Bài thuyết trình: Tuyến nội tiết

ế

Tuy n n i ti

ộ ế t

ạ

ị

ễ Nhóm 5: Nguy n Thanh Dung Ph m Th Linh ỳ Chu Qu nh Trang

Khái quát chung

ộ ế

ấ

Tuy n n i ti

ế ườ

ị

ữ ơ ể ủ

ả

ộ

ự ế t là nh ng tuy n tr c ti p s n xu t vào ế ư ng bên trong c th nh máu, b ch huy t, d ch ọ ế c g i là

ế ả ạ ế ượ t đ

môi tr ẩ ủ t y não… s n ph m c a tuy n n i ti hormone

ặ

ể Đ c đi m chung

v Không có ng d n xu t ch t ti

ẫ ấ ố ấ ế t

v M i tuy n có th ch ti

ể ế ế ề ỗ ạ ặ ộ t m t ho c vài lo i hormone

v C u t o mô h c chung:

ấ ạ ọ

Ø Mô nâng đ : t o nên v x , vách x , mô đ m

ỡ ạ ỏ ơ ệ ơ

Ø Nhu mô: tác t

ế ệ ế ế bào có tình chuyên bi ể t cao đ ch ti t

hormone

Ø Các mao m ch máu: t

ạ ế ộ ế ề ắ bào n i ti ớ ệ t luôn g n li n v i h

ạ mao m ch máu

Ø Các s i th n kinh

ầ ợ

Hormone

ữ

ộ

ặ

ọ ế t bài ti ặ

ụ

ạ

ấ ế • Hormone là nh ng ch t hóa h c do m t nhóm t ồ ộ ế ế ộ t vào máu r i bào ho c m t tuy n n i ti ế ư ế ượ c máu đ a đ n các t bào ho c các mô khác đ ể i đó trong c th và gây ra các tác d ng sinh lý t

ụ

ố ớ ự

ấ

ự

ề • Hormone có tác d ng đi u hòa đ i v i quá trình trao ể ủ ơ ưở ổ ng, s phát tri n c a c đ i ch t, quá trình sinh tr ơ ể th và s phân hóa các c quan

ạ ộ

ủ

ặ

Đ c tính ho t đ ng c a hormone

ộ ơ ỗ ỉ ế M i hormone ch do m t c quan chuyên ti t

ỗ ộ ố ơ ụ ặ ộ ỉ

ơ ọ ơ ớ M i hormone ch tác d ng v i m t s c quan ho c m t ị nhóm c quan xác đ nh g i là c quan đích

ấ ỏ ị ng r t nh và chúng b

ớ ề ượ ụ ủ ụ Hormone có tác d ng v i li u l phá h y nên không gây tác d ng lâu

ấ ặ ư Hormone không có tính ch t đ c tr ng cho loài

ề

ệ Truy n tín hi u

ề

ấ

ự ế § Truy n tin tr c ti p ế § Truy n tin gián ti p thông qua ch t truy n tin

ề ề th 2ứ

ế

ạ

Tuy n giáp tr ng

d i l p c c , phía

ở ướ ớ ơ ổ ả ướ ụ ẫ ị V trí: ướ tr c thanh qu n, d i s n nh n

ạ

ướ ố Hình d ng: gi ng con b m, ồ g m 2 thùy 2 bên và 1 eo ở ữ gi a

ố ượ Kh i l ả ng: kho ng 35gam

ơ ứ

ị ấ Đ n v c u trúc và ch c năng là nang tuy nế

ấ ạ

ứ

C u t o – ch c năng

§ Là tuyến nội tiết kiểu túi, có nhiều mạch máu

§ Vỏ xơ bọc ngoài

§ Nhu mô tuyến gồm: túi tuyến giáp, các mao mạch

V xỏ ơ

ế Túi tuy n giáp

ố

ầ

ể

ế

ỗ ế § M i túi tuy n giáp là ộ m t kh i hình c u có ườ ng kính 0,20,9mm đ § Thành túi là bi u mô ở ạ ấ ơ đ n, c u t o b i 2 ế ạ ế bào lo i t bào là t ậ ế bào c n nang và t nang, lót ngoài bi u ể mô là màng đáy ấ ứ túi ch a ch t § Lòng ạ d ng keo do t bào t raế nang ti

ế

T bào nang

ơ bào ẹ

ể • Bi u mô đ n, có kích ế ướ c th thay ạ ổ đ i: d ng d t, vuông ụ ho c trặ

ế ươ

bào có nhân, • Các t ắ bào t ng b t màu axit, các vi nhung mao ng nắ

ổ

ợ

ứ

ế ế

• Ch c năng: t ng h p và ch ti t hormone ế tuy n giáp: thyroxine tri và (T4)

iodothyronine (T3)

ế

ậ

T bào c n nang (T bào C)

ớ

Ø Có kích th

ữ

ướ c l n h n ầ ế ấ g p 23 l n t bào nang, ươ ng sáng màu, t bào ứ tròn, đ ng cùng nhân ế ớ bào nang hàng v i t ẽ ằ ặ ho c n m xen k gi a các nang

ứ

ế

Ø Ch c năng: ch ti

ạ

t calcitonin làm h canxi máu

Các mao m chạ

ằ ế

ượ

ở

• N m trong mô liên ữ k t xen gi a các túi ế tuy n, đ c lót ngoài b i màng đáy

ế

Hormone tuy n giáp

•

• Thyroxine (T4)

Triidothyronine (T3)

• 7% hormone giáp

• 93% hormone giáp

t raế

ấ

ự

ng,

ả

i phóng vào mô

ớ • Ái l c th p v i ế ươ protein huy t t gi đích ch mậ

ớ • Ái l c cao v i ế ươ protein huy t t giái phóng vào mô đích nhah

ụ

ạ

ụ

ế

ơ • Tác d ng m nh h n

• Tác d ng y u h n 4

l nầ

ụ

• Th i gian tác d ng

ụ

ờ

ờ ng nắ

• Th i gian tác d ng

dài

ụ

ạ

• Là d ng tác d ng

ở

ượ

ử

chính

mô đich

• Đ c kh iot thành

ở

ớ

mô dích m i có

tác d ngụ

ạ

ợ

ổ Các giai đo n sinh t ng h p hormone giáp

ổ

ế

ợ • T ng h p và bài ti

ử

ỗ

ứ ủ

ề

ả

ấ t ch t keo thyrohlobulin vào thyroglobulin ch a nang giáp (m i phân t kho ng 70 acid amin tyrosine ti n thân c a hormone giáp)

• Oxy hóa ion iod (I)

•

ẽ ắ

ố ở ạ

ạ ớ

ế ợ

ớ

Iod s g n và oxi hóa các g c tyrosine, t o ế ợ d ng k t h p v i thành hormone giáp (còn k t h p v i thyroglobulin trong nang giáp)

ả

ử

ừ

ắ ờ • C t r i gi

i phóng các phân t

T3, T4 t

ế

thyroglobulin trong t

bào giáp

 vào máu

ạ ộ

ủ

Ho t đ ng c a hormone giáp

ể ế c v n chuy n đ n

ượ ậ bào đích:

Khi đ ế t § Các hormone T3 và T4

qua màng TB

T3 ể § T4 chuy n hóa thành mô đích

§ Th th trong nhân ti p

ế

ụ ể ạ ộ

ở ụ ể ậ nh n T3 ợ ứ § Ph c h p th th T3 ể ề đi u khi n ho t đ ng gen

ứ

ủ

Ch c năng c a hormone giáp

ợ ượ

ề

ổ

ế

ủ

ng Làm tăng sao mã nhi u gen, t ng h p l ạ ớ l n enzym, protein…dãn đ n tăng các ho t ơ ể ộ đ ng c a toàn c th :

ạ ộ

ủ ế

• Làm tăng ho t đ ng c a t

ườ ượ

ng ng,

bào, tăng c ạ ể chuy n hóa glucid và lipid t o năng l ả gây gi m cân

ị

ư ượ

• Tăng nh p tim, tăng l u l

ị ể

ấ

ng tim, tăng nh p hô h p đ cung c p oxy cho s tăng chuy n hóa

ấ ể ở các mô

ệ ầ

ạ ộ

ủ

ộ

• Tăng ho t đ ng c a não b và h th n kinh

ơ ể ặ

ự

ụ

ể

ệ

• Tác d ng trên s phát tri n c th , đ c bi

làm não bộ

ứ

ế

ạ

ố

R i lo n ch c năng tuy n giáp

ồ

G m 2 nhóm

ườ

ế

– C ng giáp: tăng bài ti

t hormone T3,T4

ả

ế

– Suy giáp: gi m bài ti

t hormone T3, T4

ướ ổ ị

ươ

Phình giáp (b

u c đ a ph

ng)

ẩ

ế • Do thi u iot trong ầ kh u ph n ăn

ư ượ

ế • Do đó tuy n giáp ể ắ ủ không b t đ iot đ ạ t o T3,T4 nh ng ạ ẫ t o ra đ v n c thyroglobulin

ế

• Tuy n giáp

ạ

ộ

ướ

ổ

tăng ậ ho t đ ng, vì v y ngàng càng to lên u c , bên thành b

trong các nang giáp

ứ ầ

ấ

ch a đ y ch t keo

́ Tuyê n yên

Tuyến yên

ượ

́ Tuy n yên là m t tuy n nh , khô i l ướ

ng khoang ́ ng b m va co liên

ỏ ế ủ ươ ̀

ế ằ 0.5g, n m trong h yên c a x ́ quan đê n vu ng d

ộ ố ́ ươ i đô i.

ử

ướ

ế Tuy n yên liên ế ậ ớ quan m t thi t v i ồ ướ vùng d i đ i qua ườ ạ đ ng m ch máu và ườ ầ ng th n kinh, đó đ ố ệ th ng c a là h ướ ồ i đ i yên và bó d ầ ợ s i th n kinh d i ồ đ i yên

Cấu tạo tuyến yên gồm 3 thùy

Gồm những tế bào tuyến, mỗi loại tổng

hợp và bài tiết một loại hormon.

Thùy trước

Khoảng 30-40% tế bào tuyến bài tiết GH;

20% tế bào tuyến tổng hợp và bài tiết

ACTH. Các loại tế bào còn lại, mỗi loại

chỉ chiếm 3-5% nhưng có khả năng rất

mạnh bài tiết TSH, FSH, LH, PRH.

Bài tiết MSH và cùng với thùy trước bài tiết POMC. Thuỳ này ở người kém phát triển.

Thùy giữa

Mạch máu: được cung cấp từ vùng dưới đồi qua hệ thống cửa dưới đồi- yên

Còn gọi là thùy thần kinh, các tế bào ở

đây giống tế bào thần kinh đệm, không

Thùy sau

có khả năng chế tiết hormon mà có

chức năng hỗ trợ cho các sợi trục và

cúc tận cùng tiết ADH và Oxytocin.

Tuyến yên là tuyến quan trọng giữ vai trò chỉ đạo

hoạt động của hầu hết các tuyến nội tiết khác.

Hoocmon Tác dụng chính Cơ quan chịu ảnh hưởng

Thùy trước tiết: Kích tố nang trứng (FSH)

Buồng trứng, tinh hoàn

Nữ: phát triển bao noãn, tiết ostrogen Nam: sinh tinh

Kích tố thể vàng (LH) (ICSH ở nam)

Buồng trứng, tinh hoàn

Nữ: rụng trứng, tạo và duy trì thể vàng Nam: tiết testosteron

Tuyến giáp

Tiết hormone tiroxin

Kích tố tuyến giáp (TSH)

Tuyến trên thận

Kích tố vỏ tuyến (ACTH) trên thận

Tiết nhiều hormone điều hòa hoạt động sinh dục, TĐC đường, chất khoáng

Kích tố tuyến sữa (PRL)

Tuyến sữa

Tiết sữa (tạo sữa)

Kích tố tăng trưởng (GH)

Tăng trưởng của cơ thể

Hệ cơ xương (thông qua gan)

Hoocmon Tác dụng chính Cơ quan chịu ảnh hưởng

Thùy sau tiết: Kích tố chống đái tháo

nhạt

Thận

Giữ nước (chống đái tháo nhạt)

(kích tố chống đa niệu) (ADH)

Ôxitoxin (OT)

Dạ con, tuyến sữa

Tiết sữa, co bóp tử cung lúc đẻ

Các tế bào hắc tố (melanocyte)

Kích thích sự tổng hợp melanin

Thùy giữa tiết: MSH

Rối loạn chức năng tuyến

u năng tuyê n yên

ạ

ế

T bào

ư a acid ho t ứ ộ đ ng quá m c làm tăng bài ế ti

ậ

ệ

ế ể

ề

ế

ử

t GH: ướ c d y thì gây b nh Tr ồ ổ (Gigantism) kèm kh ng l ườ ệ ể bi u hi n đái đ ng, n u ị không đi u tr 10% bi u ộ ệ hi n suy toàn b tuy n yên và t

vong.

ậ

ệ

ố

ợ

ỏ

ể ạ

ể ự

ặ

Sau d y thì gây b nh to ầ đ u ngón (Acromegaly), các ụ s n liên h p đã c t hóa nên ươ ng không dài ra nh ng x ộ ẫ GH v n tác đ ng lên các mô ẹ ươ ề m m, các x ng d t và ươ ng nh làm dày lên. x ệ B nh nhân có th có bi u ằ ệ hi n m t to, c m b nh, ng c ụ b ng to, bàn chân bàn tay to...

Ø Hôi ch ng Cushing do tăng

ế

ư t ACTH

ệ

ạ Ø B nh đái tháo nh t

ươ

ướ

ổ T n th

ng vùng d

ồ i đ i

ế

ặ

ho c thùy sau tuy n yên làm

ượ

ế

ệ

ả gi m l

ng bài ti

t ADH. Tri u

ứ

ề

ch ng chính là đái nhi u.

ượ

c năng tuyê n yên

ả

ậ

ỉ ằ

ứ

ể

ổ

X y ra tr ả ữ

ố ổ ụ

ứ

ư ườ

ườ

ướ c d y thì gây lùn yên (Dwarfism), lùn cân đ i, ộ ứ gi m m c đ phát tri n, đ a tr 10 tu i ch b ng 45 tu i. ườ i này không có d y thì, ch c năng sinh d c Nh ng ng ể không phát tri n nh ng

ẻ ậ i bình th

ng.

ả

ế

B nh x y ra

ườ ưở i tr ượ

ượ

ả

ng ệ ườ ệ i b nh suy nh

ng thành gây suy các tuy n ả c năng giáp, gi m corticoid, ạ ộ c, gi m ho t đ ng sinh

ệ ở ể ướ phía d i, bi u hi n nh ả GnRH gi m, ng ụ ụ d c, lông tóc r ng

́ Tuyê n tuy

Tuyến tụy

ộ ơ

ụ

ạ

ằ

ạ T y là m t c quan sau phúc m c, n m sau d

ủ ổ ụ

dày sát thành sau c a

b ng.

ồ

ụ

ầ

ầ ụ ạ

ụ

ằ

ầ ụ ế

T y g m có ba ph n: đ u t y, đuôi t y và thân t y. Đ u t y n m sát đo n tá tràng và đuôi ụ t y kéo dài đ n sát lách.

ố

ọ

ộ ố ụ

ẫ ư

ằ ổ

ị

Ố ụ ề ố ỗ ố

ọ ủ ụ ố ụ ủ ườ

ọ ụ ạ

ế ợ

ớ ố

ậ

ầ

ng k t h p v i ng t y t

ng m t ch th

ng t y còn g i là ng Wirsung là m t ng n m d c su t chi u dài c a t y và d n l u d ch t y đ vào tá tràng. Ch ng t y n i vào tá tràng g i là bóng Vater. ặ Ố i ho c g n bóng Vater.

̀ ư

Tuy v a la tuyê n ngoai tiê t, v a la tuyê n

̣ ̣

nôi tiê t́

ứ

ụ

ế

ả

ạ

ấ

• Ch c năng ngo i ti

t: T y s n xu t và ti

ứ

ị

ế t ụ các d ch t y ch a các men tiêu hóa, hay enzyme ̀ tiêu hóa va o ta tra ng.

ứ

ấ

ế

t vào

ộ ế • Ch c năng n i ti ộ ế ố t t

trong máu các n i ti

ụ ả t: T y s n xu t và ti hay hormon.

ụ

T y ngo i ti

ạ ế t

ượ

ạ

ủ ụ ế

ế ấ ở c c u t o b i các t bào t y ề ứ ự bào này ch a đ ng r t nhi u các h t ấ ướ ạ i d ng ti n ch t (ch y u

ấ ề ụ

ụ Nhu mô c a t y đ ạ ế ạ ngo i ti t. Các t ủ ế ỏ ứ nh ch a enzyme tiêu hóa d là trypsinogen, chymotrysinogen, lipase t y và amylase).

ụ ộ

c ti

ợ ̀

́ ở

ẽ ợ Khi có kích thích thích h p, các men t y s ổ ụ t vào ng t y và sau đó đ vào ru t non ́ ́ ươ i ca c ta c nhân thi ch h p, ́ trang tha i tiê n hoat đông se tr tha nh

̣ ̣ ̣

ố ế ượ đ qua tá tràng. D ở enzyme dang hoat ho a.́

ỉ ế

ướ ạ

ấ

Vi c t y ch ti

ệ ụ ạ

ủ

ả

ọ

ạ ộ ế ụ

ủ

ề i d ng ti n ch t t các men d ế ứ ạ ộ hay d ng không ho t đ ng có ý nghĩa h t s c quan tr ng vì các men ho t đ ng có kh năng tiêu h y protein c a chính tuy n t y.

̣ ̣

ị

ứ ượ

ứ

ng d ch acid trong th c ăn t

ố

ụ D ch t y cũng ch a các ion bicarbonate có tính ừ ị ể ề ki m đ trung hòa l ạ d dày đi xu ng.

ể

ế ủ ụ

ứ

ạ

Vi c ki m soát ch c năng ngo i ti

ự

ệ

ệ t c a t y ư c th c hi n thông qua các men (enzyme) nh

ượ đ gastrin, cholecystokinin và secretin.

T y n i ti

ụ ộ ế t

ằ

ủ ụ

ọ

ể

ể ộ ế ủ

ứ

ầ

ả

ỏ ạ ế N m trong nhu mô c a t y ngo i ti t là các nhóm nh ả ả ụ ế t bào g i là ti u đ o t y (ti u đ o Langerhans). Các ế ụ ể t c a tuy n t y có ch c năng ti u đ o này là ph n n i ti ế ti

ọ t các hormone quan tr ng là insulin, glucagon

ạ ế

Các ti u đ o t y ch a ba lo i t

ế

ế bào chính là: t ế ế

ả ụ ể bào beta, và t ấ

ấ

ả

ế

ả

ộ ủ

ụ

ả

ồ

ứ bào ố ế bào delta. T bào beta chi m s alpha, t ế ả ề ượ ng nhi u nh t và s n xu t insulin. T bào alpha s n l ấ ấ bào delta s n xu t somatostatin. xu t glucagon và t Somatostatin có tác d ng làm gi m n ng đ c a glucagon và insulin trong máu.

Đái tháo đ

ngườ :

ế ụ

ệ ố

ươ

ố

Do thi u h t tuy t đ i hay t

ng đ i insulin.

ấ ự ỳ

ệ

ầ

ộ

Đây là m t căn b nh mãn tĩnh có t n su t c c k cao và

ề

ế

ệ

ề

ấ

ố

ị

đi u tr khó khăn, t n kém. B nh gây nên r t nhi u bi n

ứ

ạ

ầ

ậ

ọ

ư ch ng tr m tr ng nh tim m ch, suy th n…

ượ

ậ

ế Tuy n th

ng th n

ố ượ

ị

V trí và kh i l

Ø V trí n m

ằ ở ỉ ủ ậ ị đ nh trên c a th n.

Ø Kh i l

ố ượ ng 7 – 12g (trung bình là 15g).

ấ ạ

ứ

C u t o và ch c năng

ượ

c chia làm hai ầ ủ

ậ ng th n đ ỏ

ầ

ượ ế Tuy n th ầ ph n: ph n v (80%) và ph n t y (20%).

ỏ

Ph n vầ

Ø Chi m 80 – 90% kh i l

ố ượ ế ế ng toàn tuy n.

Ø Phía ngoài v có màng liên k t có nhi u m ch

ế ề ạ ỏ

máu.

Ø Các TB c a v giàu lipid (có màu vàng) ti

ủ ỏ ế t ra

ề ề ấ ổ ch t cortine đi u hòa trao đ i gluxit, đi u hòa trao

ườ ồ ổ ướ đ i n ố c, mu i, tăng c ộ ố ng đ ng hóa m t s

vitamin.

ỏ

Ph n vầ

ồ ớ G m 3 l p

ớ L p ngoài ớ ầ (l p c u) ữ ớ L p gi a ớ ợ (l p s i)

Ø L p ngoài (l p ế

L p ớ trong (l p ớ i)ướ l

Ø Ti

ề

t hormon đi ườ

ế u hòa đ ng ế huy t: VD: Nhóm Glucocorticoid (Gc): Cortisol, corticosterone ế t hormone Ti ề đi u hòa sinh ụ d c nam. VD: Nhóm hormon sinh ụ d c : Androgen, estrogen (v t).ế

ớ ớ ầ c u) ti t hormon ố ề đi u hòa các mu i khoáng (các ch t ấ ả ệ đi n gi i). VD: Mineralocorticoid (Gm) : Aldosteron, 11 desoxycorticosterone.

Mineralocorticoid (Gm) : Aldosteron, 11desoxycorticosterone

Ø Có tác d ng gi

ụ ế t K+, Cl

ướ ấ ở ố ể ng c, gây tăng th tích

ậ ợ ữ các ion Na+ và bài ti ự th n, kéo theo s tái h p thu n ng i bào.

ể

Ø N ng đ aldosteron tăng cao có th làm tăng th tích ế 515% và d n đ n tăng huy t áp

ể ế ừ ẫ

ồ ộ ạ ị d ch ngo i bào lên t ạ ộ đ ng m ch lên 1525%.

Ø Ng

ượ ạ ự ả ấ ả

ể ạ ờ ồ

ể c l i, s gi m aldosteron gây m t natri, gi m th ị tích d ch ngo i bào, đ ng th i tăng ion K+ có th gây ộ ơ đ c c tim.

ệ ố ồ ấ Ø Nh aldosteron mà vi c m t mu i qua da theo m hôi

ớ ờ ẽ ả s gi m b t.