Thưviện Đềthi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí
Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
Phân tích bài thơ Tỏ lòng - Văn mẫu 10
Dàn ý phân tích bài thơ Tỏ lòng chi tiết
a) Mở bài
- Giới thiệu vài nét về Phạm Ngũ Lão
+ Phạm Ngũ Lão (1255 - 1320) là danh tướng văn võ toàn tài thời nhà Trần đã để
lại cho đời hai tác phẩm Thuật hoài và Vãn Thượng tướng quốc công Hưng Đạo Đại
Vương.
- Giới thiệu khái quát bài thơ Tỏ lòng (Thuật hoài)
+ Bài thơ được viết bằng chữ Hán, không rõ thời điểm sáng tác, nội dung thể hiện
niềm tự hào về chí nam nhi và khát vọng chiến công của người anh hùng khi Tổ
quốc bị xâm lăng.
b) Thân bài
* Khái quát về bài thơ
- Hoàn cảnh sáng tác: Bài thơ không rõ thời điểm sáng tác, có ý kiến cho rằng có thể
bài thơ được sáng tác trong cuộc kháng chiến chống quân Mông Nguyên lần 2
(1285).
- Giá trị nội dung: Bài thơ mang vẻ đẹp hào khí Đông A, thể hiện qua vẻ đẹp của
con người và quân đội nhà Trần. Đồng thời, qua đó thể hiện tâm sự và lí tưởng sống
cao đẹp của tác giả.
* Luận điểm 1: Hào khí Đông A qua hình tượng trang nam nhi và sức mạnh quân
đội nhà Trần.
- Hình tượng trang nam nhi nhà Trần:
+ Hành động: hoành sóc - cầm ngang ngọn giáo
-> Tư thế hiên ngang, hùng dũng, oai nghiêm, mạnh mẽ, sẵn sàng chiến đấu bảo vệ
Tổ quốc, lập nên những chiến công vang dội.
+ Không gian kì vĩ: giang sơn - non sông
-> Không gian rộng lớn, mênh mông, nó không đơn thuần là sông, là núi mà là
giang sơn, đất nước, Tổ quốc.
Thưviện Đềthi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí
Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
=> Tầm vóc những người tráng sĩ ấy sánh với núi sông, đất nước, với tầm vóc hùng
vĩ của vũ trụ.
+ Thời gian kì vĩ: kháp kỉ thu – đã mấy thu
-> Thời gian dài đằng đẵng, không biết đã bao nhiêu mùa thu, bao nhiêu năm đi qua,
thể hiện quá trình đấu tranh bền bỉ, lâu dài.
=> Chính thời gian, không gian đã nâng cao tầm vóc của người anh hùng vệ quốc,
họ trở nên lớn lao kì vĩ, sánh ngang tầm vũ trụ, trời đất, bất chấp sự tàn phá của thời
gian họ vẫn luôn bền bỉ cùng nhiệm vụ.
- Sức mạnh của quân đội nhà Trần:
+ “Tam quân”: Ba quân – tiền quân, trung quân, hậu quân - quân đội của cả đất
nước, cả dân tộc cùng nhau đứng lên để chiến đấu. Hình ảnh chỉ quân đội nhà Trần.
+ “tì hổ”, khí thôn ngưu”:
“tì hổ” – hổ báo: Tì là loài thú lai giống cọp và beo, hổ là cọp, "tì hổ" chỉ loài mãnh
thú chốn rừng sâu dũng mãnh. -> So sánh thể hiện sự dũng mãnh của quân đội nhà
Trần.
“Khí thôn ngưu”: Là biểu tượng chỉ người trẻ tuổi mà khí phách anh hùng, mạnh mẽ
lấn át cả trời cao, cả không gian vũ trụ bao la, rộng lớn -> Ngụ ý quân đội nhà Trần
bừng bừng khí thế chiến đấu và chiến thắng.
-> Lời thơ ước lệ, hào tráng, hình ảnh kì vĩ, toát lên khí thế ngất trời của quân đội
đời Trần qua ba lần chiến thắng bọn xâm lược Mông Nguyên.
=> Với các hình ảnh so sánh, phóng đại, tác giả đã thể hiện sự ngợi ca, tự hào về
sức mạnh, khí thế của quân đội nhà Trần đập tan âm mưu xâm lược của kẻ thù.
* Luận điểm 2: Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão
- Quan niệm về công danh và khát vọng:
+ Nợ công danh: Theo quan niệm nhà Nho, đây là món nợ lớn mà một trang nam
nhi khi sinh ra đã phải mang trong mình.
Nó gồm hai phương diện: Lập công (để lại chiến công, sự nghiệp), lập danh (để lại
danh thơm cho hậu thế). Kẻ làm trai phải làm xong hai nhiệm vụ này mới được coi
là hoàn trả món nợ.
Liên hệ với Nguyễn Trãi, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Phùng Khắc Khoan, Cao Bá Quát,
Thưviện Đềthi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí
Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
Nguyễn Công Trứ. Họ đều là những người trăn trở về món nợ công danh.
- Nỗi thẹn của tác giả:
+ Theo quan niệm của Phạm Ngũ Lão, làm trai mà chưa trả được nợ công danh
“thẹn tai nghe chuyện Vũ Hầu”:
Thẹn: cảm thấy xấu hổ, thua kém với người khác
Chuyện Vũ Hầu: tác giả sử dụng tích về Khổng Minh - tấm gương về tinh thần tận
tâm tận lực báo đáp chủ tướng. Hết lòng trả món nợ công danh đến hơi thở cuối
cùng, để lại sự nghiệp vẻ vang và tiếng thơm cho hậu thế.
-> Nỗi thẹn của Phạm Ngũ Lão hết sức cao cả của một nhân cách lớn - một con
người “cắt ngang ngọn giáo”, xông ra giữa trận tiền chống giặc suốt mấy thu rồi
không nhớ nữa. Thế mà vẫn nghĩ mình chưa làm tròn trách nhiệm, còn nợ với non
sông, đất nước; vẫn thấy “thẹn” khi nghĩ mình công danh vẫn chưa bằng được Vũ
Hầu.
=> Thể hiện khát khao, hoài bão hướng về phía trước để thực hiện lí tưởng, đánh
thức ý chí làm trai, chí hướng lập công cho các trang nam tử.
⇒Với âm hưởng trầm lắng, suy tư và việc sử dụng điển cố điển tích, hai câu thơ
cuối đã thể hiện tâm tư và khát vọng lập công của Phạm Ngũ Lão cùng quan điểm
về chí làm trai rất tiến bộ của ông
+ Bài học đối với thế hệ thanh niên ngày nay: Sống phải có ước mơ, hoài bão, biết
vượt qua khó khăn, thử thách để biến ước mơ thành hiện thực, có ý thức trách
nhiệm với cá nhân và cộng đồng.
* Đánh giá đặc sắc nghệ thuật
- Sử dụng điển cố, các hình ảnh ước lệ
- Bút pháp gợi, không tả, kể chi tiết kết hợp với biểu cảm
- Sử dụng các biện pháp so sánh, ước lệ độc đáo
- Ngôn ngữ ngắn gọn, hàm súc.
c) Kết bài
- Khái quát giá trị nội dung và nghệ thuật của bài thơ
- Đánh giá, cảm nhận của em về bài thơ.
Phân tích bài Tỏ lòng mẫu 1
Thưviện Đềthi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí
Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
Phạm Ngũ Lão (1255 – 1320), người làng Phù Ủng, huyện Đường Hào, nay thuộc
huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên, là một danh tướng đời Trần. Tuy xuất thân từ tầng
lớp bình dân song chí lớn tài cao nên ông nhanh chóng trở thành tùy tướng số một
bên cạnh Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn. Phạm Ngũ Lão từng tham gia hai
cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Nguyên – Mông, ông cùng những tên tuổi
lớn khác của triều đình đã lập nên nhiều chiến công hiển hách, góp phần quan trọng
tạo nên hào khí Đông A của thời đại đó.
Phạm Ngũ Lão làm bài Thuật hoài vào cuối năm 1284, khi cuộc kháng chiến lần thứ
hai đã đến rất gần. Bài thơ này là một tác phẩm nổi tiếng, được lưu truyền rộng rãi
vì nó bày tỏ khát vọng mãnh liệt của tuổi trẻ trong xã hội phong kiến đương thời:
làm trai phải trả cho xong món nợ công danh, có nghĩa là phải thực hiện đến cùng lí
tưởng trung quân, ái quốc.
Nội dung bài thơ khắc họa nổi bật vẻ đẹp của một con người có sức mạnh, có lí
tưởng, nhân cách cao cả cùng khí thế hào hùng của thời đại.
Phiên âm chữ Hán:
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu,
Tam quân tì hổ khí thôn ngưu.
Nam nhi vị liễu công danh trái,
Tu thính nhân gian thuyết Vũ hầu.
Dịch thơ tiếng Việt:
Múa giáo non sông trải mấy thu,
Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu.
Công danh nam tử còn vương nợ,
Luống thẹn tai nghe chuyện Vũ hầu.
(Bùi Văn Nguyên dịch)
Bài thơ được Phạm Ngũ Lão sáng tác trong bối cảnh đặc biệt có một không hai của
lịch sử nước nhà. Triều đại nhà Trần (1226 – 1400) là một triều đại lẫy lừng với bao
chiến công vinh quang, mấy lần quét sạch quân xâm lược Nguyên – Mông hung tàn
ra khỏi bờ cõi, giữ vững sơn hà xã tắc, nêu cao truyền thống bất khuất của dân tộc
Đại Việt.
Thưviện Đềthi - Trắc nghiệm - Tài liệu học tập miễn phí
Trang chủ: https://vndoc.com/ | Email hỗ trợ: hotro@vndoc.com | Hotline: 024 2242 6188
Phạm Ngũ Lão sinh ra và lớn lên trong thời đại ấy nên ông sớm thấm nhuần tinh
thần yêu nước, tự hào, tự tôn dân tộc và nhất là lí tưởng trung quân, ái quốc của đạo
Nho. Ông nhận thức rất rõ ràng về trách nhiệm công dân trước vận mệnh của đất
nước: Quốc gia hưng vong, thất phu hữu trách.
Bài thơ có nhan đề chữ Hán là Thuật hoài: Thuật là kể lại, là bày tỏ; hoài là nỗi lòng.
Dịch thành Tỏ lòng, nghĩa là bày tỏ khát vọng, hoài bão trong lòng. Chủ thể trữ tình
ở đây là vị danh tướng trẻ tuổi đang chỉ huy quân đội làm nhiệm vụ gìn giữ non
sông.
Nguyên tác Thuật hoài bằng chữ Hán, theo thể thất ngôn tứ tuyệt luật Đường, niêm
luật chặt chẽ, ý tứ hàm súc, hình tượng kì vĩ, âm điệu hào hùng, ở hai câu thơ đầu,
tác giả bày tộ niềm tự hào to lớn về quân đội của triều đình; trong đó có mình – một
vị tướng. Nhà thơ đã khắc họa vẻ đẹp gân guốc, lẫm liệt, tràn đầy sức sống của
những chiến binh quả cảm.
Hoành sóc giang sơn kháp kỉ thu. Dịch nghĩa: Cầm ngang ngọn giáo bảo vệ giang
sơn đã mấy mùa thu. Dịch thơ: Múa giáo non sông trải mấy thu. So với nguyên văn
chữ Hán thì câu thơ dịch chưa lột tả được hết chất oai phong, kiêu hùng trong tư thế
của người lính đang chiến đấu bảo vệ Tổ quốc. Hoành sóc là cầm ngang ngọn giáo.
Luôn ở tư thế tấn công dũng mãnh, áp đảo quân thù. Tư thế của những con người
chính nghĩa lồng lộng trong không gian rộng lớn là giang sơn đất nước suốt một
thời gian dài. Có thể nói đây là hình tượng chủ đạo, tượng trưng cho dân tộc Đại
Việt quật cường, không một kẻ thù nào khuất phục được. Từ hình tượng ấy, ánh hào
quang của chủ nghĩa yêu nước ngời ngời tỏa sáng.
Câu thơ thứ hai: Tam quân tì hổ khí thôn ngưu. Dịch nghĩa: Ba quân như hổ báo,
khí thế hùng dũng nuốt trôi trâu. Dịch thơ: Ba quân khí mạnh nuốt trôi trâu đặc tả
khí thế chiến đấu và chiến thắng không gì ngăn cản nổi của quân dân ta.
Hai câu tứ tuyệt chi mười bốn chữ ngắn gọn, cô đúc nhưng đã tạc vào thời gian một
bức tượng đài tuyệt đẹp về người lính quả cảm với khí thế dũng mãnh, sẵn sàng xả
thân giết giặc cứu nước của đạo quân Sát Thát nổi tiếng đời Trần.
Là một thành viên trong đạo quân anh hùng ấy, Phạm Ngũ Lão từ một chiến binh
dày dạn đã trở thành một danh tướng khi tuổi còn rất trẻ. Trong con người ông luôn
sôi sục khát vọng công danh của đấng nam nhi thời loạn. Mặt tích cực của khát
vọng công danh ấy chính là ý muốn được chiến đấu, cống hiến đời mình cho vua,