Ạ VĂN XUÔI LÃNG M N 1930 – 1945 ữ ườ ử ứ ẻ (Hai đ a tr , Ch ng i t tù)
ạ ề ể ạ ư ậ
ệ ỏ ố ả ạ ằ ầ c nhà văn sáng t o ra nh m th a mãn nhu c u ậ ưở ệ 1.Các nhân v t, tình hu ng hình nh đ ả ể ng và tình c m c a tác gi bi u hi n lí t ặ I/ Khái quát v văn xuôi lãng m n VN: (Đ c tr ng th lo i và bút pháp ngh thu t) ượ ả . ế ẹ ạ ả ờ Các nhà văn lãng m n th ủ ườ ng tìm ki m nh ng giá tr cao đ p trong nh ng c nh đ i tăm ả ữ ố ạ ườ ữ ữ ng; khám phá cái cao c trong nh ng s ph n b ru ng b , chà đ p. i, t m th ố ầ t ậ ọ ộ ọ ượ ố ị ị ồ ượ ạ c s ng h nh phúc VD: + TL – HĐT: xúc đ ng, trân tr ng cái khát v ng đ ệ ỏ ị ườ ố ữ ơ ủ h n c a nh ng con ng ỏ ổ ờ c đ i đ i, đ ư ơ i bé nh b lãng quên n i ph huy n nghèo x a. ấ ự ỏ ủ + Nguy n Tuân – CNTT: tìm th y s t a sáng c a nhân cách ng ườ ử i t ộ ủ ụ ộ ươ ễ ự ươ ấ ụ ơ tù n i ng c ộ ng c a m t ng c quan, trong m t nhà tù xã h i ẹ n lên cái đ p, cái thiên l i; s v ố th t tăm t ấ PK x u xa, suy tàn. ộ ự ưở ượ ủ ủ ng t ng ch quan c a nhà văn ậ ủ ể ệ ư ưở ự ế ủ ạ Nhân v t c a văn xuôi lãng m n hành đ ng theo s t ng c a tác gi và tr c ti p th hi n t t ả . ư ộ ả ẹ VD: HĐT: L và A tuy còn nh nh ng ph i thay m trông coi m t quán t p hóa nh đ ố ư ế ố ố ế ạ ệ ng và ti ng còi rít lên r m r ế ớ ế ữ ư ỏ ạ ố ứ ể ế ố ậ ặ ố ố i khác đ i l p v i cái ph huy n tăm t ọ ả ộ ồ ủ ư ộ ề ể ệ ộ ỏ ị ậ ườ ẫ ủ ọ ố ộ ủ ể ệ ạ ự ế ờ ố ả ặ ơ Văn h c lãng m n là t ng tuy t đ i hóa vai trò c a cái tôi cá nhân, đ t chúng cao h n th c t ạ ự do bi u hi n tình c m c a cái tôi cá nhân, các nhà văn lãng m n ể ủ khách đ i s ng đ ỏ ể ầ ớ ki m s ng. Hàng đêm các em l i c th c đ đón chuy n tàu đêm đi qua ph huy n. Con t u v i ặ ườ ộ ầ nh ng toa sang tr ng, đèn sáng tr ng chi u sáng xu ng m t đ ư ắ ệ ớ i, tĩnh l ng. Nó nh th p nh mang theo c m t th gi ơ ồ ọ lên trong tâm h n c a các em m t ni m khát v ng d u m h nh ng th t xúc đ ng, đáng trân ữ ọ tr ng. > Nhà văn mu n qua đó th hi n khát v ng c a nh ng con ng i bé nh b lãng quên trong xã h i cũ. ọ ườ ệ ố ể ệ ư ưở t th th hi n t ng c a mình. ủ ủ ể ệ ẩ ể ộ VD: CNTT: Th hi n quan đi m th m mĩ riêng c a NT: Cái đ p g n v i văn hóa dân t c, ệ ớ ắ ấ ử ớ ờ v i đ i.
ẹ t b i c m h ng LM ữ . ườ ệ ng có tính bi ng, con ng ệ ệ t l ườ i cũng tài hoa, dũng li ộ t m t ư ệ ả ủ ượ ờ ố ự ạ ủ ẹ ấ ắ ớ ứ ả g n v i cái thi n, có s c c m hóa cái x u, cái ác và cái đ p luôn b t t ứ ượ ế ở ả ọ ườ c vi ng đ 2. Văn h c LM th ườ ớ ướ ườ i nh ng cái phi th ng t Nhà văn th ng h ộ VD: CNTT: M t không khí thiêng liêng khác th ấ ỗ Xây d ng nh ng hình t ng con ng t lên th c t cách r t đ i ngh sĩ nh HC. ự ộ ệ ớ ỉ ữ i c a đ i s ng c a hoàn c nh, ẫ t đ p và thánh thi n h n hi n th c. Có khi đó ch là nh ng khát võng d u ự ự ể i có đi m t a. ườ ượ i v ệ ơ ướ h ng t ườ ơ ồ ư m h nh ng cũng đ đ ni m tin c a con ng ọ ệ ượ ữ ố ẹ i m t cái gì t ủ ể ề ờ VD: Khát v ng ch chuy n t u đêm qua ph huy n nghèo chính là đ ổ ừ c vi ầ ố ợ ầ ấ ầ ấ ả ộ ầ ớ ồ ữ ự ỡ ẻ ố ủ ạ ờ ầ ệ ố ề ộ ư ở ề ớ ế ị ạ ớ ừ ơ ở ạ HN, ch y t tu i th đã qua. Hai ch em đã có th i s ng i t ữ ứ ề ậ ỏ ổ ể ấ ậ ơ ưở ộ ờ ầ ề ng v phía con t u và khi con t u đi r i L v n l ng theo m t ệ ẫ ặ ệ ấ ầ ế ợ ố ồ ớ ự ạ ượ ư ễ ạ ầ ẻ ẹ c k t h p nhu n nhuy n v i ch t hi n th c t o nên v đ p ạ ẫ riêng c a văn xuôi lãng m n. ả ụ ể ả ộ ượ ữ ế ủ ả ế ầ ế t theo c m ấ ậ ị ứ h ng lãng m n bay b ng y. Hai ch em Liên đ i t u không xu t phát t nhu c u v ch t. Hai ở ế ầ ầ ứ đ a tr ch t u b i nhu c u tinh th n, chuy n t u đêm là c m t ni m vui l n. Con t u mang ộ ế đ n ph huy n m t lu ng ánh sáng r c r và nh ng âm thanh sôi đ ng xua đi không khí tĩnh ứ ươ ầ ệ ặ i l ng c a ph huy n nghèo. Bên c nh đó, con t u khi n ch em L nh tr v v i quá kh t ờ ố ạ ớ ừ ổ ầ ẹ ị đ p, con t u ch y t HN xa i t ứ ơ ờ ồ ượ ượ ừ ị ươ ẹ c ăn nh ng th c quà ngon, i đ p, huyên náo, hai ch em t ng đ xăm, t c đi ch i b h , đ ầ ơ ươ ộ ứ ướ ạ ữ ố ố i c l nh xanh đ . Con t u đã đánh th c d y m t mi n kí c tu i th t u ng nh ng c c n ế ầ ơ ề ạ ẹ ằ i cu c đ i không m y ni m vui, hp n i ph huy n nghèo. Vì v y khi t u đ n, đ p đ cân b ng l ả ậ ướ ứ ng. L và A đ ng c d y h Lãng m n nh ng v n đ ủ VD: C nh cho ch trong TNTT đ ự m t cách chân th c, c th , chi ti ữ ạ ự ệ ạ ơ ạ ỉ ệ ưở ụ ả ầ ả i. Tuy nhiên c nh hi n th c mà l ợ ố ừ ưở ự ọ ờ c miêu t t: Th i ậ ơ ử gian: lúc n a đêm; không gian: tr i giam t nh S n; s vi c: di n ra gi a 3 nhân v t HC, viên ớ ự ấ ử ợ ự qu n ng c, th y th l i s b t t ng t ớ ẹ ủ i tài năng khí phách, thiên c a cái đ p. Ng n đu c r ng r c trong bong đêm g i liên t ễ ạ i lãng m n g i liên t ng t
ủ ấ ụ ạ ẻ ẹ ủ ấ ủ ự ậ ầ ắ ơ ng; mùi th m c a ch u m c và m u tr ng tinh c a t m l a b ch > v đ p c a t m long và ươ l tài năng
ệ c th hi n rõ nét trong HĐT: ệ ự ượ ệ ể ệ ố ạ ữ ư ầ ắ ẫ VD: TL: S k t h p lãng m n và hi n th c đ Đó là ki u truy n ng n tr tình, truy n không có c t truy n nh ng v n tràn đ y không
ủ * Phong cách riêng c a các nhà văn: ự ế ợ ệ ể khí và lãng m n. ạ ộ ự ự ộ ươ ư TL là m t thành viên c a nhóm T l c văn đoàn nh ng có m t g ả ủ ủ ủ ng h ườ ọ ư ng ngòi bút c a mình vào nh ng con ng ườ ạ ự ữ ớ ữ i nh ng con ng i dành s quan tâm t ế ặ ấ ng m t r t riêng. N u ớ ộ ầ ườ i thu c t ng l p ề ị ỏ i nh bé ch u nhi u ệ ộ ướ các tác gi c a TLVĐ th trung l u, cành vàng lá ng c thì TL l thi t thòi trong xã h i. ủ ỗ ườ ứ ạ ự ượ ự ự ượ ủ ấ ư ữ ậ ồ ủ ng đ m n i bu n lãng m n còn văn c a TL th ươ ấ ừ c tr ng c t t ng hoàng lan đ ỗ l c văn đoàn ch t hi n n i lên đ m nét trên nh ng trang vi ấ ỗ ườ ng ch t ch a n i ờ ỗ ữ nh ng n i đau đ i. ệ ế t > Truy n ngăn ệ ượ ồ ơ ữ ả ệ ạ ạ ư ữ ớ V i bút pháp và c m xúc lãng m n thì c nh thiên nhiên ph huy n mang m t v đ p tr ơ ộ ộ ẻ ẹ ề ộ ề ồ ố ề ủ ả ọ Văn c a TLVĐ th ể ọ ệ đau hi n th c. Có th g i văn c a TL là h ặ Đ t TL c nh t ủ c a TL nh nh ng bài th tr tình đ m bu n. ữ ả ề tình th m ng… Gi ng văn c a TL cũng êm đ m, c m xúc: “Chi u, chi u r i,m t chi u… quê ươ h ng”. ậ ệ ộ ố ơ ố ố ề ệ ở ớ ả ổ ơ ự ữ ườ ữ ợ ả ồ ậ ượ ế ộ ộ ứ ụ ế ề ắ ả ọ ồ nghèo kh , s xác, tiêu đi u, tăm t ế đ n c đ v t đ manh chi u rách, m t thau s t rúm ró > c m giác v cu c s ng c l ủ c a TL cũng bu n th m thía. ộ ứ V i c m nh n và bút pháp hi n th c thì cu c s ng n i ph huy n là m t b c tranh ế ả i tàn i. B i nh ng c nh ngày tàn, ch tàn và nh ng ki p ng ộ ắ ọ ẹ c nói đ n cũng nát tàn: m t ngôi quán p p, m t cái chõng s p gãy, m t ộ ộ ố i đi, tàn đi. Gi ng văn ấ ạ ế ợ ự ủ ư ữ ệ ệ ẹ ấ ớ ơ ữ ế Ch t lãng m n k t h p v i hi n th c khi n truy n c a TL đ p nh nh ng bài th tr ượ tình đ m bu n. ố ậ ả ọ ạ ủ ươ ng ph n, đ i l p, thích khoa tr ươ ng, ồ 3. Văn h c lãng m n th ể ạ ử ụ ử ụ ứ
ử ụ ầ ị ả ượ ạ ng cho ch trong CNTT là m t đo n văn gi u k ch tính, s d ng thành
ả ng ph n v c nh: ườ ng s d ng th pháp t ệ ả ữ phóng đ i, s d ng ngôn ng giàu s c bi u hi n c m xúc. ộ ữ ậ ố ậ ươ ng ph n: ề ả ữ công ngh thu t đ i l p, t ả ơ ộ ơ ườ ậ ẹ ẩ ướ ườ ạ ễ c di n ra ạ ượ ầ Ch i ch là m t thú ch i tao nhã th t, t ố i phòng giam “T i, ch t h p, m ư ở các th phòng, ng đ ấ ừ ệ ng đ y m ng nh n, đ t b a bãi
VD: C nh t ệ ố ậ ươ + Đ i l p t ề \ V không gian: ễ ạ ượ c di n ra t l i đ ộ phân chu t, phân gián”. ề ờ ữ ạ ễ ả ạ \ V th i gian: C nh cho ch l ậ ạ ượ i đ ễ c di n ra ủ ử ố ủ ử i không di n ra lúc thanh thiên b ch nh t l tù HC. ờ ả ề ẩ ớ ng ph n v i cái tăm t lúc n a đêm khi lính canh đã ng , đêm cu i cùng c a t > C không gian và th i gian đ u tăm t \ T ỏ ự ủ ơ ậ ẹ ầ ụ ủ ấ
ư ế ủ ị ế ậ ả ữ ề ậ ả ả ố i. ố ươ ố ẩ ỉ ấ i, b n th u y là ánh sáng: ánh sáng đ r c c a bó đu c t m ụ ạ ủ ấ ự ố ủ ồ ắ ầ ầ d u, là m u tr ng tinh c a t m l a b ch còn nguyên v n l n h , là mùi th m c a ch u m c b c ẹ ạ ự ố ấ ớ ệ ờ ơ ươ ả ng ph n v i cái tăm t lên. Tuy t v i h n t i y c a ng c th t là s sáng t o ra cái đ p: cái ệ ủ ẹ ủ ẹ ủ đ p c a ngh thu t, cái đ p c a tài năng, c a dũng khí và nhân cách. ậ ng ph n v nhân v t: V th và t th c a các nhân v t trong c nh cho ch cũng có
ộ ổ ườ ướ ữ ề i tù, “c đeo gong, chân v ươ + T ổ ậ ự s thay b c, đ i ngôi: \ HC là m t ng ư ắ ạ ủ ấ ề ấ ộ ượ ườ ư ủ ẹ i sáng t o ra cái đ p, t ờ ạ ữ ố ữ ế t nh ng con ch cu i cùng cho đ i nh ng không ph i đi vào cõi ch t mà đi vào cõi b t t ấ ả ượ ủ ữ ậ ụ ng xi ng đang đ m tô nét ch trên t m l a ấ ườ ự i t do nh t, uy quy n nh t ẩ ng tr ng cho cái đ p và ph m giá c a con ng. HC đang ấ ử ở ư b i t c thiên ế i tôn kính, gi ả ườ c ng ằ gìn b ng t ạ b ch tr ng tinh” nh ng phong thái ung dung, đĩnh đ c c a m t ng ẹ vì ông là ng vi cái tài, khí phách và nhân cách c a ông đang đ ươ l ng. ả ụ ấ ạ ề ặ ả ườ i có uy quy n nh t l ữ t ch . Đây không ph i là c ch s s t lu n cúi mà là s ng \ Viên qu n ng c là ng ế ữ ố ươ ắ ư ọ ộ ờ ữ ữ ế ồ ấ ẽ k m đánh d u ô cho HC vi ữ trân tr ng nh ng dòng ch cu i cùng c a HC. Nh ng nét ch vuông, t ủ bão tung hoành c a m t đ i con ng ồ ữ ề i đang “khúm núm” nh t nh ng đ ng ti n ộ ử ỉ ợ ệ ự ưỡ ng m , ữ ủ i t n nó nói nên cái hoài ẻ ẹ ế ườ i, nh ng nét ch đó k t tinh tài năng, tâm huy t, v đ p
2
ệ ườ ư ạ ộ ng m . Ng đ i v n có thiên l ườ ươ ỉ ụ ể ừ i mà ông t ng ng ố khi ế tù đang chi u lên đ lay t nh ng c quan. Chi ti ưỡ ở ờ ẫ ế ắ ấ ử ng thì b t t ườ ử i t ử ướ ẻ tù trong n ị ả ự ộ ẹ ớ ờ c m t nhân cách hi m có cùng v i l ả ứ ươ ươ ỉ ứ ng th c cái đ p khi gi ư ế ể thiên l c thiên l ậ i run run b ng ch u m c giúp HC vi ề ể ề ẹ ạ do nh ng l ườ \ Th y th l ữ t ch . ờ ể ị ộ ủ i ngh sĩ tài hoa có th b hãm h i nh ng cái c a m t con ng ả ườ ẹ ng. Ánh sáng bó đu c ph i chăng là ánh sáng đ p phi th ụ ươ t ng c quan khúm núm ng mà ng thiên l ộ ụ c m t ngh n ngào “k mê mu i này xin bãi lĩnh”, đây là cái vái và ng c quan vái t ị ướ ậ i vào kinh ch u i th danh d . Có th khi HC b gi l y tr ở ữ ể ữ ng cho lành v ng b i án chem cũng là lúc viên qu n ng c tr áo mũ đ v quê đ gi ữ ượ ng. đ c th con ng ự ư ư ừ ư ế ả ượ i ch x ng đáng đ ộ ơ ạ ầ i là m t ng ộ Ông run run vì xúc đ ng và trân tr ng “gi phút thiêng liêng x a nay ch a t ng có” này. ứ ư ừ ữ ng, b c châm, bái lĩnh đ ụ ưở ườ ự i t ọ ệ ổ t c kính nh thiên l ả ớ ầ ự ượ ầ ạ ươ ừ ữ + Nh ng t ừ ễ ượ ử ụ c s d ng ng v a góp ph n t o nên s thiêng hóa nhân
ả ủ ươ ng ph n: i và ánh sáng: ử ụ ữ ả ng ph n gi a bóng t ề ế ớ ố t. Khi màn đêm buông xu ng bóng t ệ ố ẳ ng thăm th m ra song, con đ ấ ợ ề ẽ ư ộ ẫ ầ ợ ạ ợ ố ượ i đ ườ ư ư ộ ứ ườ ế ầ ả ả ố ữ i nh m t b c t ắ c g i đi, g i l ổ ộ ế ệ ộ ồ
ữ ừ ố ủ h t sáng ng HánVi ợ nhu n nhi n v a phù h p v i không khí, c nh t ạ ậ v t theo bút pháp lãng m n. ấ ắ TL cũng s d ng r t đ t th pháp t ố ươ \ T ố ứ i:ố Khi chi u mu n ánh sáng còn y u ộ . Bóng t i c ầ ừ ể ồ ố ố ừ ấ ầ i lan d n, l n d n t ng con ph , t ng ngõ xóm đ r i nh n chìm ph huy n trong màn đêm: “t ườ ế ả ng qua ch v nhà, các ngõ vào làng càng s m đen h t c , con đ ơ ữ i nh nh ng nét v phong phú nh m t mô típ đ y ám h n n a”. Bóng t ầ ả ấ ả ng d y c n c âm thanh khi n “tr ng c m nh, ám nh nh t là khi bóng t ở huy n đánh tung lên m t ti ng ng n khô khan, không vang đ ng ra xa, r i chìm ngay vào canh i.ố bóng t ệ . Ánh sáng c a ph huy n lúc này ch là nh ng ỏ ắ nhà ai h t ra; là ấ ả ể ầ khe sáng t ố ộ ỏ ừ c aủ ế ánh đèn cu i toa t u > T t c đ nh nhoi, y u t ụ ữ nh ng ánh đèn tù mù v n nh ; là ớ ướ t tr i. ứ ắ ậ ủ ướ ủ ượ ắ ị ỉ ấ ặ ch m sáng ố ẳ c vũ tr thăm th m trong bóng t ư ộ ế ủ N u ví tác ph m c a TL nh m t bài th , l ơ ỏ m t th t a sáng c th gi @. Đó là ng n đèn ậ ộ ọ ệ ầ ệ ơ d u n i hàng n ọ ị ủ ọ ọ ưở ừ ư ữ ả ỏ ồ ớ i nh ờ ợ ự ộ ườ ị ắ c nh c đi, nh c l ủ ấ ng t ữ ọ t trong đêm tr ộ ế ố ữ ư ọ ỗ ẩ ả ơ ơ ạ i là bài th hay thì ph i có “thi nhãn” t c con ơ ả ế ớ ẩ ẩ i ngh thu t c a tác ph m. Đâu là con m t th trong tác ph m HĐT? ề ầ ắ ạ ầ ọ i nhi u l n, là chi c c a ch Tí đ ủ ị ầ ế t ngh thu t gi u ý nghĩa. Ng n đèn lay đ ng trên chõng hàng c a ch Tí, ng n đèn con c a ti ỉ ị ộ ế ch Tí, v ng sáng ng n đèn c a ch Tí và ng n đèn con tù mù leo lét y ch chi u sáng m t vùng ỏ ự ấ ườ đ t nh đó v a là hình nh th c nh ng đ ng th i g i s liên t i nh ng ki p ng ế ệ ư ắ ố ng xã h i cũ. Nh ng c dân ph huy n ki m bé b lãng quên đang s ng lay l ọ ườ ầ ố s ng trong đêm, m i ng i c n đem theo m t ng n đèn và chính h cũng nh nh ng ng n đèn leo lét. ả ả ấ ượ ề ầ cũng đ ữ @. Đó là Hình nh nh ng ngôi sao l p lánh, ấ ờ ẫ ấ c miêu t ề ộ ỏ ầ ế ờ ẫ ấ ướ ặ ấ ấ ạ ơ ườ ả ắ ố ữ ộ ả ố i đang ph i s ng lay l t trong bóng t ạ ủ ề ủ ẩ ờ i ệ ạ ( c a Liên ), nh đó b c l ứ ứ ẻ ổ M y đ a tr con nhà nghèo ể ạ ườ ứ ộ ể ạ ươ ị ờ ắ ầ nhi u l n. Tr i b t đ u ẽ ủ vào đêm “vòm tr i hàng ngàn ngôi sao ganh nhau l p lánh”. Càng v khuya, “qua k lá c a cây ầ ấ ầ bang, ngàn sao v n l p lánh”. Và khi con t u đi qua, ti ng vang đ ng nh d n, m t d n trong ờ ớ ấ ả ự ươ ố ng ph n gi a ánh sap l p lánh trên tr i v i ánh i thì “sao trên tr i v n l p lánh”. S t bóng t ầ ề ề ộ i m t đ t đã làm vút lên m t ni m tin và m t ch t th lãng m n. Đi u đó c n đèn tù mù d ổ ế ế t bao trong hoàn c nh con ng thi i, trong nghèo kh , t bi ế ắ ẻ nh t và b t c. lam lũ, t ả ươ ng ph n quá kh , hi n t \ T ấ ệ ạ i nghèo kh : “ + Hi n t ạ ặ i tìm tòi. Chúng nh t nh nh thanh n a, thanh tre, hay b t c cái gì có th dùng đ i bán hàng đ l ộ ộ ượ c ch đ tác ph m. đ ặ ấ ở ợ ven ch cúi lom khom trên m t đ t ấ ứ ượ ủ c c a các ể ề ư ng nh ng chính ch cũng không có ti n đ ấ i, Liên trông th y đ ng lòng th đi l ng mà cho chúng nó.” ở ứ + Quá kh vui v : i khi ứ ng nh ng th c quà ngon, l ị ượ ưở c h ề ờ ẹ ẻ “Liên nh l ề ữ ố ướ ạ ữ ỏ ớ ạ ộ Hà N i,ch đ ơ ờ ồ ố c đi ch i b h u ng nh ng c c n m Liên nhi u ti n đ ượ ỉ ề ấ ộ ộ ự i không rõ r t, ch là m t vùng sáng r c và l p lánh. Hà N i nhi u đèn quá! T ả ồ ạ c l nh xanh đ . Ngoài ra, ừ ệ ừ khi có cái c a hàng này, đêm nào Liên và em cũng ph i ng i trên ế ớ ố ề ướ ố i g c bàng v i cái t ệ ử ố ủ i c a quang c nh ph chung quanh” ệ ộ ắ ấ b y gi ớ ạ ỷ ệ k ni m nh l ọ khi nhà Liên d n v đây, t ả chi c chõng tre d ậ II. N i dung và ngh thu t trong truy n ng n HĐT
3
ậ
ệ ể ệ ố ộ ệ HĐT là ki u truy n d ệ ị 1. Giá tr ngh thu t: a. C t truy n: ự ệ ế ườ ữ ự ệ ng nh không có c t truy n, c t truy n kh ng d a ủ ư ễ ự trên nh ng s ki n, tình ti ả ạ ớ ờ ố ố ạ ộ ậ ế t mà d a trên nh ng di n bi n tâm tr ng c a nhân v t. ngo i hình và hành đ ng mà quan tâm t ộ i đ i s ng n i ậ : Không chú ý miêu t
ả ố ữ ề ờ ố ề ả ữ b. V nhân v t ả tâm, đ i s ng tình c m. cành: ị ả ặ ầ ắ ả c miêu t ủ c. V miêu t ệ ậ ượ C nh v t đ ồ t hình nh bóng t ả ế ớ ươ ả ả tinh t ợ mùi v hòa qu n vào nhau g i cái h n riêng c a quê h ượ ư ộ ợ ạ c g i đi, g i l đ ậ ạ tr ng c a nhân v t L: ế ấ ị ư ng VN x a. Đ c bi ạ ượ i đ i”, “L t ề ặ ấ ữ ớ ớ ượ ạ ẫ ả ủ ươ ả ưở hóa qua c m t ậ ả ượ ạ c l ả ủ ư ạ ầ i nh m t mô típ đ y ám nh. C nh l ớ ạ ả “Liên th y”, “L m i nhìn”, “L nh l ả ơ ơ ẻ ậ ố ả ng, qua c m giác c a HĐT. T ấ ữ ơ ươ ề ấ ố ế ồ ơ ầ ồ ế ằ ả đoàn t u t ả ầ ươ ậ ơ ả ả v i nh ng hình nh, m u s c, âm thanh, ệ ố i ả ậ ợ c c m nh n qua cái nhìn tâm ủ ặ ưở ng”,” L l ng theo”. ệ ậ ề L là thi u n m i l n, d u hi n nhân h u và đa c m. Đi u này có ý nghĩa đ c bi t vì nó ậ nh t v n mang cai thi làm cho c nh v t th m đ m c m xúc, làm cho c nh v t v n đ n s , t ứ ủ ả ị v riêng c a nó, làm cho TG đ ng x ng ả ớ v i khung c nh là tâm tr ng và c m xúc c a nhân v t L nh nh ng n c thanh tâm lí: L man mác ướ ả ả ắ ồ ng tr c c nh chi u tàn, L bu n kh c kho i và th m thía h n khi bóng đêm khi bóng bu n th ơ ưở ố ẩ ng khát khao khi đoàn t u đi qua. Cách đêm buông xu ng, L bu n nu i ti c, ng ng n m t ề ị ề ầ ừ xa đ n g n, quan sát b ng nhi u giác quan: thính giác, th giác và b ng nhi u miêu t ồ ứ ắ s c thái c m giác: h i c, th c t Hình nh đoàn t u t ườ ề ủ ấ ể ấ ộ ng mà trong sáng, t c khiêm nh ườ ộ ố ư ẩ ấ ơ ỏ ị ầ ằ ự ạ ươ ng lai. i, t ệ ớ ố ả ng ph n v i các c nh v t n i ph huy n càng th m thìa ni m mong ữ ậ ấ ố ẹ t đ p. M t nét tâm lí r t th t, r t đi n hình c a nh ng i dân quanh qu n n i thôn quê nghèo x a mà cu c s ng b trim khu t, m i mòn trong tăm ướ ng i.ố t ệ ề d. V ngôn ng : ợ ả ứ ự ầ ả ơ ẹ ề ư ộ ườ ọ i đ c. Nó nh m t th th ữ Ngôn ng truy n gi u c m xúc, gi ng văn đi m tĩnh, nh nhàng nh n ư ẩ ọ ứ ơ
ng: ư ưở t ắ ạ ự ị ệ
ộ ấ ề ự ắ ề ữ ế ẻ ữ ề ứ ờ ề ộ ơ ị ố ồ ợ ư ẹ ổ ả ủ ữ ậ ữ ộ ứ ch a m t tâm s kín đáo có s c g i và kh i sâu và c m xúc ng ằ b ng văn xuôi. ộ 2. N i dung t ể ệ a. Th hi n giá tr hi n th c và nhân đ o sâu s c: ự ị ệ Giá tr hi n th c: ờ ị ộ ứ ệ ượ + Truy n là m t b c tranh chân th c và đ m bu n v m t mi n đ t, m t mi n đ i b ọ ớ ệ ộ ố lãng quên: M t ph huy n nghèo xa v ng v i phiên ch nghèo x xác, tiêu đi u; nh ng ng n ờ ụ ữ ụ ầ ư i tàn nh m con ch Tí, nh ng đ a tr nghèo, gia i d n; nh ng ki p đ i l đèn tù mù nh đang l ụ ư ọ ố ẩ đình bác X m, bà c Thi điên và HĐT. H s ng nghèo kh , tăm t i nh trim trong cái ao đ i tù ậ túng .Nh ng c nh v t qua ngòi bút c a TL l ệ ổ ấ ứ t b ng chính kí c tu i u th ố ẩ ắ ạ ợ ả ấ ữ ả i g i c m vô cùng. tình. TL đã vi ỗ ự ủ + Ngòi bút hi n th c c a TL đ m ch t tr ệ ươ ả ỉ ơ ậ ề t, hình nh đ u chân th t, ế ằ ế ớ ủ c a mình g n v i ph huy n C m Giàng t nh H i D ng. M i chi ti xúc đ ng vô cùng.
ư ề i nh ắ ủ ấ ậ ướ ố ư ạ ươ ng c m sâu s c c a nhà văn dành cho nh ng con ng ườ ố ữ ộ m nh đ t đó, nh ng s ph n con ng ơ ủ ọ ậ ơ c m c a h th t nh ề ơ ấ ố ồ ỉ ế ả ấ ỏ ố ỏ ườ i s ng trong ỏ ọ ướ c m nh ng i ni m vui và h nh phúc, h cũng ầ ệ ệ ố c m ch là nhìn th y con t u qua ph huy n trong giây lát r i ph huy n ả ươ ỉ ấ ng c m mà còn rung lên ti ng chuông c nh i. TL không ch th u hi u, th ộ ầ ệ i, xã h i c n t thòi d b XH lãng quên và vùi l p trong tăm t i bé nh , thi ể ể ọ ở ế ườ ệ ị ư ọ c m h nh phúc, khát v ng đ i đ i c a con ng ổ ờ ủ ạ ộ ể ễ ị ừ ề ơ ạ ử ế ườ ọ i đ c là t ứ ầ i ph huy n đêm đêm th c ch đoàn t u đ đ ỉ ề ộ ư ọ ố ệ ự ỡ ậ c. HĐT th t đáng th ệ ậ ấ ớ ớ ữ ả ầ ọ ệ ế ọ n lên, v n hi v ng đ m hoa, k t trái. Truy n HĐT đã đem đ n trong lòng ng ẫ ươ ưở ộ ị ạ Giá tr nhân đ o: ệ ả ể ệ + Truy n th hi n ni m th ệ Ở ả ề ị t thòi trong xã h i cũ. bé, ch u nhi u thi ế ớ ố i, không bi tăm t t t ệ Ướ ộ i nghi p. nhoi, t ố ạ l i trim vào bóng t ườ ữ ỉ t nh: nh ng con ng ọ ọ quan tâm đ n h . H có th vô danh nh ng đ ng đ h tr thành vô nghĩa. ướ ẳ + Truy n kh ng đ nh, đ cao i. Thông ớ ệ ố ữ ắ ư ưở đi p mà nhà văn mu n g i đ n v i ng ng nhân đ o sâu s c này: Nh ng con t ờ ườ ể ượ ố ồ ng c s ng trong không khí sôi đ ng và lu ng ấ ầ ơ ấ ư ủ ánh sáng r c r . Dù con t u ch xu t hi n trong giây lát nh ng cũng đ khu y lên m t ni m m ươ ướ ầ ườ ng vì chúng nh hai m m ng mà cũng th t đáng tr ng: chúng đáng th ọ ằ ọ cây m i l n mà đã còi c c trên m nh đ t khô c n; chúng đáng tr ng vì nh ng m m cây còi c c ấ ườ ế ẫ ố ươ y v n c v i ộ ố ọ ọ đ c khát v ng yêu th ươ ng vào cu c s ng. ng và tin t
4
ể ủ ư ưở ướ ọ ng nhân đ o c a văn h c 1930 – 1945. Đó là s c phát tri n c a t ị ề ừ t T a nh Ki u – ự ể ạ ạ ủ ờ ố ẹ ủ ườ ỏ ng nhân đ o này đ bênh v c cho quy n s ng t ự ế ụ Xuân Di u; ệ Đ i th a – Nam Cao). HĐT đã ti p t c ệ ỏ ữ ề ố t t đ p c a nh ng con ng i bé nh , thi + HĐT còn là b ứ ỉ ứ th c t nh ý th c cá nhân (VD ư ưở t t thòi. ạ ồ ự ủ => HĐT đã ch a đ ng cái tâm, cái tài c a nhà văn lãng m n TL dành cho đ ng bào, quê ấ ướ ng, đ t n ộ ậ ủ ữ ườ ử tù. i t ị ệ
ệ ộ ố ặ ộ ỡ ự 1. Giá tr ngh thu t: ễ ượ ộ cu c g p g éo le, c m t tình hu ng truy n đ c đáo: ạ ữ ớ kì l ử ườ ề ụ ề ố tù còn viên QN là ng i có uy quy n trông ấ ch n ng c th t mà HC là t
ị ộ ử ộ ữ ế ướ c khí HC b ch u án chém. ữ ườ ị tù ngang tang, khí phách và có nhân cách cao ệ ẹ ạ đ p l tù HC. ầ ặ ị ế ố ữ ủ ử t là ch c a t ầ ứ ươ h c mình. ệ III. N i dung và ngh thu t c a Ch ng ậ a. Nguy n Tuân đã xây d ng đ ậ gi a hai nhân v t HC v i viên QN: V không gian: ụ ấ coi ng c th t. ề ờ ố V th i gian: đêm cu i cùng tr ộ ặ Đó là m t cu c g p g éo le gi a m t t ấ ẹ i vi t ch nho r t đ p v i m t ng Trên bình di n xã h i ố ị ỡ ớ ộ ả ọ ặ i tri u đình, b coi là gi c, b khép t ề ư ụ ế ộ ờ ị ủ i coi tù thích ch đ p, đ c bi ộ ộ ạ ộ ố ệ ị ấ ị ặ ẻ ạ ở ề ộ ặ ậ ệ ộ ộ ị ỉ ế ữ ẹ ộ h g p nhau trong c nh ng và v th đ i kháng: HC c m đ u kh i ở ạ ả ị i đ i ngh ch và ch án chém; còn viên qu n nghĩa ch ng l ụ ề ệ ng c đang ph ng m nh tri u đình, là k đ i di n cho b máy cai tr c a ch đ đó. Nh ng đi u ẻ ưở kì di u là 2 k t ư ở ộ Nh ng Ở ươ + ph ộ ơ ệ mà tài vi ế ư ườ ả ọ i bi i là ng ấ ấ “m t ngôi sao hôm nh p ộ ờ “c vùng t nh S n ta t ch nho có m t không hai trên đ i t quý tr ng cái tài, ông coi ệ ề ệ ỉ ng đ i ngh ch y đã tr thành tri âm, tri k . ỡ ấ ế t y u: m t chi u sâu khác, đây là m t cu c g p g t ế ng di n ngh thu t, HC là m t tài năng hi m th y, ộ ữ ạ i không có tài nh ng l ườ ả ờ ườ ng di n cá nhân con ng ế nháy, m t ngôi sao chính v ” ề đ u khen”. Viên QN tuy là ng ữ ủ ậ ch c a HC là báu v t mà c đ i khao khát. ệ + i: ụ \ HC s p ch t chém mà v n hiên ngang, cao c , b t ch p ng c tù và cái ch t; còn ng c ụ ụ ả ấ ấ tù trong nhà ng c. ẫ quan đang ph ng m nh tri u đình l ộ ợ ấ ế ạ ụ ơ ử ng danh l i, t m lòng bi ọ ọ ậ ỗ ộ ả ẻ ạ ạ ề ư ậ ọ Nh v y h đã g p nhau ề ệ ạ i giám bi t đãi t ườ ọ ườ i tr ng nghĩa, khinh th ườ ẹ ế i bi ộ ặ ư ấ ứ ữ ư ọ ườ ử i t tù nh ch t keo k t dính nh ng th đó l ậ ệ ờ ở ả ữ ế ẻ ẹ ủ ọ ế ợ ữ ườ ơ ủ ưở ứ ế ố t ch và ng i bi t th bình vô giá. Ng ể ặ ạ ứ ỉ ữ ề ư ữ ộ ố ề ườ ể ở ữ ộ ớ ộ ư ặ ỡ i th c ch t là tri âm, tri kĩ. Cu c g p g này là th ậ ị ầ ệ Ở ươ ph ế ắ ệ ụ \ HC là m t ng t g n đ c, kh i trong, ể ộ ấ t quý tr ng cái đ p, tr ng cái tâm và cái tài; còn viên QN là m t t m đem cái tâm đ đãi ng ồ . ữ lòng trong thiên h ạ “m t thanh âm trong tr o gi a m t b n đàn mà nh c lu t h n lo n, xô b ” ư c nhân cách và khí phách. Nh ng đi u quan tr ng chính là cái ữ ủ ạ ớ i v i nhau. Ch i ch hay th pháp là ch c a ng ữ ớ ộ m t ngh thu t lâu đ i. Trong đó v đ p c a h a k t h p v i cái tinh túy c a văn t o nên nh ng ế ứ ng th c ch đ u là i vi b c câu đ i, hoành phi, t ớ ớ ồ ườ ng i có tâm h n thanh cao m i có th g p nhau, m i có th tr thành tri âm, tri k . Nh ng ông ầ ế ữ ờ ặ ầ ả ơ i nh ng cái thu n khi t vào gi a m t đ ng c n bã và nh ng con tr i nhi u lúc ch i ác đem đ y ờ ở ế ạ ắ ả ẳ ố ườ i ph i ăn đ i, ki p v i m t lũ quay qu t. Đúng là m t tình i có tâm tính t ng t ngay th ng l ử ộ ấ ự ườ ữ ữ ấ ế ố hu ng éo le nh ng t t y u gi a nh ng ng thách, làm n i b t v đ p các nhân v t, làm cho truy n gi u k ch tính.
ổ ư ạ ừ ng HánVi ẩ Nh ng chi ti ữ ệ ấ ắ t r t đ t nh : ộ ứ ườ ử ụ ươ ế ề ả ế ứ bình, b c trung đ ầ ng, bái lĩnh… ng, b t ườ ủ t v c nh, ng i c a ầ ư phi n chat, th y bát, th y t oạ ổ ậ ẻ ẹ ậ ạ ệ ữ ộ m t th i vang bóng. S d ng m t lo t t ườ ư ơ ạ th l ng, án th , pháp tr nên m u s c l ch s , c kính, bi tráng. ố ậ
ươ ắ ữ ắ ọ ệ ấ
b. Ngh thu t t o không khí c x a cho tác ph m: ộ ờ i, viên QN, thiên l ầ ắ ị ử ổ ử ụ d. S d ng tri ạ ả ệ ể ủ t đ th pháp t ổ ậ ữ ưở ừ ẩ ả
ủ ẹ ấ ẹ ỏ ủ ữ ề ấ ạ ơ t toát ra t ả ậ ng ph n đ i l p, cách kh c h a nhân v t theo bút ẹ pháp lãng m n, làm n i b t gay g t gi a cái đ p và cái x u, cái thi n và cái ác, lí t ng và ấ ệ ự C nh cho ch là c nh chói sáng nh t trong tác ph m. Nó v a thiêng liêng v a tràn ừ hi n th c. ẩ ừ ủ ậ ng p ánh hào quang c a cái đ p. Cái đ p t a ra t ph m ch t, khí phách, nhân cách c a các nhân ệ ườ ử ừ ẻ ẹ ậ ặ v t đ c bi tù HC đã t o thành ch t th huy n di u i t v đ p, cái hay c a ch ng ủ c a tác ph m.
ệ ẩ ề ộ 2. V n i dung t ư ưở t ng:
5
ở ẩ ẹ ữ ấ ẹ ề ẹ ữ ố ỡ ữ ề Tác ph m tr thành bài ca v cái đ p, v nh ng con ng ọ ớ ẹ ữ ươ ườ ề ự ặ ớ ị ẩ ẳ ủ ấ ễ ẩ ả ắ ệ ể ủ ụ ở ố ế ỉ ứ ẹ i ch x ng đáng đ ẹ ẹ ấ ả ẹ ả ể ố ươ ấ ử c thiên l ở ế ộ ợ ạ ẹ ề i tài hoa s ng đ p, và sáng t o ra cái đ p; là bài ca v lòng quý tr ng cái đ p cái tài; bài ca v s g p g gi a nh ng t m lòng ẹ ố ớ ng v i nhau. Qua đó tác ph m đã đ i v i cái đ p v i nhân cách đ p và nh ng t m lòng thiên l ượ ể ệ ớ ẹ c quan đi m th m mĩ c a Nguy n Tuân. Nhà văn kh ng đ nh cái đ p ph i g n v i th hi n đ ệ ể ả ớ ờ cu i truy n mang hàm ý: cái đ p có th n y cái thi n (L i khuyên c a HC v i viên qu n ng c ượ ườ ư ấ ừ ả ớ ộ c m nh đ t ch t nh ng không th s ng chung v i t sinh t i ác, con ng ạ ứ ả ữ ượ ứ ưở ng th c cái đ p khi gi th đ ng), cái đ p ph i có s c m nh c m hóa cái x u, cái ắ ác; cái đ p luôn chi n th ng và tr thành b t t ườ ử i t ợ Ca ng i ch ng . ế ệ ế ữ ầ ộ ổ i tàn d n trong xã h i th c dân, truy n CNTT là m t áng văn yêu n ướ ể ệ ụ ộ ượ ế ậ ầ t tha còn đ ự ướ c th m kín nh ng thi ầ ư ộ ượ ự ậ ậ ng nhân v t HC. Nhân v t này đ ở ượ i đ i ca ng i ỉ ử ạ ượ ớ ề ủ ấ Nh t sinh đê th bái mai hoa). ữ ộ ự ướ ủ ề tù, ca ng i và luy n ti c m t nhã thú văn hóa c truy n c a dân c, mang tinh c th hi n trong hình ẫ ấ ờ c xây d ng m t ph n b i nguyên m u ngoài đ i là Hu n ờ Siêu th nầ ườ ờ c ng ẹ Không ch có tài năng mà còn có nhân cách đ p ng HC, nhà văn V i hình t c, vì ng m , s ca ng i nh ng ng i anh hung đã hi sinh vì n ợ ộ ộ t c đang l ầ th n dân t c đ m đà. Lòng yêu n ượ t ạ đ o Cao Bá Quát (Nhà nho văn võ song toàn mà tài văn đã đ thánh Quát ho cặ Văn nh Siêu Quát vô ti n Hán; ư ổ ế ộ i qua m t câu nói n i ti ng: đã g i l ưỡ ề ể ệ đã kín đáo th hi n ni m ng ư ả dân, mà hoàn c nh lúc đó ch a cho phép tác gi ườ c công khai ca ng i. ợ ả ượ đ
6
