Xuống cấp do nghệ sĩ và nhà quản lý?
Cuộc tọa đàm báo cáo kết quả điều tra xã hội học về cải lương đã biến
thành diễn đàn trải nỗi lòng tâm huyết của các nghệ sĩ về thực trạng cải
lương đang hấp hối.
Tuồng tích xa rời đặc trưng trữ tình, tự sự; thầy đờn, thầy tuồng bị xem
nhẹ; nghệ sĩ thiếu tài, thiếu tâm và hơn tất cả là đang thiếu cơ chế quản
lý hữu hiệu.
Hiệu trưởng Trường CĐ Văn hóa nghệ thuật TP.HCM Huỳnh Văn
Thắng cho rằng cải lương vẫn có công chúng nhưng người ta không xem
nữa vì tác phẩm cải lương, sản phẩm cải lương nhiều năm trở lại đây
chất lượng kém. Đặc trưng của tuồng tích cải lương là tự sự, trữ tình
đang mất dần.
Xa rời đặc trưng
NSƯT-đạo diễn Trần Minh Ngọc đồng tình cho rằng cải lương đang bị
kịch hóa. Kịch bản cải lương bây giờ như kịch thêm bài ca. Không có
kịch bản mới hay, cứ dựng hoài tuồng cũ. Vở diễn cải lương không đồng
bộ, hài hòa từ dàn dựng đến ca diễn, cảnh trí… Theo ông, chất lượng cải
lương không đáp ứng yêu cầu của xã hội bây giờ.
NSND-đạo diễn Huỳnh Nga cũng rất tâm huyết: “Tôi ngồi xem cải
lương bây giờ mà còn thấy nản”. NSƯT-nhạc sĩ Thanh Hải bổ sung:
“Khán giả bây giờ nghệ thuật chuẩn thì mới đi xem. Cải lương hiện nay
khán giả trẻ bảo rằng nghe thì được chứ xem thì không chịu nổi”. Soạn
giả Lê Duy Hạnh, Chủ tịch Hội Sân khấu TP.HCM, bổ sung: “Cải lương
dở là do ông thầy tuồng và ông thầy đờn không được xem trọng. Tuồng
tích cải lương bây giờ bị cắt sửa lung tung. Những soạn giả khác nói chỉ
còn tuồng của tôi là người ta không dám đụng. Chuyện hát nhép theo đĩa
thâu sẵn làm vô hiệu hóa ông thầy đờn. Mà hai ông thầy tuồng và đờn
như hai cái bờ giữ dòng nước cải lương. Hai bờ đã sạt lở thì chỉ còn
nước lũ hay nước cạn mà thôi!”.
Vở cải lương Ngao Sò Ốc Hến với suất diễn cuối cùng ở rạp Hưng Đạo.
Ảnh: HÒA BÌNH
Thầy tuồng, thầy đờn bị xem nhẹ
Nói chuyện cải lương dở dẫn đến không có khán giả, dẫn đến nghệ
thuật, đời sống sân khấu sa sút, nghệ sĩ bị phê phán gay gắt, ông Thắng
đặt vấn đề: “Cần phải xem lại cái tài và cái tâm của nghệ sĩ bây giờ”.
Đạo diễn Trần Minh Ngọc tán đồng: “Chính nghệ sĩ là nguyên nhân lớn
khiến cải lương suy sụp. Bây giờ, muốn tập hợp được đủ diễn viên để
tập một vở tuồng là rất khó. Nghệ sĩ thích thì diễn, không thích thì bỏ,
không có trách nhiệm gì!”.
Đạo diễn Huỳnh Nga đồng tình: “Đúng, nói nghệ sĩ chịu trách nhiệm
chính với tình trạng cải lương hiện nay là không oan. Nghệ sĩ là bộ mặt
của cải lương. Khán giả gần hay xa cải lương là do nghệ sĩ. Nhưng ngồi
xem, đi dựng vở diễn, biết và nghe nghệ sĩ bây giờ, nhiều khi tôi muốn
bỏ nghề. Hỏi mấy bài bản cải lương thông dụng, một anh nghệ sĩ nói
không biết, chỉ nghe băng cassette rồi ca theo. Nghệ sĩ hồi xưa học cả
đời. Nghệ sĩ Thanh Nga là con bầu gánh, đi học ca bị thầy rầy, về méc
má, ông thầy giận nói chị cưng con tôi trả con cho chị, đã tôi là thầy thì
phải la, phải dạy. Hồi trước, mấy ông thầy đờn hay né đám diễn viên
mới vô nghề, sợ nó mời đi uống cà phê rồi nhờ dợt ca hoài. Hồi đó, buổi
sáng thấy ai ca trật, tôi la, buổi chiều là thấy khác. Bây giờ thấy trật, nói
hoài mà lần này sang lần khác cũng vậy thôi, bởi nghệ sĩ có tập dợt gì
đâu. Đã vậy, nghệ sĩ còn yêu sách sửa tuồng, sửa bài ca theo ý mình. Có
người vừa lên xe người khác chở vừa học kịch bản. Nghệ sĩ như vậy thì
tâm hồn đâu, thời gian đâu mà để vào vai diễn!”.
Quản lý không hữu hiệu
Các diễn giả bày tỏ sự bất lực đối với cơ chế quản lý nghệ sĩ hiện nay.
Ngày xưa các đoàn hát tư nhân quản nghệ sĩ bằng hợp đồng, bây giờ
chẳng có gì ràng buộc. Mà như nhạc sĩ Thanh Hải nói: “Bất cứ ngành
nghề nào nếu không quản lý được con người thì đều không thể tốt
được”. Đạo diễn Trần Minh Ngọc báo động về đội ngũ sáng tác tương
lai. Nhạc sĩ Thanh Hải đánh động về chất lượng thanh sắc của diễn viên
qua tuyển chọn, đào tạo. NSND Huỳnh Nga bảo rằng 35 năm qua, TP
chưa có được cái nhà hát mới nào cho cải lương và sân khấu nói chung
(nhà hát Bến Thành, Hòa Bình do cấp quận xây). Vấn đề quản lý cải
lương không chỉ nằm ở cái rạp mà còn nằm ở nhiều vấn đề nhiều rối
rắm, khó giải quyết.
