Bài giảng Các xét nghiệm trong chẩn đoán trước sinh – Nguyễn Khắc Hân Hoan

Chia sẻ: Angicungduoc Angicungduoc | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:28

Thêm vào BST

Báo xấu

52
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng với các nội dung các bất thường bẩm sinh nặng; tần suất các bất thường bẩm sinh; khuynh hướng xã hội; mục tiêu chẩn đoán di truyền trước sinh; đối tượng chẩn đoán trước sinh; nội dung chẩn đoán trước sinh; tiền sử gia đình; tuổi mẹ khi mang thai...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Các xét nghiệm trong chẩn đoán trước sinh – Nguyễn Khắc Hân Hoan

Caùc xeùt nghieäm trong Chaån ñoaùn tröôùc sinh Nguyeãn Khaéc Haân Hoan Söùc khoûe sinh saûn vaø Di truyeàn ngöôøi Khoa di truyeàn y hoïc – Beänh vieän Töø Duõ Caùc baát thöôøng baåm sinh naëng  30% caùc beänh lyù phaûi nhaäp vieän ôû treû em  20% töû vong sô sinh  50% töû vong ôû treû em  AÛnh höôûng leân gia ñình laø khoâng tính ñöôïc  Chi phí cho caùc ñieàu trò vaø chaêm soùc cao  Chöông trình phuïc hoài chöùc naêng toán keùm 1
Taàn suaát caùc baát thöôøng baåm sinh Loaïi baát thöôøng %/ %/ toång soá sinh toång soá Btg Baát thöôøng hình thaùi 3 60 Beänh ñôn gen 1,4 28 Roái loaïn nhieãm saéc theå 0,6 12 Toång soá 5 100 Nguồn: Prenat Neonat Med 1999;4:157-164 Khuynh höôùng xaõ hoäi  Kích thöôùc gia ñình nhoû hôn tröôùc  Tuoåi laøm meï taêng leân  Kieán thöùc cuûa beänh nhaân toát hôn  Söï kyø voïng vaøo thai kyø cao hôn  Phaù thai ñöôïc xaõ hoäi chaáp nhaän nhieàu hôn  Chaån ñoaùn tröôùc sinh ngaøy caøng quan troïng 2
Muïc tieâu chaån ñoaùn di truyeàn tröôùc sinh  Xaùc ñònh chính xaùc tình traïng thai caøng sôùm caøng toát  Thoâng tin veà tieân löôïng, khaû naêng taùi maéc ôû thai sau  Tö vaán caùc löïa choïn cho thai kyø  Chaám döùt thai kyø  Ñieàu trò trong töû cung Phöông phaùp sinh vaø chaêm soùc chu sinh toái öu Ñoái töôïng chaån ñoaùn tröôùc sinh  Tuoåi laøm meï cao ≥ 35 tuoåi  Thai coù baát thöôøng ñaõ ñöôïc phaùt hieän  Ñaõ coù con bò baát di truyeàn (nhieãm saéc theå, gen)  Tieàn söû gia ñình  Baát thöôøng nhieãm saéc theå  Beänh lyù gen  Khieám khuyeát oáng thaàn kinh  Baát thöôøng hình thaùi baåm sinh  Coù caùc yeáu toá nguy cô cao khaùc 3
Noäi dung chaån ñoaùn tröôùc sinh  Tieàn söû gia ñình  Tuoåi ngöôøi meï khi mang thai  Marker sieâu aâm  Marker huyeát hoïc vaø sinh hoùa  Thuû thuaät chaån ñoaùn xaâm laán  Xeùt nghieäm nhieãm saéc theå vaø gen  Tö vaán tröôùc sinh Tieàn söû gia ñình Tìm hieåu caùc nguy cô coù saün  Dò taät baåm sinh: söùt moâi, thöøa ngoùn, baïch taïng  Beänh ñôn gen: thalassemia, hemophilia, Duchenne, SMA, Ethler Danlos, taêng cholesterol gia ñình, chaäm phaùt trieån taâm thaàn  Hoäi chöùng roái loaïn NST: HC Down, Edwards, Di George  Caáp ñoä quan heä boä gen vôùi thai phuï: 1, 2, 3 4
Tuoåi meï khi mang thai Khi tuoåi meï  35, thai nhi coù nguy cô cao bò  Roái loaïn di truyeàn • H/c Down (1 : 150 hay 0,67%) • Trisomy 18, Trisomy13, H/c Klinefelter (47,XXY), H/c Turner (45,X),… • Caùc roái loaïn khaùc thöôøng gaây ra saåy thai töï nhieân hoaëc thai cheát löu  DTBS: oáng thaàn kinh, tim, ñaàu maët, … Töông quan Tuoåi meï vaø Nguy cô sinh con baát thöôøng baåm sinh> Nguồn: Thurmon TF (1999) A comprenhensive primer on med. genet. 5
Tuoåi meï khi mang thai Ña soá thai phuï Vieät Nam coù tuoåi döôùi 35 > = 35  70% H/c Down + caùc roái loaïn khaùc : tuoåi tuoåi meï  35 30%  30% caùc H/C Down : tuoåi meï  35  Ñöøng queân nhoùm thai phuï treû tuoåi < 35 tuoåi 70% Sieâu aâm 3 thaùng ñaàu thai kyø  Phaùt hieän DTBS giai ñoaïn sôùm - Thai voâ soï - Holoprosencephaly - Tim ngoaøi loàng ngöïc - Thoaùt vò roán  Khoaûng môø gaùy (nuchal translucency measurement) • Sieâu aâm kieåm tra luùc 11 – 13 tuaàn 6 ngaøy • Tæ leä thuaän vôùi nguy cô leäch boäi NST: 21, 18, 13, X 3mm x 3 laàn; 4mm x 18 laàn; 5mm x 28 laàn; 6mm x 36 laàn • Kích thöôùc taêng theo tuoåi thai  phaûi so saùnh vôùi kích thöôùc thai (ñöôøng kính löôõng ñænh) Nguoàn: Pandya PP, Nicolaides et al. (1995) Ultrasound Obstet Gynecol, 5:15-19 6
Khoaûng môø gaùy lôùn – saøng loïc (+)  Khaûo saùt NST: karyotype, FISH • Trisomy 21, Trisomy 18 hoaëc 13 • Monosomy X (45,X)  Kieåm tra baát thöôøng hình thaùi luùc 18 tuaàn • Loaïn saûn boä xöông • Dò taät tim baåm sinh • Thoaùt vò roán • Thoaùt vò hoaønh 7
Sieâu aâm 3 thaùng giöõa thai kyø Khaû naêng phaùt hieän caùc DTBS lôùn ôû thai baèng sieâu aâm BV tuyeán cuoái BV tuyeán tröôùc SA thöôøng qui
Marker Trisomy 21 treân aâm thai 18 tuaàn  Neáp da gaùy daày > 6mm  Moät ñoäng maïch roán  Xöông ñuøi ngaén: thöïc teá / lyù  Goùc chaäu roäng töôûng < 0.91  Echo ruoät daày  Xöông caùnh tay ngaén  Clinodactyly / thieåu saûn ñoát giöõa  Daõn beå thaän ngoùn tay thöù 5  Taâm thaát lôùn  Coù raõnh khæ  Daáu hieäu mang deùp sandal  Thaát traùi coù oå echo daày 9
Giaù trò caùc marker trisomy 21 / sieâu aâm quyù 2 Daáu aán Taàn suaát Giaù trò tieân ñoaùn (n=420) döông Neáp da gaùy 15 (3,6%) 9/15 (60%) Xöông caùnh tay ngaén 16 (3,8%) 7/16 (44%) Baát thöôøng caáu truùc 17 (4%) 7/17 (41%) Xöông ñuøi ngaén 18 (4,3%) 4/18 (22%) Daõn beå thaän 20 (4,7%) 4/20 (20%) Ngoùn tay thöù 5 13 (3,1%) 2/13(15,4%) Roán coù 2 maïch maùu 3 (0,7%) 0/3 TLTK: Vintzileos AM, Campbell WA, et al. (1996) The use of second-trimester genetic sonogram in guiding clinical management of patients at increased risk for fetal trisomy 21. Obstet Gynecol, 87:948-952 Xeùt nghieäm triple test – quyù 2 thai kyø  uE3 + AFP + beta hCG töï do  Thai 14 – 21 tuaàn (15 – 18) tuaàn  Keát hôïp tuoåi meï + tieàn söû  Nguy cô cao ≥ 1/250  choïc oái, xeùt nghieäm NST hoaëc gen 10
Xeùt nghieäm triple test – quyù 2 thai kyø MoM Marker Thai Trisomy 21 KTC 95% Trung bình MS-AFP 1140 0,73 0,71 – 0,75 uE3 613 0,73 0,70 – 0,76 beta-hCG töï do 477 2,30 2,13 – 2,49 hCG 850 2,02 1,91 – 2,13 TLTK: Cuckle H (2000) Biochemical screening for Down Syndrome. European Journal of Obstetrics and Gynaecology and Reproductive Biology 92:97-101 Xeùt nghieäm triple test – quyù 2 thai kyø Nhöôïc ñieåm  Khaû naêng phaùt hieän 64%  Döông tính giaû 5%  Ñoä chính xaùc phuï thuoäc vaøo tuoåi thai  Ít tin caäy khi song thai  Keát quaû xaùc ñònh cuoái cuøng töông ñoái treã  Thai phuï coù ít thôøi gian ñeå quyeát ñònh neáu keát quaû baát thöôøng TLTK: Medical Services Advisory Committee (2002) Nuchal translucency measurement in the first trimester of pregnancy for screening of trisomy 21 and other autosomal trisomies., MSAC Conference 04 edn http://www.msac.gov.au 11
Marker sinh hoùa quyù 1 thai kyø Nghieân cöùu Meta-analysis cuûa 44 nghieân cöùu khaùc nhau trong chaån ñoaùn Trisomy 21 Marker Trung bình Marker Trung bình (MoM) (MoM)   hCG töï do (n = 579) 1,98  PAPP-A (n = 439)  AFP (n = 243) 0,79  6 – 8 tuaàn 0,35  uE3 (n = 226) 0,74  9 – 1 1 tuaàn 0,40  12 – 14 tuaàn 0,2  > 14 tuaàn 0,94 TLTK: Cuckle H, van Lith JMM (1999) Appropriate biochemical parametters in first-trimester screening for Down syndrome. Prenatal Diagnosis 19:505-512 Khaû naêng saøng loïc Trisomy 21 cuûa caùc marker Marker Ñoä nhaïy (%) Thai 10 – 13 tuaàn (5% (+) giả) Khoaûng môø gaùy (NT) 77 - 82 PAPP-A + beta hCG töï do (double test) 65 NT + PAPP-A + beta hCG töï do 86 NT + PAPP-A + beta-hCG töï do + AFP / uE3 87 NT + PAPP-A + beta hCG töï do+ AFP + uE3 88 Thai 16 – 20 tuaàn AFP + beta hCG + uE3 (triple test) 64 TLTK: Medical Services Advisory Committee (2002) Nuchal translucency measurement in the first trimester of pregnancy for screening of trisomy 21 and other autosomal trisomies., MSAC Conference 04 _ http://www.msac.gov.au 12
Thuû thuaät chaån ñoaùn tröôùc  Sinh thieát gai nhau  Choïc oái  Choïc maùu cuoáng roán Chæ ñònh  Xeùt nghieäm nhieãm saéc theå  Phaân tích chaån ñoaùn DNA  Caùc phaân tích chaån ñoaùn Enzyme Sinh thieát gai nhau  Thai 11 - 13 tuaàn döôùi sieâu aâm daãn ñöôøng  Qua thaønh buïng hoaëc qua ngaõ aâm ñaïo  Khoái löôïng gai nhau laáy ~25mg  Tuoåi thai nhoû  Chaám döùt thai kyø deã  Thai phuï coù nhieàu thôøi gian ñeå suy nghó  Coù theå theo doõi xaùc ñònh theâm  Khoái löôïng teá baøo thu thaäp ñöôïc nhieàu 13
Sinh thieát gai nhau ngaõ aâm ñaïo  Khoái löôïng gai nhau 25mg 14
Nhöôïc ñieåm cuûa sinh thieát gai nhau  Ñoøi hoûi söï kheùo leùo cao  Ñoâi khi coù tình traïng khaûm khu truù cuûa baùnh nhau  Tai bieán  Saåy thai: 1% saåy thai do thuû thuaät 2 – 3% saåy thai neàn / thai 10 - 12 tuaàn Phuï thuoäc vaøo kyõ naêng cuûa thuû thuaät vieân  Bieán chöùng: taät ngaén chi ???  !? Baát ñoàng nhoùm maùu Rhesus Tình traïng khaûm ôû nhau Khaûm: hieän dieän nhieàu doøng teá baøo (boä gen khaùc nhau) trong 1 cô toå chöùc 15
Dò taät ngaén chi sau sinh thieát gai nhau Nguy cô bò taät ngaén chi trong coäng ñoàng laø 1:2000 “WHO: Nguy cô bò taät ngaén chi seõ khoâng taêng neáu thuû thuaät ñöôïc thöïc hieän bôûi ngöôøi coù kinh nghieäm töø tuaàn leã thöù 10 trôû ñi” Nguoàn: WHO committee on CVS Safety. Lancet 1994;343:1420 WHO/PAHO Consultation on CVS (1999) Evaluation of chorionic villus sampling safety. Prenatal Diagnosis 19:97-99 Choïc huùt dòch oái  Thai 16 – 20 tuaàn döôùi sieâu aâm daãn ñöôøng  Qua thaønh buïng  Deã thöïc hieän, thuaän lôïi khi song thai  Nguy cô saåy thai do thuû thuaät: thaáp, 0,5% / Tæ leä saåy thai neàn ~1%  Coù theå khaûo saùt caùc marker sinh hoùa trong dòch oái  Nhöôïc ñieåm  Chaån ñoaùn khi tuoåi thai treã  Khoái löôïng teá baøo thu thaäp ñöôïc nhieàu 16
Choïc maùu cuoáng roán  Thöïc hieän ôû thai töø 18 tuaàn  Chaån ñoaùn nhanh vaø ñieàu trò thai  Xeùt nghieäm • Huyeát hoïc: huyeát ñoà, nhoùm maùu, Coombs • Di truyeàn: NST, gen • Sinh hoùa: enzyme, ñieän di Hb Tai bieán  Nhòp tim thai chaäm / suy thai  Saåy thai töï nhieân, sinh non, thai cheát löu Tæ leä saåy thai 1 - 2% treân neàn tæ leä cô baûn 17
Saøng loïc 11 - 13 tuaàn Ño ñoä môø da gaùy Triple test Laáy maùu cuoáng roán ± Xeùt nghieäm maùu (15 – 18 tuoåiI) (18 – 20 tuaàn) THUÏ SINH THAI Sieâu aâm ñònh tuoåi thai Sinh thieát gai nhau Choïc oái Sieâu aâm kieåm tra (8 – 10 TUAÀN) (11 – 13 tuaàn) (15 – 19 TUAÀN) (>18 tuaàn) Xeùt nghieäm nhieãm saéc theå  Beänh phaåm: teá baøo dòch oái, gai nhau, maùu thai  Caùc phöông phaùp xeùt nghieäm Karyotype Tieâu chuaån vaøng, toaøn boä NST 2 – 3 tuaàn, home brew FISH Nhanh, > 24 giôø, IVD Nhieàu coâng, thuû coâng QF-PCR Nhanh, haøng loaït, KLg maãu ít, IVD Nguy cô ngoaïi nhieãm DNA MLPA Nhanh, haøng loaït Tam boäi (-), khoâng coù IVD Array CGH Toaøn boä NST, phaùt hieän ñöôïc möùc ñoä Ñaét tieàn, chöa ñuû thoâng tin nhoû 18
Xeùt nghieäm NST - Karyotype Xeùt nghieäm NST - FISH 19
Xeùt nghieäm NST – QF-PCR Xeùt nghieäm NST – MLPA 20