Chöông 7:
GAÙ ÑAËT CHI TIEÁT KHI GIA COÂNG
1. Chuaån vaø phaân loaïi 2. Quaù trình Gaù ñaët chi tieát 3. Ñònh vò chi tieát gia coâng 4. Keïp chaët chi tieát gia coâng 5. Sai soá gaù ñaët
1
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
1.1 Chuaån
Moät saûn phaåm cô khí ñöôïc hình thaønh sau khi thöïc hieän qui trình coâng ngheä laép raùp. Trong saûn phaåm, caùc chi tieát hay cuïm chi tieát coù caùc quan heä veà vò trí töông quan xaùc ñònh.
Maët khaùc, trong moãi chi tieát, caùc ñieåm, ñöôøng, beà maët treân chuùng cuõng coù moái quan heä hình hoïc nhaát ñònh. Quan heä hình hoïc naøy coù theå ñöôïc bieåu thò baèng quan heä kích thöôùc, veà vò trí töông quan,v.v... Hay noùi caùch khaùc, vò trí cuûa ñieåm, ñöôøng, beà maët treân chi tieát ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua moái quan heä vôùi caùc ñieåm, ñöôøng, beà maët khaùc treân chi tieát ñoù hay trong saûn phaåm.
2
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
Ñeå xaùc ñònh vò trí töông quan giöõa caùc beà maët vôùi nhau hoaëc cuûa beà maët chi tieát naøy vôùi beà maët chi tieát khaùc ngöôøi ta ñöa ra khaùi nieäm chuaån.
Ñònh nghóa: Chuaån laø taäp hôïp caùc beà maët, ñöôøng, ñieåm cuûa moät chi tieát maø caên cöù vaøo ñoù ta xaùc ñònh ñöôïc vò trí cuûa caùc beà maët khaùc treân cuøng chi tieát hoaëc cuûa chi tieát khaùc.
3
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Trong gia coâng cô, vieäc xaùc ñònh chuaån chính laø xaùc ñònh vò trí cuûa dao caét so vôùi beà maët gia coâng ñeå ñaûm baûo yeâu caàu kyõ thuaät.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
1.2 Phaân loaïi chuaån
Chuaån coù theå laø chuaån thöïc hoaëc chuaån aûo.
4
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Döïa theo coâng duïng cuûa chuaån maø ta coù theå phaân loaïi chuaån nhö sau:
2. ÑOÄ CHÍNH XAÙC GIA COÂNG
(Thöïc hoaëc aûo)
Chuaån
(Thöïc)
Thieát keá
Coâng ngheä
Chuaån Gia coâng
Chuaån Laép raùp
Chuaån ño löôøng
Chuaån thoâ
Chuaån tinh
(cid:1) Chuaån thoáng nhaát (cid:1) Chuaån khoâng thoáng nhaát
Chuaån tinh chính
Chuaån tinh phuï
5
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
a. Chuaån thieát keá
Ví duï: Chuaån thöïc (maët A) duøng ñeå xaùc ñònh kích thöôùc caùc baäc cuûa truïc. Chuaån aûo laø ñieåm 0
6
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Ñònh nghóa: Chuaån thieát keá laø chuaån duøng trong quaù trình thieát keá. Chuaån thieát keá ñöôïc hình thaønh khi laäp caùc chuoåi kích thöôùc trong quaù trình thieát keá. Chuaån thieát keá coù theå laø chuaån thöïc hay chuaån aûo.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
b. Chuaån gia coâng
7
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Ñònh nghóa: Duøng ñeå xaùc ñònh vò trí cuûa caùc beà maët, ñöôøng hoaëc ñieåm cuûa chi tieát trong quaù trình gia coâng cô. Chuaån gia coâng bao giôø cuõng laø chuaån thöïc.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
Ví duï: Chuaån gia coâng
Tröôøng hôïp 1:
8
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Tröôøng hôïp 2:
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
b1. Chuaån thoâ
9
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Laø nhöõng beà maët duøng laøm chuaån chöa ñöôïc gia coâng. Tröø moät soá tröôøng hôïp phoâi khi ñöa vaøo xöôûng ñaõ ñöôïc gia coâng sô boä (trong quaù trình taïo phoâi) thì chuaån thoâ laø chuaån ñaõ qua gia coâng.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
b2. Chuaån tinh
10
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Laø nhöõng beà maët duøng laøm chuaån ñaõ qua gia coâng.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
b2.a. Chuaån tinh chính
Laø chuẩn tinh vaø sau naøy ñöôïc söû duïng trong quaù
11
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
trình laép raùp.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
b2.b. Chuaån tinh phuï
Laø chuẩn tinh vaø sau naøy KHOÂNG ñöôïc söû duïng
12
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
trong quaù trình laép raùp.
1. CHUAÅN VAØ PHAÂN LOAÏI
c. Chuaån laép raùp
Chuaån duøng ñeå xaùc ñònh vò trí töông quan cuûa caùc chi tieát khaùc nhau cuûa moät boä phaän maùy trong quaù trình laép raùp.
d. Chuaån kieåm tra (chuaån ño löôøng)
13
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Chuaån caên cöù vaøo ñoù ñeå tieán haønh ño hoaëc kieåm tra kích thöôùc veà vò trính giöõa caùc yeáu toá hình hoïc cuûa chi tieát maùy.
2. QUAÙ TRÌNH GAÙ ÑAËT
2.1. Khaùi nieäm veà quaù trình gaù ñaët
14
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Ñeå thöïc hieän moät nguyeân coâng gia coâng naøo ñoù, tröôùc heát chuùng ta phaûi gaù ñaët chi tieát vaøo ñoà gaù hoaëc maùy. Gaù ñaët chi tieát khi gia coâng goàm hai quaù trình; ñònh vò chi tieát vaø keïp chaët chi tieát.
2. QUAÙ TRÌNH GAÙ ÑAËT
2.1. Khaùi nieäm veà quaù trình gaù ñaët
Ñònh vò laø söï xaùc ñònh chính xaùc vò trí töông ñoái cuûa chuaån gia coâng so vôùi duïng cuï caét ñeå ñaït ñöôïc kích thöôùc gia coâng theo yeâu caàu cuûa baûn veõ cheá taïo.
Ghi chuù: Khi gaù ñaët, bao giôø ñònh vò cuõng xaûy ra tröôùc keïp chaët. Hai quaù trình naøy xaûy ra lieân tuïc hoaëc giaùn ñoaïn nhöng chæ khi ñònh vò keát thuùc thì môùi ñeán keïp chaët. Hai quaù trình naøy khoâng xaûy ra ñoàng thôøi.
15
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Keïp chaët laø söï coá ñònh vò trí cuûa chi tieát sau khi ñaõ ñònh vò, laøm cho vò trí cuûa chi tieát khoâng thay ñoåi trong quaù trình gia coâng döôùi taùc duïng cuûa löïc caét.
2. QUAÙ TRÌNH GAÙ ÑAËT
(cid:1) Ñeå thöïc hieän nguyeân coâng phay beà maët B vaø C ñaït caùc kích thöôùc H1 vaø H2 ta duøng chuaån gia coâng laø maët A vaø maët D.
(cid:1) Quaù trình ñònh vò giaùn ñoaïn
16
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Ví duï:
2. QUAÙ TRÌNH GAÙ ÑAËT
(cid:1) Gaù ñaët chi tieát treân maâm caëp töï ñònh taâm khi tieän
(cid:1) Quaù trình ñònh vò lieân tuïc
17
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
Ví duï:
3. QUAÙ TRÌNH ÑÒNH VÒ
Toùm taét: Quaù trình keïp chaët laø söï coá ñònh vò trí cuûa chi tieát sau khi ñaõ ñònh vò, laøm cho vò trí cuûa chi tieát khoâng thay ñoåi trong quaù trình gia coâng döôùi taùc duïng cuûa löïc caét.
Khi gaù ñaët, bao giôø ñònh vò cuõng xaûy ra tröôùc keïp chaët. Hai quaù trình naøy xaûy ra lieân tuïc hoaëc giaùn ñoaïn nhöng chæ khi ñònh vò keát thuùc thì môùi ñeán keïp chaët. Hai quaù trình naøy khoâng xaûy ra ñoàng thôøi.
18
GV: TRÖÔNG QUOÁC THANH
