lý nhà n

ổ

ự ộ

ữ ơ

ế

ả

ướ

ư c khác nh :

công an, ki m sát, đ a chính, k ho ch – đ u t

...

ế ạ

ầ ư

ể

ị

Tóm l

i, đ nâng cao hi u qu ho t đ ng ch ng chuy n giá

ạ

ạ ộ

ể

ệ

ể

ả

ố

Vi ở ệ

ờ t Nam trong th i

gian t

i, c n quan tâm tr

ớ

ầ

ướ

ạ ộ c tiên đ n vi c hoàn thi n khung pháp lý cho ho t đ ng

ế

ệ

i pháp trong qu n lý thu nói riêng và

ch ng chuy n giá và th c hi n đ ng b nhi u gi ự

ề

ệ

ể

ồ

ố

ộ

ả

ế

ả

qu n lý nhà n

c nói chung.

ả

ướ

L I K T Ờ Ế

t vài l

i ích c a chuy n giá không bù đ p đ

Có th th y r ng, m ể ấ ằ

ộ

ợ

ắ ượ c

ủ

ể

nh ng thi

t h i kinh t

tài chính to l n mà chuy n giá gây ra cho n

ữ

ệ ạ

ế

ể

ớ

ướ

ậ c nh n

FDI. Thành công c a ho t đ ng ch ng chuy n giá ch đ ạ ộ

ỉ ượ ả

c đ m b o khi có s ả

ủ

ể

ố

ự

ph i h p đ ng b và ch t ch

ố ợ

t ẽ ở ấ ả

t c các khâu v i h th ng công c c ớ ệ ố

ụ ả ở ấ c p

ặ

ộ

ồ

vĩ mô và vi mô.

T t c chúng ta c n có m t cái nhìn đ y đ h n v chuy n giá, v

ầ ủ ơ

ấ ả

ề

ể

ầ

ộ

ề

ng đ

c đ nh ra trong các ph

ng pháp xác

ph m vi tác đ ng c a giá th tr ộ

ị ườ

ủ

ạ

ượ ị

ươ

đó chuy n các giao d ch liên k t v đúng v i b n ch t t

nhiên

đ nh giá đ t ị

ể ừ

ế ề

ớ ả

ấ ự

ể

ị

c a nó là m t giao d ch bình đ ng. ủ

ẳ Ở

ộ

ị

đây là m t s bình đ ng theo đúng nghĩa ẳ

ộ ự

th tr

ng không vì l

i ích c c b c a riêng m t ch th nào. Làm đ

ị ườ

ợ

ụ ộ ủ

ủ ể

ộ

ượ

ề c đi u

này không ch b o v l

i ích c a

c mà tính đ n l

i ích c a nh ng ch

ỉ ả

ệ ợ

ủ các n

ướ

ế ợ

ữ

ủ

th khác nh m duy trì m t môi tr

ể

ằ

ộ

ườ

ng c nh tranh lành m nh, bình đ ng trong xã ạ

ạ

ẳ

Hi n nay,

t Nam

h i có nhi u quan h đa chi u nh hi n nay. ộ

ư ệ

ệ

ề

ệ

cũng nh cácư

qu c gia đang phát tri n khác

đang kêu g i đ u t

c ngoài

đ phát tri n kinh

ể

ố

ọ ầ ư ướ

ể

trong n

ế

ướ .Đi u này d n đ n vi c có r t nhi u công ty trong n

ề

ệ

ế

ề

ẫ

ấ

ướ ầ ư ra c đ u t

c ngoài và ng

c ngoài đ u t

vào th tr

ướ

c l ượ ạ

i có r t nhi u công ty n ề

ấ

ướ

ầ ư

ị ườ ng

các n

c đang phát tri n

ướ

ể . Vi c cệ ác doanh nghi p này l a ch n giá chuy n giao

ự

ể

ệ

ọ

d a trên c s nào là v n đ đáng quan tâm vì chúng không ự

ơ ở

ề

ấ

nh ngữ nh h

ả

ưở ng

i ích c a doanh nghi p mà còn nh h

ng đ n quy n l

đ n l ế ợ

ủ

ệ

ả

ưở

ề ợ c a các ủ

ế

qu cố

gia.

Ở ờ

ư ữ th i đi m này, r t nhi u bi n pháp ch ng chuy n giá cũng nh nh ng

ể

ệ

ề

ấ

ố

i đã đ

c đ a ra cho các n

bài h c v chuy n giá trên th gi ể

ọ ề

ế ớ

ượ ư

ướ

ể c đang phát tri n

rút kinh nghi m và h c t p. Tuy nhiên c

ác bi n pháp t

c ta

ọ ậ

ệ

i n ạ ướ

cũng nh cácư

c đang phát tri n khác ch

ướ

ể

ỉ m i ch ngăn ng a đ

ừ ượ

ớ

ỉ

c m t ph n r t nh hành ầ ấ

ỏ

ộ

vi chuy n giá

vì h u h t c

ể

ế húng ch m i phát hi n hi n t

ỉ ớ

ệ ượ

ệ

ầ

ứ ư ư ng này ch ch a đ a

c này

mu n ngăn chăn

ra quy ch ph t đúng m c. Do đó, n u chính ph ứ

ủ các n

ế

ạ

ướ

ố

hi n t

chuy n giá đang vô cùng nh c nh i hi n nay, h

ệ ượ

ứ

ệ

ể

ố

ặ ọ c n th c hi n ch t

ự

ệ

ầ

ch h n n a các bi n pháp trên, đ ng th i cũng có nh ng ch tài m i và phù

ẽ ơ ữ

ữ

ệ

ế

ồ

ờ

ớ

c a t ng qu c gia, đ c đi m văn hóa c a t ng dân

h p h n ợ

ơ v i tình hình kinh t

ớ

ế ủ ừ

ủ ừ

ể

ặ

ố

t c.ộ

DANH M C TÀI LI U THAM KH O

Ụ

Ả

Ệ

ng Đ i H c Kinh 1. PGS, TS Tr n Ng c Th “Tài chính doanh nghi p ơ ệ hi n đ i”, Tr ệ ạ ọ ườ ạ ọ ầ T Tp.HCM, ế

2. GS.TS Nguy n Văn Ti n(2011) Giáo trình Tài chính ti n t , NXB Th ng kê ề ệ ế ễ ố

3. Phan th Thành D ng (2006 ), “Ch ng chuy n giá t Nam “, T p chí KHPL (2), ươ ể ố ị Vi ở ệ ạ 33.

4. Các thông t do B Tài chính ban hành: Thông t 66/2010/TT-BTC, Thông t ộ ư ư ư 117/2005/TT-BTC và Thông t 66/2010/TT-BTC ư

Administrations

5. OECD Transfer Pricing Guidelines for Multinational Enterprises and Tax

6. Các trang web trong n c:ướ

• T p chí tài chính http://www.tapchitaichinh.vn/ ạ

• C ng thông tin đi n t b tài chính http://mof.gov.vn/ ổ ệ ử ộ

• Hi p h i doanh nghi p đ u t n c ngoài http://vafie.org.vn/ ầ ư ướ ệ ệ ộ

t Nam

ụ

ệ

http://giaoduc.net.vn/ • Báo giáo d c Vi

• http://vi.wikipedia.org/wiki/Coca-Cola

•

http://vietbao.vn/Kinh-te/Dinh-nghi-an-chuyen-gia-Coca-Cola-Viet-Nam-noi- gi/2131578875/92/

7. Các trang web b ng ti ng Anh: ế ằ

• VCI legal http://vci-legal.com/publications/legal-breaking-news/transfer-pricing- alert-vn

• http://www.bna.com/vietnam-examination-transfer-n17179872507/

• http://transferpricing.com/

• PWC http://www.pwc.com/vn/en/services/transfer-pricing.jhtml

PH L C Ụ Ụ

Top 10 doanh nghi pệ

T p 10 doanh nghi p l n nh t th gi

i 2012

ệ ớ

ế ớ

ố

ấ

Doanh nghi pệ

L iợ

Thứ hạ ng

nườ

Doanh thu (tỷ USD)

nhu nậ (tỷ USD)

T ngổ tài s nả (tỷ USD)

Giá trị thị tr g (tỷ USD)

Exxon Mobil

433,3

41,1

331,1

407,4

JPMorgan Chase

110,8

2265,8

170,1

General Electric

147,3

717,2

213,7

14,2

Royal Dutch Shell

470,2

340,5

227,6

30,9

ICBC

82,6

2039,1

237,4

25,1

HSBC Holdings

102

2550

164,3

16,2

PetroChina

310,1

304,7

294,7

20,6

BerkshireHathaway

143,7

392,6

202,2

10,3

Wells Fargo

87,6

1313,9

178,7

15,9

20,1

Petrobras-Petróleo

145,9

319,4

180

Brasil

*Thu TNDN trung bình th gi

i 2000-2011

ế ớ

ế