Chương 3: Tương tác giữa con người và môi trường. Những nội dung chính được trình bày trong chương này gồm có: Khái niệm, tác động của con người đến môi trường, tác động của suy thoái môi trường đến con người, một số ví dụ về biện pháp hạn chế/khắc phục. Mời các bạn cùng tham khảo!
AMBIENT/
Chủ đề:
Nội dung Text: Bài giảng Môi trường và con người: Chương 3 - Lê Thị Thanh Mai
- CHƢƠNG 3
TƢƠNG TÁC GiỮA CON NGƢỜI & MÔI TRƢỜNG
1. Khái niệm
2. Tác động của con ngƣời đến môi trƣờng
3. Tác động của suy thoái môi trƣờng đến con ngƣời
4. Một số ví dụ về biện pháp hạn chế/khắc phục
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 1
- 1. Khái niệm
Mối tƣơng tác giữa con ngƣời và môi trƣờng
Rất chặt chẽ và tƣơng tác qua lại với nhau.
Con ngƣời lựa chọn, tạo dựng môi trƣờng
sống của mình từ môi trƣờng tự nhiên
Môi trƣờng tự nhiên quy định cách thức
tồn tại và phát triển của con ngƣời
Con ngƣời tác động vào tự nhiên theo cả
2 hƣớng tích cực và tiêu cực
Ngạn ngữ Kenya:
“chúng ta cho môi trường bao nhiêu thì thiên nhiên sẽ đáp trả lại chúng ta bấy nhiêu”.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 2
- 1. Khái niệm
Khi nghiên cứu mối tƣơng quan giữa con ngƣời và môi trƣờng, phải đánh giá tất cả
các khía cạnh ảnh hƣởng, cả tiêu cực lẫn tích cực có thể xảy ra khi con ngƣời tác
động đến các đối tƣợng chung quanh.
Cần cân nhắc rất kỹ lƣỡng về các hậu quả tiềm tàng
Xây thủy điện
Tích cực? Tiêu cực?
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 3
- 1. Khái niệm
Khả năng nhận thức và trình độ kỹ thuật công nghệ có chi phối rất lớn đến cách thức
con ngƣời tƣơng tác với môi trƣờng.
Cùng 1 vấn đề, có nhiều cách tiếp cận các t/động đến m/trƣờng sẽ rất khác nhau.
Đập Hoover nhìn từ
trên cao. Trƣớc đập là
hồ dự trữ nƣớc Mead
– lớn nhất nƣớc Mỹ
(dung tích 35,2 km 3
nƣớc). Sau đập là nhà
máy thủy điện với
Họa đồ thủy điện Sơn La (dự kiến sẽ phát
công suất phát điện điện từ cuối năm 2010) – công trình thủy điện
trung bình hằng năm lớn nhất Đông Nam Á, với dung tích hồ chứa:
là 4200 tỷ Kwh. 9,26 km3 nƣớc và công suất phát điện trung
bình hàng năm: 9,429 tỷ Kwh.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 4
- 1. Khái niệm
Tác động của con ngƣời vào môi trƣờng tự nhiên:
Tận dụng, khai thác tài nguyên thiên, các yếu tố môi trƣờng nhiên phục vụ
cuộc sống của mình.
Đã biết lựa chọn cho mình không gian sống thích hợp nhất, từ chỗ lệ thuộc
bị động (khai thác đơn giản) đến cải tạo, chinh phục tự nhiên.
Sự tác động của con ngƣời tăng theo sự gia tăng quy mô dân số và theo
hình thái kinh tế:
Nông nghiệp săn bắt hái lượm < Nông nghiệp truyền thống < Nông nghiệp Công nghiệp hoá
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 5
- 1. Khái niệm
Con ngƣời đã tác động vào hệ thống tự nhiên nhƣ thế nào?
Tác động vào hệ thực vật Tác động vào hệ động vật
Canh tác, trồng trọt (hoạt động nông Săn bắt ĐV để làm nguồn thực phẩm
nghiệp) Thuần hoá ĐV hoang dã thành ĐV nuôi -
Chặt phá rừng và trồng cây-gây rừng hoạt động chăn nuôi phát triển.
Lai tạo ra các giống mới, thực phẩm Săn bắt các loài ĐV không chỉ để ăn mà
biến đổi gen. còn để chơi (thói quen ăn thịt thú rừng,
Biết lựa chọn các loài TV cho các mục ngâm rượu ở Việt nam, phong trào áo lông
đích sống của mình. thú ở nước ngoài…)
Khai thác sử dụng làm cạn kiệt, tuyệt Khai thác sử dụng làm cạn kiệt, tuyệt
chủng các loài TV quý hiếm chủng các loài ĐV quý hiếm.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 6
- 1. Khái niệm
Con ngƣời đã tác động vào hệ thống tự nhiên nhƣ thế nào?
Tác động vào hệ thống tài nguyên
Những thứ mà con người không thể
thiên nhiên
sử dụng được để ở đâu?
Sử dụng nước để sinh hoạt, trong
Thải nước thải sinh hoạt và SX ra các
nông –công nghiệp; đất để sản xuất
thuỷ vực
nông nghiệp…
Chất thải rắn, nước thải và chất thải
Gây ô nhiễm và làm cạn kiệt các
nguy hại được đánh đống, thải bỏ ra
nguồn tài nguyên này
môi trường đất
Khai thác và làm cạn kiệt các nguyên
Các loại khí thải trong quá trình SX
không tái tạo (tài nguyên khoáng sản…)
được xả thẳng vào môi trường không
Khai thác và làm suy thoái nguồn tài
khí
nguyên có thể tái tạo (nước…)
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 7
- 1. Khái niệm
• Môi trƣờng cung cấp nguồn tài nguyên, không gian lãnh thổ sống cho con ngƣời
NHƢNG: Trái đất một vật thể hữu hạn, chỉ có khả năng tải và cung cấp một
lƣợng tài nguyên nhất định.
• Môi trƣờng cũng là nơi tiếp nhận các nguồn thải của con ngƣời
NHƢNG: Trái đất một vật thể hữu hạn, chỉ có khả năng thu nhận, biến đổi, làm
mới một lƣợng chất thải bỏ nhất định (khả năng tự hồi phục).
Con ngƣời làm Ô nhiễm và Suy thoái môi trƣờng sẽ huỷ hoại chính
cuộc sống của con ngƣời;
Con ngƣời vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm của chính mình;
Mâu thuẫn giữa MÔI TRƢỜNG (bảo tồn) và PHÁT TRIỂN
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 8
- 1. Khái niệm
• Hằng năm, thiên nhiên cung cấp cho con ngƣời nhiều nguồn lợi/tài nguyên đồng thời
cũng có k/năng hấp thu nhiều chất thải. Sự chuyển đổi từ chất thải về dạng tài nguyên của
trái đất trong một năm là có giới hạn.
• Hiện nay, nhu cầu của con ngƣời đang ngày càng vƣợt quá khả năng cung ứng/tiếp nhận
của tự nhiên trong một năm.
• Trong năm 2009, ƣớc tính loài ngƣời đã sử dụng vƣợt quá 40% khả năng cung ứng/tiếp
nhận của tự nhiên “vƣợt ngƣỡng sinh thái” (ecological overshoot).
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 9
- 1. Khái niệm
- Sự vƣợt ngƣỡng sinh thái bắt đầu xảy ra từ
những năm 1980.
- Sự vƣợt ngƣỡng ngày càng nghiêm trọng.
Năm 2000, ngày bắt đầu vƣợt ngƣỡng là
khoảng 1/11; năm 2009, ngày vƣợt ngƣỡng
sớm hơn rất nhiều- ngày 25/9.
- Nếu vẫn giữ nguyên tốc độ tiêu dùng/ xả
thải nhƣ hiện nay thì chỉ hơn 2 thập niên nữa,
1987
1990 cần phải có “2 trái đất” mới “đối trọng” đƣợc
1995
2000
nhu cầu tài nguyên đồng thời hấp thu hết chất
2005 phát thải của chúng ta trong một năm.
2009
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
Ngày 25/9/2009
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 10
- 1. Khái niệm
Tài nguyên không kịp phục hồi => cạn kiệt / biến mất hẳn
Hậu quả: suy thoái / thảm họa thiên nhiên
Cuộc sống con ngƣời?
Sự tồn vong của con ngƣời?
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 11
- 1. Khái niệm
Không thể phát triển kinh tế nếu không có diễn ra những thay đổi này hay những thay đổi
khác trong môi trƣờng tự nhiên bao quanh.
NHƢNG
Phải làm sao cho những th/đổi đó không mang lại những thảm hoạ hay hậu quả có hại.
Trong các th/phần của sinh quyển, có thể coi con ngƣời là đ/tƣợng trung tâm vì có khả năng
nhận thức và thay đổi hành vi, cải tạo, khai thác, chinh phục th/nhiên, có t/động quan trọng đối
với sự tiến hóa của sinh quyển.
với những chiều hƣớng biến đổi, suy giảm nhanh chóng và đáng kể của thiên nhiên dƣới
t/động của q/trình phát triển của con ngƣời nhƣ hiện nay, thì cũng chỉ chính con ngƣời mới có
đƣợc những biện pháp ngăn chặn, phòng ngừa và sửa sai kịp thời để mong tránh đƣợc những
tai họa thiên nhiên.
Nghiên cứu sự quan hệ của mối tƣơng quan con ngƣời và môi trƣờng
giúp con ngƣời hoạch định đƣợc chiến lƣợc sử dụng và quản lý thiên
nhiên, môi trƣờng một cách có trách nhiệm.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 12
- 2. Tác động của con ngƣời lên môi trƣờng
2.1. Những tác động đến khí quyển 2.3. Những tác động đến thủy quyển
2.1.1 Ô nhiễm không khí 2.3.1 Biển và đại dƣơng
2.1.2 Các hiện tƣợng đặc biệt 2.3.2 Nƣớc mặt và nƣớc ngầm
2.2. Những tác động đến địa quyển 2.4. Những tác động đến sinh quyển
2.2.1 Suy thoái đất 2.4.1 Rừng bị phá hủy đến cạn kiệt
2.2.2 Cạn kiệt khoáng sản 2.4.2 Suy giảm đa dạng sinh học
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 13
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Vấn đề chính yếu của ô nhiễm môi trƣờng, vì có thể gây tác động
sâu rộng, bao trùm cả con ngƣời và thiên nhiên.
Ô nhiễm không khí là sự có mặt trong không khí các loại chất ô nhiễm sinh ra từ
hoạt động của con ngƣời hoặc các quá trình tự nhiên với nồng độ đủ lớn và thời
gian đủ lâu, làm ảnh hƣởng đến sự thoải mái, sức khoẻ, lợi ích của con ngƣời và
môi trƣờng. (Theo TCVN 5966-1995)
Chất ô nhiễm không khí là gì?
Là những chất gây ra ô nhiễm không khí có tác
hại tới môi trường nói chung.
Các tác nhân gây ô nhiễm bao gồm chất thải có
thể ở dạng rắn, lỏng hoặc khí và các dạng năng
lƣợng nhƣ nhiệt độ, tiếng ồn.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 14
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Chất ô nhiễm không khí
Các loại oxit: NO, NO2, N2O, SO2, CO, H2S; các loại khí halogen (clo, brom,
iode); các hợp chất flo, các chất tổng hợp (ête, benzen).
Các chất lơ lửng (bụi rắn, bụi lỏng, bụi vi sinh vật), nitrate, sulfate, phân tử
cacbon, sol khí, muội, khói, sƣơng mù, phấn hoa.
Các loại bụi nặng, bụi đất, đá, bụi kim loại
Khí quang hoá: ozone, NOx, aldehyde, etylen...
Chất thải phóng xạ, nhiệt độ, tiếng ồn.
Tác nhân ô nhiễm sơ cấp: là
những chất trực tiếp thoát ra từ các Tác nhân ô nhiễm thứ cấp: Bao gồm
nguồn và tự chúng đã có đặc tính những chất đƣợc tạo ra trong khí quyển do
độc hại. Ví dụ nhƣ khí SO2 , NO, tƣơng tác hóa học giữa các chất gây ô
H2S, NH3, CO, HF… nhiễm sơ cấp với các chất vốn là thành
phần của khí quyển. Ví dụ SO3, H2SO4,
MeSO4, NO2, HNO3 ...
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 15
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Chỉ số đo ô nhiễm không khí
AQI (Air Quality Index): chỉ số chất lƣợng môi trƣờng không khí dùng để theo
dõi chất lƣợng môi trƣờng không khí hàng ngày.
EPA đã tính toán chỉ số AQI cho 5 chất ô nhiễm chính: tổng các hạt lơ lửng,
SO2,CO, O3, NO2 đƣợc tính theo mg/m3/giờ hoặc trong 1 ngày
Giá trị AQI Ảnh hƣởng đến sức khỏe Màu sắc
0 – 50 Tốt Xanh lá cây
51 – 100 Ôn hòa Vàng
101 – 150 Không tốt đối với nhóm nhạy cảm Cam
151 – 200 Không tốt cho sức khỏe Đỏ
201 – 300 Có ảnh hƣởng xấu Tím
301 – 500 Độc hại Nâu
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 16
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Nguồn gây ô nhiễm không khí
Nguồn tự nhiên Nguồn nhân tạo
Núi lửa: SO2, H2S, HF, bụi… Hoạt động gây ô nhiễm
Cháy rừng: tro bụi, các khí NO x và CO2, CO.
đốt cháy nhiên liệu,
Bão bụi, bụi muối: …
sản xuất hóa chất,
Các quá trình phân huỷ, thối rữa xác ĐTV: ...
hạt nhân,
khai khoáng,
nông nghiệp...
Có thể chia ra 3 nhóm gây ô nhiễm theo 3 cấp độ:
- Công nghiệp
- Giao thông vận tải
- Sinh hoạt (ô nhiễm KK trong nhà)
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 17
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Hoạt động gây ô nhiễm Công nghiệp
Đối tƣợng: xí nghiệp nhà máy, nhà máy điện (nhiệt và hạt nhân), các lò đốt công nghiệp, …
là nguồn gây ô nhiễm lớn nhất của con ngƣời.
các chất ô nhiễm chính phát thải từ nguồn này: CO2, CO, SO2, NOx, các chất hữu cơ bay
hơi (sơn, dung môi, …), muội than, bụi, dioxin, thủy ngân …
Đặc điểm: có nồng độ chất độc hại cao, thƣờng tập trung trong một không gian nhỏ nhƣng có
khả năng phát tán rất xa. Tùy thuộc vào quy trình công nghệ, quy mô sản xuất và nhiên liệu sử
dụng thì lƣợng chất độc hại và loại chất độc hại sẽ khác nhau.
Ví dụ: Nghiên cứu tại Đại học Washington và Phòng thí nghiệm quốc gia Argonne ở
Illinois, Mỹ, đã ƣớc tính rằng 1/6 lƣợng thuỷ ngân hiện nay rơi xuống các hồ Bắc Mỹ là đến
từ châu Á, đặc biệt là Trung Quốc, chủ yếu từ các nhà máy đốt than và lò đốt kim loại,
nhƣng cũng đến từ những lò đốt rác. Lƣợng kim loại độc, nhƣ cadmium, mà các lò đốt rác
thoát ra thậm chí còn cao hơn ở các lò than.
Những lò đốt rác cũng chiếm một vai trò quan trọng trong việc thải ra dioxin. Các cuộc
phân tích đã cho thấy dioxin có thể di chuyển rất xa.
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 18
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Hoạt động gây ô nhiễm Công nghiệp
Mỗi ngày trên thế giới có bao nhiêu Sự phát tán khói thải từ khu công nghiệp rất xa
ống khói thải khí nhƣ thế này? ngang qua một cánh đồng
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 19
- 2.1 Khí quyển - 2.1.1 Ô nhiễm không khí
Hoạt động gây ô nhiễm Công nghiệp
Bảng: Các nhóm 5 lĩnh vực phát thải nhiều nhất các loại khí SO2, NO2, CO trong năm
2000 (theo số liệu của EDGAR Data)
Đối tƣợng SO2 (Gg) Đối tƣợng NO2 (Gg) Đối tƣợng CO (Gg)
Sản xuất điện 53.592 Giao thông 28.471 Đốt và cháy rừng 527.064
Công nghiệp (không kể Đốt nhiên liệu sinh
24.347 Sản xuất điện 24.792 250.758
hóa dầu) học
Kim khí (trừ sắt) 21.283 Đốt và cháy rừng 21.450 Giao thông 185.813
Hđộng vận chuyển Công nghiệp Sinh hoạt và thƣơng
10.212 9.630 27.413
(bao gồm hóa dầu) (không kể hóa dầu) mại
Sinh hoạt và thƣơng Nông nghiệp và đốt
8.117 Chuyển hàng hóa 9.574 16.397
mại chất thải
Các hoạt động khác 32.789 Các hoạt động khác 32.692 Các hoạt động khác 68.882
Tổng: 150.339 Tổng: 126.610 Tổng: 1.076.327
Chuong 3 – Tuong tac giua con nguoi va moi truong
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt 20
Thêm vào BST
Báo xấu
Download
Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ
