T NG QUÁT V M NG MÁY TÍNH VÀ INTERNET
Ề Ạ
Ổ
ơ ả
c k t n i v i nhau. I. Khái ni m c b n: ệ ạ Là 2 hay nhi u máy tính đ ề ượ ế ố ớ
1. M ng máy tính: 2. Máy ch - Máy khách: ủ
ạ ủ ộ
ọ ậ
Trong m ng máy tính, máy ch (hay còn g i là server) là m t máy tính đ ậ c s d ng đ các máy tính khác truy c p. Các máy tính truy c p ể ượ ử ụ vào 1 máy ch đ c g i là máy khách. ủ ượ ọ
ư ậ ể ừ ủ ạ
ừ ế ế ế ậ ậ ộ
Nh v y, 1 máy tính trong m ng có th v a là 1 máy ch (khi có máy ộ khác truy c p đ n nó), v a là m t máy khách (n u nó truy c p đ n m t máy tính khác)
3. Giao th c m ng: ứ ạ
ộ ạ
ạ ứ ứ
ệ ụ ệ ọ ứ ề ạ Ở
ề ữ ệ ể ữ ệ ể ậ
c t ậ ượ ừ ữ ệ ụ ử ệ
ữ Các máy tính trên m ng "nói chuy n" v i nhau thông qua m t ngôn ng ớ ệ t g i là các giao th c m ng. Có r t nhi u giao th c khác nhau, đ c bi ấ ặ m i giao th c có 1 nhi m v riêng. đây tôi t m chia ra làm 2 nhóm ỗ giao th c:ứ - Giao th c truy n d li u, chuyên dùng đ v n chuy n d li u gi a 2 ữ ứ máy tính. - Giao th c x lý d li u, có nhi m v x lý d li u nh n đ ữ ệ ứ ử giao th c truy n d li u ề ữ ệ ứ
ạ ừ
i: Không nên phát ho ng khi nghe th y 2 t ả ữ ể ấ ổ ớ
ỉ ằ ạ
ươ ủ ư ẳ
ự ẻ ươ ứ
ẳ Túm l giao th c. Ch ng ứ qua nó ch là 1 d ng ngôn ng đ trao đ i v i nhau mà thôi. Và b n c ạ ứ ạ ứ đ nh nghĩa ra m t cái giao th c yên chí r ng n u thích, b n có th t ể ự ị ộ ế nào đó. Ch ng h n nh các ch ng trình chat c a Yahoo, hay các ạ ch ự đ ra các giao th c riêng d a trên n n giao th c TCP/IP đ y. ứ ng trình remote trojan… Chúng t ề ấ
4. Chùm giao th c TCP/IP ứ
Giao th c TCP/IP là 1 giao th c đ ứ ượ ử ụ ữ c s d ng đ truy n d li u gi a ề ữ ệ ứ ể
ứ ỉ
ẽ ộ ụ ị ữ ố ạ ị
0 đ n 255). VD: 174.178.0.1. 2 máy tính. Theo giao th c này, m i máy tính s có 1 đ a ch xác đ nh ị ỗ trên m ng g i là đ a ch IP. Đ a ch IP là m t c m ch s có d ng ạ ỉ ỉ ọ a.b.c.d (a,b,c,d là các s t ố ừ ị ế
ứ ề ữ ệ ệ ỉ
ả
Giao th c TCP/IP ch có nhi m v duy nh t là truy n d li u gi a 2 ữ ụ máy tính và đ m b o gi ch ng c n bi nguyên v n d li u khi truy n đi. Ngoài ra nó c x lý nh th nào. ữ t d li u đó là gì và đ ấ ẹ ữ ệ ượ ử ả ế ữ ệ ề ư ế ẳ ầ
ậ ứ
ả ộ ườ ữ ệ ử
ứ TCP/IP, g i là chùm giao th c TCP/IP hay h giao th c ứ ọ ọ
i ta xây D a trên kh năng v n chuy n c a giao th c TCP/IP, ng ự ể ủ d ng nên m t nhóm các giao th c khác chuyên x lý d li u nh n ậ ứ ự đ c t ượ ừ TCP/IP.
ứ ứ
ệ ứ
ỗ
ừ ữ ế ộ ổ ươ
ng thì m i ch ỗ ở ộ ổ ẽ ị ệ
ầ ừ ứ ắ ổ
Đ phân chia các giao th c con trong chùm giao th c TCP/IP, ng i ta ườ ể s d ng m t khái ni m khác g i là C ng giao th c. Đây là 1 con s ố ổ ọ ộ ử ụ 0 đ n 32767 M i giao th c con trong chùm giao th c s nguyên t ứ ẽ ứ ứ ng trình ng chi m h u m t c ng riêng. Thông th ườ ế d ng trên server s ch u trách nhi m m m t c ng TCP/IP, đ nh nghĩa ị ụ giao th c cho c ng đó, và sau đó là l ng nghe các yêu c u t máy khách và x lý các yêu c u đó. ử ầ
ẽ
ậ ở ủ ị ệ ủ ế ứ ư ộ ỉ ổ
Nh v y, trong h giao th c TCP/IP, m t máy khách s truy c p thành ư ậ công đ n máy ch n u nh nó có đ a ch IP và c ng đang m c a d ch ị ế v trên máy ch . ủ ụ
ớ ạ
ẳ ả ủ ả ọ ụ
c ng đó. ầ Ch ng h n: V i 1 máy ch qu n lý web (web server), chúng ta c n ph i có m t ng d ng web g i là web server. ng d ng này s m 1 ẽ ở Ứ ụ c ng (m c đ nh là 80) và x lý các tín hi u đ n t ế ừ ổ ổ ộ ứ ặ ị ử ệ
II. Trang Web tĩnh và Trang Web đ ngộ
1. Trang web tĩnh và trang web đ ngộ
B n đã t ng xây d ng m t trang Web và đ a nó lên m ng? Trang web ư ừ ự ạ ạ ộ
ị ả ạ ậ
ầ ẳ ườ ọ ố ố ệ
ả ọ ấ ẽ ạ ạ ế i đ c? Ch ng nh b n l ệ
ệ
i duy t Web… hic. Làm cách ệ ề ườ
c đi m c a cái g i là trang web tĩnh. Đó là các ượ ủ
ọ ể ươ ể ạ ớ
ư ậ ổ
i dùng (ch ng ẳ ườ i dùng). Nó ườ i, các trang Web i dùng, x lý thông tin đó, và ng tác v i ng phía ng ừ c l ng. Ng ượ ạ ử ườ ng ừ ườ ậ
ầ ủ ọ ộ
t nhiên là b n ph i … theo dõi các bài vi t này ế ủ t nhiên b n mu n tham kh o ý ki n c a c a b n th t là thú v và t ủ ạ ườ ng i cho s đi n tho i và yêu c u ng i ạ góp ý ph i g i đi n đ n? Hic… Đ m b o s ch ng có ma nào thèm ả ẽ ẳ ả g i đi n. ọ B n mu n "xin" m t ít thông tin v ng ộ ố ạ nào bây gi ???ờ Vâng, đó chính là nh trang Web không cho phép b n có th t h n nh là trao đ i hay thu th p các thông tin t ạ là các trang web có đuôi *.htm thông th đ ng cho phép b n nh n thông tin t ạ ộ i các yêu c u c a h . Xem ra nó cũng linh đ ng ra có th đáp tr l ể ả ạ ph t đ y ch ? ế ấ ứ c đi u đó, t Đ làm đ ể ượ ề ế ấ ạ ả
2. L p trình Script ậ
ẩ ạ ữ ị ỷ ử ụ
ỉ ồ ẩ
ệ ẻ ủ
ẻ ệ ể
ẳ ẻ
ạ i ta không coi nó ấ ể ị ệ ẽ ự ộ ạ ử ụ
ộ ữ ứ
ậ
t, ng i ta ộ ố ườ ệ
ạ ạ
ệ ọ
ề ứ ạ ơ ữ ạ ả
c tích h p vào trình duy t đ ượ ữ ợ
ộ ộ ố ấ ị
Các trang web nguyên thu s d ng ngôn ng đ nh d ng chu n là HTML (HyperText Markup Language). HTML chu n ch bao g m các c p th đánh d u đ đ nh khuôn d ng c a tài li u. Tuỳ theo tên th là ẻ ạ ặ đ ng hi u và làm các công vi c do th đó quy gì mà trình duy t s t đ nh. Ch ng h n nh c p th …. quy đ nh đo n văn b n ả ị ư ặ ị ng trong đó s d ng ch đ m. Vì v y, trên th c t ự ế ườ ậ ữ ậ là m t ngôn ng (vì nó ch ng liên quan gì đ n nh ng th mà ta hay ữ ế ẳ g p trong l p trình nh bi n, câu l nh r nhánh, l p…). Cũng chính vì ặ ệ ư ế ặ ẽ m r ng b ng cách cho phép "nhúng" vào nguyên nhân này, nó ph i t ả ự ở ộ ằ b n thân nó m t s đo n mã l nh ch ng trình đ c bi ệ ặ ươ ạ ả th hay các đo n mã nhúng . Ngôn ng g i chúng là các đo n mã Script ườ ọ ng s d ng trong các đo n mã l nh đó g i là các ngôn ng Script. Các ữ ử ụ ngôn ng script th ng đ n gi n và không có nhi u s c m nh nh các ư ườ ữ ngôn ng "kinh đi n" cùng tên, hay nói cách khác, chúng là m t ph n ầ ữ ộ ể ệ ể r t nh c a m t ngôn ng nào đó đ ỏ ủ ấ th c hi n m t s thao tác nh t đ nh. ệ ự t v ngôn ng HTML đã có đ y r y trên Internet, cũng nh Chi ti ế ề ầ ẫ ư ở ữ
i ượ ắ ạ ở ế
t gì v nó thì b n ph i tìm đ c các tài li u v HTML tr c khi c nh c l ọ ạ đây. N u các b n ướ ệ ề ế
các hi u sách, nên chúng không đ ệ ch a bi ả ề ư ti p t c theo dõi khoá h c này. ế ụ ạ ọ
L p trình Script máy khách ậ ở
máy khách là vi ở ậ ọ ủ
ế ủ ử
t các đo n script ạ c máy ch g i kèm trong tài đây. ự ư ề ư ạ ệ
c tìm ườ ượ
ấ ệ ử ề ặ
ề ẻ ữ ổ ế
ế ế
ệ ộ
ữ ế
t nh ng ngôn ng này không đ ữ ạ
ữ ượ ấ ờ ế ệ
ể ế ề ậ ắ ế ể ề ấ ả
Nh tên g i c a nó, l p trình script ch y trên máy khách. Các đo n mã này đ ượ ạ c th c hi n li u, đ a v máy khách và đ ệ ở ượ Trong tài li u g i v trình duy t, các đo n mã này th ng đ ạ ệ th y trong c p th . ơ ả Có nhi u ngôn ng script phía máy khách. N i ti ng h n c là Javascript. K đ n là VbScript và PerlScript. ạ Vì tài li u này ch y u t p trung vào PHP - m t ngôn ng script ch y ủ ế ậ ắ ế trên máy ch , nên chi ti c nh c đ n ủ trong tài li u. Riêng v JavaScript, các b n có th tìm th y các tài li u ệ ệ ề t qua trang tìm ki m Vinaseek.com. N u có th i gian, tôi ti ng Vi khuyên các b n nên tìm hi u v chúng. R t nhi u x o thu t b t m t ắ có th tìm th y trong các đo n mã này. ạ ấ ể ạ
L p trình Script máy ch ậ ở ủ
c v i l p trình Script ở
ở ậ
ạ ủ
ệ ạ ở ng đ ệ ứ
các file tài li u có đuôi m r ng riêng bi ệ
ố ớ ủ ị
ươ ộ
ng đ ữ ạ
t v cách th c ho t đ ng c a lo i này, có th tóm t t nh sau: ư ế ề ủ ể ắ
ạ ộ ầ ế
máy khách (th c thi mã l nh máy Trái ng ự ở ượ ớ ậ máy ch cho phép th c thi các đo n mã ngay khách), l p trình script ự ủ máy khách, trên máy ch . Không nh các đo n mã script ho t đ ng ạ ộ ư ở c l u các tài li u có ch a các đo n mã script phía máy ch th ượ ư ạ ủ ườ t, và các đo n mã thi hành ạ ở ộ ở ệ trên máy ch cũng ph i đ t tuỳ theo c đ t trong m t c p th đ c bi ệ ẻ ặ ộ ặ ả ượ ặ ủ ng trình x lý. Chú ý r ng đ i v i m i lo i ngôn quy đ nh c a ch ỗ ạ ằ ử ươ ng trình x lý riêng. Ch ng h n các ng server script s có m t ch ẳ ử ẽ ạ đo n mã ASP th ượ ử c x c đ t trong các file *.asp, và chúng đ ượ ặ ườ lý b ng file ASP.dll. ằ Chi ti ạ ứ - B c 1: Client g i yêu c u đ n máy ch ướ ủ ử - B c 2: Web server ki m tra xem yêu c u đó c n lo i tài li u nào. ầ ướ ể ệ ầ ạ
ạ ạ
ng trình x lý t ươ ệ ử
ươ
ứ ng ng v i lo i tài li u đó ạ ươ ứ ng trình x lý s th c thi các đo n mã server script ng là d ệ ạ i khuôn d ng HTML) ạ ớ ẽ ự ườ ả ử ả ế ướ ệ
ẽ ệ N u đó là lo i tài li u có ch a các đo n mã server script, nó s tri u ế g i ch ọ - B c 3: Ch ướ trong tài li u đó, và tr k t qu (th v cho web server. ề - B c 4: Web server tr k t qu tìm đ c cho Client và ng t k t n i. ắ ế ố ả ế ướ ượ ả
III. TH GI I INTERNET Ế Ớ
ộ t đ n khái ni m đ a ch IP (đ a ch c a m t ế ế ỉ ủ ệ ị ị ỉ
c, các b n đã bi ạ ớ ả ạ
Tên mi nề bài tr ướ Ở máy tính trên m ng, v i b n IPV4 có d ng x.y.z.t, trong đó x,y,z,t là m t ộ s nguyên t ố ạ 0 đ n 255. ế ừ
ị ỉ ộ ậ
ễ
ễ ớ ớ ơ ộ ộ ắ
c vi ượ ể ỉ ế
i Tuy nhiên, đ a ch IP là m t dòng s không d nh tí nào. . Vì v y ng ườ ố ta đã phát minh ra m t cái tên d ch u (d nh ) h n, đó chính là tên mi n ề ễ ị ế ằ t b ng tên mi n là m t cái tên đ hay domain. Nói ng n g n thì ề ọ nhiên, s d ng t p ký t ngôn ng t ộ ị [a..z,0..9,.,-] đ ch đ n m t đ a ử ụ ự ậ ữ ự . Ví d : phpvn.org ch IP xác đ nh ụ ị ỉ
i ta ph i s ề ị ị ả ử
ườ tên mi n thành IP. Đ xác đ nh m t cái đ a ch IP nào đó d a trên tên mi n, ng ự ỉ ể d ng m t h th ng máy ch đ ánh x t ạ ừ ủ ể ụ ộ ộ ệ ố ề
c chia thành nhi u c p, phân bi
t b i d u ch m (.). Chúng ấ ệ ở ấ ề ấ ph i sang trái b t đ u t ắ ầ ừ ấ ớ 1, trong đó c p l n
ớ
ệ ấ
ấ
Tên mi n đ ề ượ ta xác đ nh s c p l n l t t ố ấ ầ ượ ừ ả ị h n là con c a c p nh h n ỏ ơ ủ ấ ơ Ví d : cntt.dhsphn.edu.vn g n v i 203.162.18.59 trong đó: ắ ụ t Nam (C p 1) vn: N c Vi ướ edu: T ch c giáo d c (C p 2) ụ ổ ứ dhsphn: Tên c quan (C p 3) ơ cntt: đ n v nh trong c quan (C p 4) ỏ ấ ơ ấ ơ ị
t: Tên localhost luôn đ . c g n v i đ a ch IP 127.0.0.1 Đ c bi ặ ệ ượ ắ ớ ị ỉ
H th ng tên mi n trên Internet ề ệ ố
c qu n lý th ng nh t b i m t t ượ ố
và đ ch c H th ng tên mi n trên internet đ ộ ổ ứ ả ệ ố ề c đi u khi n thông qua h th ng máy ch qu n lý tên qu c t ệ ố ố ế ấ ở ủ ả ượ ể ề
mi n c p cao nh t (TLD hay Top Level Domain). ề ấ ấ
ỉ ệ ế
ỉ ị ệ ẽ ế ố ớ
ị ườ ợ ị
ề ẽ ượ ử ế ủ ề
ề ấ ỉ ị ị
ầ ệ ố ể ệ ố ẽ ả ề ỉ
ệ ế ụ ế ố ớ ề
Khi NSD gõ m t đ a ch URL vào ô address trên trình duy t, n u nh ph n ư ầ ộ ị đ u c a đ a ch này xác đ nh m t đ a ch IP, trình duy t s k t n i t i máy ộ ị ỉ ầ ủ ị ng h p ph n đ u c a URL xác đ nh m t ch có đ a ch IP đó. Trong tr ộ ầ ủ ỉ ủ ừ tên mi n, tên mi n này s đ đó c g i đ n h th ng máy ch TLD, t ươ ứ ng ng qua các d ch v cung c p domain u quy n đ tra đ a ch IP t ỷ ụ v i tên mi n. Sau khi đã tìm th y đ a ch IP, h th ng máy ch TLD s tr ủ ị ấ ớ IP v cho trình duy t và trình duy t ti p t c k t n i t i máy ch có IP đã ủ nh n đ ệ c đ "đòi" thông tin. ậ ượ ể
c cung c p t i dùng thông qua các đ i lý cho ấ ớ ườ
Các tên mi n đ thuê tên mi n, và th ạ ng theo d ng thuê bao tên mi n hàng năm. ề ượ ề i tay ng ạ ườ ề
Các d ng đuôi thông d ng: ụ ạ
•
ch c th ng m i, doanh ạ ươ ổ ứ
•
ạ ặ
•
ch c nói chung (phi th ươ ng ổ ứ
ạ
•
•
ch c giáo d c ụ
•
.com: Commercial: Dành cho các t nghi p. ệ .net (Network): Dành cho các nhóm làm vi c trên m ng ho c các ệ trang web chung chung (VD: noigiaitri.net ). .org (Organization): Dành cho các t m i). vd: phpvn.org .gov (Government): Dành cho các c quan hành chính ơ .edu (Education): Dành cho các t ổ ứ .Các h th ng tên mi n c p qu c gia khác (VD: .vn, .cn, .sg…) ố ề ấ ệ ố
ệ ố ỉ ộ ư ữ
Host ủ Thu t ng host ám ch m t không gian l u tr trên h th ng máy ch và ữ ậ các d ch v kèm theo. ụ ị
Ch t l ng c a host đ c đánh gía thông qua: ấ ượ ủ ượ
• L
ng băng thông đ c s d ng hàng tháng (Tính theo GB/month ượ ượ ử ụ
hay MB/month)
ng c a máy ch /h th ng máy ch (CPU, RAM…) ấ ượ ủ
ủ ệ ố ủ
ủ ủ ổ ứ ẻ
ượ ng các host đ t trên cùng m t h th ng máy ch ộ ệ ố ủ
• Ch t l • Băng thông c a máy ch . c ng chia s ng • Dung l • S l ố ượ ặ • Các d ch v kèm theo (email, web, ftp, h tr php, mysql…) ị
ỗ ợ ụ
• Kh năng h tr s l
ỗ ợ ố ượ ả ng user cùng truy c p đ ng th i ờ ậ ồ
Các d ng host ạ
ủ ụ ủ ừ ủ ớ ề
ủ ớ
i hàng tri u dollar nh các "nông tr i" máy ch c a Google. ủ ủ ư ớ
t truy c p cùng lúc. C m máy ch : Bao g m nhi u máy ch (t i hàng ngàn ồ ự ắ máy ch ) cùng làm vi c song song. Đây là h th ng v i giá thành c c đ t, ệ có th lên t ệ ể H th ng này có th ph c v cho hàng tri u l ệ ố vài máy ch t ệ ố ạ ệ ượ ể ụ ụ ậ
ọ ạ ủ
t, có giá thành t ố ủ ươ
ồ ậ ượ • Máy ch riêng (Dedicated Server) hay còn g i là d ng thuê bao máy ng đ i cao (hàng trăm dollar/tháng). ờ t truy c p đ ng th i
ồ
ủ ự ự ượ ộ ủ ộ ố
ặ ạ ẻ ơ ủ ụ ả
ườ ề ệ ơ
ch riêng bi ệ Các máy ch này có th ph c v hàng trăm l ể ụ ụ ủ tuỳ thu c vào c u hình máy ch . ủ ấ • Máy ch riêng o (VPS hay Virtual Private Server): Bao g m m t ộ ả ủ ả ho c m t s máy ch th c s đ c chia thành nhi u máy ch o. ề Lo i này r h n máy ch riêng (kho ng vài ch c dollar/tháng), tuy nhiên hi u năng kém h n do ph i chia s cho nhi u ng ộ i dùng. ủ ư ả
ẻ ữ ặ ể ộ ệ ủ
ộ ụ ẻ ấ ả
ệ ườ ử ụ
ự ộ ố ạ ủ ế ệ
ể ử ị ạ ặ ể ị ộ
ả • Web hosting: M t kho ng không gian l u tr đ t trên m t máy ch nào đó. Theo khái ni m này, m t máy ch có th chia thành hàng ngàn Web Hosting. Đây là lo i d ch v r nh t, hi u su t kém nh t do ph i chia ạ ị ấ ấ i s d ng (vài dollar/tháng). s năng l c máy ch cho quá nhi u ng ề ủ ẻ ụ Có m t s lo i hosting mi n phí, ch y u là đ th nghi m d ch v ễ ho c đ qu ng cáo, song r t d b ch t. N u b n đ nh làm m t trang ấ ễ ị ế ế ả b ý đ nh s d ng host mi n phí. Web nghiêm ch nh, hãy t ị ử ụ ừ ỏ ễ ỉ
ừ ụ ả máy lên host, chúng ta có th s d ng các công c qu n
ể ử ụ ng trình FTP T i files lên host ả i file t Đ t ể ả lý host (nh CPanel) ho c s d ng ch ư ặ ử ụ ươ
ả
ộ ầ
ế ớ ướ
c và th gi ự ư ế
ủ ế ị
i (search engine) c đ nâng ế ượ ể i. (VD: ế ớ ườ i ẽ ạ ứ ạ ệ
Qu ng bá Website Khi chúng ta đã có m t Website trên Internet, chúng ta c n đăng ký Website vào các máy tìm ki m trong n ế nh : Google, Yahoo… Ti p đó c n xây d ng các chi n l ầ cao v trí c a Website trong h th ng x p h ng Website th gi ệ ố Alexa, Google Rank…) Vi c nâng cao th h ng Website s giúp ng s d ng d dàng tìm đ n Website c a chúng ta. ế ử ụ ủ ễ
ứ ạ ữ ằ ố i
c nh m nâng cao th h ng Website là t khoá cho các ho t đ ng tìm ki m c a search engine (SEO – M t trong nh ng chi n l ộ u t ư ừ ế ượ ạ ộ ủ ế
khoá liên quan t ớ i tên mi n, tiêu ề
ng mô t c h c trong HTML). Search Engine Otimization): T i u t ố ư ứ đ , các tr khoá… (s đ ề t ả ừ ườ ẽ ượ ọ
ạ ể ế ấ ị
ụ ụ ế ề
Các b n có th tìm ki m các nhà cung c p các d ch v đăng ký tên mi n, webhosting, các th thu t SEO hay các công c đo đ m l ượ ng ậ ủ truy c p (web hit counter) ậ
