ố
ấ ể
ể ư
t nh t đ phát tri n t
ơ Vui ch i là cách t trở ẻ
duy
duy logic quá s m ng. ữ ả ề ố t nh chúng ta t ầ ọ ứ ứ ưở ư ệ ư ể ớ ồ c cho là “th n đ ng”, đúng v i ng thành. Nh ng nh ng nghiên c u khoa h c đã ch ng minh ư ồ ừ ầ ậ i. Nhân s ki n “Th n đ ng” Đ Nh t Nam, Book Hunter cũng v a “hunt” ẫ ự ệ ị ấ ạ ậ ớ ở ẻ ệ tr không h t Book Hunter: Vi c rèn luy n t ứ ượ ườ ẻ ớ Nh ng đ a tr s m phát tri n kh năng này th ng đ ữ ẩ ủ ườ ưở tiêu chu n c a ng i tr ỗ ượ ạ ề đi u ng c l ạ ộ ượ đ c m t đo n khá thú v , r t mong các b n suy ng m và bình lu n.
…………….
ạ
ệ
ượ
ẻ
ị
ơ
ả
ự ệ ệ ọ ớ
i, ít đ ệ
ế
ơ
ổ ơ ủ ườ ớ i l n th
ố ố ơ ơ ố ớ ẻ
ấ
ả
ườ ưở ng l n đ n quá trình phát tri n nh n th c và tính cách c a tr . ả ề
ứ ế ấ
ủ ạ
ớ ơ
ộ
ọ
ề i quy t v n đ và sáng t o;
ế ế ư ế ể ớ ng tác nhi u h n v i xã h i, h c cách gi ưở
ữ
ắ ạ ề L i s ng nhanh, hi n đ i và nhi u áp l c hi n nay đang khi n cho tu i th c a tr em b ng n l c ấ ằ ng quên m t r ng vi c vui ch i đùa h n, ph i quan tâm đ n vi c h c s m h n. Th nh ng ng ẻ ậ ọ ch i đ i v i tr em là r t quan tr ng, nh h ượ ươ ơ c t Thông qua vui ch i, chúng đ ế ế ỹ nh ng k năng thi t y u khi chúng tr
ng thành.
ậ ưở ề ả ng đ n tr em th nào? Đó chính là đi u đã x y ệ ườ Neanderthal. ấ ớ ộ ả ủ ế ẻ ườ i hi n nay : ng i Châu Âu cách đây kho ng 250 nghìn năm, ả ữ ế i c , t ủ ọ ế ổ t dùng l a và có t c chôn ng và t l n nh t v i h và t ấ ớ ọ ượ ọ ử ụ ồ ạ ữ ấ ỉ ế ắ ẽ ả ổ ơ ị ệ V y vi c tu i th b rút ng n s nh h ộ ườ ọ ớ i h hàng thân thu c nh t v i loài ng ra v i ng ồ ạ ở iườ Neanderthal là m t ch ng t c đã t n t ủ ộ Ng i ệ ể ị ế ậ phát tri n ra đ n t n vùng Trung Đông và b tuy t ch ng cách đây kho ng 30 nghìn năm. ọ ố ườ ố ổ ổ t làm ra nh ng công c ph c tiên c a chúng ta, h cũng bi Cũng gi ng ng i t ắ ờ ố ử ượ ạ t p, s ng nh săn b n hái l m. H cũng có ngôn ng riêng, bi ườ ệ ớ ề ế ấ c t ng i ch t. Đi u khác bi ấ ủ ả b n ch t c a nh ng đ đ c mà h s d ng đ ụ ứ ữ ụ ề ố ượ tiên chúng ta chính là v s l ả ổ ữ c tìm th y qua nh ng di ch kh o c .
ố
ể ượ
ủ
ặ
ầ ị
ố ẹ ợ
ẩ ồ
ị
ườ ứ ố ố
ể ọ
ữ
ế
ẳ
ố
ố
ớ
ể ượ ệ ề ữ
ỗ ạ
ấ
ấ
c tìm ể ư ấ trang trí cho thân th nh lông chim, chu i h t,
ườ Neanderthal có r t ít nh ng đ dùng có tính ch t i ộ ố ộ
ậ
ấ
ộ ề ng”. Qu n áo chúng ta m c, ngoài Loài ng i chúng ta ngày nay s ng trong m t “n n văn hóa c a bi u t ỹ ị ế ố ể ệ ơ ả ữ ề th hi n khác : tính cách, đ a v , th m m … Chúng ta có nh ng ch c năng c b n, còn mang nhi u y u t ế ư ệ ữ nh ng m i quan h mang tính bi u t ng cao nh anh ch em r /dâu, b m v /ch ng hay anh em k t ỉ ượ nghĩa… v n ch ng có m i quan h v huy t th ng hay sinh h c gì v i chúng ta. Theo nh ng di ch đ ồ th y, ng móng vu t đ ng v t hay ch t nhu m màu.
ổ ấ ướ ừ ạ tiên chúng ta, xu t phát t Châu Phi 200 nghìn năm tr c đây thì l ả ổ ế ỉ ậ ữ ứ ẽ ạ ư ữ ng, nh ng b c v tuy t đ p trong hang ừ ệ ẹ ứ ượ ọ ng có tình hình h c i Pháp, ngà voi hay các b c t ạ ưở ượ i khác. Trong khi đó, t ấ Ch t p trung vào giai đo n 50 nghìn đ n 30 nghìn năm TCN, các nhà kh o c đã tìm th y ươ ả ồ ậ nh ng đ v t tinh x o nh sáo làm b ng x ồ ạ ữ ạ nh ng đ ch m kh c làm t Chauvet t ầ ố ấ r t cân đ i. Chúng mang đ y óc t ng và trí sáng t o. ằ ắ ng t
ườ ạ ừ ạ ớ ẽ Tranh v trên t ng hang Chauvet t i Pháp v i niên đ i ch ng 30 nghìn năm
ề ể ề ắ ộ ớ ườ ữ ẻ ộ ộ ề ặ ấ ỏ ơ i b i nh ng trò ch i mà tr con ng ườ i ệ ủ ổ c lý gi ủ ườ ẻ ẻ ẫ ả Kh năng tái hi n m t v t th ba chi u lên m t b m t 2 chi u hay ch m kh c lên m t ế ộ i Neanderthal. chi c ngà voi c a t ể ề Đi u này đ ổ ố ổ i c – t t ạ ộ ậ ườ tiên chúng ta đòi h i m t tâm trí r t khác so v i ng ả ở i Homo erectus (m t ki u ng ơ i Neanderthal v n ch i khi còn là tr con. ượ tiên c a chúng ta) và tr con ng
ớ ườ ườ ờ ắ ưở ơ ấ ủ ọ i Neanderthal tr ệ ự ứ ệ ế ẻ ồ ườ ả ế i Neantherdal đ ệ ạ ả ổ ọ ữ ấ Năm 2010, Tanya Smith và các đ ng s t c chôn c t. ộ ươ ủ ả i hi n đ i ngày nay. H qu c thuy t này thông qua vi c phân tích nh ng xác ch t tr em hay ự ạ i i Neanderthal đã ượ ng Harvard thông qua vi c phân tích răng c a nh ng b x ng ng ữ ườ ườ i Neanderthal nói chung. Smith k t c tu i và t c đ tr ườ ng thành c a ng ố ể ươ ự ậ ệ ố ộ ưở ổ i Neanderthal phát tri n t ủ ng đ i nhanh và nhanh chóng t ế ố ẹ l p, xa b m ơ ệ ơ ng thành nhanh h n so v i con ng Ng ượ ơ ủ c a vi c đó là th i th u c a h ng n h n chúng ta. Các nhà kh o c h c đã tìm đ ằ b ng ch ng xác th c gi ẻ ơ tr s sinh ng ườ tr ượ tính toán đ ậ ằ lu n r ng ng nhanh h n chúng ta.
ẻ ườ Tr em ng i Neanderthal
ờ ẻ ụ ườ ệ ả ồ ơ ớ ư ề ề ệ ẻ ữ t đáng k so v i nh ng tr em không có ộ ượ ệ ộ ỉ ớ ữ ữ ừ ớ ề ề ộ ướ ớ ạ ng vùng não tr ị ộ ị ổ ậ ệ ậ ơ ạ i hi n đ i ơ c vui ch i nhi u h n, tham gia vào nhi u ki u trò ch i và ể ẽ ằ c ộ ấ ẽ ặ bé s g p nh ng v n đ v não b ươ ế ư duy c trán; là vùng tác đ ng đ n t ơ ờ ng tác xã h i. Nói cách khác, vi c vui ch i th i th ư ứ ậ ộ ố ẹ ơ V i th i gian ph thu c b m dài h n, tr em các loài, bao g m c con ng ể ơ ượ ướ nh chúng ta có xu h ng đ ể ẻ ứ ủ ậ tâm trí, nh n th c c a tr em s phát tri n khác bi ộ ề ơ ơ ộ c h i vui ch i nhi u. M t thí nghi m trên chu t đã ch ra r ng nh ng con chu t đ ư ườ nuôi l n bình th ng nh ng b cách ly v i b n bè t ư ữ ố gi ng nh nh ng con chu t b t n th ả ừ ượ ươ ng, kh năng l p lu n và t tr u t ế ớ ưở ấ ả ng l n đ n cách chúng ta t u nh h ộ duy và nh n th c.
ẻ ấ ễ ể ưở ượ ế ng, v n ể ộ ề ữ ệ ố ả ự ấ ệ ắ ạ ườ ầ ế ng ra nh ng gi ướ ườ ữ ể ậ R t d đ nh n ra, tr em th ế ố ề ả n n t ng và c n thi là y u t ệ ưở ượ ượ ng t t ng. Vi c t ẫ ớ i đâu tr xét chúng d n t ẻ tiên chúng ta. Tr em ng ố ơ ng t ng thích nh ng trò ch i liên quan đ n trí t ầ t cho vi c s ng trong m t n n văn hóa mang đ y tính bi u ề ự ế ữ và xem i pháp siêu th c cho nh ng v n đ th c t ổ ớ ế ợ i th to l n cho t ậ ộ t, quá b n r n đ có ữ ữ ự i nh ng l c khi b t tay vào th c hi n mang l ế i Neanderthal, theo nh ng gì chúng ta bi
ữ ế ườ ậ ế i Neanderthal nhìn nh n th ẫ ậ ủ ơ ớ ờ ớ ế th i gian nh ng trò ch i “n u thì” đó và d n đ n “cách ng i hoàn toàn khác v i cách nhìn nh n c a chúng ta”. gi
ộ ế ừ ừ ệ Simon Neubauer và JeanJaques Hublin t Vi n Nghiên c u ề ệ ọ ỉ ộ ủ ườ ể ế ế ế ọ ng ra kém h n trong môi tr ổ ự ỷ ỏ k t ộ ụ ờ ữ ườ ừ ế ẻ ữ ố ng s ng, t ằ môi tr ả ượ ơ ứ ứ M t nghiên c u khác đ n t ằ ủ ế ề ấ ườ Max Planck v v n đ Nhân ch ng h c ti n hóa đã ch ra r ng, vi c não b c a ng i ế ố ố ơ ng s ng ít tác Neanderthal phát tri n nhanh h n chúng ta đã khi n các y u t ườ ọ ơ ữ ộ đ ng lên h h n, hay nói cách khác h ít quan tâm đ n nh ng bi n đ i trong môi tr ơ ỉ ộ ủ ọ ơ ố s ng c a h h n. M t ví d th i nay đã ch ra r ng, nh ng tr em t ệ ừ ấ trong kh năng đoán bi t nh ng d u hi u t xã h i và ít dùng trí ưở t ng h n. ng t
ỉ ữ ệ ơ ấ ượ ưở ờ ằ ng t ư ậ ng th i th u nh v y cũng đ khi n cho t ệ tiên chúng ta lúc tr ư ủ ậ ậ ưở ể ạ ủ ế ấ ữ ơ ầ ng thành ng nh trong hang Chauvet Tôi nghĩ r ng ch qua vài năm “rèn luy n” trí não c a mình thông qua nh ng trò ch i đ y ổ tính t ể ượ có th t o nên nh ng công trình ngh thu t đ m ch t bi u t mà ta đã bi t.ế
==================
ả ượ ạ April Nowell đ c đăng trên t p chí New Scientist ra ngày 23
ế ủ Bài vi t c a tác gi tháng 2 năm 2013.
ộ i Đ i h c Victoria, Canada. Bà thích tìm ấ ườ ử ụ ể ế ơ ề ữ ng. Bài vi ố ủ c trích t ườ ự ề ườ i s d ng bi u ơ ạ ổ ng có t a đ “Tu i th , vui ch i và ố ệ i hi n đ i” trong cu n ấ ủ ắ ắ ạ ọ ả ổ ọ ệ ạ April Nowell là m t nhà kh o c h c làm vi c t ậ ề ư ệ ồ ể hi u v nh ng v n đ nh ngu n g c c a ngh thu t, cách con ng ạ ượ ượ ừ ộ ươ ộ t m t ch t này là m t đo n l ộ ủ ỹ ự ế s ti n hóa trong k năng xã h i c a ng i Neanderthal và con ng ả sách s p ra m t “B n ch t c a văn hóa”.
