Author: PhD. NgoNgocAnh 2014
1
Giảng viên: TS. Ngô Ngọc Anh
Phòng Đo lường Độ dài
Viện Đo lường Việt nam
Bài giảng
ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
VIỆN ĐO LƯỜNG VIỆT NAM
Hµ néi, 2014
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
•Đo lường là việc định lượng độ lớn của đối tượng đo.
•Phép đo là tập hợp các thao tác để xác định giá trị độ lớn của
đại lượng cần đo
Thực chất đó là việc so sánh đại lượng cần đo với đơn vị đo để tìm ra tỷ lệ
giữa chúng. Ví dụ: Đại lượng cần đo là Q, đơn vị đo dùng để so sánh là u.
Khi so sánh ta có tỷ lệ giữa chúng là:
Kết quả đo sẽ biểu diễn là: Q = q.u
Việc chọn độ lớn đơn vị đo khác nhau khi so sánh sẽ cho các trị số q khác
nhau. Đơn vị đo cần được chọn sao cho kết quả đo được biểu diễn đơn giản,
gọn, tránh nhầm lẫn khi ghi chép và tính toán, đặc biệt cần theo các đơn vị đo
hợp pháp.
Author: PhD. NgoNgocAnh 2014
2
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
Đo lường học là khoa học về phép đo, nó bao gồm tất cả các khía cạnh lý thuyết và
thực tiễn có liên quan đến phép đo, với bất kỳ độ chính xác nào và trong tất cả các lĩnh
vực mà phép đo xuất hiện. Có các lĩnh vực đo lường học chủ yếu sau:
Đo lường học
Đo lường học
lý thuyết
Đo lường học
ứng dụng
Đo lường học
kỹ thuật
Đo lường học
pháp quyền
Đo lường
công nghiệp
Đo lường
thiên văn
Đo lường
Y học
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
ĐƠN VỊ ĐO LƯỜNG
•Đơn vị đo: là đại lượng riêng biệt được xác định và chấp nhận theo quy
ước mà các đại lượng khác cùng loại được so sánh với nó để diễn tả độ
lớn tương đối của chúng theo đại lượng này.
•Đơn vị cơ bản: là đơn vị mà độ lớn của nó được chọn độc lập với những
đơn vị khác. Ví dụ: đơn vị mét (m) để đo độ dài, kilôgam (kg) để do khối
lượng, giây (s) để đo thời gian …Độ lớn của những đơn vị này được lựa
chọn sao cho vừa phải, phù hợp với những yêu cầu đo lường trong đời
sống.
•Đơn vị dẫn xuất: là đơn vị được xây dựng qua các đơn vị cơ bản, độ lớn
của đơn vị dẫn xuất phụ thuộc vào độ lớn của đơn vị cơ bản. Ví dụ: đơn vị
diện tích “mét vuông” (m2), đơn vị vận tốc “mét trên giây” (m/s) …
•Hệ đơn vị: Tập hợp các đơn vị cơ bản và đơn vị dẫn xuất được xác định
theo những nguyên tắc nhất định ứng với một hệ đại lượng đã cho. Ví dụ:
CGS, MKgls, MTS, MKSA, hệ mét, hệ đơn vị quốc tế SI …
Author: PhD. NgoNgocAnh 2014
3
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
HỆ ĐƠN VỊ QUỐC TẾ SI: 07 đơn vị cơ bản
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
QUY ĐỊNH QUỐC TẾ VỀ CÁCH VIẾT GIÁ TRỊ CỦA ĐẠI LƯỢNG:
• Không dùng dấu chấm (.)mà dùng một khoảng cách để phân các nhóm số. Ví dụ:
không viết 1.254.056, 73 mà viết 1 254 056,73.
• Không viết hoa tên các đơn vị dù được gọi theo tên các nhà bác học như ampe,
niutơn, héc … nhưng ký hiệu các đơn vị này phải bằng chữ cái in hoa như A, H, Hz
…
• Với ký hiệu đơn vị là tích của nhiều đơn vị cơ bản thì giữa chúng phải có dấu chấm
với ý nghĩa là dấu nhân. Ví dụ: đơn vị công là niutơn mét (N.m).
• Với ký hiệu là thương của nhiều đơn vị, khi viết có thể dùng vạch ngang, vạch xiên.
Tích các đơn vị thuộc mẫu số phải để trong dấu ngoặc, có thể dùng lũy thừa âm. Ví
dụ: W/(m.K) hoặc W.m -1.K-1.
• Ký hiệu đơn vị phải để sau và trên cùng một dòng với trị số của đại lượng, kể cả khi
trị số là số thập phân; giữa chữ số sau cùng và ký hiệu phải có khoảng cách. Ví dụ:
100,5 m; 9,25 kg …
• Khi ghi giá trị đại lượng có kèm theo độ lệch, trị số và độ lệch phải đặt trong dấu
ngoặc hoặc viết ký hiệu đơn vị lần lượt sau trị số và độ lệch.
Ví dụ: (100,0 + 0,1) g hoặc 100,0 g + 0,1 g.
Author: PhD. NgoNgocAnh 2014
4
CHUẨN VÀ THIẾT BỊ ĐO
Đơn vị độ dài:
• Đơn vị: là đơn vị cơ bản - mét
• Ký hiệu: m
Bảng 1. Các ước bội của mét
Giá trị Tên gọi Ký hiệu Giá trị Tên gọi Ký hiệu
10-2 mét centimet cm
10-3 mét millimet mm
10-6 mét micromet mm
103mét kilomet km
NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN TRONG ĐO LƯỜNG ĐỘ DÀI
Table 3. SI prefixes
Factor Name Symbol Factor Name Symbol
1024 yotta Y 10-1 deci d
1021 zetta Z 10-2 centi c
1018 exa E 10-3 milli m
1015 peta P 10-6 micro m
1012 tera T 10-9 nano n
109giga G 10-12 pico p
106mega M 10-15 femto f
103kilo k 10-18 atto a
102hecto h 10-21 zepto z
101deka da 10-24 yocto y
ƯỚC BỘI THẬP PHÂN CỦA HỆ SI
Author: PhD. NgoNgocAnh 2014
5
CHUẨN VÀ THIẾT BỊ ĐO
Đơn vị độ dài:
Hệ Anh – Mỹ: yard & Inch.
• Yard
• Inch
Mối quan hệ giữa inch, mét, yard?
CHUẨN VÀ THIẾT BỊ ĐO
Đơn vị góc:
Đơn vị: Góc phẳng là đơn vị dẫn xuất trong hệ đơn vị quốc tế Sl. Quy định đơn vị góc
là radian với ký hiệu rad.
Định nghĩa:
“Một radian bằng góc ở tâm một vòng tròn, giới hạn bởi cung tròn có chiều dài bằng
bán kính ”