Bài giảng Chấn thương mắt do BS. Dương Nguyễn Việt Hương biên soạn nhằm giúp các bạn biết được một số chấn thương thường gặp ở mắt như tổn thương mô mềm quanh hốc mắt do chấn thương đụng dập; trầy xước giác mạc; xuất huyết dưới kết mạc; rách kết mạc; rách giác mạc; rách củng mạc/vỡ nhãn; bỏng hóa chất; bỏng nhiệt; xuất huyết hậu cầu do chấn thương; hồ dán; vết thương mi mắt; gãy bung thành hốc mắt; bệnh lý thị thần kinh do chấn thương.
BS. Dương Nguyễn Việt Hương 05.2015
1
Tổn thương mô mềm quanh hốc mắt do chấn thương đụng dập 1
2 Trầy xước giác mạc
3 Xuất huyết dưới kết mạc
4 Rách kết mạc
5 Rách giác mạc
6 Rách củng mạc / Vỡ nhãn cầu
7 Bỏng hóa chất
8 Bỏng nhiệt
9 Xuất huyết hậu cầu do chấn thương
10 Hồ dán
11 Vết thương mi mắt
12 Gãy bung thành hốc mắt
2
13 Bệnh lý thị thần kinh do chấn thương
3
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn chấn thương
• Thăm khám:
– Ít đau
– Thị lực không giảm / giảm ít
– Phù, vết bầm máu
– Xuất huyết dưới kết mạc
– Không phản ứng tiền phòng,
nhãn cầu không viêm
4
– Vận nhãn không giới hạn, có thể hơi đau khi vận nhãn
• Chẩn đoán phân biệt:
– Bệnh lý tân sinh nội nhãn: u mạch máu, u bạch
mạch… bị xuất huyết
– Nếu bầm máu ở cả 2 mắt ở trẻ em: u nguyên bào
thần kinh
– Nếu giảm thị lực ít: viêm mống mắt do chấn thương,
trầy xước giác mạc
– Nếu giảm thị lực nhiều: xuất huyết tiền phòng, xuất
huyết pha lê thể, bệnh lý thị thần kinh do chấn
thương, bán lệch thủy tinh thể
5
– Khám thường quy 2 mắt
– Sau đó nhỏ dãn đồng tử để khám
– Ánh đồng tử hồng thủy tinh thể không lệch
– Nếu nghi ngờ tổn thương xương hốc mắt:
• XQ
• CT (có thể thấy rõ kẹt mô mềm trong vết gãy)
6
– Nếu không có tổn thương nhãn cầu / quanh
nhãn cầu chườm lạnh
– Theo dõi rách võng mạc ngoại vi (gây bong
võng mạc), xuất huyết tiền phòng nếu có:
chuyển BS Mắt
7
8
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn va quẹt (móng tay, giấy, cành cây…)
– Sợ ánh sáng, nhắm mắt không tự ý, chảy nước mắt
– Đau nhiều
• Thăm khám:
– Thị lực giảm
– Phù mi, xung huyết kết mạc
– Giác mạc: tróc biểu mô, trong, fluorescein test (+)
– Tiền phòng sạch, nếu Tyndall (+) phải nghi ngờ bội nhiễm
– Giảm đau ngay sau khi nhỏ tê (không được dùng thuốc tê
để điều trị)
9
10
Trầy xước giác mạc Hình bên trái: chưa làm fluorescein test, có thể thấy bề mặt giác mạc lồi lõm, kém trơn láng Hình bên phải: fluorescein test (+)
11
• Chẩn đoán phân biệt:
– Viêm giác mạc do virus
thường có hình ảnh cành
cây, chân giả
– Dị vật giác mạc / kết mạc
(đặc biệt kết mạc mi trên
gây trầy xước giác mạc khi
bệnh nhân chớp mắt)
– Tổn thương giác mạc do
12
• Xử trí:
– Ghi nhận kích thước, vị trí vết trầy xước
– Lật mi trên tìm dị vật
– Rửa sạch mắt
– Không được nhỏ thuốc tê (chậm lành vết thương, lạm dụng thuốc,
chăm sóc mắt không tốt)
– Không băng đè mắt
– Chuyển BS Mắt
• Rửa mắt, lấy dị vật
• Thuốc: liệt thể mi, kháng sinh (mỡ tại chỗ, toàn thân)
• Thường lành sau 2-3 ngày
13
14
– Tiền căn: chấn
tăng áp lực
– Đốm màu đỏ xuất
hiện trên tròng trắng,
thường phát hiện khi
mới ngủ dậy
15
• Nguyên nhân:
– Chấn thương do vật tù
– Gãy thành hốc mắt sau chấn thương (nếu xuất huyết dưới kết
mạc lan rộng ra phía sau)
– Viêm kết mạc xuất huyết (adeno virus, pneumococcus…)
– Vỡ mạch máu nhỏ do tăng áp lực, gắng sức
– Tăng huyết áp
– Bệnh nhân bị rối loạn đông máu, đang dùng thuốc kháng đông
16
– Vỡ nhãn cầu
– Nếu xuất huyết dưới kết mạc 360o: nghi ngờ xuất
huyết hậu cầu, vỡ nhãn cầu, gãy thành hốc mắt
– Tân sinh kết mạc / hốc mắt bị chảy máu
17
• Xử trí:
– Ghi nhận tiền căn: chấn thương, gắng sức, dùng thuốc
kháng đông…
– Khám mắt thường quy
– Đo huyết áp
– Nếu bệnh tự phát, thường tái phát Công thức máu,
xét nghiệm đông cầm máu
– Nếu có tiền căn chấn thương hoặc nghi ngờ thủng / vỡ
nhãn cầu, xuất huyết hậu cầu Chuyển BS Mắt
18
– Khối xuất huyết tự tan trong 1-2 tuần
– Tái khám sau 2-3 tuần nếu khối xuất huyết chưa
tan hết
19
20
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn chấn thương
– Mắt đỏ, đau, cộm xốn
• Thăm khám:
– Vết rách kết mạc thấy được trên sinh hiển vi (có thể bị che lấp bởi xuất huyết dưới kết mạc)
– Nhuộm fluorescein thấy
ổ đọng thuốc
– Có thể thấy củng mạc
bên dưới
21
(1) Rách kết mạc (2) Xuất huyết dưới kết mạc
• Xử trí:
– Khai thác cơ chế chấn thương
– Thăm khám thường quy 2 mắt (Khám kỹ đáy vết rách)
– Nếu nghi ngờ thủng củng mạc, dị vật nội nhãn, dị vật
dưới kết mạc CT scan
– Xem xét tiêm ngừa uốn ván
– Chuyển BS Mắt
• Vết rách nhỏ (đường kính lớn nhất < 1cm), không có tổn thương
khác mỡ kháng sinh 2-3 lần/ngày (5-7 ngày)
• Vết rách lớn (đường kính lớn nhất > 1cm) khâu
22
23
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn: chấn thương vật sắc nhọn
– Mắt đau, đỏ, nhìn mờ, nhắm kín, chảy nước mắt
– Khi bị chấn thương có thể cảm giác có dòng nước chảy trên
mắt
• Triệu chứng thực thể:
– Giảm thị lực
– Giác mạc rách lớp, hoặc rách toàn bộ bề dày
– Seidel test (+)
– Phòi mống mắt qua vết rách
– Tiền phòng 2 mắt nông sâu không đều
– Xuất huyết tiền phòng, hạ nhãn áp, tổn thương thủy tinh thể,
24
đồng tử 2 mắt không đều
25
26
(1) Phòi mống mắt qua vết rách (2) Lông mi trong tiền phòng
– Khám thường quy cả 2 mắt
– Seidel test
– Nếu Seidel test (+) hoặc phát hiện thủng / vỡ nhãn
cầu Ngưng khám ngay lập tức, dùng vật che chắn
mắt (không băng mắt), chuyển BS Mắt ngay
– CT hốc mắt: tìm dị vật trong hốc mắt, dị vật nội nhãn
– Xem xét tiêm ngừa uốn ván
27
28
29
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn: chấn thương vật sắc nhọn / vật tù với lực mạnh
– Mắt đau, đỏ, nhìn mờ, nhắm kín, chảy nước mắt
• Triệu chứng thực thể:
– Vết rách kết mạc / củng mạc ± xuất huyết dưới kết mạc
– Có thể thấy màng bồ đào, pha lê thể phòi ra qua vết rách
– Nhãn áp thường thấp
30
• Xử trí
– Khi phát hiện rách củng mạc / vỡ nhãn cầu Ngưng khám ngay lập tức, dùng vật che chắn mắt (không băng mắt), chuyển BS Mắt ngay
– CT hốc mắt: tìm dị vật trong hốc mắt, dị vật nội nhãn
– Xem xét tiêm ngừa uốn ván
31
Rách củng mạc. Vết rách do dao sắc nhỏ. BS cần kiểm tra kỹ vật gây thương tích không còn sót lại trong mắt
32
33
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn chấn thương
• Triệu chứng thực thể:
– Đỏ, đau, lồi mắt
– Lồi mắt
– Phù mi – mô quanh hốc mắt
– Tăng nhãn áp
• Biến chứng:
– Giới hạn vận nhãn
– Chèn ép thần kinh thị
34
– Giảm tuần hoàn võng mạc
– Thăm khám thường quy 2 mắt (Lưu ý: nhãn áp,
soi đáy mắt, đồng tử, vận nhãn)
– CT scan hốc mắt
– Chuyển BS Mắt
• Hạ áp
• Giải áp, phẫu thuật chỉnh hình mi
35
• Theo dõi liên tục mỗi ngày, đặc biệt là nhãn áp
36
• Triệu chứng cơ năng:
– Tiền căn: tiếp xúc keo dán
• Triệu chứng thực thể:
– Mắt đau, đỏ, nhìn mờ, nhắm kín, chảy nước mắt
– Mảng keo đông cứng trên mi mắt, bề mặt nhãn cầu
37
– Tróc biểu mô giác mạc
– Chườm ấm
– Massage nhẹ mi mắt bị keo dán kín
– Kháng sinh mỡ, nước mắt nhân tạo
– Keo bong ngay, hoặc sau vài ngày Nếu
không: Chuyển BS Mắt phẫu thuật tách
38
39
• Triệu chứng thực thể:
– Vết thương mi mắt
– Nếu điểm lệ lệch Đứt lệ quản
• Xử trí:
– Đánh giá, loại trừ vết thương cơ
quan khác
– Che chắn mắt
– Chuyển BS Mắt
40
Rách bờ mi
Đứt lệ quản
41
– Tiền căn chấn thương do vật tù
– Đau, tăng khi vận nhãn. Nhìn đôi. Phù mi tăng lên khi xì mũi (thông nối xoang – nhãn cầu)
• Triệu chứng cơ năng:
– Thụt nhãn cầu, khe mi hẹp
– Bờ của thành hốc mắt mất liên tục, đau khi ấn
– Tê / mất cảm giác môi trên, gò má cùng bên tổn thương TK trong ổ mắt
– Giới hạn vận nhãn
• Triệu chứng thực thể:
– Che chắn mắt
– CT scan
– Chuyển BS mắt
42
• Xử trí:
43
– Tiền căn chấn thương
– Nhìn mờ, ngay sau chấn thương hoặc một thời gian sau chấn thương
• Triệu chứng cơ năng:
– Giảm thị lực, không cải thiện khi chỉnh kính, không tìm ra nguyên nhân khác gây giảm thị
lực
– Rối loạn sắc giác
– Nếu thấy gai thị bạc màu: tổn thương ít nhất 6 tuần trước đó; phù đĩa thị, xuất huyết gai thị
– Bất thường đồng tử hướng tâm ở mắt tổn thương
• Triệu chứng thực thể:
– CT scan
– Chuyển BS mắt
44
• Xử trí:
