7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
I C Đ I Ế Ớ Ổ Ạ
Olympia (chúa t ở ắ ạ ị ầ ể ủ ườ ả ượ ạ c a các v th n Hy L p do nhà điêu kh c vĩ đ i
Ephesus, Ti u Á (Th Nhĩ Kỳ) đ c d ng lên đ tôn vinh n th n săn ở ể ề ữ ầ ượ ự
ị ể ủ i Halicarnassus, chúa t ạ th n m t tr i Helios do ng ạ ạ ộ ả i m t c ng x Caria vùng v nh Percic. ể ứ i Hy L p d ng lên t ự ườ
ơ ự ố ổ ồ ầ ng Rhodes. ổ ả ự ặ ờ ượ g n thành ph c Memphis, n i chôn ằ ổ ạ tháp Giza là kỳ quan duy nh t trong b y kỳ quan c đ i ấ ả ế
i đ n hôm nay. Kỳ quan bi n m t sau cùng là h i đăng Alexandria. ấ N TREO BABYLON
ộ ưỡ
đ c nh t vô nh . V n treo Babylon đ ị ế ườ ệ ộ t tác tiêu bi u c a n n văn minh L ể ủ ề ấ ờ ư ầ ấ ế c u phúc và du l ch th ễ ầ ạ ị ệ ậ
i mã m i có th lý gi ứ ề ể ả ớ
ạ ấ ỏ i có th xây d ng đ ấ ầ ớ ự ượ ể ạ ủ ố ơ ụ ủ ơ ươ ườ ấ ồ ầ c công trình ki n trúc tráng l ệ ế ươ ừ ng m i s m u t nh t vùng Tây Á, n i "con đ ườ ề ố ng t ệ ữ ấ ạ ầ n treo Babylon là nh ng t ả ạ ổ ạ ố ấ
ữ ưỡ c công nh n là m t trong 7 kỳ quan c a th gi ự ủ n treo Babylon đ ặ ng Hà c đ i. ủ ườ ượ
ỉ ủ ự ạ ế ớ ề ế ứ ả ổ ọ
i h n 5.000 năm nay có nguy c b bi n m t. Đúng v y, v ạ ế c thông tin báo chí đã nêu g n đây: V n treo Babylon ở ầ ấ i đã t n t ồ ạ ơ ệ ơ ị ế ự ủ ầ ở ổ ế i Iraq.còn nguyên nhân vì sao xin đ ỹ ạ ễ ế ả
7 KỲ QUAN TH GI 1. V n treo Babylon. 2. H i đăng Alexandria. ng th n Zeus 3. T ầ Pheidias t c).ạ 4. Đ n Artemis ổ b n và thiên nhiên hoang dã c a Hy L p. ạ ắ 5. Lăng m vua Maussollos t ộ ng kh ng l 6. B c t ồ ầ ổ ứ ượ g n đ o Đ a Trung H i có tên t ị ả ả ầ tháp Giza, m t c u b ng đá kh ng l 7. Kim t ộ ấ pharaoh Ai C p Khufu. Kim t ậ còn t n t ồ ạ ế I. V ƯỜ V n treo Babylon, m t ki ờ ổ ạ ng Hà th i c đ i ườ ệ và là m t công trình ki n trúc tráng l c xây ộ ượ d ng năm 3000 tr c CN bên b nam sông Euphrates và cách th đô Baghdad, Iraq, ướ ự ủ c m nh danh là "C a Th n" r t linh 90km v phía Nam. T xa x a, Babylon đã đ ượ ử ệ ừ ề thiêng. Tr c khi cu c chi n tranh Iraq n ra, m i năm có hàng ch c v n tín đ , khách ộ ổ ụ ạ ồ ỗ ướ i đ v đây cúng l du l ch trên kh p th gi ng ngo n kỳ quan ế ớ ổ ề ắ ưở ị i. b c nh t th gi tráng l ế ớ ấ Nhân lo i có l i n i câu h i, còn ph i m t nhi u công s c gi ỏ ả ổ ả ẽ ạ t m t vùng đ t ph n l n là sa m c, ch có d u m và ru i vàng v i nh ng ữ i sao ạ ớ ỉ ở ộ ng ắ ồ và b n ch c t n i nông dân l ườ i cùng th i gian su t 5.000 năm qua? Babylon t ng là th đô c a V ng qu c Babylon t ờ ạ l a" đi c đ i và là trung tâm th ổ ạ ng thành hùng vĩ, cung đi n nguy nga qua. T ng th khu v ườ ể ổ ng sá, c u c ng... ph n ánh trình đ th m m , óc sáng t o, đ c bi tráng l ệ ỹ t k , đ ầ ệ ườ ộ ẩ ỹ i nông dân L thu t tính toán xây d ng r t cao c a nh ng ng ườ ậ Chính vì v y, v ế ớ i ộ ậ ậ hào không ch c a nhân dân Iraq mà còn c a c nhân lo i. Và hi n nay, và là ni m t ệ ề ủ ả i đ u h t s c lo l ng và không ch các nhà kh o c h c mà nhân lo i ti n b trên th gi ộ ắ ỉ Iraq, m t trong 7 b t bình tr ộ ườ ướ ấ ườ kỳ quan th gi n ậ ế ớ treo n i ti ng này hi n đang d n tr thành đ ng hoang tàn vì s tàn phá c a nh ng lính ữ ố M t ị c mi n nêu ra vì liên quan đ n chính tr , ượ mong các b n thông c m ạ II. H I ĐĂNG ALEXANDRIA : ạ
Ả ả
ự ề ả
ư ệ ủ ậ ố ơ c m nh danh là hòn ng c l p lánh c a Đ a Trung H i, thành ph l n th ủ ổ ế ố ớ ộ ọ ấ ượ ệ ả ị
H i đăng Alexandria do tri u đ i Ptolemy xây d ng trên đ o Pharos ngoài kh i ơ thành ph Alexandria th đô Ai C p m t th i, n i có th vi n Alexandria n i ti ng. ờ ứ Alexandria đ hai và là c ng chính c a Ai C p hi n nay. Alexandria do ki n trúc s Dinocrates (332 – ả
ủ ư ệ ế ậ
Trang 1
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
ộ ạ ệ ự ủ ở ề ứ ủ ề ậ ớ ề ơ ạ ư ệ ả ư ậ ị ề ả ấ ẹ ằ ở ả ử ẫ ố ả ế ổ ế ố
là kỳ quan duy nh t trong b y kỳ quan c đ i đ ấ ả
ủ i v trí c a m t ngôi làng c Rhakotis theo ý nguy n c a 331 TCN) xây d ng t ổ ị hoá tên ông. Không bao lâu sau, Alexandria tr thành trung Alexander đ i đ đ b t t ạ ế ể ấ ử ồ và tri th c c a Ai C p. Đ n nay nhi u di tích v n còn t n tâm văn hoá, chính tr , kinh t ẫ ị ế ế ng đài, đ n mi u. N i đây t i, Alexandria là th đô c a tri u đ i Ptolemy v i vô s t ế ố ượ ủ ủ ạ m c lên h i đăng Alexandria và th vi n Alexandria. Các nhân v t l ch s c a Ai C p, ậ ử ủ ọ La Mã nh Cleopatra, Julias Caesaz, Mark Antony và Octavian đ u có dính líu ít nhi u ề tây b c sông Nile tr i dài trên d i đ t h p gi a đ n thành ph này. Alexandria n m ữ ắ ế l n và m t đ ng xe l a đ n đ n Cairo. Đ a Trung H i và h Mariut. Nó có hai xa l ộ ườ ộ ớ ồ ị Thành ph là n i ngh mát mùa hè n i ti ng nh t Trung Đông. ơ ấ ỉ H i đăng Alexandria có l ả ẽ ng d n cho tàu bè đi l ướ ụ ụ ộ ố ụ ẫ ằ ư ả ớ ươ ế
ố ớ i, và là t m g ấ ẩ ề ự ử ụ ươ ử ấ ọ d ng vào m c đích ph c v cu c s ng h ng ngày. Nó h ụ toàn t ạ ả nh t th gi ấ báo) v n còn là đi u bí n đ i v i nhi u nhà khoa h c. Theo s sách, t m g ề th y t ổ ạ ượ ử c s i an ạ i c ng l n. Đ i v i các ki n trúc s thì h i đăng còn là công trình xây d ng cao ế ng ph n chi u ánh sáng vào ban ngày (ban đêm s d ng đèn ế ớ ả ng nhìn ố ớ ẫ xa 50 km. ấ ừ
ạ ế ấ
ậ ự ủ ố ị ướ i Ai C p. Chính Ptolemy đã đôn đ c vi c xây d ng thành ph Alexandria, th ệ ỏ ố ả ả ả ể ủ ứ ượ ố ớ ấ ề ố ộ ầ ồ ẫ ự ả ọ ả ạ ớ ề ư
ế ụ ợ ượ ị ầ ứ ỗ ợ ả ấ ố ượ ả ượ ẫ ồ ả ế ỷ ả t trong vi c h ệ ướ ườ ậ ố ự ủ ề ể ắ ứ ự ố ế ớ ư ả ị ộ ể ắ ả ạ ọ t h i l n cho công trình. Năm 1449, th ẹ ệ ạ ớ ể ổ ươ ạ ậ ộ ằ ự nó.
Không lâu sau Alexander đ i đ m t, v t ng Ptolemy Soter c a ông lên n m ắ ủ quy n t ố ề ạ đô m i. Ngoài kh i thành ph là đ o nh Pharos. Đ o n i v i đ t li n b ng con đê ơ ớ ằ i t p n p bi n Heptasđaion đ ậ c xem là c ng th hai c a thành ph . Tàu bu m đi l ạ ấ ắ ng d n đ không m c quanh và trong khu v c c ng nên c n có m t ng n h i đăng h ướ ể ọ ả i d i b bi n thoai tho i không d c. Ptolemy v ch k ho ch xây d ng ng n h i c n t ố ự ế ạ ả ạ ạ ả ờ ể i tri u đ i c a Ptolemy đăng vào năm 230 TCN nh ng khi ông m t nó m i hoàn t t d ấ ạ ủ ấ ướ ư ưở i cùng th i v i Euclid, là ki n trúc s tr Philadelphus, con trai ông. Sostratus, ng ng ườ ờ ớ t h i đăng và các công trình ph tr do th viên công trình nh ng b n tính toán chi ti ư ế ả ả ư c dâng hai v th n c u r i : đó chính là Ptolemy Soter và Alexandria làm. H i đăng đ ả ể c g i là đèn bi n Berenice, v ông. Trong hàng th k , h i đăng Alexandria, còn đ ọ c in Pharos phát huy hi u qu r t t ng d n tàu bè. Hình nh c a nó đ ủ ệ i Ar p chinh ph c Ai C p h h t s c khâm ph c trên c các đ ng ti n La Mã. Khi ng ụ ọ ế ứ ụ ậ ề i c m quy n m i d i th đô đ n Alexandria và s giàu có c a thành ph này. Nh ng gi ế ớ ờ ớ ầ ủ ượ c ng trên ng n h i đăng đ Cairo đ c t đ t s n i k t v i Đ a Trung H i. T m g ả ọ ươ ấ ộ ậ tháo ra m t cách b t c n nên không th l p đúng vào ch cũ. Năm 956 SCN, m t tr n ỗ ấ ẩ t h i nh cho ng n h i đăng. Hai tr n đ ng đ t m nh sau đó (1303 và đ ng đ t gây thi ấ ấ ộ ậ ệ ạ ộ ổ ế ng buôn Ar p n i ti ng 1323) ti p t c gây thi ậ ươ ế ụ ng cu i cùng Ibu Battuta nói là ông ta không th đi vào công trình đã đ nát này. Ch ố ươ ng Ai C p Mamelouk quy t c a h i đăng Alexandria khép l ế ủ ả đ nh c ng c h th ng phòng th c a Alexandria b ng cách xây m t công s kiên c ố ố ệ ố ủ ị ngay trên v trí c a ng n h i đăng b ng cách s d ng chính các v t li u l y t ủ
ử ụ ả ọ
ậ ệ ấ ừ c a th ấ ề ả ả ủ
Mô t ả
ả ạ ẩ ươ ấ c khi nó l ướ ề ố ọ i vào năm 1480 khi phó v ủ ủ ằ ị ng buôn Ar p ậ chính xác, chi li nh t v h i đăng Alexandria là mô t ươ ệ t s tráng l Abou–Haggay Al–Andaloussi. Ghé thăm h i đăng năm 1166, ông nêu chi ti ế ự ng trên ng n h i đăng c a l p đá c m th ch bao quanh ng n tháp. Theo ông thì t m g ả ọ ọ ủ ớ t vào c ng. Ngoài có công d ng đ t cháy các chi n thuy n c a k thù tr ả ế ữ ph n b , h i đăng có ba t ng : kh i vuông th p nh t cao 55,9 m có lõi tròn, kh i gi a ầ ủ ẻ ấ ụ ệ ả ấ ầ ố ố
Trang 2
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
ọ ộ ủ c t m c s 0 là m c n
ắ ắ ầ ượ ố ươ ầ ắ ừ ộ ả ớ ả ố ầ ạ ể ư ề c bi n, t ươ ể ầ ư ầ ụ ị ở ả ể ả c mô t ầ ầ ượ ư ị ầ ầ ng cho v ng qu c Poseidon, v ố ố ứ ươ ươ ể ượ ủ ng qu c th ba c a ụ ứ
Ở
ể
ng đ t t
OLYMPIA : ộ i thành ph c Olympia, n m ố ổ ị ứ ượ
ư t k và đ ắ ầ ừ ự ướ ờ ng đ n gi n nên c n có các s a đ i l n. Gi năm đó. B c t c xây d ng vào năm 450 TCN. Vào th i đi m n ườ ể ầ ả ơ trong đ n. Điêu kh c gia Athens đ ạ ử ổ ớ ượ ầ ng kh ng l ổ ề ắ ồ ề ề ố kh p n i trên th gi ng đ ế ớ ướ ượ ơ ng đ n t ế ừ ắ ồ ế ế ỷ ị ổ ụ ự ị ấ ử ế ố i b l a làm h h i. Nh ng tr ề ạ ị ử ị ộ ư ạ ư t đ t và ng p l ượ ấ c đó, b c t ướ i Hy L p giàu có chuy n đ n Constantinople và t ượ ế ạ t h i n ng vào năm 462 SCN. Hôm nay b c t ể ệ ạ ặ ạ ngôi đ n cũ, tr đá và v n cát cùng n n và nh ng chi c c t b gãy c a ngôi đ n. ả cao 27,45 m và kh i trên cùng cao 7,3 m có hình tròn. Chi u cao t ng c ng c a ng n h i ổ ố ố ng ngôi nhà cao b n ng đ đăng là 117 m tính t ự ướ ươ ố ố ng th n Poseidon (th n bi n c , có b râu tr ng, m i t ng. Trên nóc h i đăng là t ộ ả ể ầ ủ tóc tr ng m t xanh v i d i băng cu n quanh đ u nh th n Zeus). Poseidon là con c a th n Cronus và th n Rhea. Cronus đã nu t Poseidon vào b ng nh ng l i nh ra đ ông ầ l n lên v i các anh ch khác. Khi Cronus b i tr n Poseidon tr thành vua bi n c và vua ạ ậ ớ ớ các hòn đ o. Có lúc Poseidon đ nh v th n tr n tru ng tay c m đinh ba mà ồ ả ả th n bão Cyclopes đã cho ông. Cây đinh ba bi u t vũ tr (t c bi n c ). ể ả NG TH N ZEUS III. T Ầ ƯỢ Đây là b c t ch c ổ ượ ổ ứ c t ng c a v th n mà các cu c thi tài th thao Olympic c đ ủ ị ầ ứ ượ b bi n phía tây Hy L p ạ đ tôn vinh ông. T ằ ở ờ ể ể ặ ạ ượ năm 776 TCN thì hi n nay, cách th đô Athens 150 km. Theo l ch Hy L p c b t đ u t ạ ổ ắ ầ ừ ủ ệ ng Zeus kỳ vĩ do ki n trúc s Libon các cu c thi đ u cũng b t đ u t ấ ộ ế c Hy L p đang hùng thi ượ ế ế ả m nh, ngôi đ n ki u Doric quá t m th i ể ề ạ ệ c giao nhi m pháp là đ t m t b c t ộ ứ ượ ặ i hành v "thiêng lieng"^ này. Nhi u năm sau đó, ngôi đ n thu hút s du khách và ng ườ ụ c tu s a h ử i. B c sang th k II TCN, b c t ứ ượ ươ ế ỷ ng v Rome chút ít r i đ n th k I SCN, hoàn đ La Mã Caligula tìm cách đ a b c t ề ư ứ ượ ế nh ng giàn giáo do các nhân công c a Caligula xây d ng b đ s p. Sau khi các cu c thi ộ ủ ư đ u Olympic b c m năm 391 SCN, hoàng đ Theodosius cũng ra l nh đóng c a đ n ề ế ấ ế Zeus. Sau đó thành ph Olympia b đ ng đ t, tr ấ c nh ng k V SCN, đ n l ữ ỷ i đây cho đ n ng ế ườ khi nó b l a làm thi i gì ị ử ề ở ệ t t n công. Đ n th ậ ụ ấ ng đã d ứ ượ ượ ng đ ng v ng t ữ ạ ứ ng không còn l ứ ượ ủ ế ộ ị ừ ụ ữ ề ề
ắ ắ ầ
ể ệ ự
ỗ ắ ằ ữ ư ệ ạ Olympia v n t n t ủ ộ ỹ ậ ặ ẫ ồ ạ i. Nó b ng kích c và theo đúng h ỡ ướ ặ ằ ẽ t, ngôi đ n l ướ ấ ề ắ ườ ớ ớ ư ứ ượ ứ ế ở trong t ợ ơ ứ i cho r ng b c t ằ ồ ồ ủ ạ ng có b r ng 6,5 m cao 1 m. T ượ ơ ớ ươ ố ầ ầ ế ế ỗ ỉ t c th ông. Ph n chân c a chi c ngai đ
Điêu kh c gia Pheidias b t đ u xây d ng b c t ng vào năm 440 TCN. Vài năm ự ứ ượ ứ t dùng cho vi c xây d ng các b c c đó, ông đã phát tri n m t k thu t đ c bi tr ệ ậ ặ ướ ể t ng b ng vàng và ngà. K thu t này s d ng các khung g l p ghép nh giàn giáo đ ượ ử ụ ỹ ph nh ng t m kim lo i quý ho c ngà voi lên m t ngoài công trình. Hi n di tích nhà ấ ủ x ớ ng v i ng c a Pheidias ưở ở ủ ng này, Pheidias cho đ o, kh c nh ng ph n khác nhau c a ngôi đ n Zeus cũ. T i x ề ắ ạ ưở ầ ữ ề ạ ng hoàn t ng tr t i c khi mang đ n đ n l p ghép. Nh ng khi b c t ứ ượ ế ượ ng không cân x ng v i chi u cao quá nh so v i nó. M t s ng ỏ ề ứ ộ ố ư th ng i, n u ông đ ng lên ngôi đ n s b bung mái. Nh ng d n. Th n Zeus ề ẽ ị ư ế ầ ề i khen ng i ý đ c a Pheidias. Chính nguy c ngôi đ n b bung mái khi cũng có ng ị ề ườ ệ ủ "vua các v than"^` đ ng lên đã t o c m h ng cho nhi u nhà th và s gia. B c a ị ử ứ ả ng v i ngôi nhà b n t ng. ng cao 13 m t t ề ộ ượ ươ ng cao đ n n i các du khách ch có th mô t B c t v chi c ngai vàng th n Zeus ứ ượ c trang trí ng i ch không th y rõ chi ti ớ ồ
ề ng đ ả ề ủ ế ơ ể ể ầ ượ ế ấ
Trang 3
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
ầ ế ữ ư ượ ị ầ ặ ề ủ ử ầ ắ ủ ả ề ủ Ầ m t quy n tr ượ ầ i sinh thành ra mình. Khi Kronos gi ườ ợ ẽ ị ứ ứ ữ ứ ạ ư ằ ụ ừ ầ ồ ở ậ ấ ệ ề ự ượ ạ ứ ố ụ ủ ớ ạ ườ ứ ụ ư ố ị ướ
ộ ả ướ ng nhân s và nh ng v th n chi c th ng có cánh. Th n Apollo, Artemis và b ng các t ắ ằ con gái c a th n Niobe đ u có m t. Theo ghi chép c a s gia Hy L p Pausanias thì trên ạ ầ ủ ng chi n th ng làm đ u c a th n Zeus là chùm tia Olive. Tay ph i ông gi bi u t ế ầ ữ ể ượ đ nh. b ng vàng và ngà voi. Tay trái ông gi ng có con ó đ u ậ ở ỉ ằ ữ ộ Là con c a th n Kronos và th n Rheia, Zeus theo VÀI DÒNG V TH N ZEUS ầ Ề t đ chính ng ng cha : l t cha (th n Uranus), g ươ ầ ế ậ ổ ng i cha có đi m báo là ông cũng s b con trai b c h i. Do s hãi và tham lam, Kronos ườ ề nu t nh ng đ a con đ u ngay lúc chúng ra đ i nh ng khi Rheia sinh h đ a con th sáu ờ ố i Zeus bà đánh l a ch ng b ng cách đ a cho ông c c đá. Kronos nu t c c đá và l ờ ư c nuôi n ng bí m t cho đ n ngày đ l n đ ph c nguy n tr thành hi n th c. Zeus đ ể ụ ế i cha già nua đã ói kích Kronos lúc đi săn. Ông đá Kronos vào b ng m nh đ n n i ng ỗ ế c. Đó là các th n Demeter, ra hòn đá và năm đ a con (c trai và gái) ch a tiêu hoá đ ầ ượ ả Hades, Hestia, Hera và Poseidon. Sau đó Zeus tuyên b là lãnh t ố c a các v th n th ng ị ầ tr các đ nh núi và nh ng đám mây. Ông c ị ữ ề
Th n Zeus có nhi u m c tiêu ph i hoàn thành tr ụ i Hy L p bao vây thành Troy đ
ạ ườ ế ị ầ ượ ự ỗ ợ ủ ắ ướ ộ ạ ầ ầ ầ ở ỉ ệ ứ ế ộ ế ặ ớ ng ươ ẽ thành Troy, Zeus ra l nh cho t ọ ị ầ ạ ể ẹ ế ạ ộ ỉ ủ ế ộ ề i chi n tr ế ế ạ ườ ứ ươ ủ ả ng khi b o v th n Aineias. Askalaphos, con trai c a Ares cũng b gi ị ế ấ ế ộ ừ ườ ể ả ằ ậ ạ ụ ủ i Hera xinh đ p, ch mình. ẹ ỉ ế c khi cu c chi n thành Troy k t ầ c s h tr c a các v th n Hera, Athene, thúc. Ng ố c sau gì h cũng th ng. Trong lúc đó, th n Zeus đ i Poseidon, Ares và Aphrodite nên tr ọ ị m t v i cu c n i lo n trên đ nh Olympus. Sau khi th n Aphrodite và th n Ares b ổ th t c các v th n đ ng ngoài cu c chi n. Riêng ấ ả ông s đích thân đ n ng n Ida đ ch huy cu c d p lo n và t o uy th cho Hector yêu d u, ch nhân Ida. Có nhi u con các v th n tham gia cu c chi n thành Troy. Con trai ị ầ ấ ị Sarpedon c a Zeus ch t t ng trên tay đ a con trai khác là Aias. Aphrodite b ủ ả t và c th ệ ầ Achilleus con trai n th n Tethys cũng ph i hy sinh. Có lúc cu c chi n th t th cho ế ả ữ ầ ng i Hy L p đ n n i Hera bu c ph i ra tay b ng cách đánh l a Zeus đ bí m t tung ộ ỗ ế Poseidon vào cu c chi n giúp ng ườ ế ộ ạ
ư ứ ệ
ủ ằ ủ ệ ắ ử ạ ư ượ ệ ng cho Poseidon, còn Apollo đ ạ ự ứ ề ệ ữ ề ả ớ ọ ư ộ ị ầ ậ ệ ọ ọ ế ế
ố ỡ ủ ạ ủ ư ư ẹ ự ầ ng. c c h ượ ố ươ ả ấ ớ
EPHESUS :
ậ Ề
i Achaian (Hy L p). Nh ng ti ng thét c a Poseidon làm Zeus th c d y khi đang ng , ông phát hi n ra ế ậ Hera đánh l a mình b ng nhan s c và m t đêm hoan l c, phát hi n ra s c ng đ u ầ ừ ộ ượ i c a Poseidon. Ông c Hera đ n Olympus đ a Iris và Apollo v . Iris đ không vâng l c ế ờ ủ c giao trách nhi m đ y lùi giao nhi m v qui c h ố ươ ẩ ụ i Achaian v tàu c a h nh m t cách tr ng ph t. Tho mãn v i nh ng gì đ t ng ạ ừ ủ ườ Olympus. Ông cho phép h ch n m t đ ộ c Zeus ra l nh cho các v th n t p trung ở ượ ng n u thích. Sau đó Odysseus, vua trong hai bên giao chi n và tham gia chi n tr ườ ế ớ ng qu c Ithaca đã dùng m u m o đánh chiêm thành Troy (ng a g thành Troy) v i v ự ỗ ươ s giúp đ c a các v th n nh ng s kiêu ng o c a Odysseus đã làm cho th n Poseidon ị ầ ự t c gi n và ph i m t m i năm ông m i qui đ ườ ứ IV. Đ N ARTEMIS Ở ỉ ơ ế ầ
i theo đánh giá c a các tri ự ủ ạ ề ộ t gia c đ i. Đ n đ ề ượ ổ ạ ế ằ ạ ủ ổ ố
Artemis không ch đ n thu n là m t ngôi đ n mà còn là công trình ki n trúc đ p ẹ ữ nh t th gi c xây d ng đ tôn vinh n ể ấ ế ớ i thành ph c Ephesus th n săn b n và thiên niên hoang dã c a Hy L p, v trí n m t ố ổ ị ắ ầ ng đ i Selcuk cách thành ph Izmir (Th Nhĩ Kỳ) 50 km v phía nam. g n th tr n đ ề ị ấ ầ c xây d ng sau đó 150 Dù n n ngôi đ n có t
th k th VII TCN, Artemis ch m i đ ạ ừ ế ỷ ứ ỉ ớ ượ ươ ề ự ề
Trang 4
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
i s b o tr ặ ướ ự ả ợ ủ ạ c a vua Croesus và do ki n trúc s Hy L p ư ế
năm. Công trình đ t d Chersiphon thi ế ẩ ả ằ ủ ề ượ Đ n làm b ng đá c m th ch, trang trí b ng nhi u t ạ
t k . ế ế ằ ắ ẩ ợ ừ ồ ề ừ ươ ị ỏ ặ c chôn vùi, t ấ ả ậ ừ ượ ề ặ ố ế ng đ ng, s n ph m c a các ơ ng buôn, du khách, ngh sĩ và ệ . Các khai l ồ ế ễ ầ ng th n các t ộ ư Ấ ệ
ớ ụ i đàn ông Herostratus đ t đ n v i m c đích b t t ố ề thiên tài điêu kh c Pheidias, Polycleitus, Kresilas và Pheadmon. Đ n v a là ch v a là c h i c a các th s tôn giáo. Trong nhi u năm nó là n i t ơ ụ ộ ủ ề ở các v vua đ n đ bày t lòng tôn kính đ i v i n th n và dâng t ng đ t ế ố ớ ữ ầ ể qu t kh o c m i đây cho th y nhi u t ng v t đ ậ ượ ổ ớ Artemis làm b ng vàng và ngà voi đ n các vòng, nh n, lac…('' có g c gác xa nh n Đ ẫ ằ và vùng Persca (Iran hi n nay). ộ
Đêm 21–07–356 TCN, m t ng
ợ ạ ề ờ ậ ề ự ờ ả ể ứ ệ ụ ụ ồ
ể ị ỏ ơ ữ ầ ủ ọ ư ỷ ầ ề ế ề ẽ ố ọ ế ỷ ứ ườ i b ng ư ể ạ ữ ị ỏ ố ậ ớ ẫ ấ ử ườ , cũng vào đêm đó Alexander đ i hoá tên mình cùng ngôi đ n. Có m t s trùng h p kỳ l ạ ộ ự t r ng "do quá b n chăm sóc s ra đ i c a đ ra đ i. V sau s gia Plutarch vi ờ ủ ế ằ ử ế Alexander nên n th n Artemis không r nh tay b o v ngôi đ n th minh"`. Hai th p ậ ữ ầ ề ả ự c ph c h i. Khi Alexander chinh ph c Ti u Á, ông góp s c xây d ng niên sau, đ n đ ượ ề l i ngôi đ n. ề ạ ạ Vào th k th I, sau thiên chúa giáng sinh, thánh Paul ghé thăm Ephesus đ truy n đ o ế ỷ ứ i dân vùng này không có ý đ nh b r i n th n c a h . Đ n năm thiên chúa nh ng ng ư i Goth phá hu l n n a. Dù các c dân Ephesus th s khôi 262 SCN, đ n l ữ ườ ề ạ ị i ngôi đ n nh ng đ n th k th IV, do đa s h đã chuy n sang đ o thiên chúa ph c l ế ề ụ ạ ế nên đ n không còn ý nghĩa tôn giáo n a. Sau đó thành ph Ephesus b b hoang cho đ n ề th k XIX nó m i đ n n ngôi đ n và con c khai qu t. Công trình đào b i đã làm l ế ỷ đ ườ ớ ượ ề ướ ứ ế
ộ ề ộ ố ộ ể ụ ụ ư ữ ề ề ề ậ
ố ầ ế ậ ề ẫ ấ ẹ ứ ề ớ ề t c đ u đ ấ ả ề ượ ệ ứ ượ ệ ổ ế ậ ể ả ố ử ắ ề ượ ờ ộ ạ ứ ữ ằ i v b c t ứ ư ạ ề ứ ượ đó cho đ n lúc đ n b đ t. ề ế ứ ứ ở ườ Ầ ầ ề ng d n đ n đ n. B c th hai là ph c h i m t s c t đ ph c v du khách. ụ ồ N n đ n Artemis có hình ch nh t gi ng nh đa s ngôi đ n nào vào th i kỳ đó. ờ ố ườ Tuy nhiên khác v i các công trình cùng tu i, Artemis có t m nhìn bao quát các khu v n ổ r ng. Các b c th m quanh đ n d n đ n nh ng cây c t đá cao 20 m. có 127 cây c t đá, ộ ộ ữ ộ c trang trí r t đ p. Sàn đ n r ng 80 m x 130 m. trong đ n ch a nhi u và t ề ề ộ ỗ ạ i l c ng đ ng c Amazon do các ngh sĩ l công trình ngh thu t k c b n b c t ồ ả nh t vào th i đó kh c. Theo s sách thì khi thánh Paul đ n thăm đ n, nó còn có c ấ ề ẽ nh ng cây c t m vàng và nhi u t ng b ng b c. Ngoài ra còn nhi u b c tranh v ề ữ ạ ề ng Artemis đ t gi a ngôi đ n tuy t m . Dù không có ch ng c l u l ặ ỹ ệ nh ng ng i ta tin r ng nó đ ng ằ ư ị ố VÀI NÉT V N TH N ARTEMIS Ề Ữ ề ạ ả ắ ậ ạ ầ ả ớ Artemis và Apollo là hai con c a th n Zeus và i đ o Delos và g n li n s ph n v i m t lo i cung tên : i không b mê ề ố ộ ủ ộ ườ ạ ị ườ ầ
i kia là Hestia và Athene). ả ữ ầ ắ ớ
ưỡ ệ ế ạ ể ả ầ ờ ấ ướ c ng ố ể ả ạ ợ ấ ặ ệ ượ ậ ướ ể ừ ủ ế ủ ệ ệ i. N th n nh y múa kh p vùng thôn dã trong đôi xăng ự ạ i chi c xe ng a b c ỏ ầ i ánh trăng. Gi ng nh các th n ư ố i th săn thi n x Shamandos ệ ườ i Menelao trong tr n đánh thành Troy. Khác v i Apollo, Artemis ớ t chóc theo l nh c a Zeus. Trong ạ ng ca THE ILIAD, Leto, m c a Artemis b m t ph n Niobe lăng nh c. Niobe th n Leto. C hai đ u sinh ra t Apollo cung cong còn Artemis cung b c. Artemis là m t trong ba ng ho c b i th n Aphrodite (hai ng ặ ở Artemis là b n v i loài ng ườ ạ đan b c đ b o v các loài thú hoang, nh t là thú nh . Nàng c băng qua b u tr i và b n tên xu ng m t đ t d ắ Olympia khác, Artemis không th b o v đ tr c mũi giáo c a ng ườ không thi n chi n nh ng bà có th tr ng ph t và gi ế ư tr ị ộ ụ ữ ẹ ủ ườ ụ
Trang 5
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
ườ ể ừ ỉ ứ ứ ủ ứ ườ ế ả ệ ơ ề ế ị ư ủ ổ t sáu đ a con trai c a bà ta, còn Artemis gi ể ầ ố ằ ữ ả ớ ng b nh p chung v i n th n La Mã Diana. ạ khoe khoang r ng bà có m i hai đ a con trong khi đó Leto ch có hai. Đ tr ng ph t ằ t sáu đ a con gái. Trong Leto, Apollo gi ế ng ca THE ODYSSEY, Odysseus k câu chuy n v hòn đ o kỳ thú Syria, n i không tr có ch cho cái đói và tu i già. Khi th n s ph n quy t đ nh các c dân cao quí c a hòn ậ ỗ đ o ph i ch t, Artemis và Apollo ra tay b ng nh ng mũi tên không gây đau đ n. Artemis ả th ườ ế ị ậ ớ ữ ầ
i Halicarnassus, chúa t
x Caria
ạ
ể ứ
ộ
V. Lăng m vua Maussollos t vùng v nh Percic
ị
Halicarnassus là th đô c a m t v
ủ
ố ả ủ ờ ị ỏ ằ ủ ố ế ị ả ế ồ ộ ủ ườ ộ ậ ớ ớ ừ ộ ở ồ ế ộ ổ ế ạ
Ờ
Ồ Ầ
i đ n n i cái tên Mausolus sau này đ ng nghĩa v i t ộ ả Ổ
ọ ặ ự ạ ả
ủ ư ạ ớ ố không m y xa l ấ ộ ự ư ồ ư ng qu c nh n m bên b Đ a Trung H i. Năm ộ ươ 353 tr c CN, vua Mausolus qua đ i. N hoàng Artemisia cũng là em gái c a ông (theo ướ ờ ữ t c l i cai tr v ng qu c ph i k t hôn v i em gái mình) quy t đ nh Caira thì ng ụ ệ ở ị ươ ớ i ch ng c a mình. Ngôi m tr thành m t công trình xây m t khu m th t l n cho ng ộ ườ "ngôi ki n trúc n i ti ng th gi ỗ ế ớ ế ổ ế m ". Ngôi m cao b ng m t tòa nhà 14 t ng. Vua Mausolus không n i ti ng nh ng ư ầ ằ ộ t đ n ông. chính ngôi m đã khi n cho c nhân lo i bi ộ ế ế ế NG KH NG L TH N M T TR I HELIOS VI. B C T Ặ Ứ ƯỢ Pho t ng n th n T Do m c áo choàng, tay đ a ng n đu c lên cao t ư ượ c Mĩ có l ẽ ộ ữ ầ ổ khác cùng kích c (kho ng 110 feet = 33m, cao t ả ầ ệ ơ ấ ể ộ ả ợ ng đ ươ i cách đây h n 2000 năm, cũng ở ủ ự ổ ạ ị ượ ộ đ o Rhode. Đ t n ấ ướ ờ ồ ở ả ả ế ợ ạ ấ c CN, các thành bang này k t h p l ị ể ư ộ ố ố ậ
i c ng New ữ ầ v i chúng ta. York, m t hình nh bi u tr ng c a n ướ ể ả ọ ng n th n T Do này còn có m t tên g i Nh ng, đi u mà ít ai bi t chính là b c t ứ ượ ế ề ng kh ng l ), nh là âm vang g i nh đ n ớ ế khác - "Modern Colossus" (Colossus = t ượ ươ ng kh ng l m t b c t ng ỡ ộ ứ ượ ồ ổ ngõ vào m t tòa nhà hi n đ i v i 10 t ng), đã t n t ồ ạ ạ ớ ộ c a m t c ng bi n s m u t th i c đ i và cũng là m t bi u t do : ng c a t ể ượ ờ ổ ạ ầ ủ "Colossus of Rhode" - T c Hy L p c đ i b chia ng kh ng l ạ ổ có 3 thành bang : Ialysos, c t b i nhi u thành bang nh . Trên đ o Rhode b y gi ỏ ề ắ ở i thành m t lãnh Kamiros và Lindos. Năm 408 tr ướ th th ng nh t v i th ph t i Rhodes. Thành ph phát tri n h ng th nh và có m i quan ủ ủ ạ ấ ớ ổ ố ng m i và kinh t h ch t ch v th ạ ẽ ề ươ ệ ặ Năm 305 tr c CN, nh ng ng ườ ữ ướ
ỡ ệ ướ ậ ố i phe Antigonid m vòng vây, rút lui, đ l ườ ướ ở ổ ứ ỷ ệ ủ ọ ừ ằ ế i dân đ o Rhodes đã bán vũ khí đó, dùng ti n d ng nên b c t ứ ượ ề ự ng kh ng l ổ ứ ượ ớ ượ ướ ể ượ ủ ướ ừ ớ ộ ố ồ ư ậ ướ đó. Có ba trong s các t c liên minh Ptolemy * (Ai C p) . v i n ế ớ ướ ố i thu c phe Antigonids c a Macedonia, cũng là đ i ủ ộ ậ th c a Ptolemie bao vây Rhodes, tìm m i cách phá v liên minh Rhodes - Ai C p. ủ ủ ọ c vào năm Nh ng h đã không th xâm nh p vào thành ph . Hi p c hòa bình đ t đ ọ ể ư ạ ượ ế t c CN, nh ng ng 304 tr i nhi u trang thi ữ ề ể ạ ch c k ni m ăn m ng chi n th ng và th ng nh t, b quân s d i dào c a h . Nh m t ấ ự ồ ị ố ắ ị ng hình v ng kh ng l ả ườ ồ ổ đ ng kiêu hãnh uy nghi ngay c a ngõ vào th n m t tr i - Helios. B c t ồ ứ ặ ờ ầ ử i bên d ế i. M i sáng s m, m t tr i chi u c ng, s i chân dang r ng và tàu bè có th đi l ặ ờ ỗ ạ ể ộ ả ả do và th ng nh t. * : vào làm pho t ng đ ng ánh lên r ng r m t bi u t ng c a t ồ ỡ ộ ấ ố ủ ự ạ ng lĩnh c a ông đã không ki m soát đ ng sau khi Alexander Đ i Đ ch t, các t ượ ươ c v ế ế ể ạ ưỡ ng c (g m Ti u Á, vùng L qu c quá r ng l n mà đ qu c Macedonia v a chi m đ ể ượ ế ố ế ng sĩ tranh nhau quy n hành, đ qu c Hà, Ai C p, Ba T , Afganistan và Turkestan). T ố ế ề ng sĩ c a Alexander đã thành công tan rã và Macedonia suy t ướ ừ ủ ố
Trang 6
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
ở ồ ươ ổ ng đúc b ng đ ng, đ t ồ ằ ầ ượ ộ ậ ượ ướ ề ả ử ộ ậ ồ ị ầ ố ổ ng kh ng l ổ ế ỷ ổ ố ượ ế ầ ỡ ể ằ ế ạ ở ầ ừ ế lúc xây d ng cho đ n khi b phá h y nó ch t n t i có 56 năm, nh ng đ ứ ượ ng ng qu c này là Ptolemy (Ai C p), Seleucus và Antigons. B c t ậ ố ệ Lindos th c hi n. này do nhà điêu kh c n i ti ng Charles ự ổ ế ắ ng cao 33m. Riêng ngón ng làm b ng đá c m th ch. T ạ ượ ế ượ ạ ượ ng .Công trình t c t ng kh ng l ồ ổ ể ng ứ ượ c CN. Trong nhi u năm b c t c Hy l p c . Cho đ n ế ạ ổ ả ủ ướ t h i n ng và c CN, c thành ph b thi ả ệ ạ ặ ố ị ướ ng. 10 đ u g i, ph n y u nh t c a pho t ượ ấ ủ ế ầ ở ầ v n n m trong đ ng đ nát. Năm 654 sau CN, Arab ằ i Do thái i c a pho t ng và bán cho m t ng ạ ủ ườ ộ ứ I ta k r ng c n đ n 900 con l c đà đ ch nh ng b ph n c a b c ủ ậ ữ ể ộ ng này n a, đ n Syrie. T đó đ n nay không ai còn nhìn th y b c t ữ ứ ượ ấ ồ ế ượ ế c x p ự ỉ ồ ạ ừ ư ị ạ
trong vi c chia v ệ th n m t tr i kh ng l ờ ặ T ằ ẩ i ôm không xu , th t là m t pho t tay cái vài ng ườ Helios kéo dài 12 năm và hoàn thành vào năm 282 tr c đ t trên đ o Rhodes c a ngõ ra vào Ð a Trung H i c a n đ ị ượ ặ khi x y tr n đ ng đ t kinh hoàng năm 266 tr ấ ả b gãy ng th n m t tr i kh ng l pho t ặ ờ ượ th k trôi qua, b c t ồ ẫ ứ ượ đánh chi m đ o, h tháo g ph n còn l ả ọ Syrie. Ng ườ ở t ng kh ng l ổ ượ tính t ế ủ vào 1 trong 7 kỳ quan c đ i c a nhân lo i. ổ ạ ủ VII. KIM T THÁP GIZA Ự
ộ ờ ạ ự ữ ữ
ọ ắ ế ờ ọ ậ ủ t c a Ai c p kéo dài trong su t Th i kỳ th 3, t ừ ế ậ ườ ố ổ ạ ứ c CN. M c đính chính c a các Kim t ộ ự ướ ậ ế ụ ờ ơ ầ ủ ứ ủ ậ ủ c a các pharaoh, do v y xác nh n s t n t ự ấ ử ủ ế c khi đ ị ậ ự ồ ạ ủ ờ ợ ướ ộ ậ ườ i trình đ hoàn thi n trong k thu t ệ ừ i Ai c p c đã đ t t ổ ủ ề i c a "ki p sau". Kim t ượ ỹ ế ự ữ ầ ệ ề ậ ơ ạ ớ ườ ỏ ấ ế ế ố ờ ổ ạ ấ ự ị ủ ự c CN).
Phía b tây sông Nile, s ng s ng nh ng Kim t tháp hùng vĩ. Hình d ng đ c đáo v i ớ ừ ộ ự ế ợ n n móng v ng ch c ti p đ t và chóp nh n ch c tr i là minh h a cho m t s k t h p ữ ờ ọ ấ ề i Ai c p c đ i. Th i hoàng gi a trình đ k thu t cùng s cam k t tâm linh c a ng ộ ỹ ự ữ 2868 đ n kim v xây d ng ki n thi ế ế ủ ự ề tháp là n i h m m chôn c t các 2613 tr ấ ậ pharaoh và các quan ch c cao c p c a tri u đình. N n móng c a n n quân ch Ai c p ề ự d a trên s b t t ự c gia nh p tháp v a đ tôn vinh các pharaoh, v a là n i các v này ch đ i tr ậ ừ ể i m i. Ng ậ ướ p vào th gi ớ ế ớ ệ ng tr đ y trong các Kim t xác đ gìn gi tháp nh ng ti n c th sau khi ch t, và th ữ ữ ơ ể ể ý nguy n mu n đem theo vào ki p sau. Kim nghi sinh ho t cung đình mà các pharaoh t ố ạ i ngày nay trong s 7 kỳ quan t tháp vĩ đ i nh t, cũng là ki n trúc duy nh t còn t n t ồ ạ ạ ự c a th i c đ i, là Kim t tháp Giza, xây d ng trong th i kỳ cai tr c a Cheops, tên Hy ờ ủ l p c a Vua Khufu (2545-2520 tr ạ ủ ể ạ
ướ c xây d ng, Kim t ự ả ộ ượ ự ờ ỡ
ệ ặ tháp này, trên 2 300 000 kh i, có th t o nên m t b c t ố ể ạ ự tháp Giza cũng đ ớ ộ ự ầ ổ ng x ng b i thi ế ế ứ ủ ở ứ ể ố ớ gi y m ng. Các c nh tháp ch y h u nh chính xác t c x p ch ng khít t ồ ạ ỗ ạ ượ ế ạ ư ỏ ừ ả ơ ẫ ủ tháp h c" mi ọ ọ ự ớ ộ ơ ườ ự ơ ị ư ớ ự TD t
T i th i đi m nó đ ộ tháp này cao c 482 phút, tr i r ng m t di n tích ch ng 13 hec-ta và n ng ít nh t 6.5 t t n. Napoleon tính toán r ng l ng đá ấ ừ ằ ượ ỉ ấ xây nên Kim t ng dày 1 phút ộ ứ ườ bao quanh Pháp v i đ cao 10 phút. T m vóc kh ng l c a Kim t ượ c ồ ủ t ệ t k chính xác. M i c nh c a n n tháp dài 776 phút, chênh l ch ươ ề i m c không th nhét xen nhau không quá 7.9 inches; các kh i đá đ b c k gi a chúng dù ch m t t ừ ắ ầ ẽ ữ ỉ ộ ờ ấ ả i nam, đông qua tây, sai l ch ch ng 4 đ không h n. Vào th k 19, khi các nhà kh o t ộ ế ỷ ệ ớ ả ộ tháp, s c h p d n c a chúng đã làm n y sinh c m t c h c phát hi n ra các Kim t ứ ấ ổ ọ ệ t mài làm vi c hòng tìm ra i theo "Kim t tr ng phái ng y khoa h c. Gi ườ ệ ệ ự ụ i Ai C p c đ i xây m t "đ n v Kim t ậ ẩ ị ộ ng và d ng nên các công trình v i s chính xác siêu phàm. Các chu n nh pi, kh i l ự ế thuy t c g i ý. M t s thì đ đ t gi i M t tr i đã đ chu vi TD, kho ng cách t ặ ờ
tháp", m t đ n v chu n đã cho phép ng ẩ ộ ố ổ ạ ố ượ ả ượ ợ ề ạ ừ ả ớ
Trang 7
7 Kì quan th gi
i c đ i ế ớ ổ ạ
ả ộ ị ử i. Các nhà Kim t ự i con ng ọ ự ườ thi ạ ượ ả ở ớ ố ả ậ ự ạ t đ ả ế ượ c chuyên ch t ằ ườ ế ủ t c a tháp đóng vai trò các văn b n đá, ghi chép mã hóa toàn b l c s chi ti i thích tháp h c th m chí còn dài dòng phóng đ i gi ạ ả c ph bi n khá ổ ế i TD b i các ở i c a chúng b ng các UFO S th t ự ậ ỉ ng, có chăng nó ch ả
ả
ố c mang v t ề ừ ằ các Kim t th gi ậ ế ớ c xây d ng. M t gi quy trình các công trình vĩ đ i này đ ự ộ y đã đ r ng rãi trong th k 20 là các t ng đá kh ng l ượ ồ ấ ổ ế ỷ ộ sinh v t ngoài hành tinh, th xu ng v trí hi n t ệ ạ ủ đ ng sau s t o thành c a các Kim t ủ ằ không mang tính ch t hoang đ ấ ắ ầ ự ặ ị tháp không h kém phi th ề ự thuy t trên. ng nh các gi ế ư ườ Chu trình xây d ng b t đ u v i vi c đ o các t ng đá đ ớ ệ ẽ ạ ả ở ỡ ố ằ ổ ỗ ớ ủ ể ủ ạ ậ ộ ộ ệ ố ượ ủ ổ c chuy n v , t ể ượ ặ ằ
ơ ằ ắ ồ ắ ớ ự ớ ượ ả ộ
ị ượ c kéo trên các xe tr ộ ạ ườ ẵ ở ộ ệ ạ ậ ấ ộ ắ ợ ớ ậ ầ ố ồ ặ ữ ỏ ườ ườ ữ ỡ ầ ẵ ớ c d ng xong, và nh ng ng ượ c nhà s h c Hy L p Herodotus d đoán là 100 000 ng ự ượ ạ ẽ ỗ ố ế ng đi u hóa. M t tr i lính c đ i phát hi n đ c ượ ở ầ ứ ệ ệ ộ i, và có v nh có t ẻ ở ạ ổ ạ i vài tr i lính ạ ớ ị ệ ị ờ ớ ộ Kinh thánh v các qu n đ c hà kh c dã man. M t b n kh c trên t ự ộ ả ố ắ đánh m t công nhân đ ế ừ ộ ộ ả ố ằ ắ ư ờ ộ i đó ngã. các m khai ượ ỏ i Aswan. Đa s các nhà s h c cho r ng các t ng đá thác cách đó ch ng 600 d m xa, t ử ọ ả ừ c th trôi theo bè xuôi sông Nile trong mùa lũ, m c dù không có b ng ch ng ứ này đ ặ ồ ấ y. kh o c nào c a các bè g l n đ đ chuyên ch các kh i đá có kích c kh ng l ả i công trình, vi c đ u tiên c a các nhân công lao đ ng là t o ra Đá đ ệ ạ ầ ề ạ c ng p vào bãi, t o nên m t h th ng kênh m t m t b ng móng b ng cách d n n ằ ướ ẫ ộ ế t c kh p n i cân b ng. Vòng đai ngoài đ i khi m c n r ch sau đó đào sâu cho t c thi ượ ự ướ ớ ạ i m c đ thích h p, đôi khi m t vài t ng đá c c l n đ nguyên. l p, r i c t t c gi ứ ợ ữ ộ ậ c làm bên b sông Nile nh m ph c v cho quá trình b c b ng đá đ M t con đ ố ng l ụ ụ ờ ườ ề ằ ộ ằ t tr trên các tr c lăn t v trí cách xa ch nng d . Các kh i đá đ ừ ị ượ ụ ừ ượ ố ỡ ụ ng. T i đây, đ i th n và th đ o đá s bào nh n b m t đá, i công tr n a d m t ẵ ẽ ợ ề ợ ẽ ề ặ ớ ử ặ ị c lăn vào v chu n b cho vi c xây d ng. Khi đã s n sàng, nh ng kh i đá kh ng l đ ự ồ ượ ữ ổ ố ệ ẩ là vòng xe và dây t i kéo ph i 800 năm trí, m t quá trình gây nhi u tranh cãi b i th c t ả ề ờ ự ế ế i Ai c p. M t vài h c gi i Ai C p c đã ch ra cho r ng ng sau đó m i xu t hi n t ậ ổ ườ ằ ả ọ ộ các b c c u thang tam c p dài theo đ cao d n c a công trình v i m t đ nghiêng c ố ớ ầ ủ ấ ộ ộ ẩ ớ ầ ầ c đ y t đ nh; s khác g i ý v m t c u thang xo n dài theo tòa tháp. Đá đ i đ u c u ề ộ ầ ượ ị i khi khô. Đ ng c u thang này thang, r i đ t vào trên n n v a l ng, b yên tĩnh cho t ầ ề ỏ c tháo d d n sau khi đ nh tháp đã đ đ i th n có trách ượ ự ợ ề ỉ ượ ng nhân công đã tham gia xây ng đi xu ng. L nhi m mài nh n b m t đá trên đ ườ ố ề ặ ệ ườ i, d ng nên tòa tháp này đ ạ ử ọ ự ơ thay th sau m i giai đo n 3 tháng, trong su t 20 năm, dù đây có l là m t con tính h i ộ g n đó có s c ch a 4000 b c ị ườ ứ ng ự xung quanh tòa tháp. Nhân công xây d ng ư ườ không ph i là nô l , công vi c không b ép bu c lao d ch, gây ra s nghi ng v i các ệ ả ng truy n thuy t t ườ ề m t h m m m t pharaoh tuyên b r ng ông ta ch a bao gi ủ m nh đ làm ng ể ề ộ ầ ạ ườ
