ủ ề ệ ệ ắ Đ bài: Vì sao truy n ng n Chí Phèo c a Nam Cao l ạ ượ i đ c coi là ki t tác?
Bài làm
ắ ủ ộ ế ệ ờ ớ ệ Truy n ng n c a Nam Cao ra đ i gây m t ti ng vang l n trên văn đàn Vi ờ ấ t Nam th i b y
ờ ộ ẫ ứ ứ ắ ồ ợ ủ ệ gi . Nó là m t d n ch ng hùng h n ch ng minh cho th ng l ậ ể i c a quan đi m ngh thu t
ấ ắ ủ ư ế ệ ắ ộ ị vì dân sinh c a các văn ti n b . Truy n ng n xu t s c này đã đ a Nam Cao lên v trí hàng
ự ệ ạ ộ ầ đ u trong đ i ngũ các nhà văn hi n th c phê phán giai đo n 19301945.
ề ệ ố ướ ư ậ ố ắ ủ Qua nhi u truy n ng n c a mình, Nam Cao đã t cáo tr c d lu n tình hình th ng kh ổ
ướ ị ủ ự ế ạ ố ọ ủ c a nhân dân d i ách th ng tr c a th c dân, phong ki n. H là n n nhân c a b n c ủ ọ ườ ng
ạ ự ứ ố ư ế ặ ủ ụ ề hào áp b c và tham nhũng. B o l c đen t i, s u cao thu n ng cùng nhi u h t c khác ở
ẩ ọ ậ ướ ạ ồ nông thôn đã đ n đ y h vào b ướ ườ c đ ng cùng, th m chí t ề ề ố c đo t quy n s ng, quy n
ườ ủ ọ ượ ị ố ắ ậ ộ làm ng i c a h . Hình t ng có giá tr t cáo xã h i sâu s c là nhân v t chí phèo trong
ệ ắ ộ ươ ị ầ ư ệ truy n ng n cùng tên M t nông dân l ng thi n b b n cùng hóa, l u manh hóa. Chính vì
ự ệ ệ ệ ậ ắ ắ ớ ị ượ có ý nghĩa hi n th c to l n và giá tr ngh thu t sâu s c nên truy n ng n này đ c đánh
ộ ệ ệ giá là m t ki ề t tác trong n n văn xuôi Vi t Nam.
ở ầ ẩ ả ậ ắ ọ ộ ộ M đ u tác ph m, tác gi đã kh c h a th t sinh đ ng và tài tình chân dung có m t không
ủ ượ ừ ừ ử ắ ờ ế ứ ượ hai c a gã Chí Phèo say r u: "H n v a đi v a ch i. Bao gi cũng th , c r u xong là
ử ờ ồ ắ ắ ầ ử ủ ề ắ ờ ử ờ ắ h n ch i. B t đ u h n ch i tr i. Có h gì? Tr i có c a riêng nhà nào? R i h n ch i đ i.
ế ẳ ờ ấ ả ư ử ẳ ắ Th cũng ch ng sao: Đ i là t ứ t c nh ng ch ng là ai. T c mình, h n ch i ngay t ấ ả t c
ư ấ ả ủ ừ ạ ạ làng Vũ Đ i. Nh ng t ắ t c làng Vũ Đ i cũng nh : "Ch c nó tr mình ra!". Không ai lên
ả ứ ế ắ ậ ờ ứ ứ ử ế ế ế ậ ấ ả ti ng c . T c th t! ! Th này thì t c th t! T c ch t đi m t! Đã th h n ph i ch i cha
ẹ ế ớ ắ ử ư ề ế ớ ứ đ a nào không ch i nhau v i nhau v i h n nh ng cũng không ai ra đi u. M ki p! th có
ượ ổ ắ ế ế ế ẹ ạ ẻ phí r u không? Th thì có kh h n không? Không bi t ch t m nào l ắ i đ ra thân h n
ử ứ ứ ế ả ấ ổ ế ử ứ ế ắ ỗ ắ kh đ n nông n i này ? Aha! Ph i đ y, h n c th mà ch i, h n c ch i đ a ch t m ẹ
ứ ử ứ ẻ ẻ ế ắ ắ ằ nào đ ra thân h n, đ ra cái th ng Chí Phèo! H n nghi n răng vào mà c ch i đ a đã đ ẻ
ư ế ứ ẻ ờ ế ắ ế ra Chí Phèo. Nh ng mà bi t đ a nào đ ra Chí Phèo? Có mà tr i bi t! H n không bi t, c ả
ế ạ làng Vũ Đ i không ai bi t.
ẩ Ấ ư ế ả ấ ầ ồ ố ộ ọ Qu là m t ngu n g c xu t thân đ y bí n. y th nh ng thân Chí Phèo m i ng ườ ề i đ u
ẻ ỏ ơ ắ ọ ế ạ ỏ ữ ồ ứ rõ. H n chính là đ a tr b r i lúc l t lòng, trong chi c lò g ch b hoang gi đ ng không
ả ố ạ ươ ề ớ ổ ộ mông qu nh. M t anh đi th ng l ơ ắ ắ n lúc sáng s m đã mang h n v làng. Tu i th h n
ở ạ ở ấ ắ ọ ơ ơ ế b v h t đi cho nhà này l i đi cho nhà n . Không thân thích, không tác đ t c m dùi
ư ỏ ạ ư ẳ ượ ươ ắ ớ h n l n lên nh thú hoang, nh c d i, ch ng đ c ai ban cho chút tình th ng. Đó là
ơ ả ộ ờ ổ ủ ố ở ướ cu c đ i kh n kh c a kè cùng h n c dân cùng nông thôn ngày tr c.
ấ ạ ọ ỗ ự ư ự ả ị ư Chí Phèo ph i ch u đ ng m i n i đau b t h nh nh bao nông dân nghèo c c khác, nh ng
ấ ủ ắ ấ ạ ề ớ ượ ố ườ ộ đi u b t h nh l n nh t c a h n ta là không đ c s ng bình th ờ ng ngay trong cu c đ i
ổ ươ ễ ươ ủ ệ ề nghèo kh mà l ng thi n c a mình. Anh thanh niên có cái tên hi n lành, d th ng là
ộ ạ ị ướ ườ ườ ị ế Chí đã b xã h i v n ác c ả ộ ặ p đi c b m t ng i cùng tính ng ư i, b bi n thành gã l u
ỏ ộ ạ ợ ồ ộ ị manh hung t n Chí Phèo nên đã b dân làng g t ra kh i c ng đ ng m t cách không th ươ ng
ti cế
ụ ề ế ấ ố ơ ị ỉ Chí v n là anh trai cày c c m ch, ch t phát, làm tá đi n cho nhà Lý Ki n. Ch vì c n ghen
ủ ườ ị ắ ể ả bóng ghen gió c a tên c ng hào nham hi m này mà Chí b b t đi tù. B y, tám năm trong
ớ ầ ủ ặ ớ ố ộ ồ ộ ị ầ tù, s ng chung v i t ng l p c n bã c a xã h i, tâm h n Chí đã b nhu m đen. Cái ph n
ườ ủ ắ ừ ặ ế ộ ở ị ng i trong Chí Phèo đã b thui ch t. T m t mũi đ n tính cách c a h n đã tr nên quái
ợ ị d , đáng s .
ủ ể ế ẻ ọ ố ộ ờ ị ị B n th ng tr trong làng mà tiêu bi u là Bá Ki n k đã gây ra bi k ch c a cu c đ i Chí
ờ ạ ủ ồ ủ ứ ể ề ể ạ ạ Phèo gi đây l ộ i dùng th đo n nham hi m và s c m nh c a đ ng ti n đ mua chu c,
ử ụ ồ ể ư ế ọ ườ sai khi n, s d ng Chí Phèo nh con dao trong tay đ t , gây h a cho bao ng i.
ả ứ ế ệ ớ ộ ằ ắ ộ ượ ề Chí Phèo ph n ng gay g t, quy t li t v i xã h i b ng thái đ ngang ng c, li u lĩnh.
ữ ẵ ả ạ ặ ắ ậ ạ Lúc nào h n cũng say, cũng gi n d , s n sàng dùng m nh chai r ch m t ăn v , kêu
ổ ữ ộ ủ ế ố ự ủ ạ làng...Quá trình bi n đ i d d i trong tính cách c a chí Phèo t ớ cáo s h y ho i ghê g m
ố ớ ủ ẩ ấ ố ộ ườ ộ ủ c a xã h i th i nát đ i v i ph m ch t nhân cách c a ng i lao đ ng.
ổ ộ ủ ệ ỗ ườ ượ Chí Phèo là hi n thân c a n i đau kh t t cùng: Sinh ra là ng i mà không đ c làm
ườ ể ấ ỗ ượ ể ả ữ ng ấ ạ i. Đ quên đi n i đau b t h nh y Chí Phèo dùng r u đ gi ơ i khuây: Nh ng c n
ủ ắ ộ ơ ắ ơ ơ say c a h n tràn c n này sang c n khác thành m t c n dài, mênh mông, h n ăn trong lúc
ủ ố ượ ể ồ ữ ư ậ say, ng trong lúc say, u ng r u trong lúc say, đ r i say n a say vô t n. Ch a bao gi ờ
ẽ ắ ờ ỉ ắ ồ ạ ể ắ ỉ h n t nh, và có l ư h n ch a bao gi ớ ằ t nh táo, đ nh r ng có h n t n t ờ i trên đ i. Có l ẽ
ế ằ ỷ ữ ủ ể ạ ắ ắ h n cũng không bi t r ng h n là con qu d c a làng Vũ Đ i, đ tác quái cho bao nhiêu
ắ ế ệ ả ơ dân làng. H n bi ạ ậ t đâu đã phá bao nhiêu c nghi p, đ p nát bao nhiêu c nh yên vui, đ p
ạ ả ướ ắ ủ ổ đ bao nhiêu h nh phúc, làm ch y máu và n c m t c a bao nhiêu ng ườ ươ i l ệ ng thi n.
ế ắ ấ ả ữ ườ ắ ắ H n bi t đâu vì h n làm t ệ ấ t c nh ng vi c y trong khi ng ắ ắ i h n say; h n say thì h n
ấ ườ ề ợ ắ ặ ắ ấ ả ắ làm b t kì cái gì ng ỗ i ta sai h n làm. T t c dân làng đ u s h n và tránh m t h n m i
ắ ầ l n h n qua.
ở ượ ư ắ ề ị ệ ề ứ ố ố B i say r ầ u tri n miên nên h u nh h n b tê li t v ý th c, s ng mù t ế i trong ki p
ị ở ộ ộ ơ ặ ậ ườ ấ ố s ng thú v t. Trong m t c n say, vô tình Chí Phèo g p Th N ,m t ng i đàn bà x u ma
ỷ ờ ứ ỡ ẩ ả ủ ố ơ chê qu h n ng n ng , nghèo đói quá l a l thì và dòng gi ng có m h i. Chút tình
ươ ọ ử ươ ị ở ủ ơ ứ th ng yêu c a Th N đã kh i bùng lên ng n l a l ng tri còn leo lét trong tâm th c âm
ứ ỉ ấ ươ ủ ả ệ ắ ạ ả u c a Chí Phèo, th c t nh b n ch t l ng thi n trong h n. Đo n văn miêu t ạ tâm tr ng
ị ở ứ ỏ ứ ậ ầ ặ Chí Phèo sau đêm g p Th N ch ng t Nam Cao x ng đáng là b c th y phân tích tâm lí:
ặ ờ ở ắ ắ ắ ắ ờ Khi Chí Phèo m m t thì tr i sáng đã lâu. M t tr i ch c đã cao, và n ng bên ngoài ch c là
ủ ế ư ấ ẫ ớ ự ỡ ứ r c r . C nghe chim ríu rít bên ngoài đ bi ề ẩ t. Nh ng trong cái l u m th p v n m i ch ỉ
ườ ề ề ặ ấ ơ ờ ờ Ở h i l m . đây ng ẫ ế ư i ta th y chi u lúc chi u lúc x tr a và g p đêm khi bên ngoài v n
ờ ế ở ư ậ ấ ờ ế ư sáng. Ch a bao gi Chí Phèo nh n th y th b i ch a bao gi h t say.
ư ờ ộ ơ ắ ỉ ư ỉ ậ ấ ắ Nh ng bây gi thì h n t nh. H n bâng khuâng nh t nh d y sau m t c n say r t dài. Cũng
ư ườ ơ ồ ệ ấ ắ ậ ắ ồ ỉ ườ ữ nh nh ng ng i say t nh d y, h n th y mi ng đ ng, lòng m h bu n. Ng ủ i thì b n
ấ ồ ượ ế ượ ắ ơ ủ r n, chân tay không bu n nh c. Hay là đói r u? Nghĩ đ n r ộ u, h n h i rùng mình. Ru t
ạ ắ ợ ượ ư ườ ố ườ ợ ơ ế gan l ộ i nôn nao lên m t tí. H n s r u cũng nh ng i m th ng s c m. Ti ng chim
ế ườ ủ ữ ườ ề ợ ẻ hót ngoài kia vui v quá! Có ti ng c i nói c a nh ng ng i đi ch . Anh thuy n chài gõ
ộ ấ ữ ư ế ả ắ ổ ớ mái chèo đu i cá. Nh ng ti ng quen thu c y hôm nào ch có. Nh ng hôm nay h n m i
ấ ồ nghe th y...Chao ôi là bu n!
ộ ấ ữ ế ế ọ ỗ ở Nh ng âm thanh quen thu c y v ng đ n tai Chí Phèo b ng tr thành ti ng g i c a s ọ ủ ự
ờ ắ ư ồ ộ ộ ướ ắ ố s ng và lay đ ng sâu xa tâm h n h n: "Hình nh có m t th i h n đã ao ộ c có m t gia
ợ ệ ả ồ ố ỏ ạ ỏ ộ ể ợ ướ đình nho nh . Ch ng cu c m n, cày thuê v d t v i, chúng l i b m t con l n đ làm
ế ả ậ ắ ấ ẫ ộ ố v n li ng. Khá gi ỉ thì mua dăm ba sào ru ng làm...T nh d y h n th y già mà v n còn cô
ư ế ượ ồ ắ ồ ờ ộ đ c. Bu n thay cho đ i! Có lý nào nh th đ ố c? H n đã già r i hay sao? Ngoài b n
ổ ầ ươ ả ẫ ổ ườ ớ ắ ầ ử ạ ắ m i tu i đ u...D u sao, đó không ph i tu i mà ng i ta m i b t đ u s a so n. H n đã
ờ Ở ữ ủ ố ườ ư ắ ự ị ế ớ t i cái d c bên kia c a đ i. nh ng ng i nh h n, ch u đ ng bi ấ t bao nhiêu là ch t
ự ư ọ ọ ờ ố ậ ố ể ọ ệ ấ ộ ộ đ c, đày đ a, c c nh c, mà ch a bao gi m, m t tr n m có th g i là d u hi u báo
ơ ể ộ ơ ư ỏ ư ề ố ế ờ ằ r ng c th đã h h ng nhi u. Nó là m t c n m a gió cu i thu cho bi t tr i gió rét, nay
ư ế ấ ướ ủ ắ ổ mùa đông đã đ n. Chí Phèo hình nh đã trông th y tr ố c tu i già c a h n, đói rét và m
ợ ơ ộ ố đau, và cô đ c, cái này còn đáng s h n đói rét và " m đau".
ưở ư ủ ầ ậ ầ ố ườ Trái tim t ầ ng nh chai đá c a Chí Phèo d n d n s ng d y. Cái ph n ng ắ i trong h n
ắ ồ ượ ố ườ ượ ớ cũng h i sinh. H n khao khát đ ộ ố c s ng cu c s ng bình th ng, đ ọ c làm hòa v i m i
ườ ị ở ẽ ữ ắ ứ ạ ầ ố ớ ng i. Th N s là cây c u n i gi a h n v i dân làng Vũ Đ i. Chí Phèo háo h c nghĩ t ớ i
ộ ươ ố ẹ m t t ng lai t t đ p.
ư ươ ủ ạ ể ứ ị ở ủ ườ Nh ng chút tình yêu th ng c a Th N không đ m nh đ c u Chí Phèo. Con đ ng tr ở
ườ ủ ắ ị ộ ở ự ế ể ả ớ ộ ị ạ l i làm ng ệ i c a h n đã b m t tr l c ghê g m ngăn c n. Đ nh ki n xã h i bi u hi n
ắ ủ ự ấ ị ở ặ ị qua s c m đoán gay g t c a bà cô Th N không cho phép Chí Phèo đ t chân lên nh p
ộ ầ ữ ắ ủ ị ồ ừ ỉ ẫ ọ ọ ầ c u hy v ng. M t l n n a Chí Phèo b ru ng r y, h t h i phũ phàng. T đ nh cao hi v ng,
ệ ọ ự ư ứ ắ ặ ả ậ ẳ ắ ơ h n r i vào v c th m tuy t v ng. H n ôm m t khóc r ng r c vì c m nh n sâu s c s ắ ố
ấ ạ ậ ị ố ồ ạ ủ ế ượ ph n b t h nh và bi k ch không l i thoát c a mình r i l i tìm đ n r u.
ệ ọ ủ ế ế ế ớ Đau đ n thay ti ng kêu tuy t v ng c a Chí Phèo khi vác dao đ n nhà Bá Ki n đ h i t ể ỏ ộ i
ố ệ ươ ệ ế ắ h n: Tao mu n làm ng ườ ươ i l ng thi n! Ai cho tao l ấ ng thi n? làm th nào cho m t
ượ ữ ế ể ả ặ ữ ệ đ c nh ng v t m nh chai trên m t này? Tao không th là ng ườ ươ i l ng thi n n a. Bi ế t
ộ ỉ ế ộ ố không! Ch có m t cách...bi t không! Căm thù cao đ và không còn l i thoát, Chí Phèo đã
ế ế ồ ự ế ệ ể ả ủ ố ế ị gi t ch t bá Ki n r i t ấ ự ủ sát, l y s h y di t thân mình đ gi ậ i quy t bi k ch c a s ph n.
ế ệ ấ ầ ấ ộ ộ ườ ậ ố Hành đ ng quy t li ộ t y cho th y m t m t khi ph n ng i đã s ng d y thì Chí Phèo
ở ạ ấ ậ ế không ch p nh n tr l i ki p thú hoang.
ổ ủ ị ướ ỗ ố ạ ườ ượ ế N i th ng kh c a Chí Phèo đã b t ề c đo t quy n làm ng i, không đ c n m tr i đ ả ủ
ữ ướ ổ ủ ế ườ ớ ộ ế ỗ ồ nh ng bu n vui, s ng kh c a ki p ng i. Chí Phèo ch t trong n i đau đ n t ở t cùng b i
ộ ậ ắ ệ ế ị ị ộ khao khát mãnh li ệ ượ t đ c làm ng ườ ươ i l ng thi n đã b đ nh ki n xã h i d p t t m t cách
ữ ủ ẫ ỏ ố ố ộ ờ ỉ tàn nh n. Câu h i cu i cùng trong nh ng giây phút t nh táo cu i cùng c a cu c đ i Chí
ệ ọ ị ố ứ ẫ ấ ấ ớ Phèo ch t ch a khao khát, đ n đau, ph n u t và tuy t v ng. Nó có giá tr t ấ ớ cáo r t l n
ứ ỉ ự ự ứ ế ạ ạ ộ ộ ẽ cái xã h i th c th c dân phong ki n vô nhân đ o và có s c th c t nh, nay đ ng m nh m ,
ồ ườ ọ ả ủ ứ ị làm cho tâm h n ng i đ c day d t khôn nguôi. Đó chính là giá tr nhân văn cao c c a tác
ph m.ẩ
ượ ậ ấ ủ ủ ề ậ ớ ố Qua hình t ng nhân v t b t h c a Chí Phèo, Nam Cao mu n đ c p t ộ ấ i, m t v n đ ề
ế ể ọ ườ ượ ố ườ ộ quan tr ng là: Làm th nào đ con ng c s ng đúng nghĩa là ng i đ i trong xã h i phi
ươ ẩ ờ ế ắ ượ ướ nhân tính đ ng th i? Tác ph m mang ý nghĩa tri t lý sâu s c đ ể ệ c th hi n d i hình
ậ ộ ứ ệ ề ệ ậ ầ ẳ ắ ị th c ngh thu t đ c đáo đã kh ng đ nh Nam Cao là cây bút b c th y v truy n ng n và
ả ề ầ ị ệ ệ ạ tôn vinh tác gi lên v trí hàng đ u trong n n văn xuôi Vi t Nam hi n đ i.
