Bài giảng Kinh tế phát triển - Chương 2: Lý thuyết về sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế

Chương 2 của tài liệu này tập trung vào lý thuyết về sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế, một chủ đề quan trọng trong kinh tế học phát triển. Nội dung nghiên cứu bao gồm cơ sở lý luận chung về sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế, mô hình các giai đoạn tăng trưởng của Rostow, mô hình hai khu vực của Lewis, mô hình hai khu vực của trường phái Tân cổ điển và mô hình hai khu vực của Oshima. <br /> <br /> Phần đầu của chương trình bày cơ sở lý luận cho sự chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế, nhắc lại khái niệm cơ cấu kinh tế và các thành phần của nó như cơ cấu ngành, cơ cấu vùng, cơ cấu các thành phần kinh tế, cơ cấu tái sản xuất, cơ cấu khu vực thể chế và cơ cấu xuất nhập khẩu. Chương cũng trình bày khái niệm cơ cấu ngành kinh tế, bao gồm số lượng ngành, tỷ trọng đóng góp của các ngành trong GDP, tỷ trọng lao động và vốn trong mỗi ngành. Khái niệm chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế được định nghĩa là sự thay đổi tương quan giữa các ngành kinh tế theo hướng hoàn thiện hơn, phù hợp hơn với môi trường và điều kiện phát triển.<br /> <br /> Chương cũng đề cập đến quy luật tiêu dùng của Ernst Engel, phản ánh mối quan hệ giữa thu nhập và phân phối thu nhập cho các nhu cầu tiêu dùng cá nhân. Quy luật này chỉ ra rằng khi thu nhập tăng lên, tỷ lệ chi tiêu cho hàng hóa thiết yếu có xu hướng giảm, trong khi tỷ lệ chi tiêu cho hàng công nghệ phẩm và hàng xa xỉ phẩm tăng lên. Quy luật tăng năng suất lao động của A. Fisher cũng được trình bày, nhấn mạnh mối quan hệ giữa khoa học kỹ thuật và năng suất lao động, và xu hướng giảm dần của tỷ lệ lao động nông nghiệp trong cơ cấu ngành kinh tế.<br /> <br /> Xu hướng chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế bao gồm công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tỷ trọng GDP và lao động trong nông nghiệp giảm, trong khi tỷ trọng trong công nghiệp và dịch vụ tăng. Tốc độ gia tăng của dịch vụ thường lớn hơn công nghiệp. Trong công nghiệp, tỷ trọng ngành có dung lượng vốn cao tăng, trong khi tỷ trọng ngành có dung lượng lao động cao giảm. Trong dịch vụ, tỷ trọng các ngành dịch vụ chất lượng cao tăng. Các nước khác nhau có xu hướng chuyển dịch như nhau nhưng với tốc độ khác nhau.<br /> <br /> Chương cũng giới thiệu mô hình các giai đoạn tăng trưởng kinh tế của Rostow, một lý thuyết phân kỳ (5 giai đoạn) được nêu ra năm 1961. Các vấn đề được đặt ra bao gồm tác động của xã hội nông nghiệp truyền thống đến quá trình hiện đại hóa, các lực lượng thúc đẩy quá trình tăng trưởng, đặc trưng của từng giai đoạn phát triển và tác động của các lực lượng đến mối quan hệ giữa các khu vực trong quá trình tăng trưởng. Các đặc trưng bao gồm cơ cấu ngành kinh tế, tỷ lệ tích lũy – tiêu dùng và các đặc trưng khác của các ngành và lĩnh vực kinh tế - xã hội.