Tin học đại cương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 2

Chia sẻ: Nguyen Nhi | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:7

Thêm vào BST

Báo xấu

146
lượt xem 40
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Tài liệu tham khảo giáo trình Tin học đại cương dùng cho khối A do Đỗ Thị Mơ chủ biên - Bộ môn công nghệ phần mềm gồm 2 phần chia làm 13 chương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 2 Các kiểu dữ liệu cơ sở và cách khai báo

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Tin học đại cương - Phần 2 Ngôn ngữ lập trình TURBO PASCAL - Chương 2

CHƯƠNG II CÁC KI U D LI U CƠ S VÀ CÁCH KHAI BÁO 1. Khái ni m d li u, ki u d li u 1.1. Khái ni m d li u D li u là t t c các thông tin có th t ñư c máy tính x lí. Chúng có nhi u d ng khác nhau, th hi n qua các ñ i tư ng c n x lí như văn b n, s li u, âm thanh, hình nh,... 1.2. Ki u d li u Ki u d li u là t p h p t t c các giá tr mà m t ñ i lư ng thu c ki u ñó có th nh n ñư c, trên ñó xác ñ nh m t s phép toán. ði u ñó có nghĩa là m t ñ i lư ng (bi n, h ng,...) ch có th nh n m t t p h p các giá tr nh t ñ nh (ch không ph i m i giá tr có th có) và trên t p h p các giá tr ñó có xác ñ nh m t s phép toán. Ch ng h n ki u s nguyên thông thư ng ch nh n các giá tr trong ph m vi -215 ñ n 215-1, trên ñó có các phép toán s h c +, -, *, /, div, mod và các phép so sánh =,. 1.3. Phân lo i các ki u d li u TURBO PASCAL phân lo i các ki u d li u như sau Ki u d li u Ki u vô hư ng ñơn gi n Ki u d li u có c u trúc Con tr Ki u cơ s Ki u do ngư i dùng ñ nh nghĩa Ki u Ki u s Ki u Ki u Ki u li t Ki u M ng Bn Tp Tp Ki u logic nguyên s kí t kê kho ng con ghi hp xâu Bool th c kí t 2. Các ki u d li u ñơn gi n 2.1. Ki u s nguyên Ki u s nguyên bao g m t t c các s nguyên có th bi u di n ñư c trên máy tính. T khoá : Integer Ph m vi bi u di n: t -32768 ñ n 32767 , t c -215 ñ n 215-1 ( dùng 2 byte=16 bit ) Như v y ki u integer ch là m t ño n c a t p s nguyên Các phép toán: Ki u integer ñư c th c hi n v i t t c các phép toán dành cho s nguyên thông thư ng 117 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 117
+ Các phép toán s h c: + ( c ng) , - ( tr ), * ( nhân ) , / ( chia ) , DIV ( phép chia l y ph n nguyên, ví d : 7 div 3=2), MOD ( phép chia l y ph n dư, ví d : 7 mod 3=1) + Các phép so sánh: = ( b ng ) , < ( nh hơn ) , ( l n hơn) , >= ( l n hơn ho c b ng ), ( khác ) Trong TURBO PASCAL, ngoài ki u s nguyên ñư c khai báo v i t khoá integer nói trên còn có các ki u s nguyên khác ( xem b ng ) ph c v cho các m c ñích tính toán khác nhau Ki u Ph m vi bi u di n Kích thư c (byte) ( t khoá ) Byte 0..255 1 Shortint -128..127 1 Integer -32768..32767 2 Word 0..65535 2 Longint -2147483648.. 2147483647 4 2.2. Ki u s th c Ki u s th c là t p h p t t c các s th c có th bi u di n ñư c trên máy tính. Không ph i t t c các s th c ñ u có th bi u di n ñư c trên máy tính mà ñ l n và ñ tinh xác c a nó ph thu c vào máy và chương trình d ch. - Ki u s th c ñư c khai báo v i t khoá real - Ph m vi bi u bi n: t 1.9x10-39 ñ n 1.7x1038 - Các phép toán: Ki u real có th th c hi n v i t t c các phép toán c a s th c thông thư ng: +, -, *, / và các phép so sánh ( không có phép div và mod dành cho s th c ). - Cách vi t s th c d ng d u ph y ñ ng: Trong máy tính s th c ñư c vi t dùng d u ch m ñ ngăn gi a ph n nguyên và ph n l th p phân. Trong d ng d u ph y ñ ng s th c ñư c vi t theo d ng: AE+b, trong ñó A g i là ph n ñ nh tr , E+b g i là ph n mũ. Ví d : Ta xem xét các cách vi t khác nhau c a cùng 1 s 824.12345=8.2412345x102 hay 8.2412345E+2 =824123.45x10-3 hay 824123.45E-3 Trong TURBO PASCAL, ngoài ki u s th c ñư c khai báo v i t khoá real nói trên còn có các ki u s th c khác ( xem b ng ) ph c v cho các m c ñích tính toán v i ñ l n và ñ chính xác khác nhau Ki u Ph m vi bi u di n Ch s có nghĩa Kích thư c ( byte ) ( t khoá ) Single 1.5E-45..3.4E+38 7-8 4 Real 2.9E-39..1.7E+38 11-12 6 Double 5.0E-324..1.7E+308 15-16 8 Extended 3.4E-4932..1.1E+4932 19-20 10 118 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 118
* Các hàm s h c chu n dùng cho ki u s nguyên và s th c: ðây là nh ng hàm ñư c ñ nh nghĩa s n trong TURBO PASCAL, ta có th s d ng như các công c ñ tính toán Tên hàm ( trong TP ) Cho k t qu ( hàm) ABS(X) |X (giá tr tuy t ñ i c a X) 2 SQR(X) X ( X bình phương) SQRT(X) X (căn b c 2 c a X ) LN(X) lnX (Logarit Nepe) eX EXP(X) SIN(X) sinX ; X cho b ng radian COS(X) cosX; X cho b ng radian ARCTAN(X) arctangX SUCC(n) n+1 ( s ti p theo c a n ) , n nguyên PRED(n) n-1 ( s k trư c c a n ) , n nguyên TRUNC(X) c t, cho ph n nguyên c a X ROUND(X) Làm tròn ph n l c a X 2.3. Ki u kí t Ki u kí t là t p h p t t c các kí t c a b ng mã máy tính ( ASCII ) T khoá Char Có th s d ng các phép toán so sánh ñ i v i ki u kí t , kí t nào ñ ng trư c theo th t c a b ng mã máy tính s ñư c coi là nh hơn, kí t ñ ng sau ñư c xem là l n hơn Ví d : 'a' < 'b' H ng kí t ñư c vi t trong c p d u nháy ' ' Các hàm dùng cho ki u kí t : Tên hàm ( trong TP ) Cho k t qu ( hàm) ORD(C) cho s th t c a kí t C trong b ng mã CHR(n) cho kí t có s th t là n SUCC(C) cho kí t ñ ng k sau PRED(C) cho kí t ñ ng k trư c 2.4. Ki u logic (Boolean) T khoá Boolean Các phép toán logic: NOT , AND, OR, XOR Các phép toán so sánh: =, , ... Ki u logic boolean ch có 2 giá tr : True và False Ngư i ta ñ nh nghĩa: False < True 119 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 119
2.5. Ki u li t kê (Enumerated scalar type) Là ki u cho phépngư i l p trình có th t ñ nh nghĩa ra các ki u vô hư ng b ng cách li t kê các giá tr c a ki u vô hư ng ra thông qua các tên do ngư i l p trình t o ra. Danh sách các giá tr này ñư c ñ t trong ngo c ñơn và ñư c mô t b ng m t tên ki u trong ph n mô t (Ph n TYPE). T khoá: TYPE Ví d : TYPE Boolean=(False, True); Color=(Red, Blue, Green, While, Black); M t bi n vô hư ng có th ñ nh nghĩa thông qua các ki u ñã ñư c mô t trong ph n TYPE như sau: VAR Ketqua: Boolean; Mau1, Mau2: Color; Ho c khai bái tr c ti p v i mô t ki u d li u: VAR Gioitinh: (Nam, nu); Ngay: (Chunhat, Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay); Ví d : Ketqua:= True; Mau1:=Blue; Gioitinh:=Nam; Ngay:=Chunhat; 2.6. Ki u kho ng con (Sub- range Type) Là ki u vô hư ng ñư c d ng khi m t bi n ch ñư c láy giá tr trong m t kho ng (xác ñ nh b i c n trên và c n dư i). • Quy t c ñ nh nghĩa: Hang_can_duoi..Hang_can_tren; Trong ñó: Hang_can_duoi < Hang_can_tren, và cùng ki u. • Tác d ng: - Ti t ki m ô nh . - Có th ki m tra giá tr c a bi n khi ch y chương trình không ñư c vư t ra kh i gi i h n c a kho ng con. Ví d : TYPE Ngay= (Chunhat, Hai, Ba, Tu, Nam, Sau, Bay); Chu_cai_hoa='A'..'Z'; VAR ch: Chu_cai_hoa; Ngay_lam_viec: Hai..Bay; 120 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 120
3. Các khai báo 3.1. Khai báo ñơn v ðơn v là m t ki u t ch c c a chương trinh Pascal, trong ñó có các chương trình con, nh m th c hi n m t m t ch c năng nào ñó. Ta khai báo các ñơn v s d ng trong chương trình theo cú pháp sau: Uses Tên_ñơn_vi; CRT là ñơn v chu n qu n lý màn hình, bàn phím; GRAPH là ñơn v ñ h a. PRINTER là ñơn v khai báo máy in, máy in ñư c cài ñ t tên là LST. Ví d 1: Uses crt; Ví d 2: Uses crt, graph, printer; 3.2. Khai báo nhãn Nhãn là m t tên trong Pascal. Nhãn dùng ñánh d u m t câu l nh trong chương trình ñ có th chuy n ñi u khi n t i ñó. Khai báo nhãn trong chương trình theo cú pháp sau: Label Tên_nhãn; Cách ñánh d u nhãn cho câu l nh như sau: Tên_nhãn : Câu l nh; Ví d : Label Tiep; ... Tiep : Readln(x); 3.3. Khai báo h ng H ng là ñ i lư ng không thay ñ i giá tr trong quá trình x lí. Ta khai báo h ng theo cú pháp: const Tên_h ng=Giátr ; ñó: Tên_h ng do ta ñ t ra, Giátr là giá tr mà tên h ng s nh n và gi không ñ i su t quá trình x lí. Ví d : const n=10; { khai báo h ng s nguyên n=10} pi=3.1416; { khai báo h ng s pi } ki_tu='Y'; { khai báo h ng kí t ki_tu nh n kí t Y} 3.4. Khai báo ki u Khai báo ki u là ñ nh nghĩa m t ki u d li u do ngư i s d ng t o ra. Khai báo ki u có cú pháp sau: Type Tên_ki u = Mô_ t _ki u; Ví d : Type Mau = (do, xanh, vang, tim, nau); Type Phuong_tien_GT = (xe_dap, xe_may, o_to, tau_hoa); Type Tuoi_nguoi = 1..300; 121 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 121
3.5. Khai báo bi n Bi n là ñ i lư ng có th thay ñ i giá tr trong quá trình x lí. Bi n c a chương trình là tên c a ô nh c t gi d li u. Mu n s d ng bi n nào ta ph i khai báo trư c bi n ñó b ng cách vi t tên bi n trong ph n khai báo ñ u chương trình sau t khoá Var. Cú pháp: Var Tên_bi n:Ki u_d _li u; ñó: Tên_bi n do ta ñ t ra, Ki u_d _li u là tên c a m t trong các ki u d li u c a TURBO PASCAL, d u hai ch m b t bu c ph i có ñ ngăn gi a 2 ph n c a khai báo, d u ch m ph y k t thúc dòng khai báo. Các bi n có cùng ki u có th ñư c khai báo cùng nhau b ng cách vi t các tên bi n cách nhau b i dâú ph y (,), nhóm các bi n khác ki u nhau ñư c vi t cách nhau b i d u ; Ví d : Var i:integer; { khai báo m t bi n có tên là I, bi n này có ki u nguyên} x,y,z:real; { khai báo 3 bi n x,y,z nh n các giá tr có ki u th c } t: char; { khai báo bi n t có ki u kí t } kiem_tra:boolean; { khai báo bi n logic } Tuoi: 1..300; ð i v i m i bài toán, khi phân tích thu t toán, ta ph i xác ñ nh rõ ngay chương trình c n ph i nh p vào các d ki n gì ? các k t qu trung gian nào c n ph i ñư c ch a, d li u ra là nh ng gì?... ñ t ñó có ph n khai báo chính xác, không b thi u mà cũng không th a gây lãng phí ô nh (!) 4. Bi u th c và câu l nh 4.1. Bi u th c Bi u th c là m t công th c tính toán ñ có m t giá tr theo m t công th c toán h c nào ñó. M t bi u th c bao g m các toán t k t h p v i các toán h ng. Các toán t trong TURBO PASCAL g m: các phép toán s h c ( +, -, *, / ), các phép so sánh ( =, , ...), các phép toán logic ( NOT, AND, OR); Các toán h ng: g m các h ng, các bi n, các hàm ñư c d nh nghĩa trong TURBO PASCAL Th t ưu tiên các phép toán như sau: 1. d u ngo c ( ) n i dung vi t trong d u ngo c ñư c ưu tiên th c hi n trư c nh t 2. phép l y ñ i ( - ), phép NOT 3. các phép tính lo i nhân, chia: *, /, DIV, MOD, AND 4. các phép tính lo i c ng, tr : +, -, OR 5. các phép so sánh: +, , , ... Chú ý: Bi u th c trong Pascal ch ñư c vi t trên 1 dong do ñó ph i chú ý dùng các d u ( ) ñ vi t cho chính xác. b 2 − 4ac Ví d : Bi u th c toán h c vi t là: 1 + 2ab Trong Pascal vi t là: (b*b- 4*a*c)/(1+sqrt(2*a*b)) 2 + sin x + cos x Bi u th c toán h c vi t là: 2 sin x + 1 Trong Pascal vi t là: (2+ sqrt (sin(x)+cos(x)))/(2* sin(x)+1) 122 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 122
4.2. Câu l nh Câu l nh xác ñ nh công vi c, thao tác mà chương trình ph i th c hi n ñ x lí các d li u ñã mô t , khai báo. Các l nh vi t cách nhau b i d u (;), TURBO PASCAL phân lo i các l nh như sau: - L nh ñơn: là các l nh không ch a các l nh khác - L nh có c u trúc: thư ng ch a nhi u hơn m t l nh ñơn, bao g m kh i l nh, các l nh th và r nhánh, các l nh l p. - L nh h p thành ( còn g i là l nh ph c hay l nh ghép ): g m m t nhóm các l nh ñư c ñ t gi a c p t khoá begin ... end; ( d u ch m ph y (;) k t thúc ch không ph i d u ch m ) như sau: begin l nh1; l nh2; ... l nhn; end; D ng l nh này cho ta th y tính có c u trúc c a TURBO PASCAL. M t nhóm các l nh gi i quy t tr n v n m t công vi c nào ñó s ñư c t ch c trong m t kh i l nh d ng này, và t ng công vi c c a bài toán l n s ñư c giao cho t ng ngư i làm trư c khi ghép l i ñ gi i bài toán t ng th . Chúng ta s ñ c p kĩ hơn v v n ñ này ph n chương trình con ( th t c và hàm ). Bài t p chương 2 Hãy vi t các khai báo bi n cho các bài toán sau: 1. Tính n giai th a: n! =1.2...n v i n>1 2. Tính các t ng: S=1/2 + 1/4 +...+ 1/(2k) Q=1.1!+2.2!+...+n.n! 3. Tìm và in ra t t c các s chính phương nh hơn m t s cho trư c, cho bi t có bao nhiêu s chính phương như v y. 4. Vi t chương trình gi i bài toán c : " V a gà v a chó, bó l i cho tròn, ba mươi sáu con, m t trăm chân ch n. H i có bao nhiêu gà, bao nhiêu chó?" c. 5. Vi t chương trình tìm ư c s chung l n nh t c a 2 s nguyên dương cho trư 2 n xx x ε=10-4 ( ABS(xn/n!) < ε ), giá tr 6. Tính Ex= 1 + + ...+ + ... + v i ñ chính xác x ñư c nh p vào t bàn 1! 2 ! n! phím khi ch y chương trình. 7. C n có 50000 ñ t các lo i gi y b c 1000ñ, 2000ñ và 5000ñ. Tìm t t c các phương án có th . 8. Chuy n m t s th p phân nguyên dương thành m t s nh phân, in ra màn hình d ng X10 = Y2 123 Trư ng ð i h c Nông nghi p 1 - Giáo trình Tin h c ñ i cương --------------------------------------------- 123