Bµi 3<br />
An toµn l−¬ng thùc<br />
cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë vïng cao ViÖt Nam<br />
d−íi t¸c ®éng cña yÕu tè x· héi vµ v¨n ho¸<br />
TiÕn sÜ V−¬ng Xu©n T×nh<br />
ViÖn D©n téc häc<br />
An toµn l−¬ng thùc (Food security) lµ vÊn ®Ò nãng báng cña toµn cÇu hiÖn nay, ®Æc biÖt víi<br />
<br />
c¸c d©n téc thiÓu sè - nh÷ng c− d©n mµ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th−êng chÞu nhiÒu thiÖt thßi vµ<br />
sèng ë møc nghÌo khæ. L−¬ng thùc ë ®©y ®−îc hiÓu kh«ng chØ lµ c¸c lo¹i ngò cèc (cung cÊp chÊt<br />
bét), mµ lµ toµn bé nguån thøc ¨n cña con ng−êi.<br />
Thùc ra, vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc ®· ®−îc nªu lªn tõ nh÷ng n¨m cña thËp kû 70. N¨m<br />
1986, Ng©n hµng thÕ giíi (World Bank) ®· cã ®Þnh nghÜa nh− sau: "An toµn l−¬ng thùc lµ c¬ héi<br />
cã ®−îc cña tÊt c¶ mäi ng−êi ë mäi thêi gian ®Ó cã ®ñ l−¬ng thùc cho c¸c ho¹t ®éng vµ ®iÒu kiÖn<br />
søc khoÎ". Cßn theo b¶n "§Ö tr×nh kÕ ho¹ch hµnh ®éng vÒ vÊn ®Ò l−¬ng thùc toµn cÇu" cña Liªn<br />
hîp quèc häp t¹i Rome, th¸ng 11 n¨m 1996, mét lÇn n÷a l¹i kh¼ng ®Þnh: "An toµn l−¬ng thùc chØ<br />
tån t¹i khi tÊt c¶ mäi ng−êi, ë bÊt kú thêi gian nµo ®Òu cã ®−îc nguån l−¬ng thùc, kh«ng nh÷ng<br />
®Çy ®ñ mµ cßn ®¶m b¶o dinh d−ìng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vµ së thÝch ¨n uèng, ®¸p øng cho c¸c<br />
ho¹t ®éng vµ ®iÒu kiÖn søc khoÎ cña hä" (dÉn theo Jonathan Rigg, 2001).<br />
Nh− vËy, vÊn ®Ò then chèt cña an toµn l−¬ng thùc lµ ph¶i ®¶m b¶o ®−îc ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕp<br />
cËn víi c¸c nguån l−¬ng thùc vµ ph¶i thÝch øng víi sù ®æi thay cña nguån l−¬ng thùc Êy khi<br />
<br />
nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi chuyÓn ®æi. Theo Maxwel vµ Wiebe, an toµn l−¬ng thùc cña<br />
nh÷ng c− d©n kh«ng thuéc khu vùc ®« thÞ g¾n bã rÊt mËt thiÕt víi chÕ ®é së h÷u ®Êt ®ai vµ nguån<br />
tµi nguyªn. C¸c t¸c gi¶ ®· nªu lªn s¬ ®å cña chuçi quan hÖ ®ã nh− sau: §Êt ®ai - S¶n phÈm Thu nhËp - Tiªu thô - T×nh tr¹ng dinh d−ìng (Daniel Maxwel and Keith Wiebe, 1998). Trªn thùc<br />
<br />
tÕ, an toµn l−¬ng thùc cßn cã liªn quan tíi gia t¨ng d©n sè, tíi thÞ tr−êng vµ dÞch vô vÒ l−¬ng thùc,<br />
tíi c¸c nguån trî cÊp, mèi quan hÖ x· héi, v¨n ho¸ vµ c¶ chÝnh s¸ch vÒ l−¬ng thùc cña mçi quèc<br />
gia. Khi ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc, cã thÓ ë nhiÒu cÊp ®é: tõ thÕ giíi, quèc gia, vïng,<br />
®Þa ph−¬ng, nhãm c− d©n ®Õn hé gia ®×nh.<br />
B¸o c¸o nµy tr×nh bµy vÒ t×nh tr¹ng an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë vïng cao<br />
ViÖt Nam d−íi t¸c ®éng cña yÕu tè x· héi vµ v¨n ho¸. C¸c yÕu tè x· héi cã ¶nh h−ëng m¹nh mÏ<br />
®Õn an toµn l−¬ng thùc cña c− d©n n¬i ®©y chñ yÕu lµ chÕ ®é h−ëng dông ®Êt ®ai, chÝnh s¸ch<br />
®Þnh canh ®Þnh c−, chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ chÝnh s¸ch x· héi, chÝnh s¸ch thÞ tr−êng...<br />
<br />
MÆt kh¸c, nh÷ng nh©n tè vÒ v¨n ho¸ nh− tËp qu¸n ¨n uèng, tËp qu¸n chia sÎ thøc ¨n, tËp qu¸n<br />
t−¬ng trî vµ gióp ®ì trong céng ®ång... còng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn an toµn l−¬ng thùc cña hä.<br />
<br />
168<br />
<br />
I. T×nh tr¹ng an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë<br />
vïng cao ViÖt Nam<br />
I.1. An toµn l−¬ng thùc trong x· héi truyÒn thèng<br />
Trong sè 53 d©n téc thiÓu sè ë n−íc ta hiÖn nay, trõ ng−êi Hoa, ng−êi Ch¨m vµ Kh¬-me, cã<br />
tíi 50 d©n téc chñ yÕu sinh sèng t¹i vïng cao. Trong x· héi truyÒn thèng, víi nÒn kinh tÕ tù cung<br />
tù cÊp, vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc cña hä chñ yÕu dùa trªn nh÷ng c¬ së sau ®©y:<br />
- Nguån l−¬ng thùc tõ canh t¸c n«ng nghiÖp. Sèng trong khu vùc §«ng Nam ¸ lôc ®Þa - mét<br />
trong nh÷ng c¸i n«i ph¸t sinh ra c©y lóa, nªn víi c¸c d©n téc t¹i vïng cao n−íc ta, dï ë miÒn nói<br />
phÝa B¾c hay vïng Tr−êng S¬n - T©y Nguyªn, cã ®iÓm kh¸ thèng nhÊt lµ ®Òu lÊy g¹o lµm nguån<br />
l−¬ng thùc chñ yÕu. Cã mét sè téc ng−êi sèng ë mét vµi ®Þa ph−¬ng nh− ng−êi H'M«ng, ng−êi<br />
Dao, ng−êi L« L« sinh sèng t¹i vïng cao nguyªn nói ®¸ tØnh Hµ Giang l¹i lÊy ng« lµm nguån<br />
l−¬ng thùc chÝnh, bëi do ®Æc ®iÓm sinh th¸i trong vïng chØ phï hîp víi c©y l−¬ng thùc nµy.<br />
Do lÊy g¹o lµm nguån l−¬ng thùc chñ yÕu nªn ho¹t ®éng chÝnh trong n«ng nghiÖp lµ canh<br />
t¸c lóa. Tuú theo tõng n¬i, dùa trªn ®iÒu kiÖn sinh th¸i mµ ®ång bµo trång lóa n−íc hay lóa c¹n.<br />
<br />
T¹i nh÷ng khu vùc thung lòng - n¬i c− tró cña c¸c d©n téc nh− Tµy, Nïng, M−êng, Th¸i..., viÖc<br />
canh t¸c lóa n−íc kh¸ ph¸t triÓn, vµ trong truyÒn thèng, nhiÒu d©n téc ®· biÕt th©m canh. Cßn ë<br />
khu vùc vïng rÎo cao, vïng T©y Nguyªn, mét nÒn n«ng nghiÖp n−¬ng rÉy l¹i ®−îc h×nh thµnh tõ<br />
l©u ®êi. Tuy nhiªn, do ch−a cã ®iÒu kiÖn ®Çu t− kü thuËt nªn n¨ng suÊt lóa trong x· héi truyÒn<br />
thèng kh«ng cao, lóa n−íc th−êng chØ ®¹t 1 - 2 tÊn/ha/vô. Víi lóa n−¬ng, nÕu lµ n−¬ng ph¸t ë<br />
rõng giµ trong vô ®Çu còng ®¹t møc ®é trªn 1 tÊn/ha, cßn c¸c vô tiÕp theo th× gi¶m h¬n.<br />
Bªn c¹nh lóa lµ c©y trång chÝnh, ®ång bµo c¸c d©n téc ë vïng cao cßn trång thªm nhiÒu<br />
c©y l−¬ng thùc bæ trî, nh− ng«, s¾n, khoai sä, khoai lang, dong riÒng, kª, m¹ch... RÊt nhiÒu lo¹i<br />
rau, ®Ëu, ®Æc biÖt lµ nh÷ng lo¹i nh− bÇu, bÝ, rau c¶i, rau dÒn, ®Ëu t−¬ng, ®Ëu ®òa, hµnh, tái, s¶,<br />
ít..., cïng víi c¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nh− chuèi, ®u ®ñ, mÝt, døa..., còng ®−îc gieo trång (chñ yÕu<br />
trång trªn n−¬ng rÉy) ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu thùc phÈm hµng ngµy.<br />
Ch¨n nu«i ë vïng cao, bªn c¹nh viÖc ®¶m søc kÐo (tr©u, bß) hoÆc sö dông cho vËn chuyÓn<br />
(ngùa, voi), phÇn lín ®−îc dïng ®Ó lµm nguån thùc phÈm. Cã khu vùc vïng cao nh− cña ng−êi<br />
H'M«ng ë Kú S¬n - NghÖ An, ®µn bß rÊt ph¸t triÓn. T¹i ®©y, bß ®−îc nu«i chñ yÕu ®Ó trao ®æi vµ<br />
dïng trong cóng b¸i. C¸c lo¹i gia sóc, gia cÇm nh− lîn, gµ... ®−îc nu«i ë hÇu kh¾p c¸c vïng,<br />
nh÷ng lo¹i nh− dª, vÞt, ngan, ngçng... th−êng ®−îc nu«i ë vïng thung lòng. Cïng víi c¸c lo¹i rau<br />
®Ëu, thÞt cña gia sóc, gia cÇm ®· gãp phÇn t¨ng c−êng nguån thùc phÈm cho ®ång bµo c¸c d©n<br />
téc vïng cao.<br />
C¸ nu«i còng lµ mét nguån thùc phÈm quan träng víi nhiÒu c− d©n, nhÊt lµ c¸c c− d©n<br />
vïng thung lòng. ë c¸c d©n téc nh− Tµy, Nïng, M−êng, Th¸i..., ngoµi nu«i c¸ ë ao, ®ång bµo cßn<br />
cã tËp qu¸n nu«i c¸ ruéng. Ng−êi H'M«ng vµ ng−êi Dao ë Hoµng Su Ph× - Hµ Giang, tuy sèng<br />
trªn vïng ®Êt dèc, canh t¸c ruéng bËc thang nh−ng còng th¶ c¸ ruéng. Khi trêi m−a to, ng−êi ta<br />
c¾m vµo ruéng mét sè cµnh cä lµm t¸n lîp; v× thÕ, c¸ sÏ ë l¹i ruéng mµ kh«ng v−ît ®i theo dßng<br />
n−íc... Gièng c¸ nu«i ®Òu lµ c¸ tù nhiªn, ®−îc khai th¸c hoÆc lÊy trøng ë s«ng suèi råi ®em −¬ng.<br />
Víi lo¹i c¸ th¶ ë ruéng, hÇu hÕt lµ c¸ chÐp.<br />
<br />
169<br />
<br />
- Nguån l−¬ng thùc khai th¸c tõ thiªn nhiªn. §©y lµ nguån l−¬ng thùc cã vÞ trÝ quan träng<br />
trong x· héi truyÒn thèng, bëi nã bæ trî cho nguån l−¬ng thùc tõ canh t¸c. Nh− ®· tr×nh bµy, do<br />
n¨ng suÊt thÊp vµ do thiªn tai, dÞch bÖnh hoµnh hµnh nªn canh t¸c n«ng nghiÖp chØ ®¸p øng<br />
phÇn nµo nhu cÇu l−¬ng thùc cña ng−êi d©n vïng cao. Nh÷ng khi ®ãi kÐm, hoÆc ®Ó bæ sung cho<br />
nguån l−¬ng thùc kh«ng canh t¸c ®−îc, ng−êi d©n ph¶i dùa vµo thu nhËp b»ng s¨n b¾n vµ h¸i<br />
l−îm. C¸c ho¹t ®éng nµy diÔn ra gÇn nh− quanh n¨m, trong ®ã, viÖc thu h¸i c¸c lo¹i rau, cñ, qu¶<br />
chñ yÕu vµo mïa xu©n vµ mïa hÌ; cßn ®¸nh b¾t c¸, s¨n b¾n thó th−êng cã hiÖu qu¶ vµo mïa thu<br />
vµ mïa ®«ng. Ho¹t ®éng h¸i l−îm th−êng cho c¸c lo¹i chÊt bét (cñ mµi, th©n mét sè lo¹i c©y hä<br />
cau... ) vµ rau xanh (rau rõng, m¨ng, nÊm, mäc nhÜ... ); cßn s¨n b¾t th× cho nguån ®¹m (chim thó,<br />
c«n trïng, thuû s¶n... ).<br />
Trong x· héi truyÒn thèng, ho¹t ®éng s¨n b¾t vµ h¸i l−îm ë vïng cao ph¸t triÓn vµ cã hiÖu<br />
qu¶ cßn bëi ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn, m«i tr−êng vµ x· héi cho phÐp. Do ®Êt réng, ng−êi th−a, vµ luËt<br />
tôc cña hÇu hÕt c¸c d©n téc thiÓu sè ®Òu cho mäi ng−êi d©n cã quyÒn ®−îc tiÕp cËn víi nguån tµi<br />
nguyªn nªn ho¹t ®éng ®ã Ýt bÞ c¶n trë. S¨n b¾t, h¸i l−îm cßn ®−îc ph©n c«ng theo giíi vµ løa<br />
tuæi, ®−îc liªn kÕt kh«ng chØ mét lµng mµ nhiÒu lµng, ®−îc tiÕn hµnh kh«ng chØ bëi nhu cÇu ¨n<br />
uèng mµ cßn do nÕp sèng v¨n ho¸ (gi¶i trÝ, lÊy thøc ¨n thê cóng... ).<br />
- Nguån l−¬ng thùc tõ trao ®æi vµ t−¬ng trî trong céng ®ång. Sèng trong t×nh tr¹ng tù cung<br />
tù cÊp nªn nh÷ng trao ®æi, mua b¸n vÒ l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc th−êng Ýt x¶y ra; hoÆc th−êng<br />
diÔn ra theo chiÒu h−íng: ®ång bµo b¸n nh÷ng s¶n phÈm n«ng nghiÖp vµ s¨n b¾t, h¸i l−îm ®Ó cã<br />
tiÒn mua vËt phÈm kh¸c. Tuy nhiªn, ®iÒu nµy còng th−êng chØ xuÊt hiÖn ë c¸c d©n téc miÒn nói<br />
phÝa B¾c, ®Æc biÖt lµ vïng §«ng B¾c - n¬i cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc víi nÒn kinh tÕ hµng ho¸, ®· cã<br />
hÖ thèng chî vïng. Cßn ë khu vùc T©y B¾c vµ T©y Nguyªn, ®ång bµo th−êng trao ®æi b»ng vËt<br />
phÈm.<br />
T−¬ng trî trong céng ®ång cã vÞ trÝ rÊt quan träng trong an toµn l−¬ng thùc cña ng−êi d©n<br />
<br />
vïng cao. ViÖc t−¬ng trî th−êng diÔn ra trong ph¹m vi gia ®×nh, dßng hä vµ lµng hay liªn lµng. T¹i<br />
vïng Tr−êng S¬n - T©y Nguyªn, thËm chÝ tíi tr−íc n¨m 1975, vÉn tån t¹i nguyªn t¾c: mét gia ®×nh<br />
kh«ng bao giê bÞ ®øt b÷a nÕu hé kh¸c trong lµng vÉn cßn l−¬ng thùc. VÒ b¶n chÊt, ho¹t ®éng<br />
t−¬ng trî ®−îc dùa trªn c¬ së céng ®ång vÒ së h÷u, bëi toµn bé ®Êt ®ai vµ nguån tµi nguyªn lµ<br />
thuéc céng ®ång; c¸c c¸ nh©n chØ cã quyÒn khai th¸c. Tr−íc n¨m 1945, chÕ ®é së h÷u nµy cßn<br />
tån t¹i ë hÇu kh¾p c¸c d©n téc thiÓu sè t¹i vïng rÎo cao miÒn nói phÝa B¾c vµ vïng Tr−êng S¬n T©y Nguyªn. Ngay c¸c d©n téc sèng t¹i vïng thung lòng T©y B¾c nh− M−êng vµ Th¸i, chÕ ®é<br />
c«ng h÷u vÒ ruéng n−íc vÉn cßn phæ biÕn. Cßn víi ®Êt n−¬ng rÉy vµ rõng nói, s«ng suèi th× vÒ c¬<br />
b¶n vÉn thuéc së h÷u céng ®ång. Bªn c¹nh chÕ ®é së h÷u, c¸c thiÕt chÕ kh¸c nh− dßng hä, tæ<br />
chøc lµng b¶n còng gãp phÇn quan träng ®Ó duy tr× c¸ch thøc t−¬ng trî nµy. T¹i T©y Nguyªn, sù<br />
<br />
tån t¹i cña nhµ dµi vµ mèi quan hÖ x· héi trong nhµ dµi (®¹i gia ®×nh) lµ nh÷ng nh©n tè duy tr× l©u<br />
bÒn quan hÖ t−¬ng trî triÖt ®Ó vÒ l−¬ng thùc.<br />
Nh− vËy, trong x· héi truyÒn thèng, vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc cña mçi gia ®×nh c¸c d©n téc<br />
ë vïng cao ®−îc dùa trªn c¸c c¬ së nh− sau:<br />
Canh t¸c n«ng nghiÖp + S¨n b¾t, h¸i l−îm + T−¬ng trî<br />
_______________________________________________<br />
An toµn l−¬ng thùc (hé gia ®×nh)<br />
<br />
170<br />
<br />
Trong ®iÒu kiÖn kü thuËt canh t¸c truyÒn thèng Ýt biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn th× ®iÒu kiÖn tù<br />
nhiªn, mèi quan hÖ së h÷u vµ thiÕt chÕ x· héi cã t¸c ®éng lín ®Õn an toµn l−¬ng thùc cña ng−êi<br />
<br />
d©n vïng cao; cßn chÝnh s¸ch cña c¸c thÓ chÕ chÝnh trÞ vµ yÕu tè thÞ tr−êng l¹i Ýt ¶nh h−ëng.<br />
<br />
I.2. Thùc tr¹ng an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc vïng cao hiÖn nay<br />
VÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc thiÓu sè ë vïng cao n−íc ta cã sù chuyÓn biÕn<br />
kÓ tõ sau khi thùc hiÖn c«ng cuéc §æi Míi (1986), mµ trùc tiÕp lµ chÞu ¶nh h−ëng cña c¬ chÕ kinh<br />
tÕ thÞ tr−êng, chÝnh s¸ch Kho¸n 10, LuËt ®Êt ®ai 1993 vµ mét sè chÝnh s¸ch ®Çu t−, ph¸t triÓn<br />
<br />
kh¸c ë vïng d©n téc vµ miÒn nói.<br />
VÒ c¬ b¶n, vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc cña c¸c d©n téc thiÓu sè vÉn dùa trªn c¬ së canh t¸c<br />
n«ng nghiÖp, khai th¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ t−¬ng trî, song tÝnh chÊt vµ møc ®é ®·<br />
®æi thay; vµ ngoµi ra, an toµn l−¬ng thùc cßn chÞu t¸c ®éng cña c¸c chÝnh s¸ch cña Nhµ n−íc vµ<br />
cña c¬ chÕ thÞ tr−êng. Tuy nhiªn, chóng t«i sÏ tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò ®ã kü h¬n ë môc sau.<br />
Trong phÇn nµy, chóng t«i chØ nªu lªn bøc tranh vÒ an toµn l−¬ng thùc trong ®êi sèng cña c¸c<br />
d©n téc ë vïng cao hiÖn nay.<br />
Nãi tíi an toµn l−¬ng thùc, cho ®Õn nay, c¸c c¬ quan chøc n¨ng th−êng chØ ®Ò cËp ®Õn møc<br />
thu nhËp b×nh qu©n l−¬ng thùc - tøc ngò cèc - ®Ó ®¶m b¶o nguån thøc ¨n tèi thiÓu theo tËp qu¸n<br />
¨n uèng cña c− d©n trång trät. HiÖn t¹i, ViÖt Nam lµ n−íc xuÊt khÈu g¹o ®øng hµng thø 2 trªn thÕ<br />
giíi, víi møc trªn d−íi 4 triÖu tÊn/n¨m. Tuy nhiªn, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa chóng ta ®· gi¶i quyÕt<br />
tèt vÊn ®Ò an toµn l−¬ng thùc, bëi rÊt nhiÒu chi phÝ quèc gia ph¶i tr«ng chê vµo h¹t g¹o; mÆt kh¸c,<br />
ng−êi trång lóa xuÊt khÈu l¹i hÇu hÕt lµ n«ng d©n vïng ®ång b»ng s«ng Hång vµ s«ng Cöu Long.<br />
Víi ng−êi n«ng d©n c¸c d©n téc vïng cao, viÖc mua l−¬ng thùc chØ cã ®−îc khi hä cã s¶n phÈm<br />
hµng ho¸. Tr−íc khi ph©n tÝch t×nh tr¹ng thu nhËp l−¬ng thùc cña ng−êi n«ng d©n vïng cao, cÇn<br />
nhËn thÊy r»ng cho ®Õn nay, thu nhËp tõ trång trät, nhÊt lµ l−¬ng thùc cña hä vÉn chiÕm vÞ trÝ chñ<br />
yÕu. Cã mét sè n¬i, ®ång bµo ®· canh t¸c c¸c lo¹i c©y hµng ho¸ (c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶)<br />
nh−ng ch−a nhiÒu. Nh÷ng nguån thu tõ ch¨n nu«i l¹i kh¸ khiªm tèn; bëi hÇu hÕt s¶n phÈm ch¨n<br />
nu«i chØ ®ñ chi dïng cho cóng b¸i, tÕt lÔ nªn khã trë thµnh hµng ho¸. Bªn c¹nh ®ã, ngµnh nghÒ<br />
cßn kÐm ph¸t triÓn. NÕu xem xÐt thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ<br />
T©y Nguyªn qua mét sè n¨m khi so víi c¸c vïng kh¸c, sÏ cã kÕt qu¶ nh− sau (B¶ng 1).<br />
B¶ng II.3.1. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng−êi cña vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn<br />
§¬n vÞ: ®ång/n¨m<br />
1994<br />
<br />
1995<br />
<br />
1996<br />
<br />
1997<br />
<br />
C¶ n−íc<br />
<br />
168.110<br />
<br />
206.100<br />
<br />
226.700<br />
<br />
261.500<br />
<br />
MiÒn nói phÝa B¾c<br />
<br />
132.360<br />
<br />
160.650<br />
<br />
173.760<br />
<br />
205.060<br />
<br />
T©y Nguyªn<br />
<br />
197.150<br />
<br />
241.140<br />
<br />
265.600<br />
<br />
300.130<br />
<br />
§¬n vÞ<br />
<br />
Nguån: Ph¹m Quang Hoan, V−¬ng Xu©n T×nh, Ma Trung Tû: 1999, tr. 28<br />
<br />
Trªn thùc tÕ, thu nhËp nµy ch−a ph¶n ¸nh ®óng møc ®é nghÌo ®ãi cña ®ång bµo d©n téc<br />
thiÓu sè. VÝ dô vÒ tr−êng hîp T©y Nguyªn: Trong c¸c n¨m cuèi thËp kû 90, vïng ®Êt nµy ph¸t<br />
triÓn m¹nh mÏ bëi më réng diÖn tÝch cµ phª vµ gi¸ cµ phª t¨ng. Song ai lµ ng−êi cã thu nhËp tõ<br />
c©y c«ng nghiÖp nµy ? Râ rµng hÇu hÕt lµ ng−êi Kinh, cßn ®ång bµo d©n téc thiÓu sè chØ chiÕm<br />
<br />
171<br />
<br />
mét tØ lÖ nhá. Qua kh¶o s¸t cña chóng t«i, t¹i nhiÒu n¬i, nÕu ®ång bµo cã trång lo¹i c©y c«ng<br />
nghiÖp Êy còng kh«ng cho n¨ng suÊt cao, bëi hä kh«ng cã ®iÒu kiÖn ®Çu t− vµ thiÕu kü thuËt canh<br />
t¸c (Ph¹m Quang Hoan, V−¬ng Xu©n T×nh: 1999). Møc ®é thu nhËp còng nh− nguyªn nh©n kÓ<br />
trªn khiÕn tØ lÖ sè hé nghÌo ®ãi ë vïng d©n téc vµ miÒn nói cßn cao (B¶ng 2). ë ®©y, viÖc ®¸nh<br />
gi¸ nghÌo ®ãi ®−îc dùa trªn tiªu chÝ cña Bé Lao ®éng - Th−¬ng binh - X· héi, vµ c¸c tiªu chÝ nµy<br />
chñ yÕu dùa trªn c¬ së thu nhËp vÒ l−¬ng thùc: Hé ®ãi cã møc thu nhËp d−íi 13 kg<br />
g¹o/ng−êi/th¸ng (t−¬ng ®−¬ng 45.000®); hé nghÌo: víi møc d−íi 15 kg g¹o/ng−êi/th¸ng (t−¬ng<br />
®−¬ng 55.000 ®) (Lª Du Phong, Hoµng V¨n Hoa, NguyÔn V¨n ¸ng: 2000, tr. 18).<br />
B¶ng II.3.2. TØ lÖ hé ®ãi nghÌo ë mét sè vïng cao trong so s¸nh víi khu vùc kh¸c<br />
§¬n vÞ:%<br />
1997<br />
<br />
1998<br />
<br />
MiÒn nói phÝa B¾c<br />
<br />
25,27<br />
<br />
23,45<br />
<br />
§ång b»ng s«ng Hång<br />
<br />
10,35<br />
<br />
8,96<br />
<br />
Khu Bèn cò<br />
<br />
25,10<br />
<br />
22,47<br />
<br />
Duyªn h¶i miÒn Trung<br />
<br />
17,70<br />
<br />
15,28<br />
<br />
T©y Nguyªn<br />
<br />
28,60<br />
<br />
23,25<br />
<br />
9,20<br />
<br />
7,58<br />
<br />
19,08<br />
<br />
16,70<br />
<br />
§Þa ph−¬ng<br />
<br />
§ång b»ng Nam Bé<br />
<br />
C¶ n−íc<br />
<br />
Nguån: Ph¹m Quang Hoan, V−¬ng Xu©n T×nh, Ma Trung Tû: 1999, tr. 28<br />
<br />
B¶ng 2 cho thÊy tØ lÖ hé ®ãi nghÌo ë hai vïng miÒn nói phÝa B¾c vµ T©y Nguyªn - n¬i cã<br />
nhiÒu ®ång bµo d©n téc thiÓu sè nhÊt - thuéc diÖn cao nhÊt. B¶ng 3 sÏ cho thªm vÝ dô vÒ t×nh<br />
tr¹ng nghÌo ®ãi ë mét sè tØnh cña miÒn nói phÝa B¾c.<br />
B¶ng II.3.3. TØ lÖ hé nghÌo ®ãi ë mét sè tØnh miÒn nói phÝa B¾c (1998)<br />
§¬n vÞ:%<br />
TØnh<br />
<br />
TØ lÖ hé nghÌo ®ãi<br />
<br />
TØnh<br />
<br />
TØ lÖ hé nghÌo ®ãi<br />
<br />
Hµ Giang<br />
<br />
25,0<br />
<br />
B¾c K¹n<br />
<br />
32,0<br />
<br />
Tuyªn Quang<br />
<br />
12,5<br />
<br />
Phó Thä<br />
<br />
18,0<br />
<br />
Cao B»ng<br />
<br />
25,0<br />
<br />
B¾c Giang<br />
<br />
18,9<br />
<br />
L¹ng S¬n<br />
<br />
26,0<br />
<br />
Qu¶ng Ninh<br />
<br />
16,0<br />
<br />
Lµo Cai<br />
<br />
32,0<br />
<br />
Hoµ B×nh<br />
<br />
24,3<br />
<br />
Yªn B¸i<br />
<br />
16,0<br />
<br />
S¬n La<br />
<br />
31,3<br />
<br />
Th¸i Nguyªn<br />
<br />
11,5<br />
<br />
Lai Ch©u<br />
<br />
33,8<br />
<br />
Nguån: Ph¹m Quang Hoan, V−¬ng Xu©n T×nh, Ma Trung Tû: 1999, tr. 29<br />
<br />
B¶ng 4 tr×nh bµy vÒ t×nh tr¹ng ®ãi nghÌo ë mét tØnh t¹i khu vùc T©y Nguyªn: tØnh §¾k L¾k.<br />
Trong b¶ng nµy kh«ng cã ph©n chia vÒ d©n téc, song c− d©n t¹i Khu vùc III th× hÇu hÕt lµ c¸c d©n<br />
téc thiÓu sè. Cã nhËn xÐt chung: nÕu chØ c¨n cø vµo l−¬ng thùc quy thãc, víi møc 251<br />
kg/ng−êi/n¨m cña khu vùc nµy, sÏ thÊy kh«ng mÊy thÊp h¬n chØ sè t−¬ng tù khi so víi Khu vùc II<br />
(263 kg); thËm chÝ cßn cao h¬n c¶ Khu vùc I (215 kg). Song nÕu xem xÐt vÒ møc thu nhËp, sÏ<br />
thÊy: C− d©n t¹i Khu vùc III chØ b»ng 1/2 cña Khu vùc II, vµ b»ng 1/3 cña Khu vùc I. §iÒu ®ã ®·<br />
<br />
172<br />
<br />
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
