Bài giảng cân bằng acid-base

Chia sẻ: Thị Diễm | Ngày: | Loại File: PPT | Số trang:25

Thêm vào BST

Báo xấu

121
lượt xem 12
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

CBAB - Sự ổn định nồng độ ion hydro (pH) dịch thể/ là trạng thái mà ở đó “H+” thích hợp nhất cho các CH/ cơ thể. Nước (60-70%) phân ly: H2O H+ + OH- ở trạng thái cân bằng phân ly (ĐL tác dụng khối): ...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng cân bằng acid-base

Bài giảng cân bằng acid-base TS. Phan Hải Nam
ĐẠI CƯƠNG I. KHÁI NIỆM CÂN BẰNG ACID-BASE II. CÁC CƠ CHẾ ỔN ĐỊNH CÂN BẰNG ACID- BASE 2.1. HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC HỆ ĐỆM : + HĐ HUYẾT TƯƠNG + HĐ CỦA HỒNG CẦU 2.2. HOẠT ĐỘNG SINH LÝ CỦA PHỔI 2.3. HOẠT ĐỘNG SINH LÝ CỦA THẬN. III. MỘT SỐ THÔNG SỐ CHÍNH ĐÁNH GIÁ TRẠNG THÁI CBAB IV. MỘT SỐ RỐI LOẠN CBAB * MỘT SỐ LƯU Ý VỀ XN CBAB
KHÁI NIỆM CÂN BẰNG ACID-BASE CBAB - Sự ổn định nồng độ ion hydro (pH) dịch thể/ là trạng thái mà ở đó “H+” thích hợp nhất cho các CH/ cơ thể. Nước (60-70%) phân ly: H2O H+ + OH- ở trạng thái cân bằng phân ly (ĐL tác dụng khối): [H+] [OH-] = k = 10-14 (k- hằng số phân ly) H2O Vì [H+ ]= [OH-] =>[H+]x[OH-] = [H+]2 = 10-14 Log [H+]2 = Log 10 -14 =>2 Log [ H+] = - 14 -> Log [ H+] = -7 Qui ước: pH là giá tri âm của Log nồng độ H+, tính: pH = - Log [ H+]
ẢNH HƯỞNG CỦA PH TỚI CÁC PHÂN TỬ SINH HỌC +pH thay đổi: -> thay đổi các liên kết hydro, LK disulfua (-S-S-)=> thay đổi cấu trúc, CN của protein đặc biệt protein là enzym -> rối loạn hướng, tốc độ và cường độ các f/ư mà E xúc tác. + pH ảnh hưởng: - Receptor/ màng Tb (nhận biết và v.c chất qua màng TB) - Hb & ái lực gắn O2 của Hb - Acid nucleic (AND, ARN)- Di truyền. - Kháng thể- bảo vệ cơ thể - Hormon ( ĐHCH)
Các nguy cơ gây rối loạn CBAB  Sự tạo thành CO2, H2CO3: - CO2: Krebs & khử carboxyl của amino acid (~ 200 ml/min). - CO2 kết hợp với nước, phân ly tạo H+ & HCO3-:CB động CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3- Nếu CO2 ko đào thải -> nhiễm acid (cân bằng -> phải).  Sự tạo thành acid HC, VC: + Chuyển hoá G, L, P -> SPTG đa số là acid…1,3-DPG, a.pyruvic RL:--> acid pyruvic, lactic, β-Hydroxybutyric ↑,-> nhiễm acid ⊥ , RL các CH -> xu hướng nhiễm acid: acidose  Bệnh lý: + Bệnh làm ↑ acid máu: - Tiểu đường: ↑ acid cetonic/M
Nguy cơ gây rối loạn CBAB + Bệnh làm ↑ kiềm máu: - Nôn/ tắc môn vị, hút dịch vị DD: mất H+ - Dùng quá nhiều thuốc lợi niệu. - Tiêm, truyền quá nhiều Nabicarbonat (sai . + ⊥: pH máu ĐM: 7,38 – 7,42 duy trì được do H+ = H+ đào thải. => CBAB thực chất là duy trì sự ổn đinh ion H+/ cơ thể. Các cơ chế ổn định CBAB: 1- Hệ đệm (Htư, HCầu). 2- HĐ sinh lý phổi 3- HĐ sinh lý của thận.
Các hệ đệm của máu Hệ đệm máu= HĐ huyết tương + HĐ Hồng cầu Hệ đệm Bicarbonat Protein PPhosphat (53%) (45%) (1-2%) Huyết H2CO3/NaHCO3 Protein/Proteinat NaH2PO4/Na2HPO4 tương natri (35%) (10%) Hồng cầu H2CO3/KHCO3 HHb/KHb, KH2PO4/K2HPO4 HbO2/KHbO2 (18%) ( 35%)
Vai trò của các hệ đệm/ điều hoà CBAB  HĐ huyết tương: * Hệ đệm bicarbonat: H2CO3/ NaHCO3 + Quan trọng: 35% ∑ DTĐ/ cơ thể, điều hoà: nhanh, mạnh. + Cân bằng động: CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3- + Pt Handerson-Haselbalch: [HCO3- ] [HCO3- ] pH = pK H2CO3 + log [ H CO ] = 6,1 + log 0.03. pCO2 2 3 + Cơ chế ĐH: KM => Kiềm yếu; Acid mạnh => acid yếu-> ĐT - Kiềm (OH-) ↑/ M => Kiềm yếu, XOH + H2CO3 XHCO3 + H2O, VD: NaOH + H2CO3 NaHCO3 + H2O. - Acid (H+) ↑/ M: RH + NaHCO3 RNa +H2CO3 (phân ly) VD: HCl + NaHCO3 NaCl +H2CO3 H2O CO2 Phổi -> thải
Hệ đệm huyết tương… * Hệ đệm protein: + Cấu tạo từ các A.A (COOH, NH2), có tính lưỡng tính: - COOH COO- + H+ ( + base) - chống lại kiềm hoá - NH2 + H+ NH3+ - chống lại acid hoá. + Chống lại acid = a.a kiềm (Arg, Lys)/ NH2 + H+ NH3+. + Chống lại kiềm = a.a acid (Glu, Asp)/ H+ + base (OH-). Vai trò đệm: đáng kể (60 – 80 g/l) * Hệ đệm phosphat (NaH2PO4/ Na2HPO4 ) - Tốt vì có pK = 6,8 (~ 7,40). - Vai trò đệm: yếu vì có nồng độ thấp/ M (1 – 2 mmol/l)
Hệ đệm hồng cầu + HC có HĐ bicarbonat, phosphat nhưng VT đệm chủ yếu do Hb + Hb có 2 HĐ: HHb/ KHb & HHbO2/ KHbO2, Đệm = 2 cách: 1- Tạo DX carbamin: NH2/ Hb + CO2 -> dx carbamin (5% CO2). 2- Nhờ hoạt động của nhân Imidazon/His: Hb + O2 -> HbO2 + H+, H+ ↑ -> pH/ phổi ↓(*) HbO2 + H+ -> HHb + O2 => H+ ↓ -> pH/ TC ↑(*) Vai trò đệm của Hb là đào thải CO2 cho cơ thể -> chống acid hoá (Sơ đồ) Tổ chức Máu Phổi K+HCO - TM K+HCO - K+HCO - 3 3 3 K+ K+ HCO3- HHb HHb HHb HCO3- O2 O2 CA H+ H+ ĐM H2CO3 KHbO2 KHbO2 KHbO2 H2CO3 CA CA H2O H2O CO2 CO2 Ch.hoá Thở ra Bt: CO2/TC = CO2 / Phổi
Phổi điều hoà CBAB CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3- BT: CO2/TC = CO2/ phổi CO2 thở ra Phổi Nhiễm acid (H+ /M): . ↑TK phổi (↑TS, BĐ thở) CO2 H2CO3 HCO3 - + H+ ↑↑ H2O ->↑đào thải CO2 (chống Máu acid) . CO2 phổi > CO2/ TC CO2 Tổ Nhiễm base (OH- ↑/M): chức . ↓ TK phổi (↓ TS, BĐ thở) -> ↓ đào thải CO2 Phổi . CO2 TC > CO2/ Phổi CO2 OH - ↑↑ Tốt: Phổi đào thải CO2, bền bỉ, HCO3 - Máu liên tục => điều hoà CBAB có hiệu quả CO2 Tổ
THẬN ĐIỀU HOÀ CBAB * Đặc điểm: chậm, hiệu quả mạnh, duy trì HCO3-/ H.tư & DGB * Tái hấp thu gần hoàn toàn HCO3-: 90%/ TB ÔL gần, 10% ÔL xa. Lòng Ô.T (NTBĐ) TB ống lượn Mao gần quản NaHCO3 K+ K+ E2 Na+ Na+ Na+ E1 HCO3- H+ H+ HCO3- HCO3- (90%) H2CO3 H2CO3 E1- HCO3-.ATPase H2O CA E2- Na+,K+-ATPase H2O + CO2 CO2 CO2 ↑THT HCO3- ∈: +↑PCO2 (CC bù trừ của thận khi cơ thể nhiễm base, acid hô hấp) + ↑ THT Na+/ TB ống thận.
Thải H+, tái hấp thu HCO3- ở ống lượn xa Lòng ÔT (NT đầu) TB ống lượn Mao quản xa Na+ Na+ Na+ E2 E1 K + K + K+ HPO4-- H+ H+ HCO3- HCO3- H2CO3 (~10%) R H2 PO4- H2O CO2 CO2 NH3 RH Glutaminase Glu NH4+ Gln + Đào thải H+: Acid (RH), muối amoni, muối phosphat + Tái hấp thu HCO3- : ~ 10% + Tân tạo HCO3-: ⊥ : ăn bt-> 50- 100 mmol H+/ 24h/: H2SO4 (SPCH a.a ∈ S); H3PO4 (SPTH của P0-Lipid, acid nucleic); A.uric-(base purin) -> H+ .
Các thông số đánh giá trạng thái cân bằng acid- base 1. Độ pH máu 2. PaCO2 3. Bicarbonat 4. Bicarbonat thực ( Actual Bicarbonat = AB) 5. Bicarbonat chuẩn (Standard bicarbonat = SB) 6. CO2 toàn phần ( Total CO2 = t.CO2) 7. Base đệm (Bufer base = BB) 8. Base dư (Base excess = BE)
pH máu ⊥ pH máu/ ĐM = 7,38 –7,42. pH < 7,38 – nhiễm acid pH > 7,42 - nhiễm base pH máu/TM < ĐM 0,02 pH -> đánh giá mức độ bù trừ của cơ thể: - Acidose: pH 7,38 – 7,42: bù toàn phần (nhiễm acid) 7,37 – 7,25: bù 1 phần < 7,25: mất bù. - Alcalose: pH 7,38 – 7,42 : bù toàn phần (nhiễm base) 7,43 – 7,55: bù 1 phần > 7,55: mất bù. + pH < 7,30: Nhiễm toan hô hấp: phế quản phế viêm… Nhiễm toan CH nặng: ĐTĐ…. + pH > 7,55: Nhiễm kiềm hô hấp: CTSN… Nhiễm kiềm chuyển hoá nặng: ỉa chảy kéo dài..
PaCO2, CO2 toàn phần  ⊥: PaCO2 = 40 mmHg - Thông số cho biết các rối loạn CBAB do NN hô hấp - Phụ thuộc thông khí phế nang: ↑ khi TKPN ↓ và ngược lại. BL: - ↑ ↑ nhiễm toan HH do ↓ đào thải CO2 ở phổi, gặp: . Thông khí PN, tắc nghẽn phế quản . Bệnh phổi: PQPV, viêm phổi, hen . Hít phải CO2, hít lại Ko khí đã thở .Bị ức chế TK: thuốc ngủ, bại liệt, nhiễm độc, CTSN, u  t.CO2 = CO2 hòa tan + CO2 carbaminat + CO2/bicarbonat não PaCO2-5% (+Hb)- 5% HCO3-- 90% . ⊥ : t.CO2 = 25 - 30 (mmol/l). t.CO2 ↑: Nhiễm toan hô hấp, nhiễm kiềm CH
Bicarbonat ( HCO3-) + Là lượng HCO3- có trong H.Tư ở 37OC, gồm B thực và B chuẩn. - Bicarbonat thực (actual bicarbonat = AB): . Là nồng độ thực tế HCO3- của mẫu máu ĐM lấy ở ĐK ko tiếp xúc với ko khí, nó tương ứng với pH và PaCO2 thực của mẫu máu. . ⊥ : AB = 25 mmol/l. - Bicarbonat chuẩn (standard bicarbonat= SB): . SB: là lượng HCO3- (mmol/l) của h.tư được qui về ĐK chuẩn như PaCO2= 40 mmHg, To= 37oC, pH = 7,40. . ⊥ : SB = 24 ± 2 (mmol/l). + Là TS cho biết RLCBAB liên quan tới NN chuyển hoá. BL: ↑HCO3-: NT hô hấp, NKCH: nôn nhiều, hút dịch DD, ỉa chảy ↓↓: Nhiễm toan CH, gặp: . ĐTĐ do ứ đọng các thể cetonic . Phù phổi cấp, động kinh: RLCH glucid-> ứ đọng acid lactic. . Viêm thận cấp; mạn: ko thải được acid . ỉa chảy cấp làm mất HCO3-
Base đệm (Buffer base = BB), Base dư (Base exess = BE)  Base đệm: Là tổng các anion đệm trong máu (mmol/l). BB = [HCO3-] + Protein- + Hb- + Phosphat- ⊥ : 46 - 48 (mmol/l)  Base dư : Là sự chênh lệch giữa BB của BN và BB của người bình thường. ⊥ : BE = 0 (pH = 7,40; PaCO2= 40 mmHg; Hb TP = 150 g/l, 37OC). BE cùng với Bicarbonat là 2 TS có ý nghĩa xác định nguyên nhân RLCBAB do chuyển hoá. BE dương (↑↑) gặp: Nhiễm kiềm CH (nôn nhiều, ỉa chảy kéo dài..) BE âm (↓↓) gặp : Nhiễm toan CH (ĐTĐ..) Chú ý: + Các TS: pH, PaCO2 - đo = ĐCCL Các TS khác: HCO3- (AB), t.CO2, BB, BE- tính toán + Kết quả CBAB chính xác khi: - Lấy máu: . ĐM (trụ, quay,cánh tay), MĐM hoá - đầu ngón tay, dái tai
CÁC RỐI LOẠN CÂN BẰNG ACID- BASE 3 NHÓM RL: - DO N.N HÔ HẤP, N.N CHUYỂN HOÁ & DO N.N H ỖN HỢP. ( PACO2) (HCO3-, BE) PaCO2 40