Việt Nam không nên bắt chước Trung Quốc làm hàng giá rẻ

Việt Nam không nên bắt chước

Trung Quốc làm hàng giá rẻ

“Cha đẻ” của chiến lược cạnh tranh Michael Porter cho rằng

Việt Nam nên tìm ra lợi thế và phân khúc thị trường riêng,

thay vì dập khuôn mô hình phát triển của Trung Quốc.

“Kinh tế Việt Nam đang phát triển năng động, người dân cần cù,

giá lao động rẻ, thị trường nội địa cũng tương đối rộng lớn… Việt

Nam có thể thành công không chỉ nhờ vào việc bán những hàng

hóa giá rẻ. Các bạn nên chọn một phân khúc kinh doanh, lựa

chọn những ngành hàng mà mình có ưu thế tương đối so với các

nước khác trong khu vực để phát triển. Nếu chỉ bắt chước Trung

Quốc hoặc cố gắng dựa vào nhân công giá rẻ thì thực sự không

phải là một lựa chọn khôn ngoan”.

Việt Nam không nên bắt chước mô hình sản xuất

hàng giá rẻ của Trung Quốc. Ảnh: N.M

Khuyến nghị thẳng thắn nói trên được Giáo sư Michael Porter

đưa ra khi bất ngờ nhận được câu hỏi từ phía một doanh nhân

Việt Nam về cách thức lựa chọn giúp doanh nghiệp nâng cao sức

cạnh tranh. Tư tưởng xây dựng chiến lược cạnh tranh dựa trên

sự độc đáo của doanh nghiệp và sản phẩm cũng được vị Giáo sư

Đại học Harvard thể hiện trong suốt 3 giờ trước hơn 400 thính giả

trong lần đầu tiên đến Hà Nội ngày 29/11.

Mở đầu bài thuyết trình về cạnh tranh và chiến lược công ty bằng

việc khẳng định không tồn tại bất kỳ một doanh nghiệp hay sản

phẩm nào được coi là tốt nhất, Giáo sư Porter cho rằng việc đánh

giá phụ thuộc vào từng nhu cầu cụ thể của các nhóm khách

hàng. “Một doanh nghiệp, một sản phẩm có thể tốt nhất trong mắt

khách hàng này, nhưng lại chỉ xếp cuối trong danh sách ưa

chuộng của khách hàng khác”, Giáo sư khẳng định.

Như vậy, nỗ lực để trở thành doanh nghiệp tốt nhất trong lĩnh vực

mình đang hoạt động, điều đang được nhiều công ty lầm tưởng là

mục tiêu để vươn tới, chắc chắn không có cơ thành công. Theo

Giáo sư Porter, nếu kiên quyết thực hiện mục tiêu này, các doanh

nghiệp cạnh tranh sẽ tự đẩy mình vào thế khó và không có lợi

cho sự phát triển.

Thay vào đó, các doanh nghiệp có thể làm được những điều

đúng đắn hơn: trở nên khác biệt. Đây cũng là một trong những

mấu chốt quan trọng nhất trong chiến lược cạnh tranh của

Michael Porter. Kiên định theo mục tiêu này, các đối thủ cạnh

tranh sẽ tránh được nguy cơ đối đầu trực tiếp trong khi cùng có

cơ hội để phát triển theo định hướng riêng của mình.

Điểm cốt lõi của việc trở nên khác biệt đối với mỗi doanh nghiệp

hay nền kinh tế là việc lựa chọn cho mình một phân khúc thị

trường, một đối tượng khách hàng nhất định và tập trung đầu tư

cho những cơ hội đó. Ví dụ về thành công của hãng xe tải Paccar

tại Mỹ được Giáo sư Porter trở đi, trở lại trong bài thuyết trình của

mình như một ví dụ tiêu biểu của việc doanh nghiệp biết làm thế

nào để trở nên khác biệt.

Không lựa chọn những khách hàng lớn, Paccar chủ yếu nhắm

vào đối tượng những lái xe tải tự do, những người chỉ mua xe

một hoặc hai lần trong suốt cuộc đời làm việc. Bên cạnh giá trị

như một phương tiện làm việc, chiếc xe với họ còn là nơi thể hiện

cá tính bản thân, nơi gắn bó như một ngôi nhà thứ 2. Do vậy,

chiếc xe cần độc đáo, nhiều tùy biến, bền, tiết kiệm nhiên liệu và

đa năng. Yếu tố giá cả, khi đó bị xếp xuống thứ yếu.

Chính vì nắm được mấu chốt này và tập trung đầu tư cho nó mà

Paccar đã thành công. Lợi nhuận trung bình trên vốn đầu tư

(ROIC) của hãng trong giai đoạn 1983 - 2007 đạt trên 30%. Đây

là con số đáng mơ ước đối với bất cứ một doanh nghiệp nào hoạt

động trong một lĩnh vực khó khăn như sản xuất xe tải tại Mỹ bởi

mức lợi nhuận trung bình của ngành này chỉ đạt khoảng 10%

trong giai đoạn nói trên.

Ngược lại, Giáo sư Porter cũng đưa ra ví dụ của Reebook. Dù

hoạt động trong ngành thuận lợi như sản xuất đồ thể thao nhưng

biên lợi nhuận mà hãng này có được chỉ là 25% so với ROIC

trung bình của ngành là trên 30%. Chuyên gia của Đại học

Harvard nhìn nhận đây là một thất bại và bài học rút ra là sự

thuận lợi của ngành chỉ là điều kiện cần chứ chưa đủ cho thành

công của doanh nghiệp. Ông cũng nhấn mạnh rằng mục tiêu lợi

nhuận nên được các nhà lãnh đạo xem xét trước tiên, bởi đây

mới chính là động lực giúp doanh nghiệp phát triển dài hạn.

Vấn đề này cũng được Giáo sư Porter đề cập khi nhắc tới việc

phát triển các tập đoàn, tổng công ty tại Việt Nam. Theo ông, việc

phát triển trên quá nhiều ngành nghề, lĩnh vực như một số tập

đoàn tại Việt Nam đang làm sẽ gây ra tình trạng thiếu nguồn lực

cũng như khả năng quản lý để phát triển tốt tất cả các lĩnh vực

đó. Tỷ lệ lợi nhuận, vì thế sẽ không được đảm bảo, dẫn tới thất

bại. Ngoài ra, Giáo sư cũng lưu ý đến việc tách bạch chiến lược

đầu tư ở cấp độ tập đoàn và các công ty con.

Giáo sư nhấn mạnh tính độc đáo

trong chiến lược cạnh tranh. Ảnh:

N.M

Một vấn đề quan trọng khác đối với các doanh nghiệp được

chuyên gia của Đại học Harvard nêu ra là việc tái đinh nghĩa cạnh

tranh trong ngành. Theo Giáo sư Porter, hiện nay có nhiều lĩnh

vực kinh doanh gặp cảnh bế tắc khi các doanh nghiệp cố gắng

cạnh tranh bằng những cách giống nhau, bắt chước nhau và chịu

cùng chi phí… Cạnh tranh về giá trong ngành hàng không là một

ví dụ.

Với kiểu cạnh tranh này thì chỉ cần một công ty giành được lợi

thế thì công ty khác sẽ mất hoàn toàn cơ hội. Theo “cha đẻ” của

chiến lược cạnh tranh, đây là một cái bẫy mà tất cả các doanh

nghiệp đều không có lợi.

Cách cạnh tranh tích cực, theo ông Porter, là mỗi doanh nghiệp

tìm ra cho minh một vị thế tương đối trong ngành và tập trung cho

vị thế đó. Ở một số lĩnh vực, có sự cạnh tranh mà tất cả các bên

cùng có lơi, nơi mỗi công ty có một lợi thế khác nhau ở những

phân khúc thị trường khác nhau. Đó là sự cạnh tranh giúp mở

rộng về giá trị.

Câu chuyện này, chính là gốc rễ cho câu chuyện mô hình phát

triển của kinh tế Việt Nam. Theo Giáo sư Michael Porter, đã đến

lúc Việt Nam cần xác định cho mình một mô hình phát triển kinh

tế mới, một vị trí xứng đáng trong chuỗi giá trị toàn cầu để làm cơ

sở cho các hoạt động đầu tư, phát triển. Vấn đề cạnh tranh ở một

vị thế độc đáo một lần nữa được vị Giáo sư này nhấn mạnh: “Bắt

chước Trung Quốc trong lĩnh vực sản xuất hàng hóa giá rẻ là

điều Việt Nam hoàn toàn không nên làm”, ông Michael Porter

nhấn mạnh.

Đây là lần thứ hai giáo sư Michael Porter tới Việt Nam để chia sẻ

quan điểm của mình về thuyết cạnh tranh hiện đại. Bài nói

chuyện của ông tại Hà Nội hôm qua không khác nhiều so với nội

dung đã trình bày tại TP HCM hai năm trước, tuy nhiên ý nghĩa

của nó vẫn rất quan trọng với các doanh nghiệp Việt Nam.

Tham dự diễn đàn hôm qua, ngoài các doanh nhân còn có nhiều

quan chức, chuyên gia, học giả trong và ngoài nước như Thứ

trưởng Bộ Ngoại Giao Đoàn Xuân Hưng, Trưởng đại diện IMF tại

Việt Nam Benedict Bingham, nguyên Bộ trưởng Thương mại

Trương Đình Tuyển, chuyên gia Phạm Chi Lan...

Trao đổi với VnExpress.net bên lề diễn đàn, ông Tuyển cho rằng

với trình độ phát triển của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay,

không dễ để áp dụng quan điểm cạnh tranh như giáo sư Michael

Porter gợi ý, tuy nhiên đó là điều phải làm để đảm bảo sự phát

triển bền vững. Một vấn đề mà giáo sư nêu ra, theo ông Tuyển,

khá đúng với thực trạng của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay

đó là cạnh tranh về giá và đối chọi trực tiếp với nhau mà không

chịu khó tìm ra điểm khác biệt.

"Một khi không tìm ra điểm khác biệt, doanh nghiệp dễ lâm vào

thế cạnh tranh trực tiếp với nhau mà nguy hiểm nhất là cạnh

tranh về giá. Trong cuộc cạnh tranh này, nếu một bên thắng thì

bên kia thua. Cạnh tranh tốt nhất phải là hai bên cùng thắng",

giáo sư Michael Porter nói.