Bài giảng Các phương pháp/công cụ thực hiện Đánh giá môi trường chiến lược

ươ

Các ph

/công c ụ thực hiện ườ

ế ượ

ng pháp Đánh giá môi tr

ng chi n l

c

Lê Hoàng Lan Lê Hoàng Lan

Nguyên tắc chung

Giới thiệu các phương pháp ĐMC chủ yếu

NỘI DUNG TRÌNH BÀY

Nguyên tắc lựa chọn và đánh giá độ tin cậy của các phương pháp

Kinh nghiệm ở Việt Nam

ế ố

ữ

ắ

Nguyên t c chung:Nh ng y u t

giúp ĐMC thành công

ượ

ứ

ứ ể

ả

ậ

c ch ng c đ đánh giá CQK h n là th o lu n ấ

 Tìm đ ề ề v đ xu t ị

ươ

ự

ả

 Xác đ nh rõ các ph

ng án kh thi (các ph

ươ ố ả

ọ

ng án l a ch n) và so sánh, phân tích chúng trong b i c nh đánh giá môi tr

ự

ế

ớ

ngườ ộ

 G n k t m t cách rõ ràng v i quá trình xây d ng chính

ắ sách

ử ụ

ệ

ế ượ ọ

c ế

ấ

ả

ồ

 S d ng các bi n pháp đánh giá có tính chi n l  Tham v n các bên liên quan và ph n h i m i ý ki n góp

ử ụ

ề

ọ

 S d ng m i bi n pháp truy n thông ệ

ắ

ầ ự

ộ

ạ Nguyên t c chung: Các lo i tác đ ng c n d báo khi ĐMC

ươ

(1)

Các ph

ụ ổ ế ng pháp/công c ph bi n trong ĐMC

ươ

ủ ế

Các ph

ng pháp ch y u

ươ

(2)

Các ph

ụ ổ ế ng pháp/công c ph bi n trong ĐMC

ươ

Các ph

ng pháp

ít dùng h nơ :

ậ

ị

ậ

ỹ

ủ Nh n đ nh c a chuyên gia

(1): K thu t Delphi

ậ

 Th

ng đ

ặ

ể ỏ ế ị c s d ng trong các quy t đ nh t p th , không đòi h i ể ờ ố đ i m t nhau đ

ượ ử ụ ườ ệ ủ ự ệ s hi n di n c a các thành viên và không bao gi ự ạ tránh t o áp l c cho nhau

ướ ủ ỹ

ậ

Các b

c c a k thu t Delphi:

Mỗi chuyên gia tiếp tục xem xét lại giải pháp của mình

Mỗi chuyên gia xem xét lại giải pháp của mình, chính sửa hoặc để xuất giải pháp mới

Kết quả cuối cùng

Mỗi chuyên gia độc lập trả lời các câu hỏi theo quan điểm của mình

Tập hợp kết quả thảo luận lần 2

Vấn đề cần thảo luận

Tập hợp kết quả thảo luận lần 1

Hệ thống câu hỏi

ậ

ị

(2)

ủ Nh n đ nh c a chuyên gia

ậ ị ậ ị

ư ư

ầ ầ

ả ả

Các nh n đ nh đ a ra c n gi Các nh n đ nh đ a ra c n gi

i thích rõ: i thích rõ:

ủ

ộ

ả

ị thuy t c s c a nh n đ nh (khi nào r i ro/tác đ ng

ậ

ầ

 Các gi ế ơ ở ủ ậ ả ủ x y ra và nguyên nhân c a nó)  Các xu h ề ươ

ấ ng và v n đ t

ng lai c n xem xét khi nh n

ủ

ướ ị đ nh r i ro/tác đ ng

ộ ấ ủ ủ

ự

ụ

ả

ấ

ả

 Tính ch t c a r i ro/tác đ ng d đoán (ví d xác su t, b n ch t & quy mô; kho ng th i gian và kh năng đ o chi u)

ặ

ộ ờ ưở

ả ị ả

ấ ề ệ

 Các vùng đ a lý b nh h ị

ng chính, các nhóm ho c h sinh

thái

ạ

ầ

ộ

ố ủ ủ

 Các m i lo ng i liên quan đ n r i ro/tác đ ng và t m quan ế ủ ớ

ệ

ọ ứ ộ

ạ ậ

ắ

ộ tr ng c a r i ro/tác đ ng so v i hi n tr ng  M c đ không ch c ch n trong các nh n đ nh ị

ướ

ạ

Phân tích xu h

ng và ngo i suy

ả

ạ

ễ

ự

ướ

i các áp l c môi

ng và ngo i suy giúp di n gi ờ

ướ

 Phân tích xu h ữ ầ ng c n đ

ườ  Các xu h

ờ ụ ể

ạ ả

ể

ặ

ồ

ớ

ổ ng và nh ng thay đ i theo th i gian ượ chính xác. Trình bày xu h ườ đ ườ tr

ướ

ộ

ng lai vì m t s xu h

ộ c phân tích trên m t ph m vi th i gian ồ ơ ướ ng có th khá đ n gi n, ví d bi u đ ứ ợ ướ ng, ho c bi u đ ph c h p các xu h ng liên quan trong môi ự ủ ổ ề ộ ng v i các thay đ i v đ ng l c c a chúng ươ ể ỗ ợ ự ả ể ượ

ộ ố ướ

ự

ng ế ng này ti p

ế thuy t xu h

 Có th h tr d báo các tác đ ng t c ngo i suy d a trên gi ộ

ễ

có th đ di n trong đ ng l c không đ i.

ổ ệ

ả ộ

ướ

ự

ắ

 Tuy nhiên cũng c n l u ý vi c ngo i suy quá đ n gi n mà không ng có th s t o ra các đ ng l c khác

ạ ể ẽ ạ ề

ổ

ạ ự ầ ư ộ ệ cân nh c vi c m t xu h ướ nhau làm các xu h

ng khác đ i chi u

ụ ề

ướ

ạ

Ví d v phân tích xu h

ng và ngo i suy

ậ

Ma tr n và Phân tích đa tiêu chí

ộ

ả

ề

ươ

ệ

ậ ị ộ

ộ ạ ộ

ậ

ề

ợ

ấ

ể

ổ

ộ

 Phân tích đa tiêu chí đánh giá ố ằ ả ấ ọ b ng s h c t c các t ự ng án th c hi n CQK ph ộ ố ự d a trên m t s tiêu chí và ổ t ng h p các đánh giá riêng ẻ vào m t đánh giá t ng th . l

ứ ợ ộ

ủ ề

ề ụ

ượ

 Các tiêu chí đ

ượ ế

ườ ươ

ỹ ị c xác đ nh k ố ọ ng thông qua tr ng s ả ậ ng đ i, ph n ánh các h u ủ ấ t ng chính c a t ệ ự ng án th c hi n

 M t ma tr n đ n gi n có th ể ơ giúp xác đ nh nhi u tác đ ng ủ ừ c a t ng n i dung ho t đ ng ủ c a CQK. Nhi u ma tr n ể ph c h p có th cho th y các tác đ ng tích lũy c a nhi u ấ ự d án lên các v n đ và m c ngườ tiêu môi tr  Ma tr n c n đ ầ ậ c trình bày ả ầ ớ i thích cùng v i ph n vi t gi ụ ộ ấ ủ ả b n ch t c a các tác đ ng c thể

ưỡ l ươ ố t ả qu môi tr ả c các ph CQK

ậ ượ

ụ

ủ

ộ

Ví d ma tr n l

ng hoá tác đ ng c a

ượ l

ệ ấ N c ướ m tặ 2 N c ướ ng mầ 1

QHSDĐ Ch t ấ ả ắ th i r n 2

Không khí 3 ệ H sinh thái 2 Văn hóa 0 S c ứ kh eỏ 2 Ch t ấ ố ng s ng +2 Đ t công nghi p cũ

ệ ấ ớ Đ t công nghi p m i 3 2 3 3 2 1 2 +2

ư ấ Đ t dân c cũ 1 1 0 1 0 0 0 +1

ấ ư ớ Đ t dân c m i 2 2 2 2 1 1 +1 +1

ấ ộ Đ t công c ng 3 2 3 3 1 0 +2 +1

ườ ơ ọ ng h c, c 1 0 0 1 1 0 1 +2

ấ Đ t tr quan

ươ ạ ị ng m id ch 3 1 1 2 1 1 1 +1

ấ Đ t th vụ

ấ Đ t cây xanh cách ly 0 0 +3 0 +1 +1 +1 +1

ấ ả ồ t n 0 +1 +2 0 +2 +2 +1 +1

Đ t khu b o thiên nhiên

ướ ặ c m t 0 +1 +1 0 +1 +1 +1 +1

ệ Di n tích n ở ộ m r ng

1 1 2 0 1

ệ Di n tích giao thông ở ộ m r ng 1 1 +1

ổ ộ 8 8 0 1 +14 T ng c ng 16 14 5

ị

Phân tích đa tiêu chí: xác đ nh các tiêu chí đánh giá

ầ

ướ

ệ ạ

xu h

ng hi n t

 Các tiêu chí c n ph i mô t ả ả i và ộ ờ ỗ ợ ồ ươ t ng lai, đ ng th i h tr đánh giá các tác đ ng tích c c và tiêu c c c a d án ượ

ỉ ố ặ

ỗ ư

ậ

ồ

ự ủ ự c đánh giá thông qua các ch s đ c các ngu n thông tin

ượ ừ c t

ự  M i tiêu chí đ ể tr ng, có th thu th p đ khác nhau

ụ

ị

Ví d xác đ nh tiêu chí trong ĐMC QHSDĐ

Tiêu chí

Ch sỉ ố

ở ấ

ệ

ấ ữ ơ

ổ

ấ ổ ế ấ Thay đ i k t c u đ t

Xói mòn, l

đ t, hoang hoá (suy ki

t các ch t h u c và t ng N)

ầ

ấ ữ ơ

ạ ặ

ễ

ố

ỡ

ỹ

ỷ

ấ ễ Ô nhi m đ t

ễ Nhi m d u m ; tích lu kim lo i n ng, thu c BVTV và các ch t h u c khó phân hu ; nhi m phèn và nhi m m nặ

Suy gi m ngu n n

ồ ổ

ướ ế ộ

ngưỡ ệ

ồ ướ

ả ặ c m t và ỷ thay đ i ch đ thu văn

pH, COD, BOD, SS Phì d Suy ki

t ngu n n

ặ ễ c, nhi m m n

ồ ướ

ả

ỷ

Suy gi m ngu n n

ầ c ng m

ạ

ễ

ữ ượ

ụ

ấ ữ ơ Nitrate, các ch t h u c khó phân hu , coliform As và các kim lo i khác ặ Nhi m m n ả S t gi m tr l

ễ

Ô nhi m không khí

10, SO2, NOx,CO

ụ B i, mùi, PM ộ ồ Đ n, rung ệ ứ ạ t B c x nhi

ạ

ả

ọ Suy gi m đa d ng sinh h c

ố ượ ậ

ấ ả ấ

ả ố ệ

ậ ng sinh v t ạ

ự ậ M t th m th c v t Gi m s loài và s l Xu t hi n sinh v t ngo i lai

ễ

ườ

ể

Ô nhi m môi tr

ng bi n

ướ

ệ ượ

ể

ờ

ầ Tr m tích c a sông ấ ượ Ch t l

ử ng n

c bi n ven b và hi n t

ỏ ỷ ề ng “thu tri u đ ”

ế

ả

ậ ổ Bi n đ i khí h u

ụ

ỹ Tích lu khí th i nhà kính ấ ầ Tăng t n su t lũ l

ạ t, h n hán

ứ

ồ

ẻ ộ S c kho c ng đ ng

ậ t

ệ

ấ

ổ ơ ấ ệ Thay đ i c c u b nh t ị ệ Xu t hi n d ch b nh

ế

ộ

ố

ộ Bi n đ ng xã h i

ổ ấ ổ ấ ổ

ố Thay đ i c u trúc phân b dân s (di dân) ệ Thay đ i c u trúc vi c làm ụ ậ Thay đ i phong t c, t p quán

ế

ể Phát tri n kinh t

ỉ ố ệ

ự

ệ

ạ

ấ ượ

ể ể

ở

ế , sinh k , ch t l

i (nhà

ỉ ố ỉ ố ấ ỉ ố ỉ ố ỉ ố ủ

ộ ố ng cu c s ng) ộ

Ch s GDP, ch s nghèo đói ệ Ch s th t nghi p (an ninh vi c làm, s đa d ng công vi c) ụ Ch s phát tri n giáo d c ườ Ch s phát tri n con ng Ch s r i ro (an toàn VSTP, an toàn GT, an ninh xã h i)

ụ

ươ

ự

ệ

Ví d phân tích đa tiêu chí các ph

ng án th c hi n QHSDĐ

ươ

Tiêu chí

ng án 1

ng án 2

ng án

“không”

Tr ng ọ số (A)

Đánh giá (B)

Đi m ể A x B

Đánh giá (B)

Đi mể A x B

Đánh giá (B)

Đi mể A x B

ấ ổ ế ấ Thay đ i k t c u đ t

ễ

ấ 2 Ô nhi m đ t

ả

ồ ổ

ướ c Suy gi m ngu n n ế ộ ặ m t và thay đ i ch đ ỷ thu văn

ả

ồ

ướ

Suy gi m ngu n n ng mầ

ễ 5 Ô nhi m không khí

ả

ạ

Suy gi m đa d ng sinh h cọ

ườ

ễ 7 Ô nhi m môi tr

ể ng bi n

ế

ậ ổ Bi n đ i khí h u

ứ

ồ

ẻ ộ S c kho c ng đ ng

+ 1

+ 5

ế

ộ

ộ 10 Bi n đ ng xã h i

ể

ế

11 Phát tri n kinh t

+ 1

+ 10

+ 30

+ 20

+ 2

C ng ộ

100

260

205

ả ồ

ồ

Phân tích không gian – GIS và ch ng ghép b n đ



ễ Phát tán ô nhi m khí và b i c

ụ ơ s 1ở



ễ Phát tán ô nhi m khí và b i c

ụ ơ s 2ở

ồ ề

B n ả đ n n



ả

ụ

ồ ạ ộ

ố ả

ấ

B n đ phân b khí và b i do ho t đ ng s n xu t trên ị đ a bàn

ễ

ể

ế

ả GIS bi u di n k t qu mô hình phát tán khí

ụ

Ví d phân tích không gian trong ĐMC QHSDĐ

ệ

ạ

ườ

ố ệ

Di n tích xâm ph m vào v

ố n qu c gia và RNM theo s li u tích h pợ

ệ ấ ạ ấ Lo i đ t Di n tích xâm l n

km2

ỉ

ươ ả

ườ ả ươ ế ạ ố ơ V n Qu c gia Côn S n Ki p B c (H i D ng)

ỉ

ố ấ Đ t qu c phòng, an ninh 1477 5,88

ấ

ư ạ

ườ ả ố V n Qu c gia Tam Đ o (Vĩnh Phúc)

ấ ả ấ Đ t s n xu t kinh doanh 36.883 1,30

ữ ệ

ấ ở ị Đ t đô th 36.883 1,30

ườ ươ ố ơ ườ ố V n Qu c gia H ng S n; V n Qu c gia Ba Vì (Hà Tây)

ằ

ụ ư ấ Đ t ch a rõ m c đích 34.840* 3,47

ừ ể ả ậ ặ R ng ng p m n ven bi n H i Phòng

ậ

ố ấ Đ t qu c phòng, an ninh 1,48 1,90

ạ

ấ ả ấ Đ t s n xu t kinh doanh 0,03 0,03

ướ ữ ệ

ấ ở ị Đ t đô th 0,01 0,01

Ghi chú:  * Di n tích xâm l n ấ ệ ơ trong VQG H ng S n  ** T nh Qu ng Ninh ề ch a có đi u ch nh quy ử ụ ho ch s d ng đ t ven rìa, do đó không ti n ế ợ hành tích h p d li u ặ ậ ừ r ng ng p m n  Quy ho ch giao thông ạ ệ ể ượ th hi n b ng c đ ạ ườ d ng đ ng không có ệ di n tích, vì v y không ể ế ợ th ti n hành tích h p ữ ệ d li u m ng l i giao ớ thông v i d li u GIS ngườ môi tr

ườ ố ỳ ơ ườ ử ả ố V n Qu c gia Yên T (Qu ng

n Qu c gia K S n; V Ninh)

ừ ể ậ ả ặ R ng ng p m n ven bi n Qu ng Ninh**

ể ồ ệ ố

ạ

ơ ồ ạ

ướ s đ d ng cây tác

Bi u đ h th ng và m ng l đ ngộ

Ví dụ xem xét một nhánh của dự án xây dựng đường cao tốc Hoạt động doanh nghiệp Mất Gia tăng Gia tăng chi Dự án đường → bị di rời → việc → thất nghiệp → phúc lợi Cao tốc

xã hội

ụ ề ể ồ ệ ố

ạ

ướ

Ví d v bi u đ h th ng và m ng l

ở ộ

ủ

ộ

ệ

Tác đ ng c a vi c m r ng kênh (EC 1999)

ươ

ng pháp mô hình ho

á (mô ph ng)ỏ

ỏ

ệ

ậ ợ

 Mô hình t o thu n l

i cho vi c mô ph ng các tác

ng.

ộ

ấ ố ng r t t n kém. ấ ẩ

ậ ậ

ự

ớ

ứ ự ỉ ượ ử ụ

c s d ng trong ĐMC

ng ch đ

ể ư

ự

ạ ộ ườ đ ng môi tr  Vi c xây d ng m t mô hình th ườ ự ệ ự ượ ữ c xây d ng và ch p nh n có Nh ng mô hình đã đ ể ể ạ ế ể ượ ử ụ i n u đã ki m tra c n th n đ c s d ng l th đ ả ằ ả ặ ợ ỏ đ m b o r ng s mô ph ng là phù h p v i các đ c ụ ể ủ ể đi m c th c a khu v c nghiên c u.  Mô hình hóa th ườ ụ ầ ủ c các d báo đ y đ .

khi các công c phân tích khác không th đ a ra ượ đ

ướ ơ ả ủ

Các b

c c b n c a mô hình hóa

ề ụ ể

ấ

ươ

ầ

ượ

1. Xác đ nh các v n đ c th và các t

ng tác c n đ

c mô

ả

ế

ớ ạ

ệ

thuy t chính và các gi

i h n cho vi c mô

ị ph ngỏ ị 2. Xác đ nh các gi ph ngỏ ị

ợ

ớ

3. Xác đ nh mô hình thích h p và tinh ch nh nó cho phù h p v i

ụ ị

ng (ví d đ a

ị ng đ a ph ả

ướ

ị tình hình đ a ph ậ ố ệ ố ộ hình, t c đ và h ậ

ầ

ụ ứ

5. Thu th p thông tin đ u vào tr

i (ví d m c

ợ ự ẵ ươ ề 4. Thu th p s li u c b n v môi tr ơ ế ướ ể

ỉ ủ ữ ệ ng và s s n có c a d li u ươ ườ ơ ả ng gió, c ch dòng ch y, v.v..) ệ ạ c đây và hi n t ẩ

ả

ạ

ộ

đ phát th i) và ch y mô hình đ làm rõ và chu n hóa ượ

ạ

ả

ớ

ị

6. Ch y mô hình v i các k ch b n khác nhau đang đ

c xem xét

ể

đ đánh giá

ươ

(1)

ng pháp phân tích SWOT

ạ

i. ạ

ệ ạ ể ượ

ơ ầ

ế

ể

 SWOT có th đ ể  SWOT nêu b t nh ng v n đ c t lõi bên trong (đi m m nh & ề ố ậ c xem xét

ự

ặ

ể ượ ử ụ c s d ng đ đánh giá tình tr ng hi n t ấ ữ ơ ộ đi m y u) và bên ngoài (c h i và nguy c ) c n đ trong quá trình xây d ng CQK ho c trong quá trình đánh giá

Tích c c ự

Tiêu c cự

ữ

ạ

ữ

ể

ấ

ể Nh ng đi m m nh

ế Nh ng đi m y u

i & bên trong

ữ

ề ữ Nh ng v n đ ệ ạ hi n t ữ

ề

ơ ộ Nh ng c h i

Nh ng nguy c

ươ

ấ Nh ng v n đ ng lai & bên ngoài

ươ

(2)

ng pháp phân tích SWOT

N I VIỘN I VIỘ

Phát tri nể Phát tri nể

Kh c ắKh c ắ ph cụph cụ

ể ể

ả ả

Gi m thi u Gi m thi u

Khai thác Khai thác

T T I I Ê Ê U U C C Ự Ự C C

C C Ự Ự C C H H C C Í Í T T

NGO I VIẠ NGO I VIẠ

ủ ế ủ

ữ

ể

ạ

Nh ng đi m m nh ch y u c a SWOT

ỉ ầ ậ

ớ ấ

ề ố ệ

ữ

 Gi m đ ả ệ ổ ự ộ

ể ấ ố

ệ ạ

ệ ở ượ ố ượ ng l n công vi c b i vì ch c n t p trung vào c s l ữ ầ vi c t ng quan nh ng v n đ c t lõi c n xem xét trong quá trình ặ xây d ng CQK ho c trong vi c đánh giá. ắ ể ắ ng pháp h u ích đ n m b t các quan đi m khác nhau ẽ ượ ử ụ i và s đ t cho các ủ

 Là m t ph ươ ộ ạ ề v tình tr ng hi n t c s d ng m t cách r t t quá trình có s tham gia c a các bên khác nhau. ế

ự ộ

ị ụ

ủ

ộ

ỉ

ấ

ể ượ

ủ

ự

ệ

ằ

 Ch b ph thu c vào ki n th c và trình đ chuyên sâu riêng c a các ứ ỏ ế ự chuyên gia tham gia – ít đòi h i đ n s cung c p các d li u. c th c hi n b ng vi c đánh giá nhanh c a m t ng

ạ

ộ

ườ i liên

ề

ữ ệ ộ ệ ạ ho c b ng m t quá trình đánh giá nhanh tình tr ng hi n t quan t

i nhi u bên khác nhau.

 Có th đ ặ ằ ớ ả

ượ

ữ

ề

ắ

c nh ng đi u ch a ch c ch n

ạ

 Có kh năng phân tích đ  Có tính minh b ch cao

ủ ế ủ

ữ

ế

ể

Nh ng đi m y u ch y u c a SWOT

ướ

ế

ả

ẫ

 SWOT có xu h

ng d n đ n làm quá đ n gi n tình

ả

ể

ạ

ữ

ạ

ế

ố

hình.  Vi c trình bày m t cách đ n gi n v các đi m ệ ộ ể ề ả ượ ằ ế ẽ ạ i đ m nh và đi m y u s không lý gi c r ng t ế ể ạ ể i có nh ng đi m m nh và đi m y u đó sao l ệ ố ễ (nguyên nhân g c r ) và li u có hay không có các ữ m i liên k t gi a chúng.

ề

ấ

ậ

ườ

Ma tr n SWOT phân tích các v n đ môi tr

QHSDĐ

ệ

ườ

ả

ng 2005 và các văn b n

ả

ậ i Lu t ữ

ở

ớ

ế ượ ng trình Ngh s 21)

ị ễ ế

ậ

ổ

Ơ NGUY C (Threats T) ỹ ấ Suy gi m qu đ t ườ ễ Gia tăng ô nhi m môi tr ộ Ch u tác đ ng liên vùng, ô i và nhi m xuyên biên gi ầ bi n đ i khí h u toàn c u

ế ủ

ả

ả ướ ề ể c phát tri n b n v ng ng chi n l ị ự ươ ơ ng, chính sách, c ch c a đ ng

Ơ Ộ C H I (Opportunities – O) ả ậ Lu t B o v môi tr ậ ướ i Lu t d ấ ậ Lu t Đ t đai 2003 và các văn b n d ướ ị Đ nh h ệ t Nam (Ch Vi ủ ươ Các ch tr ướ và Nhà n

c có liên quan

Ể

ụ

ế ạ

ơ ộ ể

ạ

ự

ậ ả

ụ ể

Ạ ể ả

ạ

ử ụ

ả

ơ ộ ố ạ

ử ụ

ể

ấ ớ ế

ả ệ ặ

ể ẽ ợ

ươ

ạ

ử ự ng đã và đang xây d ng quy ho ch s

ệ ơ

ả ự

ề ử ụ

ĐI M M NH (Strengths S) ỹ ấ ợ ạ ử ụ Quan đi m xây d ng quy ho ch: s d ng qu đ t h p ườ ệ ề ữ ể ả ng lý, đ m b o phát tri n b n v ng và b o v môi tr ắ ấ ượ ụ ổ Vi c chuy n đ i m c đích s d ng đ t đ c cân nh c ch t ch , h p lý ị Các đ a ph ấ ụ d ng đ t

ề ạ ấ

ấ

ạ ấ ồ ệ ố ạ

ế

ể ặ T n d ng m t m nh đ gi m thi u nguy c (S/T) ợ Qu n lý h p lý m t s lo i ấ ặ ụ đ t đ c d ng ỉ ế Đi u ch nh quy ho ch, k ộ ở ử ụ ho ch s d ng đ t đ ng b ằ ỉ 3 c p t nh, huy n, xã nh m ấ ủ ả ả đ m b o tính th ng nh t c a ử ụ ạ quy ho ch, k ho ch s d ng đ tấ

Ế

ắ ơ ộ ể

ặ ế

ụ

ắ

ể

ậ

ầ

ấ ả ướ

c, khí h u

i th p nh t c n

)

ắ

ườ

ả

ổ

ứ

ự

ng, gi

ạ

ị

ệ

ướ

ị ấ ứ

ả

c cho sinh ho t và ạ c nguy c suy gi m m nh và ô

ự

ệ

ự

ạ

ễ

ử

ả

ấ

ạ

ồ ư ng v ĐTM cho các d án đ c thù ướ c

ặ ự

ả

ứ ể

ệ

ễ

ả ổ

ệ

ợ b trí đ t h p lý cho các

ườ

ầ

ả ắ ỷ ệ ố l ứ

ấ ệ

ườ

ạ

ờ

ụ ệ ả ướ

ả

ặ ế ả Gi m các m t y u đ ngăn ơ ặ ch n nguy c (W/T ườ ch c th c Tăng c ng t ể hi n, theo dõi ki m tra giám ệ sát vi c th c hi n quy ho ch, ử ụ ế k ho ch s d ng đ t đã ệ ượ đ c phê duy t Áp d ng các bi n pháp công ngh gi m phát th i b i, khí ả th i, n

ả ụ ả c th i, rác th i

ng ợ ả

ữ ồ

ạ

ệ ấ ế

ị

Ể ĐI M Y U (Weaknesses W) ấ ườ ỹ ấ Qu đ t theo đ u ng ệ ố ươ ng đ i kh c nghi t t ồ ướ ấ Đ t đai đang b thoái hóa, ngu n n ơ ả cho s n xu t đ ng tr nhi m n ng ườ ng ch a đáp ng Năng l c qu n lý môi tr ả ả Ch a có các bi n pháp kh thi gi m thi u ô nhi m và ệ ả b o v các thành ph n môi tr ộ ố ể ử Có m t s đi m không phù h p gi a quy ho ch s ớ ấ ụ d ng đ t v i quy ho ch khu b o t n thiên nhiên và ặ ậ ừ r ng ng p m n

ạ ề

ậ

ồ

ậ T n d ng c h i đ phát huy th m nh (O/S) ồ L ng ghép quy ho ch s d ng đ t v i quy ạ ho ch phát tri n các ngành kinh t và quy ườ ạ ho ch b o v môi tr ế Xây d ng c ch chính sách v s d ng ấ ợ h p lý tài nguyên đ t ế ợ ử ụ ợ K t h p s d ng h p lý tài nguyên đ t và ườ ệ ả b o v môi tr ả ự Xây d ng mô hình qu n lý tài nguyên sinh ọ ọ ạ h c và đa d ng sinh h c ắ N m b t c h i đ kh c ph c m t y u (O/W) ệ Hoàn thi n chính sách b i th ặ ằ phóng m t b ng, tái đ nh c ề ướ ặ ị Đ nh h ệ ố ạ Quy ho ch h th ng qu n lý và x lý n ấ th i, ch t th i r n B sung t ả phân khu ch c năng b o v môi tr ằ ơ ở Di d i các c s công nghi p không n m ớ ử ụ trong quy ho ch s d ng đ t đ n v trí m i ứ ụ Tuyên truy n, giáo d c nâng cao nh n th c ộ c ng đ ng

ắ ự

ọ

ươ

Nguyên t c l a ch n các ph

ng pháp ĐMC

ủ

ứ

ch c, phân tích và

Khách quan  Năng l c t

ủ

ả

ậ

ờ

Ch quan  Có th cung c p đ thông tin ấ ể tin c y trong kho ng th i gian ẵ và ngân sách s n có cho ĐMC

ướ

ự

ệ

c th c hi n

ể

ễ

ề

ế

ng ự

ề

 Đ c đi m c a các v n đ môi

ể

ặ ườ ặ

ủ

ấ c đánh giá ố ượ

ị

ng ch u

ấ

 Có th phân tích xu h ướ ệ di n bi n các đi u ki n t ngườ nhiên, KTXH và môi tr  Có th xác đ nh và mô t ả ị ắ ề ữ nh ng v n đ không ch c ch nắ

ố ượ

ng và s l

ủ ữ ng c a d

ể ử ụ

 Ch t l ệ

ủ

ẵ

ả

ộ

ư ấ

ự ổ ấ cung c p thông tin  Yêu c u c a các b ầ ủ trong quy trình ể ủ ầ ượ ng c n đ  Đ c đi m c a đ i t ể tác đ ng ộ ấ ượ ẩ li u chu n ộ đ i ngũ t

 Trình đ chuyên môn s n có c a v n ĐMC

ậ

ị ễ ể ớ

 Có th s d ng khi xây d ng ự ươ ng và đánh giá các ph ự ệ án/k ch b n th c hi n CQK  D hi u và d th o lu n đ i ố ễ ả ậ v i các nhà l p CQK và các bên liên quan tham gia trong quá trình ĐMC

ủ

ụ

ả

ươ

Đánh giá kh năng áp d ng c a các ph

ng pháp

Tác đ ngộ ự ế tr c ti p 

Tác đ ng ộ gián ti pế 

Tác đ ng ộ ỗ ươ ng h t 

Tác đ ngộ tích luỹ 

ị Đ nh ngượ 

ị Đ nh tính 

ị đ nh

ủ c a

ậ Nh n chuyên gia



ồ

ấ ộ Tham v n c ng đ ng



t kêệ



Ma tr nậ



Phân tích không gian



ố

Phân tích h th ng ướ ạ và m ng l

ệ i



ướ

Phân tích xu h ạ và ngo i suy



Phân tích đa tiêu chí



Mô hình



i ợ

Phân tích chi phíl ích

ủ

ạ

ươ

ụ Ph m vi áp d ng c a các ph

ng pháp

ngỨ d ngụ trong quá trình SEA

Nh ngữ nét chính

à v

ẻ o h k

g n ô c i

p á h p

g n ộ đ

u ệ

í h p

n ò c

i l

Công cụ phân tích

ớ v i

à v h n ả c i

n á g n ơ ư h p

g n ộ đ

tế y u q iả i g

u ầ đ g n ơ ư đ

ở s ơ c

i h c ề v

ữ d ề v

c ứ s ề v ề đ

ề đ n ấ v c á c g n ạ d

ố b h c í t

h c í t

n a i g

u ầ c

tấ b g n ữ h n g n ữ h n

n ấ v

c á h k ế h t

u ề i đ g n ữ h n (

c á c h n á s

n ậ h N

c á t c á c à v

n â h P

n â h p

u ê Y

ờ h t

ố đ g n à r õ r ự S

g n ú h c

g n ă n ả h K

ớ v

n ổ

) n ắ h c c ắ h c a ư h c

c á c

g n ă n ả h K

u ê Y

a r h n ì r t á u q o h c n ọ h c a ư

ả i g c á c a ủ c n ể i r t

t á h p ự s o h c p ó g g n ó Đ

y a h t

c á t c á c á i g h n á Đ

o S

h n ị đ tế y u q

ngườ và rà soát l iạ





$ 



 



  

$  $$ 



x x



 

$$ 

ngướ /Ngo iạ suy

   

      

            

$$  $  $$  $$  $$  $$  $  $ 

   

x x xx x xx x

Phân tích môi tr chính sách và lu tậ pháp B ngả li tệ kê các danh mục Các b ngả ma tr nậ Mô hình quyết định hình cây và iướ các tác động m ngạ l Ch ngồ xếp b nả đồ và GIS Phân tích các xu h Đánh giá tập thể c aủ chuyên gia Làm mô hình Xây d ngự các viễn c nhả /kịch bản Đánh giá vòng đ iờ Đánh giá chi phí/l iợ nhuận Phân tích đa tiêu chí

ụ ề ươ

ử ụ

ướ

Ví d v ph

c ĐMC

ươ N iộ dung ĐMC

ng pháp s d ng trong các b ử d ngụ

ng pháp s Ph

ứ ơ ở ệ ươ ự ạ ậ ệ Nghiên c u c s ng t

ấ ườ ng và các tài li u t ng tệ kê, l p khung logic các v n đ môi tr

ị ọ ả

ạ ả ự ướ ệ

ồ i h qu ộ ạ vi, quy mô Sàng l c/xác đ nh ph m ế ể và đ c đi m liên quan đ n môi tr ặ ngườ

ụ ị ườ ườ ố ế ượ Xác đ nh các m c tiêu môi tr ng ẩ c, tiêu chu n môi tr ng

m k t đã có

ị ủ ươ ng

Phân tích tác đ ngộ

ườ ị ác ch th và tiêu chí môi tr ng

GIS

ỹ ế khác

ướ ế ố ế i và xu h ổ ng bi n đ i các y u t môi

ả ỉ ộ ề i pháp đi u ch nh i tác đ ng

Đề xu t các gi ấ CQK

ự ộ (cid:0) Thu th p báo cáo hi n tr ng môi tr ườ (cid:0) Li ề ậ (cid:0) Kh o sát, so sánh (cid:0) Xây d ng m ng l (cid:0) Tham v n chuyên gia và c ng đ ng ấ (cid:0) Đ i chi u v i các chính sách, chi n l ế ớ (cid:0) H iồ c u các ca ế ứ (cid:0) Tham kh o cả ác CQK c a vùng/đ a ph (cid:0) Xây d ng k ch b n ả ự (cid:0) Xác đ nh c ị ị ỉ (cid:0) Ma tr n tác đ ng ộ ậ (cid:0) Các mô hình d báo và tiên đoán ự (cid:0) Ch ngồ ghép b n đ và ồ ả (cid:0) Phân tích chi phí/l ậ ợ i ích và các k thu t đánh giá kinh t (cid:0) Phân tích đa tiêu chí (cid:0) Phân tích kh năng ch u t ị ả ả ngườ tr (cid:0) Đánh giá r i roủ (cid:0) Phân tích m ng l ướ ạ (cid:0) Phân tích tính nh t quán ấ (cid:0) Phân tích tính nh y c m ạ ả (cid:0) Xây d ng bi u đ h th ng tác đ ng ồ ệ ố ể

ộ ố ươ

ậ ủ

ộ

Đánh giá đ tin c y c a m t s ph

ử ụ ng pháp s d ng trong

ĐMC

ươ

ử ụ

ụ

ộ

ng pháp

M c đích s d ng

ậ Đ tin c y

ươ

ệ

ị

ạ

ụ

ế

ụ

ượ

ng pháp li

t kê

ộ

ườ

ể ả

c h t các m c tiêu ng và các đ ng có th x y

ạ

ị

ậ ngườ ậ ự ế

ộ ế

ộ

ể

ầ

ộ

ọ

ộ

Nh n d ng và xác đ nh m c tiêu môi tr Nh n d ng và xác đ nh các tác đ ng ộ ố tr c ti p, và m t s tác đ ng gián ti p và tác đ ng tích lũy

ấ

ộ

Bao quát đ môi tr ra ủ ữ ệ Không đ d li u đ so sánh t m ủ ừ quan tr ng c a t ng tác đ ng ả ế Không xét đ n b n ch t tác đ ng

ươ

ạ

ậ

ả

ộ

ng pháp ma

i các tác đ ng

ể ự

ị ọ

ươ

ỉ

ị

Ph tr nậ

ộ ng án

ự

ế

Nh n d ng và xác đ nh các tác đ ng So sánh đ l a ch n các ph ệ th c hi n

ễ ễ D di n gi ỉ Ch mang tính đ nh tính và ch chú ý ự ế ộ đ n các tác đ ng tr c ti p

ươ

ế

ộ

ợ

ệ

ươ

ỗ

ộ

ị

Ph tích m ng l

ng pháp phân ướ ạ i

ộ Xem xét các tác đ ng gián ti p và tác đ ng t

ng h

ộ

c quy mô hay ng quan c a tác đ ng theo

ứ ạ

ề

ể

ấ

ể Tr giúp vi c hi u rõ tác đ ng ượ Không xác đ nh đ ủ ố ươ m i t ờ th i gian và không gian Có th làm ph c t p v n đ

ướ

ệ

ỉ

ị

ự

ế

ườ

ố ệ

ạ Đánh giá hi n tr ng ế ễ D báo xu th di n bi n môi tr

ươ

ủ

ầ

ộ

ớ ệ th c hi n CQK

ng Phân tích xu h ạ ngo i suy và ồ ng pháp h i (Ph ứ ự ứ c u quá kh d báo ươ t

ng lai)

Các d báo đ a ra ch có tính đ nh tính vì s li u và thông tin trong quá kh ứ có th ể không đ y đ và không ợ ụ phù h p v i m c tiêu đánh giá tác ủ đ ng c a vi c ự

ự

ế

ườ

ươ

ả

ấ

ế ễ D báo xu th di n bi n môi tr

ậ

ươ Ph sánh t

ng pháp “so ự ươ ng t ”

ệ

ộ ố ươ

ậ ủ

ộ

Đánh giá đ tin c y c a m t s ph

ử ụ ng pháp s d ng trong

ĐMC

ươ

ử ụ

ụ

ộ

ậ

ng pháp

M c đích s d ng

Đ tin c y

ả

ẻ ự ể

ị ng pháp k ch b n và

ự

ườ

ươ Ph mô ph ngỏ

ả

ự

ỹ

ố

ể ơ ứ ạ ệ ố ế ủ t c a các h th ng ph c t p ậ ươ

ể ng đ i cao đ

ế

ự

ươ

ỏ ỹ ệ ợ

ự

ộ

ng pháp mô hình

ự

ườ

ự

ả

ế

ỹ ộ m c đ đ nh tính, đ tin c y không cao ồ

ươ

ồ

ộ

ự

ớ

ợ

ề

ứ ệ

ạ

ng pháp ch ng ghép Ph ồ ả b n đ và GIS

ữ ng lai

i và t ụ

ứ ộ

ộ

ế

ngườ

ự

ả

Đ n gi n hoá và là cách đ chia s s hi u bi Đòi h i k năng k thu t t th c hi n ớ ệ Phù h p v i vi c phân tích các tác đ ng tr c ộ ế ti p và các tác đ ng tích lu ậ ỉ ở ứ ộ ị Ch ệ ồ vì các ngu n phát tán là ngu n di n ự Trình bày tr c quan nh ng tác đ ng trong ươ quá kh , hi n t ộ Đ chính xác ph thu c vào m c đ chi ti ủ ơ ở ữ ệ c a c s d li u GIS

ế

ợ

ể ổ

ể ượ ử ụ

Phân tích đa tiêu chí

ự

ả

ế

Đánh giá tác đ ngộ ế ế ễ D báo xu th di n bi n môi tr ệ Đóng góp vào vi c xây d ng và so sánh các gi pháp thay th khác Đánh giá tác đ ngộ ế ễ ế D báo xu th di n bi n môi tr ệ Đóng góp vào vi c xây d ng và so sánh các gi pháp thay th khác Đánh giá tác đ ngộ Đánh giá s phù h p v i các CQK v môi tr ệ Đóng góp vào vi c xây d ng và so sánh các gi pháp thay th khác Đánh giá tác đ ngộ ệ Đóng góp vào vi c xây d ng và so sánh các gi pháp thay th khác

c s d ng đ t ng h p ý ki n ộ ả ng pháp đánh giá rõ ràng và

ệ

ế

ộ

ạ

Phân tích chi phí l

i íchợ

ự

ả

ế

ườ

Đánh giá tác đ ngộ ệ Đóng góp vào vi c xây d ng và so sánh các gi pháp thay th khác

ư ủ ơ ng ch a đ c

ấ ả

ộ

Trong t

t c các n i dung ĐMC

ồ

ề ứ ạ ờ

ế ề ặ

ố

ế Ý ki n chuyên gia và tham ấ ộ v n c ng đ ng

Có th đ ủ c a các bên liên quan vào m t b n đánh giá ươ ộ Là m t ph ễ ể ạ minh b ch, d ki m tra ủ ố ể Vi c cho đi m s đánh giá còn mang tính ch ể quan, vì th có th không chính xác Cho phép so sánh các tác đ ng thu c lo i khó so sánh ề Tính toán chi phí v môi tr ự ế ọ ở s khoa h c và th c t ấ ể ả Có th gi i quy t các v n đ ph c t p ả Khó khăn v m t qu n lý (t n th i gian và công s c)ứ

ự

ệ

Kinh nghi m th c hi n ĐMC

ở ệ Vi

t Nam

ự

ượ

ệ

ự c xây d ng xong ự ộ ậ

 Th c hi n ĐMC sau khi CQK đã đ  Các chuyên gia ĐMC làm vi c hoàn toàn đ c l p, s ph i ố ệ

ệ

ả

ượ ử ụ

ớ ợ h p v i nhóm l p CQK ít và kém hi u qu  Các ph ươ ậ

ợ

ấ ph bi n và phù h p nh t ậ ạ

ủ

ậ ng pháp đã đ ủ ị  Nh n đ nh c a chuyên gia:  Phân tích xu h

c s d ng: ổ ế ng và ngo i suy:

ố không đ tin c y do s

ệ

ố

ấ li u không đ y đ và không th ng nh t

ượ ử ụ

ố ệ

ướ ầ ủ ổ ế  Ma tr n: ậ ph bi n  Phân tích không gian: ít đ

c s d ng do s li u không

ươ

ầ ủ đ y đ và không t

ng thích

ượ ử ụ

 Phân tích đa tiêu chí: ít đ

c s d ng

Bài giảng Các phương pháp/công cụ thực hiện Đánh giá môi trường chiến lược - Lê Hoàng Lan

ươ

Các ph

/công c ụ thực hiện ườ

ế ượ

ng pháp Đánh giá môi tr

ng chi n l

c

Nguyên tắc chung

Giới thiệu các phương pháp ĐMC chủ yếu

NỘI DUNG TRÌNH BÀY

Nguyên tắc lựa chọn và đánh giá độ tin cậy của các phương pháp

Kinh nghiệm ở Việt Nam

ế ố

ữ

ắ

ắ

ầ ự

ộ

ạ Nguyên t c chung: Các lo i tác đ ng c n d báo khi ĐMC

ươ

(1)

Các ph

ụ ổ ế ng pháp/công c ph bi n trong ĐMC

ươ

(2)

Các ph

ụ ổ ế ng pháp/công c ph bi n trong ĐMC

ậ

ị

ậ

ỹ

ủ Nh n đ nh c a chuyên gia

(1): K thu t Delphi

ướ ủ ỹ

ậ

Mỗi chuyên gia tiếp tục xem xét lại giải pháp của mình

Mỗi chuyên gia xem xét lại giải pháp của mình, chính sửa hoặc để xuất giải pháp mới

Kết quả cuối cùng

Mỗi chuyên gia độc lập trả lời các câu hỏi theo quan điểm của mình

Tập hợp kết quả thảo luận lần 2

Vấn đề cần thảo luận

Tập hợp kết quả thảo luận lần 1

Hệ thống câu hỏi

ậ

ị

(2)

ủ Nh n đ nh c a chuyên gia

ậ ị ậ ị

ư ư

ầ ầ

ả ả

ướ

ạ

Phân tích xu h

ng và ngo i suy

ụ ề

ướ

ạ

Ví d v phân tích xu h

ng và ngo i suy

ậ

Ma tr n và Phân tích đa tiêu chí

ậ ượ

ụ

ủ

ộ

Ví d ma tr n l

ng hoá tác đ ng c a

QHSDĐ Ch t ấ ả ắ th i r n ­2

ị

ụ

ị

ụ

ươ

ự

ệ

ươ

ươ

ươ

QHSDĐ Ch t ấ ả ắ th i r n 2

Ơ NGUY C (Threats T) ỹ ấ Suy gi m qu đ t ườ ễ Gia tăng ô nhi m môi tr ộ Ch u tác đ ng liên vùng, ô i và nhi m xuyên biên gi ầ bi n đ i khí h u toàn c u

Ơ Ộ C H I (Opportunities – O) ả ậ Lu t B o v môi tr ậ ướ i Lu t d ấ ậ Lu t Đ t đai 2003 và các văn b n d ướ ị Đ nh h ệ t Nam (Ch Vi ủ ươ Các ch tr ướ và Nhà n