Bài giảng Ngữ văn lớp 12 - Bài: Văn học phương Tây

SINH VIÊN THỰC HIỆN:

PHẦN I: VĂN HỌC CỔ ĐẠI HY LẠP

Ấ ƯỚ

C VÀ

Ề

Ổ Ạ ở

Ạ ị

ọ ổ ế ủ ộ lâu đã tr  thành m t giá tr  quý giá ph  bi n c a toàn nhân

ộ ế ạ ủ

ạ ườ ư ầ ế ặ ạ ừ ầ ng xuyên có m t trong đ i s ng th

i l i luôn luôn tái sinh,   đò đ n nay nh  th n tho i  ạ ờ ố ạ ộ ườ ạ

th i c  đ i, th n tho i Hi L p đã “hóa thân” thành th n tho i La Mã, l ị ừ ờ ổ ạ ả ề ả ầ ứ ử ệ

ầ ậ ạ ạ ế ế ủ ậ ầ

ạ ớ ọ

CHƯƠNG 1:KHÁI QUÁT VỀ Đ T N N N VĂN HÓA C  Đ I  HI L P ổ ạ Văn h c c  đ i Hi L p t ế ớ ạ lo i . Hi m có m t th n tho i c a dân t c nào trên th  gi ạ ố ừ ng ngày su t t th ạ HL. Ngay t i  còn làm n n t ng và c m h ng cho s  thi, bi k ch và ngh  thu t  t o hình. Do công  ồ ạ ạ “tái ch  bi n» c a văn hóa La Mã, ngày nay các nhân v t th n tho i Hi L p  t n t i  ộ ố ự ọ v i hai tên g i khác nhau. Văn h c La Mã cũng có sáng t o góp thêm m t s  s  tích,  ế truy n thuy t. Th n tho i là n n t ng đ u tiên  c a n n văn h c c  đ i Hi L p .

ề ầ ề ả ổ ạ ủ ề ạ ầ ạ ọ

ử ể ạ ự ỡ ộ ở ạ ư ấ ươ i nh ng t m g ủ ng  c a nó

ế S  thi (anh hùng ca) là th  lo i r c r  m t đi không tr  l còn soi sáng mãi đ n ngày nay .

ẽ ế ụ ố ừ ự ầ ị

ơ ở ẫ ở ề ị ờ ạ ổ ạ ụ ự Bi k ch c  đ i là c  s  m u m c s  ti p t c góp ph n xây d ng k ch châu Âu su t t ư th i đ i Ph c H ng tr  v  sau .

ử ụ ượ ề ng  Hi L p  đ

ọ ồ ụ ề ừ i, nhi u t ạ ế ở

ổ ứ ể ườ ụ ỉ ạ c s  d ng, nhi u ám d , t   ổ ứ ữ ạ  văn h c c  Hi L p. Văn h c Hi L p đã tr  thành nh ng ki n th c  ậ ng ti n nh n th c hi u bi

ề ấ ế ề ề

ữ ặ ấ ố

ng, bi ậ ạ ạ ữ ọ ữ ứ ạ ế t nh ng v n đ  ph c t p khác. Khi nghiên  ố ể ả ổ ọ ạ t v  văn h c c  Hi L p thì qu   ế ử ụ ạ ư ưở i nói  y   t t s  d ng nh ng l ậ ầ ơ ấ c ch p nh n h n (Th n tho i Hi L p,T p ng m m m i, có duyên, d   đ

ề ả Trong ngôn ng  c a loài ng ữ ủ ố ừ d  có ngu n g c t ệ ươ ph  thông, là ph ế ươ ứ ng Tây mà thi u v n hi u bi c u các n n văn hóa ph ễ ế là khó khăn. Trong giao ti p ho c khi  di n đ t t ễ ượ ạ ư ưở làm cho t  t ễ I – Nguy n Văn Kho ).

ọ ạ ẫ ạ ự ổ ạ ạ

ệ

ầ ư ầ ế ỉ ế ế ỉ ưở ế ậ

ệ ớ ữ ị ạ ặ ọ ổ ị

ở ườ ể ạ ử ắ t l n lao và sâu s c trong l ch s   ử t h c, th n tho i, s

ằ ng b ng tri ắ ế ọ ạ ề ơ

ầ ử ọ ố ị ế ử ạ ớ ưở ệ ệ ậ i hi n đ i . ị nh h

ổ ạ ơ ở ế ạ ố

ệ ạ M u m c văn h c c  đ i Hi L p và ch  nghĩa nhân văn Hi L p đã làm kinh ng c  ủ ộ ẩ bàng hoàng Tây Âu và đã góp ph n thúc đ y m t phong trào văn hoá m nh danh là  ụ ả ụ Ph c H ng kéo dài g n ba th  k , ti p  t c  nh h ng sâu đ m đ n các th  k   sau  n a .ữ ề  v  trí đ c bi N n văn hóa và văn h c c  Hi L p  gi ầ phát tri n n n văn minh tinh th n Tây Âu. Nó m  đ ộ ọ ệ thi, k ch, th , văn hùng bi n, s  h c, ki n trúc, điêu kh c, âm nh c, h i h a và gây  ả ạ ng bao trùm xuyên su t l ch s  ngh  thu t  Tây Âu qua trung đ i t ậ Karl Marx nh n xét: “Không có c  s  văn minh Hi L p c  đ i và đ  qu c La Mã thì  không có châu Âu hi n đ i” .

ự

ủ

ể

ạ

ặ

ộ

Đ c đi m tích c c c a xã h i Hi L p :

ữ ấ ộ ố ượ ệ ể ủ ả Nh ng cu c đ u tranh ch ng xâm l ế c b o v  th  ch  dân ch  Athens .

ứ ự ườ ộ ừ ướ ườ ạ Ý th c t c ng dân t c t ự  khi d ng n c và gi ữ ướ  n ủ c c a ng i Hi L p .

ộ ề ố ả ậ ớ ệ ả ướ ế ễ ậ ấ c h t d  nh n th y

ệ ờ ự ế ắ ấ Trong b i c nh đó n y sinh m t n n ngh  thu t l n lao, tr nh t là thành t u ki n trúc và điêu kh c tuy t v i .

ứ ườ ạ ố con ng ớ i Hi L p s m suy t ư ề ế ớ  v  th  gi ồ i và ngu n g c

ộ Tri ỏ ổ ạ ế ọ t h c c  đ i ch ng t ắ ậ ạ v n v t m t cách sâu s c.

ọ ị ượ ử ọ ể Thiên văn, đ a lí, toán h c, y d ọ c, s  h c và sinh h c cũng phát tri n .

ệ ọ ế ầ ị ướ ệ ể ẩ t, mĩ h c ra đ i góp ph n đúc k t và đ nh h ng văn­ ngh  phát tri n, đ y

ờ ạ ớ ỉ ậ ọ ủ Đ c bi ặ ệ văn h c  ngh  thu t  đ t t i đ nh cao c a nó

ạ

ổ

ờ

ọ

Ba th i kì văn h c c  Hi L p:

ấ ắ ầ ừ ượ ổ ữ ầ ọ ng c ), b t đ u t khi có nh ng bút tích văn h c đ u

ờ ướ c công nguyên .

ừ ế ọ ế ỷ

ủ ặ ạ  chi n tranh Ba T ­ Hi L p đ n th  k  II tr. CN . ế ư ừ ế ỷ ế ế ỷ ờ ứ 1.Th i kì th  nh t (th i th ế ỷ ế tiên đ n th  k  V tr ờ ỳ ổ ể 2.Th i k  c  đi n (còn g i Atich) t ờ ỳ 3.Th i k  ch  nghĩa Helen (ho c Alexandre) t th  k  III đ n th  k  I tr.CN.

ế ướ c khi có văn h c vi

ấ ậ ọ ầ t, trên đ t n ạ ộ ấ ệ ữ ị ầ c «con cháu các v  th n » này đã có m t  i .T  nh ng ch t li u ấ ướ ng th n tho i phong phú vào b c nh t th  gi

ị ẽ ế ớ ữ ế

ị ầ ữ ừ t lý  này, nh ng ca sĩ dân gian đã sáng   v  các v  th n, các anh hùng thành bang. . . Nh ng bài ca

ấ ử ề ế ừ ử ể ạ ạ c Homer k  th a đ  sáng t o nên hai thiên anh hùng ca (s  thi) vĩ đ i y l

ơ ữ ữ ể ớ

ổ ơ ầ ủ ữ ề

Tr ươ ề n n văn ch ạ ẹ ầ th n tho i đ p đ  giàu giá tr  nhân văn, tri ữ tác nh ng bài ca b t t ấ ạ ượ I đ Illiade và Odyssee .  Th  tr  tình cũng phát tri n v I nh ng tên tu i Tiecte,Minermer, Ximonite,  Pindare, Sapho … Đó là nh ng sáng tác thô s  đ u tiên v  tình yêu c a con  ng i .ườ

ự ế ợ ơ ữ ử ự ế ắ ờ ồ ừ ễ l

Bi k ch ra đ i là do s  k t h p s  thi và th  tr  tình, tr c  ti p b t ngu n t ị ế ầ ượ  th n r t u nho Dionisote.

Hài kịch cũng phát triển với cảm hứng nảy sinh từ thể chế dân chủ, tiêu biểu là nhà viết kịch Aristophan.

CHƯƠNG II:THẦN THOẠI HY LẠP

ạ ầ ẽ ế ẹ ệ

ữ ạ ệ ườ t, ng

ấ ể ử ướ ứ ệ ệ ố ạ ệ i, kinh nghi m s ng và

Th n tho i Hi L p là m t h  th ng các truy n k  phong phú đ p đ  x p vào hàng  ể ộ ệ ố ữ ế ữ ướ ế ớ i Hi L p đã sáng tác nh ng  c khi có ch  vi nh ng truy n hay nh t th  gi i. Tr ơ ề ế ớ ậ câu chuy n kì di u đ  g i vào đó nh n th c v  th  gi c m   và khát v ng.ọ

ậ ạ ộ ộ

ấ ụ ộ Đó là quá trình chinh ph c thiên nhiên kéo dài vô cùng ch m ch p vì trình đ  lao đ ng  ơ ụ còn th p, công c  lao đ ng thô s .

ệ ườ ượ ưở ể ả i Hi L p l y mình làm th ng đ  gi ng t i

ạ ấ ụ ỏ ọ

ệ ượ ứ ủ ầ ậ ụ ướ c đo vũ tr , dùng t ủ ệ  nhiên và chinh ph c nó cho th a nguy n v ng c a mình . ọ ệ ng c a th n tho i (ý th c h ) là “ch  nghĩa th n linh”. M i hi n t ng và v t

ượ ứ ầ ủ c gán cho s c s ng và s c m nh th n bí .

ạ ứ ạ ẫ ắ ậ ầ ơ

ạ ệ ệ ố ậ ề ư ứ ạ ộ ầ ự ậ  duy cao v  hình th c ngh  thu t  và n i dung nhân văn, ý nghĩa

Trong truy n, ng ự thích t T  t ư ưở ể ề th  đ u đ M t khác, th n tho i v n đ m màu s c hi n th c và duy v t thô s  . ặ Th n tho i có t ầ t lí.ế tri

PHÂN LOẠI

Có thể chia hệ thống thần thoại Hi Lạp ra ba nhóm :

Nhóm 1 : truyện về các gia hệ thần

Nhóm 2 : truyện về các thành bang và vua chúa

Nhóm 3 : truyện về các anh hùng, nghệ nhân, nghệ sĩ .

ọ ầ ờ ủ ự ự ủ ầ ả ồ

NHÓM 1 : TRUYỆN VỀ CÁC GIA HỆ THẦN Ph n ánh s  ra đ i c a các dòng h  th n thánh đ u tiên. G m các s  tích c a 4  gia h  th n

ệ ầ

ế ớ i .

ầ

ệ ầ ệ ầ ệ ầ ệ ầ ể ầ ự ở ầ 1.Gia h  th n Chaos – s  m  đ u th  gi ụ 2.Gia h  th n Uranos  – vũ tr ờ 3.Gia h  th n Cronos – b u tr i 4.Gia h  th n Zeus (Jupiter) – chúa t th n linh .

ầ i th n linh, trong đó có gia

ầ ị ố

ọ ể

ợ ả ệ ầ   th n linh ẹ ẻ

ả ủ

ơ ả ể

ồ

ữ ầ ữ ầ ụ gia đình

ề ủ ệ ế ậ

ủ ộ sinh t

ế ử ệ ừ ộ  b  não. Đ c thân su t đ i . ắ ố ờ ợ ủ ẹ ầ

ề ủ ọ ổ ầ ế ồ ắ  ngh  th  công đ  s t. Con trai Zeus

ủ ồ

ặ ờ ạ ủ ủ ầ

ệ ậ ạ

ữ ạ ủ ạ ộ

ủ ủ ế ầ ồ ế ớ Thiên đình là th  gi ồ i cao . đình th n thánh g m 12 v  t ầ ấ 1 . Zeus (còn g i Jupiter) – th n S m sét, chúa t ả 2 . Hera – v  Zeus, cai qu n hôn nhân, b o v  bà m  tr  em 3 . Hadex – cai qu n âm ph 4 . Pozeidon (Neptune) – cai qu n bi n kh i. ọ ả 5 . Demeter – n  th n cai qu n chăn nuôi và tr ng tr t ả 6 . Herchia – n  th n cai qu n b p l a gia đình. Đoàn t ậ ữ ầ 7 . Athena (Minerve) – n  th n trí tu , công lí, chi n tr n, ngh  th  công và ngh  thu t   ự , con gái riêng c a Zeus t ữ ầ 8 . Aphrodite (Venus) – n  th n s c đ p và tình yêu, v  c a th n chi n tranh Arex ợ ử 9 . Hephaistot : th n L a, Th  Rèn chân th t, t và Hera, ch ng cũ c a Venus. ữ ầ 10 .Apollon (Heliot) con c a Zeus và n  th n ánh sáng Leto. Th n m t tr i, x  th ,  ngh  thu t, âm nh c và chân lí. 11 . Arthemis (Diane) – em gái Apollon, n  x  th  có cây cung b c, đ c thân vĩnh  vi n .ễ 12 . Arex (Mars) – th n Chi n tranh, con c a Zeus, ch ng sau c a Venus .

ệ ộ ố

ố ầ ứ ữ

ẹ

ồ ộ ộ ằ ả ư ể ộ

ả

ườ ả ữ ộ ọ ụ ữ

ưở ườ ổ ế ọ t g i là gì. Hai m nh đ t hoá thành hai  ụ ữ ố i ph  n  tên  ế ng thành…

ỉ ấ ẳ

ộ ầ

ạ ấ ng chăm sóc Europe đ n khi tr ầ ộ ư ầ ừ ụ ầ ế ầ

ở ủ ố ơ ả ưỡ ế i li m bàn tay nàng , quì xu ng bên nàng. H i th  c a nó cũng to  h

ạ ố ồ ồ ợ

ấ ể ơ ể ứ ư ữ

ộ ố ẫ ộ i hai bên r  n

ẽ ướ ầ ẹ ờ ộ ả ớ  tình v i nàng.

ườ ữ ạ

ườ ặ ấ ấ ộ i con trai là: Minos, Radamante và Sarpedon. Nh ng  i dân x  đ o này l y tên nàng đ t tên cho toàn b  vùng đ t phía Tây là Europe

ừ ề ấ ố khi nàng Europe m t tích li n sai b n con trai là Cadmos, Phenicie ,

ố ế ớ

ề ượ ự ả ấ ỗ ỗ

ổ ươ ọ ở ả ạ ớ

NHÓM 2: SỰ TÍCH CÁC THÀNH ủ ự Truy n s  tích Châu Âu và m t s  thành bang: vua Agienor thành Sidon, con trai  c a  BANG th n Pozeidon và tiên n  Okenaid x  Libie sinh ra. Vua Agienor sinh b n con trai là  ộ Cadmos, Phenicie, Kilice và Phinee và m t gái tên là Europe. Nàng xinh đ p nh  ánh  ấ ơ ấ sáng. M t đêm n m m  th y hai m nh đ t kh ng l  cách nhau m t quãng bi n r ng,  ộ ả ấ ư m t m nh g i là Asie, còn m nh kia ch a bi ắ ấ ườ i ph  n  tranh nhau d  d i giành b t l y nàng Europe. Cu i cùng ng ng ưỡ ộ i kia nuôi d Asie đành  thua cu c. Ng ế ề ể ạ ớ ơ i v i vua cha. Đi m ch ng lành ? M t ngày kia th n Zeus quy n rũ  T nh gi c m  cô k  l ộ nàng, th n hoá làm m t con bò m ng lông vàng óng, đôi s ng cong nh  v ng trăng,  ầ v ng trán to  ánh sáng b c l p lánh. Con bò đ n g n nàng Europe, d i đ u vào cánh  ả ươ gn  tay, thè l ướ ố ư th m ngát. Nàng vu t ve nó r i ng i lên l ng. B t ch t nó vùng ch y, lao xu ng n c  ả ữ ể ơ bi n , nàng gào thét  kêu c u. Con bò b i trên bi n nh  cá. Nh ng nàng tiên n  bi n c   ậ Nereid l c h  t ng, Europe v n khô ráo khi con bò c p b  m t hòn đ o  ẽ ỏ ệ đô thành tên là Cret. Th n Zeus hi n nguyên hình uy nghiêm đ p đ , t Sau đó Europe sinh h  ba ng ứ ả ng nghĩa là châu Âu. Vua Agenor t ấ Kilice và Phinee và tuyên b  n u không tìm th y em gái thì ch  quay v . V t bao gian  ườ i đi m i ng  và khai phá, xây d ng quê  kh  không tìm th y em gái Europe, m i ng ị ở ữ  châu Âu và Hi L p mà h  tr  thành các v   h ng m i. Đó là nh ng đô thành r i rác  ứ vua (các thành bang  Phenixi, Kiliki, Xanmidessos và Cadmee t c là Thebes n i ti ng Hi  L p) .ạ

ổ ế

Ầ

Ự Ệ NHÓM 3: S  TÍCH CÁC ANH HÙNG, NGH   Ệ NHÂN, NGH  SĨ BÁN TH N ườ ề

ữ ấ ạ ẩ i dân Hi L p tin r ng nh ng ng

ầ

ưở ng t ầ ắ ớ ắ ạ ặ ằ ả ẳ ộ ố ư i t

ệ ờ i có tài năng xu t chúng, ph m ch t tuy t v i  ượ ữ ng  ạ ạ  duy đ c s c Hi L p đã sáng t o c  m t h  th ng th n tho i  ậ ầ ầ ậ ầ ả

ướ ạ ổ ọ ổ ả ộ ệ ố ườ ầ i tr n. Các nhân v t đ y  ư ụ ng, h nh phúc và s p đ . . .nh  con

ấ ườ Ng huy n bí, ch c h n ph i mang dòng máu th n linh. Ngôn ng  thi ca và trí t phong phú v i m t l ớ hùng vĩ v i kho ng 3000 nhân v t th n linh và bán th n, ng ơ ướ ữ c m , khát v ng, đau kh , vui s nh ng  ạ ườ i Hi L p v ng ậy.

ầ ồ

ự ạ ạ ệ ề ắ ậ ỏ ưỡ ở ộ ng toàn b  văn  ụ ờ ạ ở ầ ự ỡ ở ạ ượ i đ c lan t a kh p châu Âu m  ra th i đ i Ph c

ọ ư ạ Th n tho i Hi L p là s  kh i đ u r c r , tr  thành ngu n nuôi d h c  ngh  thu t  Hi L p v  sau, l H ng Tây Âu.

Ự

Ữ Ầ Ắ

U NHO DIONISOTE Ẹ .

Ầ ƯỢ Ộ Ờ

Một số truyện thần thoại tiêu biểu : Ầ  S  TÍCH TH N APOLLON.  APHRODITE – N  TH N S C Đ P VÀ TÌNH YÊU.  TH N R CU C Đ I ANH HÙNG HERACLES. Ấ Ớ N  TH N ATHENA THI Đ U V I CÔ TH  D T ARAKNEE.

Ữ Ầ Ợ Ệ

Ể

Ặ

Ộ

Ủ

Ậ

Ệ

Ạ

Ầ

Ạ

Đ C ĐI M N I DUNG, NGH  THU T  C A  TH N THO I HI L P

ầ ạ ầ ữ ắ ớ ộ

ạ ạ ầ ớ ủ

ữ ệ ị ườ ữ ờ

ủ ố ế

ượ ứ ự ữ ệ ắ ộ

ủ ộ ồ ữ ấ ng trí tu  sâu s c và nh ng v  đ p kì  ạ o. Nó là c i ngu n s  s ng tâm h n phong phú c a nhân dân Hi L p trong bu i bình

ủ ị ử ố ọ Th n tho i Hi L p là nh ng sáng tác văn h c đ u tiên, s m g n bó v i cu c s ng  ế ử ữ ủ ờ ể i k  chuy n c a các bô lão bên b p l a  sinh ho t tinh th n c a nhân dân. Nh ng l ả ở i gi ng   các đô th , làng quê và nh ng l i hát rong  gia đình, nh ng bài ca c a ng ệ ậ ề ủ t ch n cung đình cho b c vua chúa nghe. Nh ng câu chuy n  c a các nhà hi n tri ẻ ẹ ơ ch t phác ngây th  mà ch a đ ng m t dung l ả ổ ự ố ồ minh c a l ch s

Ầ Ự Ộ Ạ Ả Ệ Ấ ƯỚ Ạ Ờ Ổ C HI L P TH I C

I . TH N THO I PH N ÁNH N I DUNG HI N TH C Đ T N Đ IẠ

ộ ố ờ ổ ạ ượ ạ ả ố ề ạ ộ c miêu t s ng đ ng và huy n tho i

ủ ệ ố ệ ạ ầ ộ Cu c s ng  c a xã h i Hi L p th i c  đ i đ hóa trong h  th ng truy n th n tho i .

ộ ấ ấ ề ụ ộ ả ả c miêu t khá rõ nét

ệ ườ ả ữ

ượ ng v  các v  th n . ồ ề ệ

ầ ở ể ề ị ữ ầ u nho do th n Dionisos kh i phát. Ngh  rèn đ

ồ ộ ượ ả c t ộ ả ầ

ờ ợ ệ ề ươ ể

1 ­N n s n xu t, trình đ  s n xu t và công c  lao đ ng đ ị ầ ẻ trong nh ng câu chuy n có v  hoang đ ọ ầ ề ượ ả ề ệ c t ở ề  thành Athens. Ngh  đi bi n, ngh  th ề ề

ủ ệ

ụ ủ ể ườ ư ừ ế ầ ạ ề ạ Th n tho i Demeter k  v  v  n  th n trông coi vi c tr ng tr t mùa màng .Ngh   ấ ượ tr ng nho và n u r   trong  ủ ợ  trong cu c thi tài c a  cu c đ i th n th  rèn Hephaistotê. Ngh  d t tinh x o đ ữ ầ ng  cô th  d t Ankmen và n  th n Athena  ệ ầ ủ ệ m i là công vi c c a th n Hermet, ngh  chăn nuôi du m c trong nhi u câu chuy n  ụ ử , dũng sĩ Percee. . . Chuy n các th y th  trên con tàu Acgo cho ta  nh  Icare m c t t thu n hóa bò r ng thành bò nhà đ  kéo cày, gieo h t . . . i x a đã bi bi ạ ư ế t ng

ố ộ ấ ẻ ố :

ườ ổ ạ ử ủ ạ ồ ọ

ượ ệ ề ấ ạ ộ ộ

c miêu t ệ ộ ầ t mãng xà vùng Denph, truy n s  t

i c  đ i. N n h ng th y, núi l a ,  ầ ả  sinh đ ng trong th n tho i. Truy n  ừ ư ử  Nemee, bò r ng, chó ngao  ặ ụ ể ệ 2 – Cu c đ u tranh ch ng k  thù b n chân và hai chân  ữ Thiên nhiên hung d  gây bao tai h a cho con ng ữ đ ng đ t, bão táp, thú d  thú đ c đ u đ ệ th n Apollon tiêu di ị Xerbe, ác đi u … b  dũng sĩ Heracles chinh ph c ho c tiêu di t.

ườ ế ả ấ ệ ể ụ ả i đã ph i chi n đ u gay go, ác li t đ  chinh ph c thiên nhiên hoang dã mà s n

Con ng ấ xu t, làm ăn

ầ ắ ố ố

ả ắ ồ ổ

ậ ầ ế ự ắ

ườ ế ủ ủ ể ầ ạ ố ị

ệ . Anh hùng Heracles dùng đôi tay th n kì và cái cu c u n n n dòng sông Anphe và  ồ . Anh hùng Thesee b t quái v t đ u  Pene cho ch y qua chu ng bò Aujat kh ng l ữ ng i, b t con ng a có cánh Pegade. Nh ng con Sirens (nàng tiên cá có ti ng hát  quy n rũ kéo th y th  lao đ u xu ng bi n sâu)  cũng b  Odyssee và chàng nh c sĩ  Orphee vô hi u hóa

ữ ữ ữ ố ẻ i chân chính ch ng nh ng k  thù hai chân – nh ng tên

ả ấ ẫ ườ c miêu t h p d n. Các anh hùng Heracles, Thesee . . .

ệ ầ

ố ự ố ị

ườ ươ ườ ườ ổ ị ạ ồ i. Tên kh ng l i, xây lâu đài b ng x Poliphem ăn th t ng ạ i  ữ ằ i… ọ ng s  ng

ạ ị Cu c xung đ t gi a con ng ộ ộ ượ ượ c tham lam cũng đ xâm l ể ả ớ ươ ng đ u v i chúng đ  b o v  dân chúng. Riêng chàng Heracles đã ch ng l đã đ ề nhi u tên lãnh chúa b o tàn, hèn nhát, tham lam, đ  k . Tên Diomet nuôi ng a d  b ng  ằ ị th t ng ừ chúng đã b  nhũng anh hùng tr ng ph t theo công lí nhân dân

ụ ậ ượ ả c miêu t phong

ạ ầ ộ 3 – Sinh ho t xã h i, phong t c t p quán cũng đ ạ phú trong th n tho i:

ộ ấ ầ ể ữ ạ

ớ ầ ề ướ ệ ệ ệ ậ

ủ ồ ng. r i thi tài âm nh c c a  ữ ầ ệ ụ ữ ệ ộ

ầ ố

ử i cao xét x  . ộ ẻ

ữ ầ ặ ẻ ề ầ i lùa bò v  hang. . . đã

ườ ủ ứ ầ Nh ng cu c đ u th  thao đ u tiên do th n Apollon đ  x ủ ầ Apollon v i th n Pang, chàng ngh  sĩ Orphee. . .Chuy n  9 n  th n ngh  thu t  con  gái c a Zeus. Nh ng chuy n tình yêu,  hôn nhân, gia đình. Ki n t ng  trong xã h i mà  th n thánh là quan tòa t N  th n Rhae đ  ra Zeus trong m t “hang đá xa xôi“ , n  th n Maya đ  ra Hermet  ữ ầ ề ạ đem đ t vào hang đá. Th n Apollon dionisote chăn bò, chi u l ch ng minh ngôi nhà đ u tiên c a con ng i là hang đá .

ạ ầ ậ ể ế ộ ề ấ

ả ệ

ầ ộ ố ượ c k  trong nhi u chuy n. Nh t là  ệ t gia h , Heracles c i cao Zeus tr i nhi u cu c tình không phân bi ầ ị ị ộ ướ ẹ ớ ệ ướ ả i c  năm  i ch  ru t là Rhea,

ướ

ẽ ị ầ ủ ạ

ầ ả ượ  ph i đ

hi u khách c a dân Hi L p do th n Zeus ban hành, ai vi ph m s  b  th n linh  ớ ạ c áp đ t, lâu ngày m i thành quen. Khách  ề ầ ặ ả ừ ế ượ

ầ ụ ệ ế c ch  nhà ti p đãi chu đáo, đ ạ c b o v  an toàn. Th n Zeus nhi u l n  ạ ả ượ ữ ụ ệ ể ừ ệ ệ ủ ẻ Ch  đ  qu n hôn, t p hôn, hôn nhân t p đoàn đ ề ầ ố th n t ụ ch c ch  em . Th n Uranos ph i hôn v i m  Gaia, th n Cronos c ầ i em gái là Hera . . . th n Zeus c T c l ạ ụ ệ ế tr ng ph t. Nghĩa là, ban đ u t c l đ n nhà ph i đ vi hành đi tìm nh ng k  vi ph m t c l ầ  đ  tr ng ph t (truy n Philemon)

ệ ệ ị ừ ạ ượ ả c t qua truy n Heracles b  tr ng ph t

ộ t con, gi

ẻ ự ế ế ộ i gi ữ ị ừ ạ c

ư ả ứ ư ệ ạ ầ

ụ ệ ệ

ế ộ ư ữ t . ộ ấ

ữ ấ

ệ ẫ ớ i quan h   ả ủ ị ầ ệ ọ ủ ườ ộ i ngày càng x u đi. Nh ng cu c tranh giành c a c i cũng  ạ ả ặ t b n vua chúa, ch  nô tham lam b  th n tho i đ   t. Đ c bi

S  ti n b  trong quan h  nhân văn cũng đ ế ơ t v  . vì t Nh ng k  vi ph m đ o đ c nh  ích k , d i trá cũng b  tr ng ph t. Đó cũng là b ạ ạ ướ ỉ ố ậ ầ ộ ứ ạ đ u hình thành đ o đ c (ch a ph i là lu t pháp) nên câu chuy n th n tho i là m t  ả ặ ể ề ki u tuyên truy n giáo d c có hi u qu  đ c bi K  t ể ừ ộ  h u, xã h i phân hóa giai c p d n t  khi xã h i phát sinh ch  đ  t ữ ườ ớ i v i con ng gi a con ng ế ệ ầ ẳ ch ng kém ph n quy t li kích thích đáng .

Ạ Ả Ư ƯỞ Ủ ƯỜ Ả NG, TÌNH C M C A NG I HI

Ạ Ầ II .  TH N THO I PH N ÁNH T  T Ổ Ạ L P C  Đ I:

ủ ơ ậ 1 – Ch  nghĩa duy v t thô s  hình thành.

ấ ầ ế ớ ư ả

ự i quan th n linh, nh ng cách gi ự ệ ầ ắ ậ ẳ ng t ầ i thích  các hi n  ạ  nhiên và xã h i v n  mang màu s c hi n th c và duy v t. Ch ng h n, th n

ẫ ộ ẫ ầ ừ ấ ừ đ t, th n Decalion sinh ra t

ể ề ấ ậ ạ ọ

ừ ể ố ệ ữ ầ ừ ệ ể ế  th p đ n cao, t

ế ớ ừ ấ i t ể ườ ẹ ẽ ơ ờ ạ ặ M c dù th n tho i th m đ m th  gi ượ t Promethe sinh ra t b t bi n . . . Nghĩa là đ u do v t ch t sinh ra. K  chuy n 4 gia h  th n, ng ủ ự ế mu n trình bày s  bi n chuy n c a th  gi ậ đ p đ .. nhân v t con trai út bao gi đá, n  th n Arthemis, Venus sinh ra t ệ ầ ườ i Hi L p  ả ơ ế  hoang s  đ n tinh x o,  ữ i anh. cũng phát tri n thành công h n nh ng ng

ể ầ ầ th n linh d n d n chuy n sang con ng ủ  ch

ừ ị ườ

ườ ứ i, t c là t ẳ i ngày càng kh ng đ nh . ầ ứ ệ ư ưở  t ng duy v t và có tính bi n ch ng. Th n tho i không ch  là hoang

ườ ẹ ậ ữ ầ ng mà còn có tính logic. N  th n mùa xuân Percephon ch ỉ ạ ỉ ở ớ  v i m  ¼ năm, ngoài ra

ả ề ủ ố ồ ớ Nhân v t chính thay đ i t ậ ổ ừ ầ ủ ầ nghĩa th n linh sang ch  nghĩa nhân văn. Vai trò con ng Rõ ràng đó là t đ ph i v  âm ph  s ng v i ch ng là Hadex.

ạ ầ ạ ậ ộ 2 – N i dung nhân văn đ m đà trong th n tho i  Hi L p

ệ

t ý ni m chính­ tà t ữ ị ầ ệ i k  chuy n bi u l

ệ ầ ầ

ố ậ ầ ạ

ầ ổ

ụ ế ộ ầ ị ườ ọ c m i ng

ộ ượ ầ ế ẽ

ộ ặ ẹ i th n Chi n tranh Arex có b  m t đ p đ  nh ng ai ai cũng căm ghét, ngay  ắ ạ ữ ầ ầ ấ Phân bi ừ ấ ớ ệ  r t s m: Trong nh ng  gia h  th n, ng ể ộ ợ ộ ườ ể  rõ thái đ   ca ng i các v  th n tích  ạ ầ ầ ừ ự ầ ệ ự c c và phê phán các th n tiêu c c. T  sau đó d n d n phân bi t hai lo i th n đ i l p.  ố ồ ữ ầ ữ ớ ẹ ữ ầ N  th n R ng Đông xinh đ p v i nh ng ngón tay h ng, n  th n Đêm T i sinh ra th n  ế ố ệ ọ ấ ầ ầ Ch t. th n M ng M , th n S  M nh, th n Tu i Già. Th n Hephaistote x u xí chân th t  ườ ẫ ư i lao đ ng rèn công c  và vũ  i quí m n vì có  công giúp ng nh ng v n đ ư ạ khí. Trái l ả ợ ắ c  v  h n là th n  Venus cũng  đi ngo i tình. H n có con riêng là n  th n B t Hòa.

ượ ừ ề ạ ằ ầ c đ  cao: tr ng ph t và khen th ng. Ph n th

ọ ố ưở ấ ử i, s ng b t t ưở ế ớ  cùng th  gi ng cao  ầ i th n

ạ ượ c tr  v  đ nh núi Olympe  hào quang chói l ộ ấ ậ ư ưở T  t ng đ o lí công b ng đ ở ề ỉ ấ nh t là đ ờ linh  và cu c đ i vui b t t n.

ọ ộ ữ ệ ố ộ ặ i. Đ c bi

ừ ạ

ố ộ ườ ế ặ

ườ ẻ ạ ị ầ ế ừ

ộ ố t thái đ  đ i  ươ ữ i  ồ i. M t tên vua ch t m t cây s i đã b  th n Đói đ n thăm nhà.  ạ ế ươ ặ ườ ả ị ầ ứ ớ ấ ướ ồ ộ n nho b  th n Dionisos tr ng ph t đ n ch t . ng, đ t n c, đ ng bào, đ ng

ẫ ử ợ ồ ủ ế ồ , v  ch ng, anh em, cha con th y chung son

Thái đ  trân tr ng t ấ ả t c  nh ng gì có ích cho cu c s ng con ng ớ ọ v i thiên nhiên: trân tr ng cây c i, hoa trá , tr ng ph t nh ng k  b c đãi thiên nhiên t ưỡ ẹ ng con ng đ p, nuôi d ố ẻ ọ K  n  vác cu c ch t v Đ  cao nh ng tình c m đ o đ c l n lao: tình yêu quê h ạ ữ ề ả ạ lo i .. đ n các tình c m gia đình tình m u t s t.ắ

III. ĐẶC ĐIỂM NGHỆ THUẬT CỦA THẦN THOẠI ẩ

ấ ạ ơ ng tràn đ y trong th n

ẹ ặ ấ ầ  sau :

ưở ế ố i, th  hi n trên nh ng y u t ọ ơ ố

ổ ạ ủ ư ề ộ ệ ượ ượ ng t ể ệ ẹ ọ ạ Ướ ấ ọ ườ ầ ữ ớ ự ẻ ự ả ứ ẻ ạ ạ ố Đó là tính lãng m n và cái đ p c  đ i, ch t th , trí t ườ tho i  . Ph m ch t đó là nét đ c tr ng c a Con Ng ộ su t cao. Ng ủ ộ i lao đ ng t b o v  đ c m  hi v ng c a nhân dân v  cu c s ng lao đ ng nh  nhàng, b t c c nh c, năng  c mình ch ng l i m i th  k  thù, k  xâm h i .

ố ắ ữ ả ả ườ ư

ư ế ầ ạ ờ ớ ạ ươ ộ t say s a ng m  b u tr i đêm đ y sao, nh ng l p sóng b c kì vĩ c a  đ i d i x a đã  ng,

ữ ươ ấ ắ ề ệ ấ ạ ở ồ Cu c s ng g n bó v i thiên nhiên làm n y sinh nh ng c m xúc mĩ h c. Ng ớ ầ bi đêm trăng huy n di u  và r ng đông h ng t ọ ủ i  m áp lòng ph n kh i.

ầ ạ ẩ ề ầ ậ ấ

ạ ầ ế ệ ủ ế ộ

ồ ấ ấ ắ

ệ ộ ạ i cùng nhau thi tài ngh  thu t. Cây đàn liere c a

ậ ữ ầ ế ướ ư ủ ụ ặ ắ ủ i chân

Trong sinh ho t tinh th n th m mĩ, nhu c u ngh  thu t cũng là đ  tài phong phú h p d n  ẫ trong th n tho i. Ti ng đàn ngân nga thánh thót c a Amphion khi n cho hòn đá xúc đ ng  ầ ự  ch ng ch t  lên xây thành lũy. Th n Apollon là tay đàn xitar h ng nh t luôn th ng trong  t ườ ọ m i cu c thi tài. Th n linh và con ng ệ ngh  sĩ Orphee khi n cho thiên nhiên ng ng l ng l ng nghe, thú d  ph  ph c d chàng.

ầ ấ ử ơ ẻ ẹ c m  tr  đ p, s ng b t t

ọ ủ ữ ầ ạ ế Ướ ọ ướ ể ệ ầ

ố ậ ố ầ c ao có th y thu c tài gi

ữ ứ ấ ệ i ch a b nh c u ng ầ ạ  cũng th  hi n bàng b c trong nh ng trang th n tho i.  ớ ố c ao có cây g y th n kì v i hai đ u “s ng và ch t» c a th n Hermet. H  cũng  ữ ả ẻ ẹ ỏ  v  đ p đ y ch t th  c nh sinh ho t thanh bình. Hoàng h u

ườ i. ơ ả ỡ

ằ ẵ ầ ồ ặ ế

ả

ẹ ưở ạ ẩ c tái t o qua trí t

i đã đ ọ ủ ườ ệ ẹ

ỏ ng t ợ ế ờ ệ ườ ẹ ấ ấ ấ

ượ ệ ố ố ớ ả ậ ự ủ ườ ầ ộ ả ng  và c m xúc th m mĩ phong  ẹ i cái đ p. Câu chuy n  tranh  ộ i đ p nh t – đ c coi là cu c  ẹ i. .. Đ i v i dân t c này, cái đ p là tuy t đ i và trên

ạ ủ ng c a ng

ầ ườ ệ

ậ ệ ề ả nh kì di u v  b n thân con ng ờ ưở ượ ứ . Trí t ng t

ạ i. Hình t ủ ầ ấ ộ ư ự ạ ộ ạ ườ ư ưở i x a đã t o ra hình  ỡ ả ầ ng th n Atlas, Heracles ghé vai đ  c  b u  ạ ầ ủ ng c a th n tho i   ỉ ự ế  chính xác t

H   ầ ướ Nh ng trang văn miêu t ạ ậ ắ ặ ướ c. Nàng công chúa  Leda ng i bên sông ng m nhìn đàn thiên nga nô r n trên m t n ữ ồ ỏ ắ Europ m c xiêm y đ  th m, tay c m l ng b ng vàng hái hoa h ng bên đám thi u n   ầ ắ đ o Crete xiêm áo tr ng ng n vui đùa trên đám c  xanh. Cái đ p c a th  gi ượ ượ ế ớ ạ ủ phú c a ng i Hi L p  H  suy tôn cái đ p, ca ng i h t l ch p qu  táo vàng  th c ra là tranh ch p danh hi u ng thi hoa h u đ u tiên c a loài ng h t .ế Trong ngh  thu t sáng t o th n tho i, trí t ượ ng t ầ ả ượ ườ ạ tr i nói lên ý chí và s c m nh tinh th n c a con ng ớ ự Hi L p đ a trên m t trình đ  t  duy r t cao  cùng v i s  quan sát  th c t m .ỉ

ầ ủ ệ ậ ạ ậ

ế ắ

ờ ử ấ ầ ạ

ủ ạ ạ ị

ở ờ ổ ạ ố ả ơ ứ ữ ị ủ ể ạ ạ ạ ạ “Không có th n tho i  Hi L p thì không có ngh  thu t  Hi L p” (nh n xét c a Karl  ứ ượ ng và công trình ki n trúc và điêu kh c kì vĩ đã ra đ i theo  Marx). Bao nhiêu b c t ấ ề ạ ầ sau th n tho i. Th n tho i còn cung c p đ  tài cho hai thiên anh hùng ca­ s  thi b t  ầ h  Illiade và Odyssee, cho nh ng bài th , nhũng v  bi k ch. . . Th n tho i  Hi L p còn  chi ph i c  quan đi m chính tr  và đ o đ c c a th i c  đ i Hi L p.

ử ấ ướ ạ ộ c và dân t c Hi L p –

ạ ầ ầ ử

ị ng đ u tiên c a pho  l ch s  đ t n ướ c này. ạ ủ ọ ầ ủ ả ố ươ ộ ị ủ ng Tây,  nh h ọ ng c a th n tho i Hi L p xuyên su t và bao trùm m i

ng đ u c a b  l ch s  văn h c n ươ ạ ệ ọ ờ

ư ệ ậ ạ ạ ậ ọ ọ

ƯƠ

Ử

CH

NG III

ưở ậ ể ề ụ ư Th n Tho i  Hi L p là ch ạ ầ ươ cũng là ch Đ i v i Ph ạ ố ớ ạ th i kì, m i lo i hình ngh  thu t  và sinh ho t văn hóa. Th n Tho i  Hi L p là kho đi n tích vô t n cho m i trào l u văn h c – ngh  thu t  châu  ầ ể ừ ờ ạ Âu k  t th i đ i Ph c H ng v  sau.

ặ ạ

: S  THI HOMER Illiade và Odysse là hai thiên s  thi b t h  c a văn h c c  đ i Hi L p, là sáng tác ho c  ổ ạ ử ườ ượ ư ậ i đ s u t p c a nhà th  Homer, ng

ọ ẻ ủ ủ ạ ơ ấ ủ ủ c coi là “cha đ  c a thi ca Hi L p” .

I .VẤN ĐỀ HOMER VÀ THỜI ĐẠI HOMER

ụ ằ ế

ậ ệ ữ ủ ạ ắ

ọ ớ ề ạ ấ ể ờ ạ ẩ ể ạ ợ ổ Nhà phê bình văn h c Nga Bielinski đã đ a ra lu n đi m khá thuy t ph c r ng sáng  ư ẩ ạ t o c a Homer g n li n v i nh ng đo n, m u truy n  r i r c trong dân gian. Homer  đã t ng h p và sáng t o r t công phu đ  cho ra hai tác ph m vĩ đ i .

ướ ộ ở c C.N, trong m t gia đình nghèo. Thu

ư ề ơ ờ ị

ố ạ ượ i đ ằ ế ế ề ố

ỏ ọ ị ạ ệ ể ế ỉ ứ ị c m i đi làm gia s  và có d p đi du l ch nhi u n i. Sau  ệ t danh Homer (g c ti ng   đó mang bi ờ ử i mù). Ông hát và k  nh ng chuy n s  thi. Trong th i gian đó,

ố ườ ộ ử ụ ộ Homer sinh vào kho ng cu i th  k  th  9 tr ả nh  h c hành thông minh, l ừ khi b  mù, ông ki m s ng b ng ngh  hát rong, t ữ Hi L p Homeros: ng ể ông sáng tác hai b  s  thi đó đ  làm công c  lao đ ng hát rong.

ọ ồ ẩ ử ộ ị

ử ọ ộ ử ờ ổ ạ ộ ọ

ả ạ ể ự ổ ạ i l ch s  Hi L p c  đ i. H  đ t tên cho th i kì t

ế ề ử ướ ọ ặ ạ ộ ừ

ờ c C.N là “th i kì Homer”. Đó là giai đo n quá đ  t ị ộ ừ ế ộ ch  đ  công xã th  t c chuy n sang

ữ .

ế ộ ặ ủ ế ạ ề ế

ộ ạ ờ ủ ả ị

ư ủ ộ ạ ướ ổ ự ở ự ượ ế ạ ộ ự p bóc đ

ộ ả ơ ệ ấ ậ ủ ạ ẫ ộ ờ

Hai b  s  thi là tác ph m văn h c, đ ng th i cũng là hai b  l ch s  khá chân xác  ờ ủ ả ổ ọ ả c a th i c  đ i. V  sau , các nhà kh o c  h c, nhà s  h c, nhà xã h i h c đã ph i  ờ ừ ử ạ ị ự   d a vào văn b n s  thi đ  d ng l ờ ờ ế ỉ  “th i kì dã  th  k  13 đ n 12 tr ể man” sang “th i kì văn minh”. Nói cách khác, t ệ ế ch  đ  chi m h u nô l Đ c tr ng c a th i đ i đó là: chi n tranh b  l c là ho t đ ng ch  y u t o đi u ki n  ệ ờ ạ ự tích lũy c a c i, nhân l c (nô l ), m  mang b  cõi  xây d ng thành bang và  n đ nh  m t xã h i có phân chia giai c p. S  chi m đo t c c coi là vinh d  cao  c  h n lao đ ng sáng t o” (nh n xét c a Engels), đó là th i kì “văn minh đ m máu”  (K. Marx ) .

II . ILLIADE – BẢN ANH HÙNG CA CHIẾN TRẬN Ở THÀNH TROIE ộ 1 – M t bi n c  l ch s  đ

ử ượ ố ị ế ầ ạ c th n tho i hóa

ố ị ượ ể ầ ạ ằ ả ộ c k  thành câu chuy n th n tho i  nh m miêu t cu c xung

ế ộ ủ ử ầ ườ ạ Bi n c  l ch s   này đ đ t c a các th n linh đã lôi kéo ng ệ i Hi L p tham gia.

ớ ấ ầ ệ ữ ầ ướ ủ c m i d  đám ti c c

ế ứ ờ ự ướ ộ

ữ ượ ố ườ ẹ

ắ ượ ữ ầ ấ ệ i đ p nh t“ vào gi a bàn ti  . trong l ữ ầ ễ ướ  c ề

ọ i c a n  th n đ t Thetis v i  ả i. Y sai n  th n B t Hòa ném m t qu  táo  ị ữ i có ba v  n   ả ố c coi là đ p nh t: Hera, Venus và Athena. C  ba n  th n đ u mu n giành qu   ả ợ ấ ườ ử ầ ả i cao Zeus phán x . Th n Zeus s  m t lòng c  ba ng i

ợ ờ ử ủ ư ế ả i pháp nh  chàng hoàng t

ử ả Paris – con trai th  nhì c a vua thành Troie đ n  ị ữ ầ c c  ba v  n  th n lôi kéo ứ  Paris đ

ọ ụ ỗ ờ ứ ữ

ữ ầ ừ ắ

ữ ầ ụ ữ ữ ầ ườ ế ấ ượ i h a đ n  n chàng. Sau khi suy ngh , chàng đã trao táo  ổ ạ ẹ i,  c coi là n  th n S c đ p và tình yêu. Đ i l ạ i  i ph  n  chàng yêu nh  – éo le thay l ề ơ ượ c ng

ạ ậ ợ Th n chi n tranh Arex không đ ậ vua Pelet, t c gi n tìm cách phá r i đám c ấ ữ ặ vàng kh c dòng ch  “t ng ng ẹ ấ ầ th n đ ờ ầ ố ề táo v  mình, h  nh  th n t thân thích (Hera là v , Athena con gái và Venus con dâu) bèn tìm cách thoái thác. Zeus  đ a ra gi làm tr ng tài . Khi lên núi Olympe, chàng hoàng t ọ ớ d  d  trao táo ch  v i nh ng l vàng cho n  th n Venus. T  đó Venus đ ượ n  th n Venus giúp chàng quy n rũ đ là hoàng h u Helen – v  vua Hi L p (thành Akay – Athens) .

ướ ườ ầ ng Agamennon c m quân đi chinh

ị ầ ộ ố

ị ấ ợ ạ ế ắ ố

ượ ỗ ộ ạ ừ c thành Troie. T  đó thành TROIE

ự ỉ ậ ạ ầ B  m t v , vua Menenax sai ng i anh trai là t ph t thành Troie. Các v  th n linh cũng chia hai phe xu ng đánh giúp hai bên. Cu c  ườ chi n keó dài ngót  m i năm không  phân th ng b i , cu i cùng m t dũng sĩ phe Akay  ế ư tên là Odysse dùng m u “con ng a g “ chi m đ sáp nh p vào Hi L p (ban đ u ch  có thành Akay / Athens ) .

ử ả ộ ự ệ ả ỉ ủ ả ố ộ m t s  ki n x y ra trong kho ng 50 ngày cu i cùng c a cu c

ủ ế ậ ạ ơ S  thi Illiade ch  miêu t ọ ự ệ chi n. T m g i s  ki n đó là “c n gi n c a Achille”:

ẩ ượ ộ ố ộ ậ ấ c m t s  chi n l

ấ ẹ ướ ế ượ i ph m trong đó có hai  ng ế ợ c đem chia cho hai dũng sĩ h ng nh  . T

ị ậ ạ ậ

ủ ờ ầ ỉ . Cha c a Crizeid là viên t

ả ư ế  t ộ ạ trông coi đ n th  th n Apollon. Vì quá th ướ ủ ươ ố ừ ng Agamennon ch i t

ề ầ ừ ầ ầ ẩ ị

ề ủ ư ạ ẻ ề ề ế ạ ả ố ố

ệ ộ ồ ự ế ề ọ t rõ nguyên nhân, li n h p h i đ ng quân s , yêu

ộ ồ ả ố ng Agamennon trao đ i cô Crizeid. Ban đ u y  ph n đ  . Khi h i đ ng binh sĩ đe

ượ ủ

ỏ ề ổ ượ ủ ả ố

ổ ư ng b  nh ng dành l ộ ư i nh ấ ằ ậ ố

ư ế ế ị Sau m t tr n t n công, quân Akay chi m đ cô gái thành Troie xinh đ p. Hai cô đ ữ ch  huy Agamennon nh n cô Crizeid, còn dũng sĩ Achille vô đ ch nh n cô Brizeid làm n   ề ỳ ng con gái,  t ủ . Cha c a  ông đem nhi u c a c i xin cu c l i Crizeid. Nh ng t ệ Crizeid li n c u kh n th n Apollon tr ng ph t k  thù. Th n Apollon li n gieo b nh d ch  ạ ờ ế h ch kh ng khi p xu ng tr i quân Akay. Nhi u binh lính ngã b nh ch t th m kh  . Nh   ầ ả th n linh mách b o, quân Akay bi ầ ướ ầ c u t ộ ọ ạ d a b  v  quê , y đành nh i cô Brizeid c a dũng sĩ Achille .  ạ ậ ề ợ Chàng n i gi n ph n đ i , nh ng l i chung c a toàn quân .  ng b  vì quy n l ủ ữ ữ ế Nh ng chàng tuyên b  không chi n đ u n a mà đi n m ng  . Trong nh ng tr n giao  ườ ị ấ ạ i dũng sĩ vô đ ch Achille . chi n sau đó , quân Akay b  th t b i liên miên vì thi u ng

ạ ế ủ ộ ậ ử ấ ớ t c a Achille trong m t tr n đ u v i Hector – hoàng t tài

ỏ ấ ướ ụ ớ i nh t thành Troi , chàng đã ngã g c d

ươ ố ự ế ậ ả ớ

ố ủ ạ

ắ ầ ớ Dũng sĩ Patriot – b n thân thi ạ i mũi giáo Hecto . Đau đ n, th gi ng b n vô  ế ả t , Achille lên ng a xông ra tr n v i tuyên b  quy t tr   cùn , Achille khóc lóc th m thi ố ổ ả thù cho b n. C  thành Troie can ngăn Hector nên đóng c ng thành c  th , tránh đ i  ử ư đ u Achille. Nh ng ngày nào quân Achille cũng kéo t i ch i m ng

ị ẵ ự ườ i

ậ ặ ự ệ

ướ ể ầ ố ư ủ ọ t ch a t ng có  i ng n giáo c a Achille vô đ ch. Ch a

ạ ươ ố ả ậ ự ộ

ng b n, Achille bu c xác Hector vào sau ng  , kéo xác chàng vòng  ớ ả

ổ ọ ườ ườ ủ ả

i can ngăn, ng ộ ả ườ ặ ạ i anh hùng thành Troie. Nh  th n

ệ

ượ ủ ử ể ế ợ ả c Achille. K t thúc s  thi là c nh đám tang tr ng th  bi th

ọ ươ ươ ủ ỗ ế ở ề ủ ạ ng vô h n c a dân chúng, c a

ườ ợ ế ở ạ ợ ọ  Hector không th  ch u đ ng, m c v  là nàng Andromac  m con can ngăn, m i ng ư ừ ở ổ níu kéo, chàng c m giáo lên ng a m  c ng thành. Tr n giao tranh ác li ị ố  su t 10 năm. Cu i cùng, Hector ngã xu ng d h  gi n vì th quanh c ng thành Troi. C  thành Troie và ông vua già Priam bàng hoàng , đau đ n.  ộ ấ M c m i ng i cha già  y dũng c m m t mình mang c a c i sang  ờ ầ tr i quân thù xin chu c xác con trai – Hector – ng ế ủ ể linh y m tr  và tài hùng bi n khôn ngoan c a mình, ông vua già anh hùng đã thuy t  ụ ph c đ ng c a thành  Troie, chàng Hector anh hùng tr  v  trong n i ti c th ấ i v  Andromac trong m y ngày t m đình chi n  ng thành Troie.

2­ Phân tích tác ph mẩ

ả ầ ầ ấ

ạ ầ ư ớ ử ạ ậ ệ ộ

ơ ế ộ ả ắ chi n tranh x y ra rõ ràng b t ngu n t

ủ ầ ố ế ồ ừ ộ ế ọ i. Th n t i cao Zeus nói: “Chính h  đã gây ra cu c chi n vì lòng tham

ậ ẩ ơ

ỉ ộ ề ủ ầ ề ợ ọ i khi chia ph n. H  kéo đ n đây vì

ế ố ẹ ạ ầ ị

ậ ớ

ọ ệ ề ủ ườ ự ấ ố

ườ ế ả

ọ ế Theo truy n th n tho i, nguyên nhân chi n tranh là do các th n linh v i qu  táo b t  ủ hòa – cu c thi hoa h u đ c đáo đ u tiên c a nhân lo i. Nh ng đ n s  thi Illiade,  ả  lòng tham lam  nhà th  Homer đã miêu t ườ c a con ng ủ mù quáng c a mình“. Tác ph m ch  xoay quanh c n gi n c a Achille – xét cho  ỉ cùng nguyên nhân ch  vì xung đ t v  quy n l ề thành Troie giàu có nhi u b c vàng châu báu và gái đ p, và v  trí đ u m i giao  ọ ư thông quan tr ng. H  đ a ra cái c  đi đòi nàng hoàng h u đa tình, đi u đó vô lí vì  ử ả i tình sang thành Troie. C nh cu i cùng c a s  thi r t  nàng t  nguy n  theo ng ồ i anh ch ng mà  t bên xác Hector – ng có ý nghĩa: nàng Helen khóc lóc th m thi nàng quí tr ng .

ưở ậ ưở Lí t ng anh hùng và nhân v t anh hùng lí t ng

ưở ờ ạ ủ ẩ (Lí t ng th m mĩ c a th i đ i)

ưở ườ ữ ả ng th i c  đ i chính là ph m ch t c a nh ng ng

ế ệ

ấ ủ ế ồ ườ ượ ườ ữ ụ i anh hùng chi n đ u cho c ng đ ng thì đ

ủ i anh hùng c a c  hai bên  ễ t chi n tranh phi nghĩa hay chính nghĩa. Mi n là  i anh hùng  c ca t ng. Nh ng ng ọ ủ ợ ủ ư ấ ẽ ổ ng c a th i đ i. Chúng ta hãy t ng h p tính cách c a h  thì s

ượ ủ ẩ ờ ổ ạ Lí t ờ ấ tham chi n. Th i  y ch a phân bi ộ ế ng ưở ờ ạ mang trong mình lí t ờ ạ ấ ưở ị xác đ nh đ ng c a th i đ i  y . c lí t

III . ODYSSE - BẢN ANH HÙNG CA THỜI HÒA BÌNH ố

ộ ổ ở ề 1 . Hành trình gian kh  tr  v  cu c s ng hòa bình

ả ử ứ ướ nhân v t Odyssee (tên Latinh là Ulise) dũng t ng Hi L p

ư ườ ữ ế c thành Troie cùng các chi n h u tìm đ ạ ng

ở ề

ứ ữ ớ ủ ủ ế ả ọ ọ

ự ả ể ể ẩ ị B n s  thi th   hai  miêu t ậ ả ỗ ạ ượ ự sau khi dùng m u “con ng a g ” h  đ ộ tr  v  quê nhà x  Itac. Đó là cu c hành trình đ y phong ba bão táp v i bao gian lao  nguy hi m, c  nh ng s  quy n rũ ng t ngào th  thách lòng chung th y c a h  trên  ạ vùng bi n Đ a Trung h i mênh mông, xa l ầ ử  và bí  n.

ờ ạ ủ ườ ng c a th i đ i  : 2 . Odyssee – m u ng

ẫ ử i anh hùng lí t ự ưở ệ ố ệ ộ cu i thiên s  thi Illiade, s  xu t hi n anh hùng Odyssee  đã báo hi u m t nhân

ưở ờ ạ ấ ớ ủ

ở ớ ủ ộ ố ế ủ ườ ẩ Ệ ế ờ ạ ng m i c a th i đ i đã đ n: TRÍ TU  . ấ ầ ộ ộ ấ ả  t t c  ph m ch t c n thi t c a ng i

ể ầ

ở ề ứ ủ Ứ ớ ể ệ ủ ế Ạ ữ ẩ ấ ớ

ế ư Ồ Ộ Ả ủ Ế Ế ệ

Ngay  ộ ậ v t m i c a th i đ i, m t lí t Su t cu c hành trình tr  v , Odyssee đã b c l ờ ạ anh hùng ki u m i đ  đáp  ng yêu c u th i đ i. N u Achille là hi n thân c a S C M NH cùng v i nh ng ph m ch t ch  y u khác  nh  QUY T CHI N, X  THÂN, TÌNH Đ NG Đ I. . . thì Odyssee là hi n thân c a TRÍ  THÔNG MINH .

ườ ồ i có tâm h n ngh  sĩ, bi

ệ ế t yêu quí, trân tr ng cái đ p và ngh   ỗ ọ ỗ ẹ ạ ệ ự ậ ấ

ữ ủ ể ẹ Odyssee còn là ng ế ư thu t  nh ng không buông mình vào s  quá đ i đam mê đ n n i m t m ng khi đi qua  vùng bi n c a nh ng nàng tiên cá Sirens hát hay múa đ p .

ượ ườ ộ ướ ủ ệ ƯỜ ự ế ấ c ti n trong quá trình hoàn thi n CON NG

ứ ng anh hùng Odyssee trí dũng song toàn, tình nghĩa th y chung, chan ch a  i là s  đánh d u m t b I. Có  ẫ ưở ườ ờ Hình t tình ng ể th  coi Odyssee là m u ng ng th i hòa bình. i anh hùng lí t

Ậ Ử Ệ IV­ NGH  THU T S  THI

ồ ộ ủ ử Tính hoành tráng đ  s  c a s  thi

ạ ậ ự ủ ộ

ạ ữ ế ả ả  c nh chi n tr n d ng l ề ứ ừ ươ ố ộ I m t quá kh  l ng l y sôi đ ng c a  ỹ ủ ng  t

ờ ẫ ườ ố ữ ộ ọ

ọ ậ ữ ủ ủ ữ ộ

ỗ ỗ

ố ể ế ờ ộ

ỉ ấ ấ ạ ừ ế ỉ ộ ỉ ế ứ Nh ng b c tranh t ố ổ ạ ế ng thành kiên c ,  chi n tranh c  đ i. L u tr i san sát, chi n lu  c a đ I ph ộ ồ ố chói ng I ánh đu c, nh ng cu c h p h i đ ng binh sĩ bên ánh đu c, gi ng nói vang  ị lên đanh thép c a nh ng anh hùng Akay (Akê en). Nh ng cu c bàn lu n c a các v   ễ ệ ễ ế ầ ặ    t bô lão trên m t thành Troie  ch  kia là l  th n, ch  khác là ti c tùng đãi khách, l ữ ử i than khóc vang d i. S  thi Illiade đã phát huy l tang và nh ng l I k  chuy n đ n  ấ ừ I v a xen chi ti đ nh cao, v a ch m phá l ệ ẫ t t  m   r t h p d n và sinh đ ng.

ọ ệ ể ẹ ệ ặ ị

ọ ậ t Homer hay dùng đ nh ng  kèm t n nhân  ớ ữ ậ ạ ẳ

ầ ả ắ

ắ ắ ặ ậ Gi ng k  chuy n khi g i nhân v t, đ c bi ườ ễ ủ v t. Đây là th  pháp giúp ng i nghe d  nh  tên và tính cách nhân v t, ch ng h n  ư «Diomet dũng c m, Ajax to nh  tháp chuông, Achill th n thánh, Athena đôi m t cú  mèo, Aphrodite tóc vàng, Hera m t bò cái. Apollon b n xa muôn d m. . . ».

ượ ủ ộ ng hoá tính cách và hành đ ng c a nhân v t và

ậ ư ử

ẳ i nghe d  nh  và đánh giá, ch ng h n « chàng nh  con s  t ữ ớ ễ ư ứ ườ ư ư ừ ng thành v ng ch c», «sáng nh  v ng đông

ư ậ ủ ả ờ ớ ấ ư ố L i văn so sánh r t  a dùng, hình t ườ ậ ả c nh v t giúp ng ế xông vào» , chi c khiên «nh  b c t ọ m i m c», l ạ ắ i nói c a anh «tuôn ch y nh  m t ong» . . .

ạ ử

ư ả ữ ụ ả ả ừ c nh hoành tráng, sôi đ ng, Homer cũng v n  ế ậ ả ế ớ ợ ộ  giã v  con»  đi quy t chi n v i Achill  c nh «

ừ Bên c nh bút pháp hùng tráng s  thi t d ng bút pháp tr  tình, nh  c nh «Hector t Hera l a Zeus».

ủ ự ữ ậ ậ

ả ộ ị c miêu t ủ  công phu. Chàng không có m t quá trình lai l ch nh ng ch  c n vài

ả ượ ấ ườ ọ ự ả ư I đ c. S  dũng mãnh c a

đã in d u ngay cho ng ậ ệ ẳ ạ ộ ả ọ ớ

ư ờ

ừ ụ ữ ộ ắ ớ ạ ả ư ế ấ Đáng chú ý n a là th  pháp xây d ng nhân v t và tính cách. Nhân v t chính Achill c a  ỉ ầ Illiade đ ủ ấ c nh xu t hi n, đôi đo n miêu t chàng khác h n v I m t Ulise (Odyssee) th n tr ng khôn ngoan, tính toán, trí x o.  Nh ng Ulise khôn ngoan khác v i ông già Nexto t ng tr i cu c đ i. Và Diomete kiêu  hùng r t ghét anh hùng Paris th o quy n rũ ph  n  và  a b n lén . . .

ế ế ỗ ườ ộ ẻ i m t v ,

ớ ọ ọ ấ ấ ượ ượ ư ả ấ Hai chi n tuy n v i hàng trăm nhân v t anh hùng đa d ng tính cách, m i ng ậ đ ch n l c, ch m phá nh ng r t  n t ạ ng và rõ nét. c miêu t

ơ ả ế ạ ế ắ anh hùng chi n b i rõ là khó khăn h n t anh hùng chi n th ng.

ả t khi mô t ậ ư Đ c bi ệ ặ ợ ẻ ạ ế Chi n b i nh ng v n là k  anh hùng đáng ca ng i

: BI K CH HI L P ắ

Ị ặ

ƯƠ ị ậ

Ạ ạ ộ ướ

ổ ạ ủ

NG IV ạ ấ ủ ạ

ị

ế ỉ ứ ộ ể ế ả

CH Bi k ch Hi L p là m t v  đ p đ c s c c a Hi L p c  đ i, là m t thành t u quan tr ng  ọ ự ộ ẻ ẹ ệ ề ậ ủ ọ c phát tri n cao c a ngh  thu t   vào b c nh t c a n n văn h c này. Bi k ch là m t b ướ ế ỉ ọ c C.N­  thi ca Hi L p  (Mĩ h c­ Hegel) ra đ i trong kho ng th  k  th  6 đ n th  k  4 tr th i kì hình thành ch  đ  chi m h u nô l

ế ộ ờ ữ ệ ế ờ .

ơ ủ ố ồ

ơ ứ ữ ế ộ

ầ ữ ầ ộ ộ ầ ộ

ộ ế ố ậ ự ủ ớ ớ ớ ớ ớ ầ ng đ i l p v i t ng l p dân t ề ấ ả  do theo trào

Thành bang Athens là n i khai sinh nh ng khúc hát dithyrambe­ ngu n g c c a bi  ữ ộ ị k ch, n i ch ng ki n nh ng cu c xung đ t giũa t ng l p quí t c c m quy n và nhân  ủ ẫ dân lao đ ng. Ngoài ra còn có mâu thu n gi a t ng l p quí t c ru ng đ t b o th   ươ chuyên ch  và t ng l p ch  nô công th ư ự l u t ầ ủ  do dân ch .

ờ ệ ể ữ ờ ầ

ạ ẩ ằ ắ ượ ượ

ồ ặ ữ

ị ạ ượ ượ

ượ

ấ ướ

ế

ể ạ ượ ướ ạ ể c b

ế

ạ ạ ả ọ ộ

ắ ộ ả ả ớ ể ữ ể ộ ị Đây là th i kì n n văn hóa Athens phát tri n toàn di n. Nh ng ngôi đ n th  th n  ề ề ng Zeus và  linh xây b ng đá c m th ch tr ng, t ng ngà voi và vàng (pho t ứ ồ ộ ằ ẽ ể ọ ồ ố ầ Athena), ho c đúc b ng đ ng đ  s . Đ  g m có nh ng b c h a v  đi n tích th n  ề ầ ượ ờ ư ị c Ba T  nhi u l n xâm l ng này b  quân xâm l tho i. Th i kì th nh v c. Dân  ủ ự ị ể ả ươ ả ổ ng c a thành Athens.  ng máu đ  tr  giá cho s  th nh v chúng ph i đ  bao x ả ộ ẫ ạ ơ ộ N i đây cũng là trung tâm n y sinh mâu thu n xung đ t xã h i. Đ t n c Hi L p   ề ọ ị ự ặ ạ ướ c phát tri n cao v  m i m t kinh t  chính tr ,  quân s  và văn hóa. Tuy  đ t b ả ả ạ ế ậ c ti n đó nhân dân Hi L p  và nhân lo i nói chung ph i tr   v y, đ  đ t đ ấ ổ ủ ỉ ự ở ầ giá khá đ t vì đây làs  m  đ u k  nguyên đau kh  c a nhân lo i. Bi t bao t n bi  ậ ệ ạ ậ ệ ị k ch xã h i n y sinh. Văn h c ngh  thu t ph i sáng t o m t lo i hình ngh  thu t   ắ m i đ  ph n ánh nh ng xung đ t gay g t không th  hòa hoãn­ đó là bi k ch .

ị ố ỏ ầ ườ ủ ớ

ủ ộ ề i đã có t ế ớ t ý th c  v  vai trò c a cá nhân đ i v i th  gi

ộ ộ ủ do – dân ch , đã bi ư ườ

ươ ậ ộ ố

ự ụ ươ ư ộ

ộ ộ ủ ủ ấ ắ

ủ ủ ể ẳ ộ ị

ể ấ ể ầ ệ ầ

ổ ế ấ ủ ể ớ ng và ti u ch  và cho c  đ t n

ng Pidisterate cho m  l

ở

ờ ượ ạ ượ ộ ắ ừ ề ầ

i công th i ích cho gi ươ ế ướ c C.N ti m v ị ầ ổ ủ ậ ờ ở ộ ữ ị Th  lo i bi k ch th a mãn nhu c u cu c s ng tinh th n c a l p ng ầ ể ạ ư   ủ ế ố ớ ự ưở ứ ớ ng t t i, v i  ấ ọ ố ộ ở ề ẽ ờ ạ  trăn tr  v  cu c đ u tranh c a con ng cu c s ng xã h i. H  suy t i th i đ i, s   ớ ầ ấ ả ồ ớ ố ệ ph i g ng mình lên đ ng đ u v i s  m nh, v i cu c s ng và ch p nh n s  đ ng  ự ượ ớ ế ộ ấ ợ ộ ộ ng xã h i m i ti n b  nh  quí t c công th đ  m t m t m t còn. Các l c l ng, th   ấ ạ ư ộ ị ấ ố i giai c p quí  th  công, ti u ch  đã n m l y bi k ch nh  m t vũ khí đ u tranh ch ng l ệ ầ ọ ộ t c ru ng đ t đ  kh ng đ nh khát v ng dân ch  c a mình. Bi u hi n đ u tiên là vi c  ượ ị ầ th  cúng th n R u nho Dionisote ngày càng ph  bi n l n át các v  th n khác Th n  ả ấ ướ ươ ạ ợ c Hi  R u nho đem l i l ầ ở ễ ộ ớ ế ỉ ế  h i l n cúng Th n  L p. Đ n th  k  6 tr ậ ạ ớ ộ R u Nho hàng năm. V  bi k ch đ u tiên ra m t công chúng v i n i dung thu t l i  ạ cu c đ i gian truân, đau kh  c a Dionisote.T  đ  tài th n Dionisote, các nhà so n  ề k ch m  r ng ra nhi u nhân v t khác n a.

ỗ ả ự ộ ở ị

ở  d  thi b  ba v  bi k ch và m t  ỏ ễ ị ư ầ ỏ ố ở ị ạ ố ị ỉ M i năm nhà vua m  cu c thi di n k ch. M i tác gi ộ ở v  hài k ch nh . S  v  k ch còn s u t m đ ỗ ộ ượ c ngày nay ch  là s  nh  còn sót l i .

Ụ

Ọ

: KHÁI QUÁT Ư

Ư

Ụ

ế ỉ ớ ng và văn hoá m i ư ưở  t

tr

ế ệ ừ ướ t t ấ ạ ổ

ậ ộ ư ừ ọ ọ ộ

ườ ố ừ ấ ụ ư ữ ề ọ

PH N Ầ II: VĂN H C PH C  H NGƯ ƯƠ NG V CH Ụ Ờ Ạ 1 – TH I Đ I PH C H NG VÀ PHONG TRÀO VĂN HÓA PH C H NG : Trong hai th  k  XV và XVI, châu Âu d y lên cu c v n đ ng t ộ ấ ờ ấ ứ ấ ế c  đ n b y gi  ch a t ng có. r t hào h ng, quy t li Tho t tiên phong trào  y n i lên  ở ấ ướ c Italia, g i là phong trào “Renascita”, sau   đ t n ườ ắ i Anh  đó lan r ng kh p Tây Âu và Trung Âu, ng i Pháp g i là “La Renaissance”, ng ạ i . g i “The Renaissance”. Nh ng t

y đ u có nghĩa là tái sinh, ph c h ng hay s ng l

ố i ?

ụ ươ ư c ph c h ng, s ng l ả ề ằ ạ ố i” n n văn

ng Tây cho r ng phong trào này nh m làm “s ng l ệ ạ ằ ựơ ữ ả c phát hi n qua nh ng văn b n chép tay và đ  v t

ườ ề ế ả c. Ng

ọ ị

ạ ộ ề ế ọ ệ ớ ổ t h c, văn h c c  Hi­La thu hút nhi u ng i thi u nh ng tác ph m tri

ế ỉ ữ ấ ả ở Cái gì đ ượ ộ ố ọ  ph M t s  h c gi ồ ậ ạ ổ ạ hoá c  đ i Hi L p và La Mã khi đ ổ ậ ượ ổ kh o c  khai qu t đ i ta đua nhau đi tìm ki m di tích hai n n văn hoá c  đó  ậ ệ ế suôt hai th  k  XV và XVI. Phong trào h c ti ng Latin và Hi L p r  lên. Vi c d ch thu t  ứ ườ ọ gi i nghiên c u  và nhà xu t b n ẩ  Tây Âu .

ạ ế ướ ườ ữ ứ ắ i ta còn ti n b c t n m t ch ng ki n nh ng di tích còn sót

ề ề ờ ượ ậ ơ c m nh h n. Nh  đ ươ i c a hai n n văn hóa H­L, h c gi ế ậ ng Tây so sánh và nh n th y n n văn hóa

ổ ọ ả  ph ế ộ ấ ổ ọ ị ế ố

ườ ề ạ

ế ữ ấ ủ ấ ố ổ ề ự ng trung c  ngàn năm” nay m i th y ánh sáng. H  gi

ờ  do c a  con ng ớ ế ộ ự ế ạ

Ng ạ ủ l ơ trung c  mà h  đang s ng đã b  ch  đ  phong ki n và nhà th  trung c  kìm hãm và h n  ọ ả ố ạ i. H  c m  th  n a, nó đã chà đ p thô b o lên quy n s ng và quy n t ọ ả ườ i  th y đang s ng trong “đêm tr ờ ể ự ỡ ủ thích s  phát tri n r c r  c a Hi L p Lamã là vì không có ch  đ  phong ki n và nhà th   Thiên chúa giáo áp b c.ứ

ậ ụ ạ ạ ả

i văn hóa văn minh Hi L p La mã, vì đó là s n ph m  ử ủ ủ ị

ế ộ ố ụ ề

ờ i. V y “Ph c h ng” nghĩa là làm s ng l ả ứ ố ẹ i nh ng truy n th ng văn hóa t ủ ữ ế ể ế ữ ấ ầ ng đ  ti p n i mà gi

ạ ờ V y là châu Âu không đi khôi ph c l ẩ ị ộ ủ c a th i công xã th  t c tan rã và ch  đ  dân ch  ­ch  nô. L ch s  đi lên ch  không quay  ư ạ ậ ầ ạ ố đ u l t đ p mà Hi  ờ ọ ề ố ươ ạ L p La Mã đã nêu g i quy t nh ng v n đ  tinh th n c a th i h   ổ ố ố s ng – giai đo n cu i th i trung c .

Ề Ố Ạ

ọ

1.1. TRUY N TH NG VĂN HOÁ HI L P – LA MàĐàNÊU G ự  do c a  con ng ẻ i  và đ u tranh cho t ớ ấ ờ ổ ị NG LÀ GÌ  ? i  .  ườ ế ộ ƯƠ ườ ủ ệ t th   con ng i và  ch  đ

Trân tr ng đ  cao  con ng ườ ề Hai truy n th ng đó đ i l p v i th i trung c  coi r , mi ố ố ậ ề ộ chuyên chính, đ c tài.

ư ụ ổ ạ ừ ố

ế ộ  cáo ch  đ   ủ ầ ờ

ọ ủ ừ ờ ồ ể i m i, trình bày bi u d

ể ng kh  năng và tri n v ng c a  con ng ụ ườ ườ ữ ầ ộ ọ ư i mà xã h i Ph c H ng đang c n, nh ng

ồ ề Văn hóa Ph c H ng v a đ  cao c  đ i v a phê phán t ế phong ki n và nhà th , đ ng th I nói lên nhu c u và khát v ng c a  con  ớ ả ươ ườ ng i  ớ ộ ớ m i, xã h i m i. Đó là  con ng ổ ườ i “kh ng l ”: con ng

ạ ụ ư ưở  t

ứ ườ ng Ph c H ng đ t nhi u thành t u làm cho Tây Âu b ng  ử ổ ướ

ủ ặ ớ ề ẩ ị ể ng Tây và là b ụ ằ

ố ạ ủ ự ư ươ ng trung c  ngàn năm, thúc đ y l ch s  ph ầ ẩ ả ầ

ặ ự

s n m i lên. Th c ra, Ph c H ng là thành t u c a giai đo n quá đ  t ủ ừ c  ư ấ ủ ổ ộ ừ  trung c   ạ ủ ướ

ạ ặ ị ọ ớ ế ề ữ ế ử ủ c ngo t l ch s  c a nhân lo i do  ệ ng th i

b n ch  nghĩa, là b ộ ọ  chính tr  khoa h c,  xã h i và văn h c ngh  thu t đ ờ ố ậ ươ ấ ủ ắ ậ ỏ ổ

ế ệ ạ ự ế ơ ộ ầ ờ i th i c a ch  đ  phong ki n và nhà th

ờ ủ ự ậ ỗ ọ ế ộ ữ ổ ạ ế ỉ ể Phong trào văn hóa t th c sau đêm tr ầ ngo t l n c a nhân lo i. C n phê phán hai quan đi m sai l m cho r ng: Ph c H ng  ế ộ ế là hoa trái cu i mùa c a ch  đ  phong ki n ho c là s n ph m đ u tiên c a giai c p  ụ ư ư ả ự t ạ ư ả ờ ậ phong ki n lên th i c n đ i t ờ ị ệ nh ng đi u ki n kinh t ạ đòi h i và t o ra. Nó đã làm bi n đ i sâu s c đ i s ng tinh th n và v t ch t c a xã  h i Tây Âu, ph i bày s  trì tr , l c h u l ế trung c , t o đà bi n chuy n trên m i lĩnh v c sang nh ng th  k  sau.

Ố Ả Ư Ụ Ủ 1.2. B I C NH C A PHONG TRÀO VĂN HÓA PH C H NG

VỀ KINH TẾ

ị ộ ể

ị ớ ứ

ệ ệ c Ý là m t trung tâm kinh t ố ươ ư ừ ộ ề ấ ọ ấ ở   ế ng nghi p lên cao ch a t ng th y. M t n n văn h c

ự ở ơ ế ướ ắ  chính tr  và văn hóa phát tri n s m nh t  ư ừ ế ỉ  th  k  14, Các qu c gia đô th  nh  Venice, Jaine, Florence . . . ch ng ki n  ạ ậ ủ ế ở

ệ ụ ư ữ ỉ

ủ ệ ậ ặ

t th  đô Amsterdam t p n p trù phú l ổ ể ng. ụ ể ạ ườ  th c trao đ i xuyên l c đ a.

ẻ ộ ố ướ ớ ượ ể ố ụ ồ ự i phát tri n nh  máy móc. Tăng v  tr ng l

ị ng th c. Tuy nhiên nông  ữ ề ẫ ơ ị

ủ ạ  vai trò ch  đ o trong n n  ạ ả ộ ầ ệ ớ ế ớ

và đ i s ng xã h i.T ng l p th  dân ngày càng đông đ o và l n m nh, là  ộ ị ế Mi n b c n ề Tây Âu t ự s  phát đ t công nghi p th ớ ngh  thu t m i m  phong phú r c r  đ m hoa k t trái, Ý tr  thành cái nôi c a văn hóa  ư c nh  Hà Lan, B , Luxamburg cũng hình thành nh ng trung  Ph c H ng. M t s  n ấ ế  văn hóa m i, đ c bi tâm kinh t Nông nghi p cũng đ ớ ượ ệ c phát tri n đáng k . Gi ng m i đ ươ ờ ủ ợ ậ Kĩ thu t th y l ậ ệ nghi p v n ch m h n công nghi p. Các đô th  ngày càng gi ờ ố kinh t nguyên nhân sâu xa gây nên nhugn bi n đ ng văn hóa.

VỀ CHÍNH TRỊ

ấ ậ ả ườ ủ

ế ộ ị ị

ế ị ườ ấ ố ể ờ ở  tr  thành v t c n con đ ng phát tri n c a Tây  ậ ng đ p tan các th  l c phong ki n lãnh chúa đ a  ủ ố ng cũng th ng

ướ ư ả ươ ấ ộ ờ ế ự ờ ề Ch  đ  phong ki n phân tán b y gi ế ươ ộ ủ Âu . Th  dân  ng h  nhà vua trung  ể ậ ph ng đ  l p nên nhà n ấ nh t. Giai c p quí t c và t c quân ch  th ng nh t, nh  đó các th  tr  s n nh  đó làm giàu lên nhi u.

ẫ ụ ữ ấ ớ ộ ộ

ợ ộ ổ ề ướ ứ ộ ớ

ấ ấ ướ ở ế ố ầ ữ ằ ộ

ế ế ở ộ ở ồ ồ Anh kéo dài 30 năm, r i chi n tranh ư ả  s n,  ể c Đ c là đi n  ế ụ  Ý liên t c ba th    Tây ban

Mâu thu n xã h i n  ra sôi s c gi a các giai c p (quí t c cũ – m i, quí t c – t ị ố nông dân th  thuy n­ t ng l p th ng tr . Cu c chi n tranh nông dân n ấ hình  (1524­1525). Nh ng cu c đ u tranh nh m th ng nh t đ t n c  ỉ k , cu c chi n tranh “Hai hoa h ng”  nha. TÔN GIÁO VÀ TRIẾT HỌC

ộ ờ ả ụ ụ ộ ớ

ộ ủ ả ị ư ầ

ạ ỡ ấ

ộ ầ ế ọ ế ọ ậ ẩ ạ ở ị ầ ớ ụ ư ưở ng phê bình t  t ế ỉ t h c duy v t th  k  18 tr  thành tri ề ờ ứ ự  do,  ổ ế ọ t h c c

ộ ỏ ấ ể

ủ ấ ầ t h c nhân văn ch  nghĩa hăng hái t n công vào c  s  tinh th n và t ng

ế ọ ế ơ ở ệ ị ọ ả ế ọ ầ ổ ọ ư ưở  t t h c kinh vi n b  h  đ  kích gay

Th i Ph c H ng còn x y ra m t phong trào c i cách tôn giáo r ng l n và sôi s c. N n  đ c tài tinh th n c a giáo h i thiên chúa giáo b  phá v . Ph n l n dân German (Đ c) r i  ộ b  giáo h i đi theo đ o Tin Lành. Các dân t c Latinh h p th  t t h c Hi L p, chu n b  cho tri th m nhu n tri đi n châu Âu. Các nhà tri ờ ủ c a phong ki n  và nhà th  trung c  . Th n h c và tri g tắ

ố ả ụ ư ư ừ ế ệ ậ ọ ở Trong b i c nh đó, văn h c ngh  thu t Ph c H ng n  hoa k t trái t ng b ng.

Ủ

Ư Ư ƯỞ

Ủ

NG VĂN HOÁ C A

Ệ

Ụ

Ư

ư ư ưở ủ ọ t

ố ự ả ườ ng nhân văn ch  nghĩa là s n ph m tinh th n chung đúc khát v ng và   gi

ủ i phóng c a  con ng ờ ư ế

ủ ọ ồ ạ ố ử ệ ệ ạ ậ

ứ ượ ự

ẩ ờ ạ ụ ổ ạ ữ ờ ủ ữ ạ ố ng l c sĩ đ p c a Phidias, nh ng lâu đài công trình huy hoàng còn sót  i thiên do dám ch ng l ườ ự i t

2­ CH  NGHĨA NHÂN VĂN  LÀ TRÀO L U T  T PHONG TRÀO VĂN NGH   PH C H NG Trào l u t ầ ả ổ ỏ ề ầ i th i đ i thoát kh i xi ng xích  trung c   yêu c u mu n t ủ ắ ầ ừ  ngu n g c ch   phong ki n và nhà th . Ch  nghĩa nhân văn Ph c H ng  b t đ u t ầ nghĩa nhân văn trong văn h c ngh  thu t  c  đ i Hi L p (truy n th n tho i, s  thi,  nh ng b c t ề ạ l nhiên kh c nghi

ứ ệ ắ ữ ủ ẹ ẻ ẹ i.. đ u trình bày nh ng v  đ p sáng ng i c a  con ng ộ t và xã h i áp b c).

ụ ấ  nhiên  y, đòi

ế ể ự ư ề ườ ữ ầ ở cõi tr n gian . H  là Dante i nh ng quy n s ng t

Nh ng nhà văn Ph c H ng vi ả ự ứ ạ ố ữ i th  nhân sinh quan ph n t t đ  ch ng l ọ ự ố  do ngay   nhiên, t cho  con ng Petraque, Boccassio (Ý), Ronsa, Rabelais (Pháp), Lope de Vega, Cervantes Tây ban nha) …và Shakespeare (Anh).

ể ệ ủ ộ

ị ầ ấ ả ế ế ầ ắ

ư ọ ế ụ t lí kinh vi n b  nó đ  kích gay g t. Các nhà  ề ế ế ờ

ế ị ế ế ậ i  vi

ụ ộ ề i quan ti n b , đ  cao  on Ng ườ ệ t k ch Ph c H ng ti p t c chôn vùi uy th  phong ki n và nhà th , truy n bá  ả t hoa (ý nói không ph i con v t) là trung tâm  ớ ả ườ ầ ấ ả ệ ọ t c  nhu c u khát v ng chính đáng, kh  năng và trí tu  to l n i có t

ọ ư ả ườ ặ ả ợ s n là ca ng i con ng i

ượ c gi ọ ủ ọ ề ư ỏ ự ế ế ế ậ do”, đ ầ ng ti c Th n h c và Tri t

ế ắ ọ

i “hoàn toàn t ươ ằ ủ ạ ạ ươ ươ ụ ự ể ả ộ n lên làm ch  thiên nhiên xã h i và b n ng ca t ng s  sáng t o, ý chí v

Trong quá trình phát tri n, ch  nghĩa nhân văn ngày càng hoàn thi n d n, n i dung  chi n đ u ngày càng cao. Th n h c, tri văn , nhà vi ế ớ th  gi ụ ủ c a vũ tr ,  con ng . Nét đ c tr ng c a văn h c t phóng kh i m i xi ng xích phong ki n. Nó đ p phá không th ứ ệ h c kinh vi n, lên án gay g t luân lí đ o đ c phong ki n (tuy r ng có chút cách quá  đáng), bi u d thân.

ƯƠ

Ư

Ọ

Ụ

CH

NG VI – VĂN H C PH C H NG ITALIA, PHÁP, TÂY BAN NHA

Ủ ƯƠ ị ớ Ư Ệ ắ NG C A VĂN NGH  PH C H NG  là vùng B c Ý n i có các đô th  l n

Ụ ơ ẽ ế ạ

ầ ở ị

ơ ể ạ ộ ỏ ị ủ ể ư ị ứ ả ọ ố ọ ọ

t. H  đòi h i đ ẻ ớ c t ố ứ ệ ồ ơ ờ

1 - ITALIA NHỮNG NGỌN GIÓ ĐẦU TIÊN QUÊ H  trù phú phát tri n m nh m . Dân đô  nh  Venise, Jaine, Milan, Florence. N i đây kinh t ứ ề th  ngày càng có ý th c v  vai trò đ a v  c a mình. Tinh th n ho t đ ng làm giàu tr  nên  ố ỏ ượ ự đ c tính t  do phát tri n m i kh  năng và th a mãn m i ham mu n.  ế ư ưở ồ ng m i m  ch ng ý th c h  phong ki n và nhà th  đã kh i ngu n cho trào  Lu ng t  t ủ ư l u nhân văn ch  nghĩa tuôn ch y.

ả

ư ề ệ ơ ộ

ụ ủ ụ ư ả ố ổ

ở ầ ờ ờ ầ ưở ớ ủ ư ả ế ng th   ờ ủ i quan nhà th  th n bí nh ng tác ph m c a ông đã ánh lên c m quan m i c a th i

Ừ

Nhà th  Dante ơ Vinh quang m  đ u phong trào văn ngh  Ph c H ng Ý thu c v  nhà th  Dante – nhà  ơ ầ th  cu i cùng th i Trung c  và thi sĩ đ u tiên c a Ph c H ng. Tuy còn  nh h ẩ ớ gi đ iạ

Ọ ụ

Ư ộ

Ộ ờ ấ

ệ ư

ớ ả ế ự ạ ấ ướ i đ t n

ư ể ệ ạ

ớ ề ữ ạ ạ ờ

ổ ạ c m i sang Pháp. Nh ng  ụ ế ủ ứ ộ

ế

2 . VĂN H C PHÁP – M T MÙA HOA TRÁI T NG B NG Văn ngh  Ph c H ng Pháp ra đ i mu n h n Ý. Mãi sau cu c chi n tranh Anh – Pháp  ơ ộ ứ kéo dài 100 năm (1337 – 1453) ch m d t, Pháp m i r nh tay xây d ng l c và  ụ đi vào Ph c H ng. Đi u đáng k  là do ti p xúc v i Ý, Pháp phát hi n ra n n văn hóa c  đ i Hi L p và La  ề ể ọ ớ ượ Mã v i nguyên d ng c a nó. Nhi u nhà bác h c Hi L p đ ế ị ườ i quí t c Pháp th c th i đóng vai trò quy t đ nh gây nên phong trào văn hóa Ph c  ng ộ ớ ở ứ ở ư H ng   x  s  này. Đó là t ng l p quí t c ti n b  Pháp, trong đó có hai anh em nhà vua  Francoise và em gái đã ph t lên ng n c  nhân văn ch  nghĩa.

ờ ầ ấ ộ ờ ủ ọ

1 .Thành tựu của thể loại truyện

ữ ể ạ ệ ả

ệ ướ ế ỉ ẫ ắ ấ ọ ố ị

ữ ợ ọ ơ

ủ ấ ắ ố ứ ề ạ ể c Pháp th  k  XVI: mâu thu n xã h i gay g t, giai c p th ng tr  sa đ a (quí t c   h m hĩnh, d t nát), nh ng lo toan khát v ng c a dân chúng,  ạ i ác và đ o đ c đ u đ i. Ba cây bút xu t s c là c ghi l

Truy n là th  lo i có nh ng thành công đáng k . Nó ph n ánh khá trung thành hi n  ự ộ ộ th c n ố ữ h ng hách, ăn ch i, tăng l ượ ổ ộ ỗ ề ni m vui và n i đau kh , t Margerite Danguleme, Bonaventue và Noel du Fale.

ượ ụ ị

ậ ồ ườ ủ  cáo thói cu ng tín, ch  nghĩa ngu dân c a tr

2 . Th  caơ Lúc đ u, nhà th  Clement  Marot đ ơ ầ ơ ố T p th  t ậ ươ pháp lu t đ

ờ ọ ổ ế ủ ệ ạ ữ ế ng th i, b n quan tòa và nh ng t ơ ấ ớ ậ c coi là n i ti ng nh t v i t p th  “Đ a Ng c”.  ạ ọ ng đ i h c Sorbone, lên án  ậ  n n do lu t pháp phong ki n gây ra.

ị ơ ớ ươ ủ ầ

ả ứ ộ ự ố ề ế ụ ị ng v . Dòng th  Lyon c a t ng l p th   ề

ơ ổ ả ơ ớ ệ ươ ế ẩ

ổ ỉ

Ặ

ọ ơ ề ở ạ ả c Pháp tr  l i c nh chia s  lãnh th . Các bài th  đ u hàm ý ch  trích đ o thiên chúa  ữ ầ ơ ơ ộ ẫ ng tàn, đ m máu đ y  ạ ố ủ ẹ ấ ấ ộ

ườ ữ ả

ế ỉ ố ượ ổ

Ộ Ộ ộ ng xuyên x y ra nh ng cu c tranh đo t ngai vàng . Lãnh  ổ ạ ấ ướ c  đ t n c  ở ề  châu

c th ng nh t. Sang th  k  16 , sau khi đu i s ch quan xâm l ấ ư ố ờ ơ ạ

ộ ộ ạ c này giàu lên mau chóng . Dân chúng và ể ị ở t các thu c đ a

ấ ướ  châu Âu, đ t n ệ ơ ậ ề ề

Còn hai dòng th  khác ch a đ ng nhi u h dân đông đ o khát khao cu c s ng th  t c và n n văn hóa m i. Dòng th  n i chi n tôn  giáo n i lê hai gi ng th  bi tráng đau lòng vì c nh huynh đ  t ẻ ướ n ị ỷ ế ạ ằ ị ể  th  m nh h n tranh giành d a v  đ  ” gi ng l y b u s a c a đ t m  mà u ng m t  mình “. 3 – TÂY BAN NHA M T MÙA G T HÁI B I THU Tây ban nha th  k  15 th ạ ế ỉ ấ ượ th  ch a đ ẽ TBN th ng nh t  và phát tri n m nh m  . Nh  v  vét nhi u vàng b c châu báu  Mĩ và bóc l ổ ộ quí t c đ  xô sang châu Mĩ sinh c  l p nghi p và truy n bá tôn giáo cùng n n quân  ch .ủ

ả c ph n ánh vào tác ph m văn h c. Đây là th i kì hoàng

ữ ủ ượ ạ ớ ỉ ớ ở ử ờ ữ i đ nh cao

ẫ n dài t ư ế ỉ i gi a th  k  sau,  ể ọ ươ  n a sau th  k  16 v ụ ẩ ế ỉ ọ xã h i n c này v n suy thoái. Văn h c Ph c H ng TBN có th  chia

Nh ng tình hình trên đã đ ọ kim c a văn h c TBN, đ t t ộ ướ ế trong khi kinh t hai giai đo n :ạ

ụ ư ạ ơ 3.1 – Giai đo n s  kì Ph c H ng

ế ủ ượ ế

c vùng Napoli c a Ý, vua TBN là Anphongse V quy t tâm bi n  ạ ư i

ữ ượ ư ố ụ ẫ ề ẩ ữ ấ c nh ng k  đi chinh ph c. Nh ng tác ph m Ý đã h p d n cu n hút các

ệ ướ ự ẫ ắ c  m u m c Ý. Các vua TBN

ệ ọ c các vua Ý đ ng ra đ  đ u cho các nhà bác h c và văn ngh  sĩ giúp h

ứ ầ ọ ự ưở ể ơ

ng th  Ý, thành t u đáng k  là  ộ ị ả ọ ượ ủ c Victor Hugo g i là “b n  anh hùng ca Illiade c a dân t c Tây ban

Sau khi chi m đ ế ố thành ph  này thành vùng văn hóa TBN. Nh ng chính n n văn hóa Ph c H ng Ý l ẻ ụ ụ chinh ph c đ ọ ậ ngh  sĩ TBN gây nên phong trào  h c t p và b t ch ướ ỡ ầ ắ cũng b t ch ơ ạ sáng t o. Th  ca TBN lúc đ u ch u  nh h ả “Romencero” đ nha”.

ể ế ệ ầ ạ ạ Ti u thuy t hi p sĩ cũng phát tri n m nh  trong giai đo n đ u .

ụ ư ạ ể ở ộ 3.2 . Giai đo n Ph c H ng n  r

ổ ậ ư ế ệ ể ể ọ ơ ị Văn h c phát tri n toàn di n nh ng n i b t là th  ca, ti u thuy t và k ch .

ơ ề ố

ơ ạ ơ ệ ủ ứ ả ả ớ

tình c m đa d ng c a gi ế ề ơ ộ ớ ơ ơ i trí th c Tây Ban Nha  c l ch s , dân t c, v  th i đ i m i đang đ n, v  tình yêu. . . Các nhà th  tiêu

Th  ca nhi u dòng: dòng th  Ý, th  truy n th ng, th  Salamant và dòng th  thành  ề ơ ư Seville. Th  ph n ánh toàn di n tâm t ề ấ ướ ị ề ờ ạ ử v  đ t n ề bi u là: Juan Bocan, Cristobal, Louise Lenon, Fernando và De Vega.

ể

ế

Ti u thuy t:

ơ ạ ớ ỉ ể ở c nào i đ nh cao

ấ ứ ướ ư Tây Âu, ti u thuy t TBN phát tri n r t m nh, đ t t ể ể ấ ế ộ ủ ạ c ti u thuy t đ c đáo này có ba dòng

ướ ụ ế ể ế ể ế ể ế ệ ể H n b t c  n ế hi m có nh  Don Quijote c a Cervantes. Tr ế ti u thuy t : ti u thuy t hi p sĩ, ti u thuy t m c ca và ti u thuy t Pycarete.

ể ế ể ụ ậ ấ ộ ộ

ờ ỏ ế ố ậ ẹ ớ ộ

ừ ụ ế ọ ơ ố

ộ ữ ạ ể ạ ậ i s ng du m c t

ụ ự ố ố ớ ộ ư ị

ề ấ ờ ố Ti u thuy t m c ca: dòng ti u thuy t quí t c, nhân v t quí t c b t mãn v i xã h i t ộ ư ả  s n  ườ ị i  nên tìm cách thoát ly, r i b  cu c s ng đô th  ch t h p , khoác lên mình b  áo ng ợ ữ chăn c u. H  là nh ng nam n  du m c s ng n i hoang dã ,núi non. Ti u thuy t ca ng i  ấ ố ố  do, trong s ch phóng khoáng khác xa cu c s ng c nh tranh v t ch t  l ỏ ụ và tù túng ch n cung đình và thành th  .Các m c đ ng say s a v i tình yêu ngoài bãi c ,  ẽ ố ườ s n non b  su i coi tình yêu là ni m vui l ồ  s ng duy nh t .

ể ế ả ủ ớ ộ ố ườ ả ọ cu c s ng c a l p ng ư i vô s n hóa và l u manh g i là

ớ Ti u thuy t Pycarete: Miêu t ầ t ng l p Picaro.

ể ủ ế ệ ệ ậ

ế ộ ưở ng c a ch  đ  phong ki n  ườ ọ ẳ ế ế ế ỉ ế ổ ố Ti u thuy t hi p sĩ :Tác ph m ca t ng nhân v t hi p sĩ lí t ụ ẩ ạ ể trung c . Đ n cu i th  k  16, lo i ti u thuy t này suy tàn vì ch ng còn ng i đ c.

ế ệ ể ự ệ ấ ằ ủ

ế t tác Don Quijote c a Miguel De  ớ ổ ỗ ưở ờ i th i cùng v i lí t ệ ng hi p sĩ

ƯƠ

Ư

Ọ

Ụ

CH

NG VII ­  VĂN H C PH C H NG ANH

ư ế ễ ể ể ể ạ ế Ti u thuy t hi n th c Ph c H ng đánh d u b ng ki ụ Cervantes. Don Quijote đã  ch  gi u ti u thuy t trung c  l ứ TBN, đóng vai trò k t thúc d t đi m th  lo i này.

ộ ơ ớ Ụ Ư ƯỚ

ướ ƯỚ ướ Ờ Ạ ở C VÀO TH I Đ I PH C H NG mu n h n so v i Ý, Pháp,Tây  ế ỉ

ớ ộ ấ

ệ ệ ễ ộ ế ớ t qu . Hai năm sau khi k t thúc cu c chi n v i Pháp, n

ấ ướ ộ ế ế

ắ

ồ ỏ ừ ồ ọ ề ề ả ả ơ ố

ọ ể ượ ệ ứ ướ ế ị ề ể ậ ế ỉ ổ ớ ố ị

ở

ử ở ủ châu Âu b y gi

ờ ổ ị ướ ướ ướ

ế ớ ấ  là ti n t c Anh mau chóng đu i k p và v ủ i ch  nghĩa t ữ ượ t nh ng n ể ở ướ ướ ừ N C ANH B ắ c Tây Âu khác. B i trong hai th  k  14 và 15 n ban nha và các n c Anh m c vào hai  ư ế ế cu c chi n tranh: chi n tranh 100 năm v i Pháp tuy không di n ra trên đ t Anh nh ng  ướ c này ki cũng làm đ t n c  ậ ế ạ ả Anh l i x y ra n i chi n kéo dài 30 năm­ g i là chi n tranh “hai hoa h ng” do hai t p  ng hoa h ng tr ng và đ ) tranh giành  đoàn phong ki n York và Lancaster (bi u t ố t s c. Dòng h  Thewdor th a c  nh y lên  quy n th ng tr . Cu i cùng c  hai đ u ki ự ế ắ c Anh m i có th  t p trung  n đ nh xây d ng  n m chính quy n. Đ n cu i th  k  16, n ấ ướ c, m  mang văn hóa. đ t n Xu th  l ch s   ế ị ế ỉ th  k  16 n ấ ư ả xu t t ừ ậ c Anh cũng v y. T   ệ ả c. Quan h  s n  c Anh. ư ả  b n, n ướ c đi tr ề  mi n Nam n c hình thành phát tri n b n ch  nghĩa t ng b

ợ ờ

ố ườ ố ở ng ca ng i th i kì này  là  th i kì “The Merry England” khi nó tr   ẫ ủ ầ ộ

ủ ừ ả ờ ắ ng qu c s  1 c a châu Âu. H m đ i Anh d n đ u các thuy n buôn đi kh p các   châu Mĩ

ề ồ ấ ướ ở ề ị ị ườ ấ ồ ề i khá nhi u. Th  tr c ph n vinh.

ề ầ ng Anh s m u t, đ t n ả ạ ướ ạ p l ở ủ ủ Các s  gia Anh th ử ạ ườ thành c châu Mĩ Á Phi. Vàng b c c a c i trên các thuy n tàu Tây ban nha, B  Đào nha t tr  v  b  tàu Anh c London th  đô Anh tr  thành trung tâm văn minh c a c  châu Âu

Ụ ờ

Ư ự ớ ộ ưở ạ ạ ư ề VĂN HÓA PH C H NG ANH ra đ i mu n trong b i c nh nói trên nh ng khi bùng phát  thì nó l ố ả ủ ng nhanh c a n n kinh t i đ t thành t u l n nh  đà tăng tr ư ế ướ  n c này .

WILLIAM  SHAKESPEARE(1564 – 1616)

Ơ Ạ Ị NHÀ TH  – NHÀ SO N K CH THIÊN TÀI

ủ ệ ế ậ ỉ ừ 1 – T  bóng t ố ươ i v n lên chi m lĩnh đ nh cao c a ngh  thu t

ị ấ ạ

ấ ộ

ỏ ạ ự ề ả ở , m  thêm c a hi u bán len d  và bao tay t ị ấ ế  ch . Ông

ệ ị ấ ệ ề ệ ấ Shakespeare sinh ngày 23 tháng 4 năm 1564 t ị i th  tr n Stratford on Avon River­ th   ề ướ ề tr n nho hai ngàn dân thu c mi n Trung N c Anh. Cha ông b  ngh  nông ra th  tr n  làm ngh  bao tay. V  sau khá gi ầ ạ ượ l i đ ề c dân chúng tín nhi m b u làm th  tr ử ị ưở ng th  tr n m y nhi m kì li n.

ổ i v  con

quê, lên đ ề ế

ầ ườ ề ế ự ớ ớ ạ ắ ướ c Anh – r p Theater. Ông gi

ồ ả  ng a cho khán gi ớ ữ ộ ố ở ạ ạ ế ả t chung v i ng

ườ ứ ộ

ọ ố ầ ườ ủ ắ

ớ ử ắ ị ộ Năm 23 tu i, Shakespeare đ  l ở ể ạ ợ ng ra kinh đô London v i hai  ở ắ bàn tay tr ng và trái tim hăm h . Ông làm nhi u ngh  ki m sông. R i ông đ n v i r p  ở ạ ủ hát đ u tiên c a n , soát vé, nh c v   ở ễ và làm di n viên. Ông so n l i khác vài v   i, c i biên m t s  v  cũ, vi ố m i. Sau đó  Shakespeare sáng tác m t mình. Ông say mê đ c nghiên c u cu n sách  ằ ng nh m n m  “S  biên niên c a Anh, Ireland và Scotland” coi đó là sách g i đ u gi ử ch c l ch s  dân t c.

ổ ậ ng, ch  sau 5 năm

ị ẫ ở ươ ầ ườ  đây ông đ  l

ổ ườ ỗ ở  kinh  ở ị i g n 40 v  k ch,  ở t hai v ,

ờ ạ ế ị ơ ơ ượ ớ Shakespeare nhanh chóng n i b t trên văn đàn và k ch tr ộ đô, tên tu i ông đã vang d i. Hai m i năm c n m n  ộ ậ ả hai b n tr Shakespeare đ ỉ ể ạ ầ ế ng ca và m t t p th  154 bài sonnet. Trung bình m i năm vi ấ ủ t k ch l n nh t c a th i đ i. c coi là nhà th  và nhà vi

ọ ậ ệ ậ ầ t v  ngh  thu t, Karl Marx, Engels cũng yêu c u ngh  sĩ h c t p

ế ề ươ Trong các bài vi Shakespeare theo ph ệ ướ ng h ng “Shakespeare hóa” .

ủ ạ ồ ờ ố 2 – Vui bu n b n đo n đ i  sáng tác c a  Shakespeare

Giai đo n 1ạ

ế ừ ể ầ ữ ủ ở thành

ớ ấ ả ử ố ị ị

ạ ậ ề

ượ ứ ủ ề ả ắ ộ ị T  1590 đ n 1594 v i các v  Hài k ch c a nh ng hi u l m, Hai chàng công t ị ử ợ ở ị Verona,Công c c v t v  vì tình, v  k ch l ch s  Henry IX và k ch rùng r n Titert  ườ ậ ự Andronicot. Đây là giai đo n t p s  ch p chũng vào ngh , đang tìm đ ố ư ạ ch a t o đ ng cho cây bút,  ị ớ c b n s c riêng, còn b  ràng bu c v i quá kh  truy n th ng c a k ch Anh.

ạ ướ ạ Giai đo n hai: L c quan và yêu n c

ế ở ị ắ

ừ ầ ạ ở ử ị  các v  k ch l ch s   “Henry IV ”  ư Ầ i sáng nh  “ m ĩ vì chuy n

ơ ừ

ở ẫ ạ ướ ư ờ ả T  1594 đ n 1600,  Shakespeare cho ra m t khán gi ệ ộ ươ ị ph n sau, “Henry V” và hàng lo t v  hài k ch vui nh n t không đâu   Xin tùy thích” (As you like it), The Twefth Night, The Dream of Summer  Night,The Merchant Of Venice, The Merry Ladies  in Windsor . . .  Tài năng nhà th  b ng  n , v n l c quan yêu đ i yêu ng hào say s a yêu n ườ ự i, t c Anh.

ậ ự ủ ạ ị ờ ạ Giai đo n ba: Bi k ch  th t s  c a th i đ i

ừ ế T  1601 đ n 1608

ủ ế ề ạ ố ề Giai đo n cu i  1609 ­1613 ­Ti ng hót v  chi u c a con thiên nga sông Avon  .

KẾT LUẬN VỀ SHAKESPEARE

ố ế ủ

ữ ạ ể ườ ầ ơ ắ i hi u sâu s c h n  i c n có cho

ơ ả ươ ươ ờ C ng hi n c a Shakspeare là giúp cho con ng ườ ẫ chính mình. Nhà th  còn sáng t o nên nh ng m u ng đ ng th i và cho c  t ng lai.

ồ ạ ế ườ ươ ướ ồ ng  con ng

ị ơ ươ ẹ i, yêu th ạ ẻ ạ

ợ ữ ế ặ ơ

ữ ả ạ ơ

ể ẩ

ườ ữ ệ ả ậ ợ

ố ờ

ủ ả ồ ề ng nhân văn ch  nghĩa tiên

ợ ế ả i  bay cao  i và nh ng kh  năng vô t n c a nó, đ ng  ố ằ i trong ngu d t b ng nh ng tín đi u   ư ưở  t ệ ườ ng đó là t ủ ể ạ ứ ự ố ị Yêu th c h t là yêu quý đ ng bào mình,  ng đ ng lo i, tr ữ ữ yêu cha m  anh ch  em bè b n, nhà th  còn lên án nh ng k  chà đ p lên nh ng tình  ệ ả c m đó  và ca ng i nh ng ai vun đáp cho tình yêu đ m hoa k t trái. Đ c bi t ca ng i  ụ ứ tình yêu nam n , theo nhà th  tình yêu là s c m nh có kh  năng chinh ph c h t th y  ườ ế ể ả ậ k  c  h n thù và có th  d y lùi cái ch t. Tình yêu là đôi cánh nâng  con ng ủ ơ bay xa. Nhà th  cũng ca ng i trí tu   con ng ữ ế ự ữ i kìm hãm con ng th i lên án nh ng th  l c đen t ư ưở ờ ỗ ề i th i ph n chân lý. T  t giáo đi u cũ kĩ l ề ờ ạ ủ ế ti n c a th i đ i làm nên s c s ng lâu b n c a s  nghi p k ch Shakespeare đ  l i.

ệ ủ ả ơ

ữ ậ ờ ề ớ ư ả ắ ộ ế ộ ủ b n ch  nghĩa trong đó cu c

ậ ế ắ ướ ễ ớ ộ i ngòi bút ông. Nhân

ộ ứ ệ ề ộ ớ ổ Đóng góp ngh  thu t  c a Shakespeare th t là to l n  Ông đã ph n ánh sâu s c h n  ườ i cùng th i v  hai ch  đ  phong ki n và t nh ng ng ữ ấ đ u tranh gi a m i và cũ di n ra vô cùng gay g t và sinh đ ng d ộ ủ ọ ầ ậ v t  thu c đ  m i t ng l p xã h i l a tu i ngh  nghi p, trình đ  cá tính…

PHẦN III :VĂN HỌC CỔ ĐIỂN THẾ KỈ 17- CHỦ NGHĨA CỔ ĐIỂN PHÁP

ƯƠ CH NG VIII – KHÁI QUÁT

Ố Ố ƯỚ Ế Ớ Ộ Ấ

ế ỉ ƯỜ ướ C PHÁP TRÊN Đ ế ị

ế Ạ NG TI N T I M T QU C GIA TH NG NH T HÙNG M NH ắ ở c Pháp nghèo nàn b  chia c t b i nhi u lãnh chúa phong  ố ề ộ ễ

ứ ế ừ ế ạ ạ ả ộ

ữ ị ế ị

ế ẫ ướ ấ ậ ả ắ ơ

ườ ươ ị

ổ ệ ấ ứ ở ề ự ị ậ ạ ớ ướ ế nhi u n i . . .Ch  đ  phong ki n cát c  tr  thành v t ch

ộ 1.N ố 1.1 – Đ n cu i th  k  16 n ki n .Chi n tranh tôn giáo và phong ki n liên miên và tàn kh : cu c vi n chinh sang Italia  ấ v a ch m d t thì n i chi n tôn giáo đ m máu gi a đ o Thiên Chúa và đ o Tin Lành x y  ố ơ ra su t h n 30 năm (1562 – 1598). N c Pháp b  tàn phá kh ng khi p, thành th  và nông  ệ ơ ề t nhan nh n kh p n i. Tài  thôn đ u hoang tàn x  xác. Ng ạ ị ệ ệ i đ a ph t qu . Quan l  tr . Nông dân và dân  chính ki ơ ề ổ ậ ở ng ng i l n  nghèo n i d y  ớ ủ ị ườ ướ ng đi t c đ trên b ủ i th t nghi p, đói kh  b nh t ng và th  dân giành l y quy n t ế ộ ử i c a l ch s  dân t c Pháp .

ấ ấ ư ả ư

ố ế ư ự ọ ị c phong ki n t p

ế ề ướ ẫ ố ữ ư ư ề  s n khao khát giành l y chính quy n, tuy có  u th  v  chính tr  nh ng  ế ậ  chính

ế ể ặ t còn đ  m nh đ  ngăn tr  t

ố ợ i  ữ ờ ụ ạ ạ

ư ả ủ

ư ả ữ ộ ế ở ư ả  s n. M t khác, g/c phong ki n cũng mu n l ế i. Tình tr ng đó t o ra th  quân bình t m th i gi a  ế ướ c quân ch  chuyên ch  (quân ch  t p trung  ố ắ  vai trò trung gian gi a quí t c và t ạ ủ ậ  s n – c  g ng

ề ợ ủ ệ Giai c p t ể ậ ổ ị ch a th  l t đ  g/c phong ki n th ng tr . H  quay ra d a vào nhà n ể ở ộ ề quy n đ  m  r ng kinh doanh. G/c phong ki n  đang sa sút nh ng v n c  gi ự ế ề quy n, t  bi ả d ng kh  năng kinh t ướ ộ  s n d quí t c và t ề ệ ố tuy t đ i) . Đó là n n quân ch  c  gi ả dung hòa b o v  quy n l ủ ạ ể ồ ạ ế ư ả  t  b n đ  t n t ứ i hình th c Nhà n ủ ố ữ ả i c a c  hai.

ủ ề ế ề ả ạ ọ 1.2­ N n quân ch  chuyên ch  Pháp tr i qua ba tri u đ i  dòng h  Bourbon

ướ

ả ạ ự ắ y các lãnh chúa đ a ph

ị ề ẽ ề ằ

ệ ề ươ ng l ươ ệ ng nghi p, ngo i

ố ạ ờ ỏ ạ ươ ươ ệ ướ ế ạ ạ ị ả c th

ố c coi là qu c giáo. Năm 1598 vua ban hành pháp

ưỡ ự ị ị do tín ng ng và t

do chính tr . Vua b  ám sát, con trai là Louis  ế ạ ổ ả ữ ắ ơ Vua Henry IV lên ngôi gi a c nh hoang tàn c a n ế ữ ủ c Pháp sau chi n tranh trong khi  ố ứ ươ ạ ươ ấ ì c ng r n  ng b o lo n lung tung. Henry  th c hi n đ ẻ ủ ủ ng. Vua ch   xen k  m m d o v  chính tr , tôn giáo nh m c ng c  chính quy n trung  ỡ ạ ợ ẩ ế ng nâng đ  nông dân, gi m thu  xóa n , đ y m nh công th tr ề ươ ng m i. Nhà vua r i b  đ o Tin Lành, theo đ o  th ng, kí k t nhi u hi p  ượ ơ ố Thiên Chúa (C  đ c, Gia Tô) đã đ ự ả ệ l nh Nante b o đ m t ọ 13 lên ngôi gi a lúc b n lãnh chúa phong ki n l i n i lên kh p n i.

ế ụ ự t

ng, ti p t c  ể ấ ủ ộ ướ ủ ộ ắ c dân t c th ng nh t, phát tri n

ệ ặ ườ ề ế ị Vua Louis 13 (1610­1643) d a vào Giáo ch  Richelieu n m quy n t ề ể ướ ố ế ự s  nghi p c a Henry 4, quy t tâm xây d ng m t nhà n nhi u m t chi m v  trí cao trên tr ự ố ế ng qu c t

ủ

ướ ề ạ ế ủ ự ự ế ộ

Louis 14 (1643 – 1715) lên ngôi lúc 15 tu i. Nhà n ổ c do giáo ch  Madarin lãnh đ o  ứ ấ th c s . Giáo ch  cho tăng thu , bán quan ch cl y ti n nuôi quân đ i tham gia chi n  tranh Trung Âu 1618 ­1648

ự ộ – chính tr :  Colbert tr  th  đ c l c c a nhà vua đã tích c c b o h  các

ứ ủ ợ ả ậ

ườ ự ế ề ế ợ ủ ắ ự ế ng quân đ i làm áp l c cho kinh t ằ ng nh m thu l i nhu n cho công  ồ t nhi u lâu đài nguy nga đ

V  kinh t ủ ị ế ề ư ả ươ hình th c  kinh doanh t  b n ch  nghĩa, khuy n th ế ộ quĩ. Tăng c  .Ki n thi s .ộ

ậ ệ ề ặ ờ

ậ ổ ệ ệ ệ ậ ọ ợ ch c sinh

ứ ố ệ ở ế ệ ả ủ ả  cung đình, bi n cung đi n Verseille thành trung tâm văn hóa qu c

V  văn hóa ngh  thu t: Chaplin cánh tay ph i c a “vua m t tr i” đã cho l p thêm  ạ hàng lo t vi n hàn lâm ngh  thu t  và khoa h c, b o tr  các nhà ngh  sĩ , t ạ ho t văn ngh   gia. . .

ƯỞ Ộ Ọ Ắ Ế NG SÂU S C R NG L N C A TRI T H C GASSENDY VÀ TRI T

Ớ Ủ Ầ Ế Ế Ỉ Ọ Ả 2 –  NH H H C DESCARTES TRONG TINH TH N PHÁP TH  K  17 .

ờ ử ế ọ ỗ ọ ế ỉ ế ế ố

t h c duy  ự ể

ầ ế ọ t h c duy lí c a Descartes có đi m chung, đ u là thành t u  ộ ờ ố ưở ủ ề ả ộ ề ng sâu r ng trong đ i s ng tinh ế ỉ ớ ng cv a m t th  k  l n, đ u có  nh h

ủ ầ Cùng ra đ i vào n a đ u th  k  17, m i h c thuy t có c ng hi n riêng. Tri ủ ậ ủ v t c a Gassendy và tri ư ưở  t văn hóa t ờ ạ th n c a th i đ i

ề ể ọ

ạ ộ ườ ộ ổ

ọ ớ ứ ủ ả ế ự ng t ố ọ ớ

ế ề ế ủ ạ ế ọ t h c đ i toàn”, ố t cu n “Tri

Gassendy:1592­1655. Nhà toán h c, nhà khoa h c l n hi u bi ề ậ ế t nhi u v  v t lí thiên  ộ ữ ọ  ch c kín đáo nh ng cu c h i th o  văn . Ho t đ ng trong nhóm bác h c, th ầ ự ọ  do, ch ng ch  nghĩa ngu dân c a các th  l c  khoa h c quan tr ng v i tinh th n t ỏ phong ki n và tôn giáo. Gassendy b  nhi u công phu vi công trình in sau khi ông m tấ

ị ả ế ỉ ưở ế ế ọ ư t h c Gassendy nh  : nhà

ộ ủ ụ ị Các nhà văn ti n b  c a th  k  17 đã ch u  nh h ng tri hài k ch Molier nhà ng  ngôn La Fontaine nhà văn La Brue.

ưở ả ạ

ọ ớ ế ọ t h c và khoa h c l n có  nh h ề ộ ẽ ậ ử ị

Descartes:1596­1650: Là nhà tri ng m nh m  và  ọ ờ ạ ế lâu dài đ n th i đ i và l ch s  dân t c Pháp. Có nhi u khám phá trong hình h c v t lí  ụ ọ vũ tr  h c.

ế ọ ượ ử ạ ờ ỏ t h c Descartes cũng còn có nh c đi m không nh : tính cách m ng n a v i

ừ ậ ậ ị ể Tri ừ v a duy tâm v a duy v t (nh  nguyên lu n) .

ế ổ ể ế ỉ ấ ậ ọ Tri t lí Descartes đã in d u đ m nét trong văn h c c  đi n Pháp th  k  17.

3 – TÌNH HÌNH VĂN HỌC VÀ CHỦ NGHĨA CỔ ĐIỂN PHÁP THẾ KỈ 17

3.1 BA DÒNG VĂN HỌC TÁC ĐỘNG LẪN NHAU

ộ ớ ọ ế ể ế ị ấ

ớ ộ ề ả ạ ằ

ị ệ ệ ấ ọ ụ ậ ở  t p  ậ ộ ượ ờ ở ng ngh  thu t. Sinh ho t salon tr  thành phong trào th i th ng

ng c a xã h i th ộ ệ ộ ớ ổ ế ữ

ủ ữ ớ

ng lui t ữ ưở ệ ể ố

ế ậ ữ ớ ị ụ ữ  nh  . Nhân v t chính là ki u “con ng

ườ ạ ả ớ ộ ờ ố ườ ẳ ố ớ ộ ủ ầ ế 3.1.1 – Dòng văn h c ki u cách :ti ng nói c a t ng l p qúi t c phong ki n  th t th . B  sa  ữ ằ ứ sút v  chính tr , giai c p quí t c ra s c v t vát b ng nh ng vinh quang gi  t o b ng hình  ứ  các sa­lông (salon: phòng khách quí t c) bàn chuy n văn  th c văn ngh . H  t ủ ượ ạ ươ ch ố ậ ữ ở ư l u. Nh ng salon n i ti ng tr  thành nh ng trung tâm văn hóa quí t c đ i l p v i cung  ấ ủ ơ ấ ớ ệ i các salon  y. N i đây  p  đình c a vua Louis 13. Nh ng văn ngh  sĩ l n th ầ ồ ng c u kì  nh ng ti u thuy t m c đ ng tràng giang đ i h i v i nh ng m i tình hi p sĩ lí t ườ ể ế t i quí t c hào hoa phong nhã” v i ngôn ng  chau  ủ ữ chu t khác h n v i ngôn ng  thô m c c a đ i s ng th ng ngày.

ọ ớ ọ ồ ệ

ệ ố ậ ị ườ i

ố ợ i c t ngh ch ng m khôi hài thô l ể

ự ế ự ỗ ạ ờ ơ ọ i th i, b c l ữ ộ ộ  khát

ự ế

ữ ộ ủ ơ ủ ầ

ệ ố ẹ t đ p­ đó là tinnh tích c c ti n b  c a nó. Tuy nhiên nó còn  ng nông c n t m th ưở ạ ầ ả ượ ộ ạ ố ớ ị ng đôi khi r i vào vô chính ph , t m nhìn  ụ i nhà hài k ch Molier và nhà văn ng ườ ng t

ủ ư ọ

ộ ầ ế ệ

ậ ủ ứ ấ ư ả ớ ộ ố ế ề ự ế ẽ ạ ự ụ ể 3.1.2 – Dòng văn h c hi n th c dung t c đ i l p v i dòng văn h c ki u cách g m  ườ ợ ươ ơ ữ ỗ ủ ng c truy n và th . Đó là văn ch  c a nh ng ng ế ễ ộ ọ ự  do c  ý ch  gi u văn h c quí t c ki u cách salon. Dòng văn này phác h a nh ng  t ự ố ộ ứ b c tranh cu c s ng hi n th c, ph i bày th c tr ng nh ng th  l c l ộ ưở ng t khao xã h i lí t ư ưở ể  t c đi m là  t nh ế cu c s ng h n ch . Dòng này có  nh h ngôn La Fontaine. ổ ể 3.1.3 – Dòng văn h c c  đi n ch  nghĩa cùng t n t ạ ượ l i v giai c p t ồ ạ i song song v i hai dòng kia nh ng  ậ ệ t lên m t t m cao rõ r t. Đây là ti ng nói ngh  thu t c a b  ph n tiên ti n trong   s n đang lên, ti ng nói m nh m  tích c c và có s c s ng lâu dài v  sau.

3.2. VĂN HỌC CỔ ĐIỂN CHỦ NGHĨA – DÒNG TIÊU BIỂU CỦA THỜI ĐẠI

ọ ề ể ế ạ ố ổ nh ng năm 30 đ n cu i

ế ỉ ổ ể ộ ố ọ

ộ ư ưở  t ữ ữ

ng ch ng  ệ  s n và có nh ng đóng góp ngh   ự ệ ế ỉ ế ớ ử ề ậ ấ

ậ ở ị ữ ủ ớ ộ ạ ữ ố ừ ẽ Văn h c  c  đi n phát tri n li n m ch m nh m  sôi n i su t t ế ọ ế ể th  k  có lúc đ c chi m văn đàn. H  có quan đi m mĩ h c ti n b , t ư ậ ấ ư ả t x u t phong ki n tôn giáo cùng nh ng thói h  t ổ ậ ệ ộ thu t m i. Nhi u cu c tranh lu n ngh  thu t  n  ra kéo dài n a th  k , nh t là s  ki n  ậ v  k ch Le Cid c a Corneill và cu c tranh lu n gi a Phái M i và Phái Cũ.

ọ ủ ữ 3.2.1 Nh ng nguyên lí mĩ h c c  đi n ch  nghĩa

ậ ẩ ế ằ ậ ố t b ng th  –

ượ ơ ủ ủ ọ ượ

ệ ộ ậ ươ ơ ủ ứ ổ ể ư ơ ậ ẩ ừ ủ c coi là nhà l p  ọ ng th c sáng tác và trào l u văn h c này. T  đó rút ra ba tiêu chu n

ủ

ủ

nhiên ( theo Gassendy – ch  nghĩa duy c m) ố ổ ạ ự ự ự ắ ạ ừ ả ụ ư ề ổ ể Tác ph m Ngh  thu t  th   c a Boileau là cu n sách lí lu n văn h c vi c coi là b  lu t th  c a ch  nghĩa c  đi n, nhà văn Boileau đ đ pháp c a ph c a classicisme là : + Tôn sùng lí trí (theo Decartes – ch  ngĩa duy lý) ủ ẫ + Theo m u m c t ẫ + Theo m u m c c  đ i (Hi – La  truy n th ng, nh c l Ph c H ng) i  t

ắ ớ ấ ế Ở t: “ i ta ch  xem cái vui là qui t c l n nh t và cũng là qui

ỉ ư ử ấ ườ La Fontaine vi  Pháp, ng ồ ụ ơ ắ t c duy nh t” (bài th   M c đ ng và s  t ) .

ế ỉ ể ạ ấ ả ắ ộ t: “Qui t c chính là làm vui và xúc đ ng. T t c  các qui t c làm ra ch  đ  đ t

ắ ờ ự ở ị Racine vi ắ ớ t i qui t c đó” (L i t a v  k ch Berenix ) .

ị ậ ướ ệ ế ậ ộ c h t là làm vui và làm cho xúc đ ng” (Ngh  thu t

ơ ề Boileau nói v  bi k ch: “Bí m t tr ố ườ th  – bài ca s  M i)

ạ ươ ổ ể ủ ả 3.2.2 Hai giai đo n t ủ ng ph n c a ch  nghĩa c  đi n

ạ ướ Giai đo n tr c 1660 :

ố ư ư ổ ủ ế ị

ố ề ọ

ủ ướ ướ ế ộ ướ c c ng c . Văn h c c  đi n là ti ng nói  ng h  nhà n ủ ế ộ  b n ch  nghĩa đ a n

ế ự ạ ư ữ ố

ấ ổ ể ế c này đang khuy n khích s  phát tri n t ấ ữ ị ủ ể ư ả ự ệ ủ ự ủ ẩ ị N c Pháp đã th ng nh t nh ng ch a  n đ nh, ch  đ  quân ch  chuyên ch  đang  ế ậ ượ c phong ki n t p quy n vì  đ ướ c Pháp đ n  nhà n ả ộ ố th ng nh t qu c gia. Trong giai đo n này có s  ki n đáng chú ý n a là cu c c i cách  ngôn ng  l ch s  c a Malecber, tác ph m văn c a Pascal và k ch Corneill .

ạ Giai đo n sau 1660 :

ể ệ ự ỡ ủ ổ ậ

ờ ố ổ ể ế ủ ơ ủ ụ ơ ọ ỉ

ủ ủ ể ậ ị Th i kì phát tri n toàn di n r c r   c a ch  nghĩa c  đi n. N i b t là: B n đ nh cao văn h c Pháp th  k  17 : Th  châm bi m c a Boileau, th  ng  ngôn  ế ỷ ị ủ c a La Fontain, bi k ch c a Racine, hài k ch Moliere và văn ti u lu n c a La Brue.

ộ ố ể ẩ 3.2.3 M t s  nhà văn và tác ph m tiêu bi u

ướ ơ c  u đãi d

ộ ố ơ ữ ộ ữ ơ ườ ệ ề ị ầ i có công đ u. Ông th

ơ ể ủ ậ ộ t  chú gi

ề ủ ả Malecber (1555­ 1628). Là nhà th  cung đình đ ượ ư i tri u vua Henry IV và  ư ạ Louis XIII, Malecber sáng tác m t s  th  tr  tình, thù t c, ít có giá tr  . . . Nh ng đ i v i  ự ườ s  nghi p c i cách ngôn ng  th  ca dân t c, ông là ng ế vi ệ hi n xu h ố ớ ả ng  ả ể i, bình lu n v  sáng tác c a Deport – m t nhà th  ki u cách – qua đó th   ướ ng c i cách c a mình .

ọ ầ ế ỉ ổ ế ề

ầ ị ề ủ ả

ậ ứ ữ ủ ậ ề ồ

ặ ữ ế ậ ỏ

ư ế ế ứ ộ t cho m t ng

ế ữ ầ

ế ứ ữ ề

ầ ậ ố ở

ả ể ả ả ờ

ệ ườ ữ  chân lí tuy t đ i, ông dám ch ng l ẽ ẫ ị ọ ạ ỏ ả ưở ứ ứ ủ ủ ư ề Pascal (1623 – 1662): Nhà khoa h c – nhà văn n i ti ng đ u th  k  17. Có nhi u phát  minh giá tr  v  Toán và Lý. Mang tinh th n duy v t và duy lí, công trình c a Pascal ph n  ả ố ố ự  d i m c dù ông là tín đ  tôn giáo  đ i s  sùng bái quá kh , ph  nh n nh ng tín đi u gi ư ỉ ẩ ạ ề ớ ứ v i ni m tin h n ch . Là nhà văn, Pascal vi t tác ph m “Nh ng b c th  t nh nh ” ­ t p  ồ ỏ ị ườ ở ỉ bút chi n g m 18 b c th  vi t phê phán thói vô luân   t nh nh , k ch li i  ủ ữ ấ ọ ở ạ ọ c a nh ng nhà th n h c   Đ i h c Sorbone, nh t là nh ng ng i theo giáo phái Jesus.  ứ ẻ ậ ộ i ác cho phép nh ng k  quy n th  đ ng  Nhà văn vách tr n th  lí lu n bào ch a cho t ề ự ứ ạ ấ ệ ố ưở i b t kì th  quy n l c  trên c  pháp lu t. Tin t ng  ặ ẫ ạ nào k  c  giáo hoàng. M c dù đ  kích m nh m  nhà th  và b  h  thù ghét, Pascal v n  ng c a tôn giáo, ông v n đ  cao s c m nh c a “đ c tin” . ch a thoát kh i  nh h

ố ủ ạ ả ư ưở  t

ố ấ ế ậ ỏ ơ ạ ng”  là cu n sách c a Pascal ghi chép t n m n xoay quanh đ o C   ườ ả i c m  i là mênh mang vô t n. Trong cái cõi vô t n  y, con ng ng đ  và Tôn giáo t” nên c n ph i có th

ỉ ữ ứ ề ả i, Pascal v ch ra hai m t đ i l p t

nhiên: Cái  ườ ứ ả ậ ấ ượ ặ ố ậ ự ả i s  cao c  cho  con ng

ư ụ ữ ơ i. Ông  t gia, nhà th  và nhà tâm lí

ườ ẩ ọ ố “Nh ng t ữ ậ ế ớ đ c. Theo ông, th  gi ầ ế ớ ộ th y mình ch  là m t “cây s y nh  bé y u  ạ ườ ậ giúp đ ng v ng. Nh n th c v  con ng ạ ự ớ ư ưở ỉ ố ng m i đem l cao c  và cái kh n cùng. Ch  có t  t ườ ế ọ ư ưở ng nh  nhà bác h c, tri i có t khâm ph c nh ng ng  t ỗ ọ ụ h c. Theo ông, chính d c v ng đã đ y  con ng i vào ch  kh n cùng.

ứ ệ ắ

ộ ữ ế ỉ ể Pascal th  hi n m t bút pháp phân tích sâu s c, bi n ch ng khi phân tích tâm lí  tiêu  ể ệ bi u cho ngôn ng  th  k  17.

CHƯƠNG IX :THƠ NGỤ NGÔN LA FONTAINE (1621 – 1695)

ụ ệ ế ẩ

ể ổ ậ ắ t văn, n i b t nh t là vi ộ ể ệ

ơ ụ ữ ệ ể ả ệ ụ ư

ữ ủ ụ ợ ọ

ủ ự nhiên, bác b  luân lí kh  h nh c a nhà th . Ông đã ch u  nh h

ư ầ ụ ế ữ ưở ạ ươ ọ ị ả ơ ầ n lên ngang t m m i lo i t lí Gassendy.  Th  ng  ngôn La Fontaine v

ổ ủ ố ỏ ơ ậ ậ ơ ồ La Fontaine làm th  vi ấ ơ ế t truy n k  ng  ngôn, Tác ph m   ồ ừ ữ ệ  kho tàng truy n dân gian, k  c  nh ng  Nh ng truy n k  (1665) n i dung b t ngu n t ữ ờ truy n th  ng  ngôn trung c  c a Rabelais th i Ph c H ng và nh ng truy n trong văn  ầ ộ ụ h c Ph c H ng Italia. Nh ng m i tình v ng tr m lén lút c a các th y tu, ca ng i nh ng  ổ ạ thú vui tr n t c, t ng  ụ th t rõ nét tri ế th  khác trên văn đàn , g m ba t p vi t trong 26 năm.

ệ ư ử ư ử ơ . Là chúa s n lâm, s  t

ậ ỡ quen ăn bám  ố ườ ọ ủ ị ỉ

ư ợ ỡ ậ ơ ổ ự ộ ớ ộ ị

ồ ỏ ề ỉ ế ắ ế ả ợ ị ế ộ ự ị t c n răng ch u đ ng. Tiêu bi u là

ậ ạ ậ ị ệ ị Nhân v t trong truy n th  ông th ng là con s  t ự phè ph n trên s  đói kh  c c nh c c a muôn loài. Nó  a ph nh n nh, luôn luôn h ng  ắ hách. Nó k t thân v i m t lũ tay chân lu n cúi b  đ , l p ra m t ch  đ  cai tr  hà kh c  ể b p b m x o trá. Các loài v t bé nh  hi n lành ch  bi truy n Các loài v t b  d ch h ch .

ấ ư ả ả ấ ợ

ư  s n – nh ng thói h m hĩnh và thói x u khác, nh   ạ ữ ủ ẽ ậ ồ La Fontaine cũng đ  kích giai c p t Cây s i và cây s y và tính háo danh, b c b o c a chúng.

ạ ủ ề ư ộ ế ộ ự ọ ố

ủ ế ự ữ ộ ủ ả ấ

ườ ờ ầ ồ ờ ộ i đ i m t cách có tình có lý, đ ng th i

ườ ẻ ả Bên c nh ch  đ  lên án ch  đ  chuyên ch  nh  m t th  l c đe d a cu c s ng  và t ế ử ụ do c a nhân dân, ông không quên giáo d c s a chũa c  nh ng thói x u c a qu n  ậ ể ạ ơ chúng. Nhà th  nói “tôi dùng loài v t đ  d y ng i ta vui v ” . ph i làm cho ng

MỘT SỐ BÀI NGỤ NGÔN TIÊU BIỂU CỦA LA FONTAINE

ấ ÔNG GIÀ VÀ CÁC CON ờ ầ Phú nông g n đ t xa tr i, ế ắ ố ổ B  ch t. Các con cùng g ng g

ọ ạ ỏ ờ ế H p riêng con l i ng  l i thi t tha ậ ắ ồ ơ L t tung đ ng đây đó kh p n i

ằ ộ ấ R ng: ru ng đ t ông cha đ  l ể ạ i ệ ỹ K  càng công vi c xong xuôi

ờ ạ ừ Các con đ ng kh  d i bán đi ố ố ờ ờ ộ Cu i năm lúa t t b i b i b i thu .

ướ ấ Kho vàng chôn d i đ t kia ớ ạ ẳ ấ ấ Vàng v i b c gi u mô ch ng th y

ế ắ ỗ Cha không bi t ch , kiên trì g ng công ố ấ Rõ ràng ông b   y khôn ngoan.

ẽ ắ ắ ấ ố Tìm kh c th y, cu i cùng s  th ng ướ ừ Tr c khi t ầ  giã tr n gian,

ộ ố X c ru ng lên, tháng tám sau mùa, ấ ạ ộ L y câu “lao đ ng là vàng” d y con.

ừ ố Tay cày, tay cu c, tay b a, ỡ ị (Tú M  d ch)

ớ ạ ớ ừ ẳ ỗ X i qua x i l i ch ng ch a ch  không.

ờ ề ư ử i : phán l Ị Ị ầ

ấ ế i l m ta đ y, ạ ớ

ổ ộ

ể ừ ả ể

ị i chúng sinh. ạch­ âu đành ệ ượ ờ ỏ c kh i. ọ

ạ ộ ử ặ

ổ ầ ứ ề  tuy n ự ố

ng tâm …

ự

ỗ

ươ ẫ ệ ừ ườ ủ

ng, ộ ươ ố ng i c a tr m? ờ

ơ

ẳ ơ

ụ ạ ế ế ẫ ầ

ươ ồ ẳ ng cũng ch ng bu n

ồ ồ ơ ặ , ch n sói m c m i th ươ ặ i mình. ng c a tr m chí tình m i hay…

ầ ứ ế t tri u, S  t Thi ư “Ch  khanh thân ái n u tôi không l m, ạ ỗ ầ ờ ố Tr i c  ph t l ạ ấ ắ Nên b t ta gánh l y ho  này ấ ặ T i tình ai n ng nh t đây ị Ph i hy sinh đ  ch u ngay lòng Tr i, May ra b nh muôn loài đ ư S  sách x a đã nói rành rành ế ấ G p tai bi n  y âu đành ứ ả Vì nhau ta ph i quên mình c u nguy. ạ ừ  d i làm chi các b n, Đ ng t ậ ươ Nghiêm xét mình cho t n l Tr m thì tham th c quên thân, ừ ồ Mi ng r ng trót nhá hàng trăm c u r i! ẫ ụ ế C u đâu đ ng đ n ng ố ẳ Không d i vua ch ng dám khinh nh n ộ ẫ i tr m còn h n, Đôi khi t ồ ồ Ngon m m có lúc x i luôn m c đ ng. N u c n tr m vui lòng hi n m ng ư ố Nh ng xét ra mu n đ ng phân minh, ộ ỗ M i khanh nên thú t ủ ớ ẫ Theo g ậ ớ ả Ph i hy sinh m i th t công bình” . ậ ấ Cáo ta đ ng d y t u trình :

ạ ồ Ậ CÁC LOÀI V T B  D CH  H CHẠ ữ ộ ộ M t ho  l n gây tai d  d i. ạ ờ Ho  tr i gieo lúc n i lôi đình ị ộ Đ  tr ng tr  t Chính là d ch h g i tên Cái ho  m t ngày đêm cũng  đ ,ủ Làm ng n ngang đ y  đài. ậ ạ Ho  nhè loài v t gieo tai. ế ế Dù không ch t h t muôn loài  ề đ u v Chán cu c s ng đau th ố ấ h p h i. ẳ ế ả K  b o sinh ch ng đoái ch ng  hoài, Cao l x i.ơ ờ ơ Th   ngây. Chim gáy cũng lìa b y lánh  b n.ạ ế H t ái ân, thôi c n ngu n vui !

ượ ệ ầ ừ ả ệ ả ề ố ừ ư ậ ể ơ ộ

ố i ngài  ạ c ngài nhá cho ! ạ ầ ề ằ ạ ằ i !

ắ ượ ồ ọ ẹ ứ ồ ợ ộ i đày ! ị ậ ộ ỏ i ! T i ghê thay !

ế t thôi ! ị t t ẳ

ủ ầ ạ

ị ứ ờ ư L a ta ch a k p d t l i, ế ế ộ i, ti ng sôi c  tri u Nhao nhao k t t ề Sói am hi u ít nhi u pháp lu t, ế ễ Li n hô hào, di n thuy t ba hoa, ừ ế R ng c n hi n m ng l a ta, ạ ờ ẻ ở  gây ra v  tr i ! Cái con gh  l ờ ỗ L i tí t o t c th i thành  án, ớ ử ả x  gi o ngay m i đáng t ườ ặ G m c  ng ỉ ộ T i kia ch  có cách này : Gi ủ ế ộ ờ ầ ể ừ Đ  L a bi i tr i đ y đ , ổ Chúng lôi ngay c  nó hành hình ề L  chi công lý tri u đình, ổ ộ Sng hèn thay đ i t ắ i tình tr ng đen

ừ ễ ị (Nguy n Đình d ch) ư ế

ỏ ờ ơ ỏ ị

ư ố

ưỡ ặ ỏ i tôi

i, qu  d n đàng, ằ ế

ả ơ ạ ẽ ng anh minh tuy t tr n, “Muôn tâu thánh th ứ L nh ngài qu  băn khoăn quá m c, ố ồ  ? gi ng ng c, gi ng t i, Nhá c u  Có gì đáng t i ? Chúng còn hân h nh đ ữ Th ng chăn n a ! cái đ  vô l ụ ị Chính h n nên ch u m i nh c hình, ợ Cái đ  ng m quá h m mình, Toan trên muôn v t ngông nghênh tr  vì !” ệ ừ ấ ờ i ty ti n đó, Cáo v a t u l ầ ầ ộ ỗ Lũ n nh th n r m r  v  tay, ộ ế ộ i dày Ch ng ai đ ng đ n t ầ ủ ấ ủ C a Hùm, c a G u, c a b y đ u to ự ồ ậ Loài v t gây s   đ  chó má, ề ờ i cung đ u hoá thành oan ! Theo l ở ồ ế ượ t m  m m : L a ta đ n l ớ ộ “Th a, tôi còn nh  m t hôm th  này : ọ Qua bãi c  nhà thày tu n , ọ Đói, th i c , ng n c  m n màng, ỷ ẫ Ma đ a l C  kia tôi g m kho ng b ng l ứ ề Tôi nào có quy n x i th  ch ,  công xin thú r ch ròi.” Vì l

Ổ Ể

Ị

CH

NG X

: BI K CH C  ĐI N PHÁP

ƯƠ CORNEILL và RACINE - HAI KHUÔN MẶT TIÊU BIỂU

ị ệ ể ạ ụ ể ạ ậ ạ ớ ộ ỉ i t

ề ấ ớ

t đ nh  ặ ng m t khác  ổ ể ể ư ạ ờ ị

Bi k ch là th  lo i ngh  thu t  phát tri n nhanh m nh và liên t c, đ t t ươ ộ vinh quang và gây nhi u ch n đ ng l n. Corneill và Racine là hai g ủ nhau đ i bi u  u tú cho hai th i kì và hai phong cách khác nhau c a bi k ch c  đi n  Pháp.

ườ ng vinh quang cho bi k ch Pháp

ượ I – Piere Corneill 1606 ­1684  ng ề ị ướ ấ c coi là ng

ứ ư ư

ộ ớ ẳ ầ ậ

ườ ễ ả ộ ố

ỏ ủ ượ ế ệ ậ ỏ ề c ông, n n  ư i d  dãi.  ờ ế ệ c đòi h i c a công chúng ngh  thu t  và chi m lĩnh sân

ữ ấ ợ

ớ ả ở ẫ ườ ế ế ừ ổ  c  La  mã , ông vi ả i ích cá nhân, dù ph i tàn nh n v i c  ng t hai v   Orax và Sinna ca ng i nh ng nhân  ặ i thân thích, quy t  đ t

ề ợ ế ố ở ườ i m  đ Ông đ ậ ệ ườ i khai sinh n n ngh  thu t  sân kh u Pháp. Tr ắ ổ ấ ị  ch c, ch a có qui t c sáng tác ch a  k ch dân gian Pháp còn r t non n t, ch a có t ớ ế ạ ỉ ả ệ thành m t lo i hình ngh  thu t  h n hoi, ch  gi i trí thu n túy v i ti ng c ư ấ Trên sân kh u chuyên nghi p đã có m t s  cây bút đáng chú ý nh ng ph i ch  đ n  ớ Corneill m i th a mãn đ ấ Năm 1640 l y đ  tài t kh u Pháp. ề ạ ỏ ợ ậ v t luôn luôn g t b  l quy n l i qu c gia lên trên h t.

ấ ở ị ủ

ẫ ả ậ ố

ờ ổ ủ ự  t p trung s  thèm khát  ữ

ọ ế ộ ỗ ế ề ượ ướ ớ ặ c ngo t m i trong sáng tác c a Corneill.  ả  mu n miêu t ộ ậ t lên, đ y lùi lí trí, d n h  đ n t i. Ti c r ng v  sau ông l ụ i vi i l

t o. M t tr i bi k ch Corneill b t đ u lu m  báo

ng c a m t s  nhân v t quí t c phong ki n. Nh ng d c v ng ích  ế ằ ị ờ ạ ạ ộ ố ẫ ả ạ ươ ng gi ủ ọ ặ ờ ơ ướ ắ ầ ệ ự ả ậ ọ ạ ế ế t ti p  ờ c th i đ i và ngh  thu t cung

Năm 1644, v  k ch Rodoguine đánh d u b ự ự ệ V n d a vào s  ki n th i c  Hi L p , tác gi ươ ề ự quy n l c và yêu đ ẩ ỉ k  này đã v ữ ở ị nh ng v  k ch sút kém, khoa tr ủ ệ hi u s  kh ng ho ng  nghiêm tr ng c a nhà th  tr đình.

ở ị V  bi k ch  Le Cid

ắ ắ i r p hát Mare th  đô Paris tháng 12 năm 1636. Th ng l

ữ ồ

ượ ẫ

ằ ưở ượ ướ ễ ậ ặ ng, đ

ư i ta l y Le Cid làm m u m c, “đ p nh  / ho c không b ng Le Cid” .V  k ch đ ở ị ể ướ  t ướ ề ầ ầ c th ủ ờ ở ị ượ ợ ủ i c a nó  ẩ t chào đón. Khi đánh giá nh ng tác ph m khác,  ở ị c  ng 15000 livre. V  k ch in  c quí  c phong t

ủ ễ ạ ạ Ra m t công di n t ệ ậ th t huy hoàng, công chúng n ng nhi ự ẹ ấ ườ ng c hoàng h u và t trình di n nhi u l n tr ầ thành sách hai l n trong năm đ u . Nh  v  k ch, cha c a Corneill đ t c.ộ

ấ ủ ở ườ Ả ậ ế k ch Tây Ban Nha, s  tr ng c a sân kh u Pháp, Le Cid là ti ng

ệ ủ ậ

ố Ả ậ ượ ắ ộ r p nên đ

ử ọ ơ ố ậ ứ ề ạ ộ ở

ử ụ ệ ề ể ơ

ờ ự ướ ự ế ấ ấ  r p  ậ ệ t hi u c a nhân v t chính Rodrigu . Rodrigue v n là nhân v t  ế c binh  ế ư ể c Pháp đ  xây d ng t, thêm vào nh ng ch t th i s  n

ệ ọ ọ ể ử ệ ở ủ ừ ị ề L y đ  tài t ứ nghĩa là “đ c ông” – bi ị l ch s  có th t , m t chi n binh anh hùng có công đánh th ng quân  lính g i là Đ c ông . Anh tr  thành anh hùng dân t c, theo đ o C  đ c. Truy n thuy t  ề dân gian và truy n th  dân gian đã k  nhi u v  anh… Corneill đã s  d ng tài li u s u  ữ ầ t m, s  li u, ch n l c chi ti ị thành v  bi k ch đi n hình chung c a Tây Âu.

ị 2. Racine (1639­1699) và bi k ch Andromaque

ố ơ ư ườ ế ụ i k  t c nh ng tr

ấ ổ ể ủ ố ộ ủ ị

ậ

ườ ạ ố

ự ữ ế ấ

ứ ạ ồ ọ ữ ử ủ ặ

ự ng c a th i Corneill, đã ph n ánh b ủ ướ ế ờ ườ ả ầ ữ ữ ớ

ả ộ

ổ ể ủ ự ổ

ố ơ ổ ế ặ ậ ậ

ủ ệ ủ ế ố ế ỉ ệ ứ ở ị ế ạ ủ ự ự ữ

ậ ấ ắ ướ c đó là đ i th  s  m t c a Corneill trên sân  Nhà th  Racine­ ng ạ ớ ỉ ế ỉ ự ổ ế ở ử ự i đ nh    n a sau th  k  XVII, Racine làm cho k ch c  đi n đ t t kh u. Th c s  n i ti ng  ế ớ ự ậ ả ẫ ệ ề . V i  cao hoàn h o v  ngh  thu t  xây d ng m u nhân v t và s  phân tích tâm lí tinh t ổ ươ ụ ữ ữ ng  n n nhân kh n kh   i ph  n  và nh ng nhà vua chúa yêu đ Racine, nh ng ng ế ủ ỏ c a s  thèm khát chaý b ng ­đã chi m lĩnh sân kh u, thay th  cho nh ng tâm h n cao  ủ ị ượ c ngo t ph c t p c a l ch s  và văn h c, tâm  th ạ ấ ủ ố ộ ộ ng c a nh ng t ng l p ti n b  nh t c a xã h i Pháp nh ng năm cu i  tr ng chán ch ự ự ề  nhiên, tài tình khi ph n ánh chân th c  tri u vua Louis XIV. Racine  sáng tác m t cách t ắ ệ hi n th c Pháp trong khuôn kh  tù túng c a qui t c c  đi n ch  nghĩa chính th ng. Nhà  ọ t cu n "Ngh  thu t thi ca" (ho c Ngh  thu t th ) t ng k t  phê bình văn h c Boileau vi ơ ọ ư lí lu n văn h c  u tú c a "đ i th  k " ch  y u d a vào s  nghiên c u nh ng v  k ch th   ủ xu t s c c a Racine.

ệ ậ ị ế ỉ ụ ề ặ ậ

ả ữ ủ ạ ấ ượ ớ ế c sùng bái h t m c, lúc khác l

ứ ỗ ự ứ ồ ổ ả

ạ ở ươ ệ ấ ớ ữ ệ ậ ng phái hi n đ i ng Tây . Racine v a Ph

ệ ệ ậ ng phái ngh  thu t m i , nh t là các tr ạ ườ ổ ể ạ ừ Ngh  thu t k ch c a Racine liên t c đ t ra nh ng v n đ  lí lu n m i cho th  k  XVII và  ạ ị ữ i b   c  nh ng giai đo n sau n a . Có lúc, nhà ngh  sĩ đ ề coi là th  đ  c  trong vi n b o tàng. Ngh  thu t Racine luôn luôn là ch  d a cho nhi u  ừ ườ tr c  đi n l ệ ệ i v a hi n đ i .

ở ạ ứ ơ

ầ ủ ậ i Paris, cho xu t b n hai t p th  "Đ c vua bình ph c"  ư ậ ơ ượ ờ c m i

ụ ả ượ c d  lu n chú ý , tác gi  đ ẳ ể ậ ớ ế ế t

ườ ế

ể ủ ả ố ủ ị

ế ế ệ ớ ị

Năm 1663 , Racine tr  l ấ ả và"Vinh quang  c a các thi th n". Hai t p th  đ ặ ặ ở ề g p m t   tri u đình. Racine k t thân v i nhà phê bình Boileau và chuy n h n sang vi ở ầ ễ ạ ế ượ ị i thành Thebes" và "Alexandre đ i đ " đ k ch .Hai v  đ u tay "Ng c bi u di n  k t  ễ ờ t nh  đoàn K ch hoàng gia c a Moliere. Sau đó ông chê di n viên c a Moliere ,  qu  t ố ấ ễ ở ị ư đ a v  k ch k  ti p  cho đoàn k ch khác di n. Vi c này gây ra m i b t hoà v i  vua hài  ị k ch Moliere.

ủ ị ượ ạ Bi k ch c a Racine đ c chia làm 3 giai đo n trong 30 năm sáng tác .

ạ ư ồ ố ọ ổ

ự ố ế ở ị ỉ ạ ể ặ ị ị

Giai đo n 1­ hai v  k ch có ngu n g c văn h c c  Hi L p­ La mã, ch a hình thành  phong cách riêng, ch  là s  n i ti p bi k ch anh hùng (ki u Corneill) ho c bi k ch phong  nhã .

ộ ộ ạ ề ẽ ứ ẫ c đi m nh m  d t khoát l ng l y hào quang, li n m t m ch t

ị ở ữ ủ ạ ấ ướ ế ừ ở  v    ữ

ỗ

ấ ề ấ ứ ế ng ho c quy n th  mang tính đen t ớ i. Nó nung n u ru t gan con ng i, thôi i l

ố ộ ỗ ằ ộ ượ ả ả ọ c miêu t

ắ

ẽ ẽ ạ ẳ i theo l

ế ệ ữ ộ ụ  con ng ươ i và l

ỏ

ơ ả ế ươ ủ ủ ế ả ậ

ể ớ ở ị ạ Giai đo n 2­ b ạ Andromaque đ n Federer. Đây là giai đo n c a nh ng v  bi k ch hay nh t. Nh ng nhân  ậ v t luôn luôn ch t ch a trong lòng n i thèm khát cá nhân ghê g m, thèm khát yêu  ặ ươ ườ i, t đ ườ ư ộ thúc ng i ta tìm cách tho  mãn mau chóng b ng m i giá. Nó đ  nh  m t  ở ệ ị ả ấ đ nh m nh kh t khe không rõ nguyên nhân nào thôi thúc. S  thèm khát đó v p ph i  tr   ườ ố ữ ự ộ ả l c cũng m nh m  ch ng kém­ đó là Lí trí luôn c  gi  ph i. Cu c  ộ ố ộ ỗ ầ ng tri sáng su t là xung đ t  xung đ t âm th m mà quy t li i l t gi a thèm khát t ế ả ị c  b n trong k ch Racine. Thèm khát  không tho  mãn càng nóng b ng và chuyên ch .  ự ấ ạ ủ ế ụ K t qu  là s  th t b i c a Lí trí, gây ra k t c c đau th ng kh ng khi p c a nhân v t  ạ chính. Racine m  ra lo i th  m i ­ bi k ch tâm lí .

ị ả ủ ị ệ

ộ ộ

ủ ị ng

ươ ứ ị ử ế ỉ ế ự ủ  l ch s  sinh đ ng c a xã h i Pháp d ế ộ ế ượ ủ ề ệ

ở ố ế ờ ị c và s ng bám l y tri u đình. Quan ch c tr  thành lũ ăn

ướ ạ ệ ổ ộ ố

ệ ắ ố ị

ễ

ượ ườ ư ạ ộ t ch u qui ph c tri u đình c a  ứ ệ i lu bù y n ti c, vũ h i, săn  ộ i ích cá nhân vì m t nghĩa v  chung . S ng nhàn t n, h  vùi   ra

ể ị ị ế ợ i ích qu c gia dân t c.  ọ ả ố ỏ i ta thích t ươ ng

ư ng l u. Ng ụ ữ ườ ầ ỉ i phong nhã" đã thay

ề ượ ầ ờ ử ướ ườ ứ ủ ế Bi k ch tâm lí c a Racine có giá tr  hi n th c và nhân văn sâu s c. Nó ph n ánh  ự ắ ộ ủ ướ ự ế ị i cái nhìn ti n b  c a nhà văn . Sang  th c t ị ổ ướ ử c vào th i kì  n đ nh và th nh v n a sau th  k  XVII , ch  đ  quân ch  pháp b ụ ng đã tê li khi các th  l c phong ki n cát c  đ a ph ế ọ ượ ề ấ c phong t hoàng đ , h  đ ầ ị ượ ờ ớ ộ  xu n nh, c u c nh ân hu  b ng l c, s m t n l bám, l ọ ệ ễ ể b n, bi u di n văn ngh  . . .H  không bàn chuy n chính tr  và l ạ ỏ ợ Không d  dàng g t b  l ữ ầ ệ đ u vào nh ng chuy n riêng t ự ế  nh , l ch s , ăn nói có duyên, hi u tâm lí, chi u chu ng ph  n  . . . Yêu đ t không ch  là nhu c u mà còn là thú vui th i th i anh hùng c u n th  “con ng ụ ộ  trong ph m vi xã h i th ộ ng. "Con ng ế ỉ c” c a n a đ u th  k .

ấ ạ ư ế ấ ố ố

ề ộ ế ộ ợ ớ ậ ị

ủ ữ ố ả ự ạ ơ Tình tr ng  y phù h p cu c s ng xa hoa phù phi m ch n cung đình nh ng r t xa l ộ ạ   ủ ậ ứ ọ th m chí đ i ngh ch v i kì v ng c a nhân dân và trí th c v  m t ch  đ  quân ch  t p  trung có kh  năng phát huy h n n a "s  vĩ đ i Pháp" .

ộ ộ ắ ứ ề

ớ ả ẩ ộ

ậ ủ ệ

ề

ế ệ ấ ầ ộ

ộ ổ ể ự ữ ủ ế ạ ở ị

ề ắ ố ở

ề ấ ủ ị ử ủ ệ ạ ộ

Là m t ngh  sĩ cũng là m t quan ch c nhi u năm g n bó v i tri u đình Louis XIV,  ề ớ ệ ả ộ ầ ở ữ ượ ấ Racine đã th y và ph n ánh đ c  c  m t t ng l p xã h i Pháp vào tác ph m. Nh ng v   ờ ạ ơ ượ ả ủ ị k ch tâm lí c a Racine đã tho  mãn đ c c n khát văn hoá ngh  thu t c a th i đ i.  ở ề ế ỉ ố Càng v  cu i th  k  XVII, chính quy n Louis XIV càng tha hoá và đ c đoán, tr  nên thù  ớ ị đ ch v i nhân dân. Qu n chúng b t bình, các nhà văn ngh  sĩ c  đi n ti n b  đã dũng  ữ ừ ề ố ả  nh ng   cáo n n chuyên ch  đó. Nh ng v  bi k ch c a Racine xây d ng đ  tài t c m t ị ị ườ thèm khát uy quy n  đ a v  cá nhân . . . đã tr  thành vũ khí s c bén ch ng c ng quy n  ọ ờ ế i k t án c a l ch s  và nguy n v ng chính đáng c a xã h i, đ u  b o chúa, phát ngôn l ủ ự  do dân ch . tranh cho t

ẽ ủ ể ậ ọ ố

ừ ủ ườ ữ ọ

ế ọ ả ề  Racine đã t ng nghi n ng m cu n ti u lu n khoa h c c a Descartes  "Bàn v   i, ch n nh ng  t h c đã lôi kéo nhà văn cùng chính. Nhà tri

ờ ự ủ ế ấ ế ỉ ử ả ầ ộ Có l ề ẫ ồ ữ nh ng thèm khát c a tâm h n". Racine đã đào sâu vào tâm lí con ng ố ượ ng miêu t thèm khát cá nhân làm đ i t ề góp ph n gi i quy t v n đ  có tính th i s  c a xã h i Pháp n a sau th  k  XVII.

ẩ ậ ớ

ượ ệ ượ ẻ ồ ắ ể ẫ ế ộ ng tâm lý n u đ

ớ ệ ữ ỗ ồ ậ

ế ậ ạ ấ ạ ế ộ ủ ẳ ả ắ

ợ ế ỉ ọ ọ ị ườ ẵ ố ộ

ủ ố ọ ấ i. Đó là thèm khát ch ng phong ki n ngoài s  l a ch n c a con ng

ể ả ườ

ườ ở i,  ả i phóng b n năng, t ủ ủ ờ ượ ượ ư ạ ầ t, nay c n đ ể ệ c th  hi n

ạ ơ Trong tác ph m, Racine không k t t i, đôi khi có v  đ ng tình v i thèm khát. Th t ra ,  ế ộ c d n đ t thích h p thì có th  nâng tâm  n i thèm khát là m t hi n t ữ ủ h n đ n v i nh ng công vi c vĩ đ i (Lu n văn c a Diderot ­ th  k  Ánh sáng 18). Nh ng  nhân v t bi k ch c a Racine th t b i đáng k t t i ch ng ph i vì h  thèm khát đ m say  i hay ham mê cái ngai vàng. Theo Racine cái khát v ng  y v n là có s n  m t con ng ế ườ ự ự trong con ng ố ọ ự  do dân ch . Nó khát v ng mu n nâng cao con ng đ  gi i nhân  ể ệ ộ ừ ụ c th  hi n ào  văn ch  nghĩa Ph c H ng t ng m t th i đ ắ ẹ trong ph m vi h p và sâu s c h n.

ạ ư ạ ạ ướ ư c , nh ng l i là b c

ả ộ ẩ ố ề ả ệ ậ ặ ộ ọ ướ Giai đo n 3 ­  không có nhi u tác ph m nh  hai giai đo n tr ị ngo t quan tr ng đ o l n c  cu c s ng và ngh  thu t bi k ch.

ƯƠ

Ổ Ể

Ị

CH

NG XI    MOLIERE VÀ HÀI K CH C  ĐI N

1- MỘT TÀI NĂNG NẢY SINH TRONG RÈN LUYỆN ĐẤU TRANH GIAN KHỔ

ộ ộ ậ ạ s n ­ ti u quí t c c n th n

ạ i Paris trong m t gia đình t ườ

ở ươ ượ ỏ ng, tri

ầ ả ậ

ạ ấ ề ư ự ị ọ ầ ư ả ổ ng trung h c Clémonde n i  ị ả ế ọ ng tri t h c  ụ ứ ừ ờ ệ ng th i coi là ể ọ ưở ế ọ t h c, ch u  nh h ế ọ ươ ộ i ch n sân kh u ­ m t ngh  nghi p đ

ủ ấ

ộ ữ ễ ộ ố ạ

ị ậ ế ễ ả ỏ ị ị i nên đoàn k ch ch a

ặ ế ọ

ị ỏ ờ

ề ễ ỉ

ỏ ể ư ờ ư ỏ ị

ố ườ ự ắ ế ọ ướ ủ ầ

ủ ể ế ố ố

ẩ ề ộ ộ ế ớ

ọ ồ ạ ươ ể

ỗ ạ ị ủ ướ ế ậ

ổ ạ ọ ậ ỗ ế ừ t ch  m nh ch  y u t ưở ị i nh n th c c a mình, bi ễ ưở ng thành qua 13

Jean Baptiste Poquelin sinh t ủ ỗ c a nhà vua. Ông đ c d y d  chu đáo ba năm trong tr ấ ế  rõ s  thích văn ch ti ng.Lúc  y ông đã t ậ Gassendy (c m giác lu n). Cha d  đ nh cho ông h c lu t và th a k  ch c v  quan h u  c a nhà vua nh ng Poquelin l th p kém. Năm 1643, Poquelin quen bi ế t m t n  di n viên Madelaine Béjart cùng m t s  b n  ư ứ thành l p "Đoàn k ch tr  danh". Do thi u k ch b n và di n viên gi ệ ấ ố ắ t danh "Moliere" năm 1644. Đoàn  có tăm ti ng m c dù r t c  g ng. Poquelin ch n bi ớ ố k ch tan rã năm 1645. Cu i năm đó, Moliere cùng v i anh em nhà Béjart d i kh i Paris  đi v  các t nh nh  đ  l u di n. Su t 13 năm tr i (1645 ­ 1658) ch u đ ng khó khăn thi u th n, gánh hát nh  ch a  ố ớ ậ ổ ế c Pháp. D c đ ng, gánh sáp nh p v i  n i ti ng c a Moliere lang thang h u kh p n ị ộ ờ ồ ạ ườ ộ m t gánh khác khác. M i ba năm phiêu b t giang h  chính là th i gian chu n b  m t  ệ ớ ộ ự t, tích lũy v n s ng v  m t xã h i  s  nghi p l n lao c a Moliere. Nó giúp ông hi u bi ộ ấ Pháp, lúc  y đang có cu c n i lo n La Frode. Nó giúp nhà văn ti p xúc r ng rãi v i các  ớ ọ ng, h c t p h  r i c nh tranh v i h . Nó giúp Moliere ki m tra  gánh hát rong đ a ph ứ ạ ạ  đó v ch h l ng đi lâu dài. Moliere  ễ ạ ị di n viên, đ o di n, nhà sáng tác hài k ch và tr ng đoàn k ch đã tr ư ế ổ năm gian kh  nh  th .

ừ ự ụ ứ ộ ố ế

ế ủ ụ ữ ữ ắ ầ ậ ặ t m c đ c s c .  ệ

ị ộ ở ậ ư ặ ạ ầ ở ị ậ

ộ ố ệ

ầ ị ố ớ ở ủ ọ ề ộ ế ậ ắ ổ

ượ ễ c nhà vua g i v  Pari. Moliere ra m t cung đình v i v  hài "Th y thu c si tình". Bu i  ượ ạ ữ ạ  l i Paris, đ

ế ố c gi ề t, đoàn đ ủ c nhà vua c p cho r p hát Peuti  ộ ể

ở ừ ạ ộ ể ở ớ ễ ể ữ ừ ự ễ

ả ể ở ki u cách l

ư ặ ộ ộ ộ ọ

ấ ỉ ả ự ọ ộ ề ậ ạ

ộ ộ ự ế ế ớ

ủ ế ộ ừ ớ

ữ ặ ố ồ

ế ự ễ ị ố ị ữ ầ

ẩ ờ ả ứ ớ ữ ạ ổ ể ế ắ ạ ọ ổ

ế ấ ở

ủ ị ứ ệ ệ ạ ổ T  1650 Moliere đ ng đ u gánh hát và b t đ u xây d ng m t s  ti ắ ạ ề ắ Ông b t tay vi t nh ng v  "k ch h " trong đó v n d ng nh ng kinh nghi m c a lo i  ề "k ch m t n  Italia" v  kĩ thu  , hành đ ng, tính cách nhân v t. Nh  các v  "Chàng  Ng c" , " Ghen" đã báo hi u m t tài năng. Thành công c a Moliere vang d i đ n t n kinh đô. Năm 1658 , đoàn k ch Moliere  đ ấ ượ ả ố di n có k t qu  t ạ ườ Bourbon v n là r p hát c a tri u đình đ  đoàn bi u di n th ng xuyên . Sau m t năm  ộ ễ ho t đ ng v a di n v  cũ v a d ng v  m i, đoàn tuy n m  thêm nh ng di n viên có  tài . Năm 1659, Moliere đ a lên sân kh u các v  "Nh ng  ữ ố ị ả ị  b ch". Tác gi  b   ờ ừ ả  làm quí t c". T  đây cu c đ i  b n quí t c căm ghét m c dù ông ch  đ  kích b n "gi ệ ể ệ ấ Moliere chuy n sang giai đo n xây d ng m t n n ngh  thu t sân kh u dân t c hi n  ữ ỗ ở ờ ộ th c và ti n b . nh ng tác ph m l n c a Moliere ra đ i liên ti p, m i v  là m t đòn  ả ế ộ i quí t c, nhà th  và ch  đ  chuyên ch . Và Moliere không ng ng ph i  giáng vào gi ủ ế ệ ả t nh ng ph n  ng điên cu ng c a các th  l c thù đ ch. M t khác,  ch ng tr  quy t li ị ả ươ ng đ u v i nh ng nhà so n k ch và di n viên đ  k  thù ghét ông,  Moliere còn ph i đ ẩ lên án ông không tôn tr ng nh ng qui t c c  đi n, báng b  tôn giáo, làm h i khi u th m  mĩ c a công chúng. Quá trình đ u tranh này  đã khi n Moliere tr  thành nhà sáng tác  hài k ch vĩ đ i, nhà ngh  sĩ lão luy n và nhà t ụ  ch c giáo d c tài năng.

ờ ế ế ọ ị t ba v  hài k ch l n v i t

ộ ở ờ ớ ư ưở  t ng tri ạ

ộ ờ ấ ả ữ ế ỉ ế ự ớ ữ ộ ề

ọ ạ ẳ ấ

ộ ờ ệ

ổ ớ ệ ả ớ

ườ ệ ả ọ ở ữ  h c làm sang (1670), Nh ng bà thông thái (1672), Ng ệ i b nh ạ ộ ng gi

ưở ng (1673).

ưở i b nh t v  "Ng

ng", đang đóng nhân v t  ộ ứ ư ở ễ ườ ệ ư ệ ứ ượ ờ ề c đ a ngay v  nhà và m t gi ậ  sau

ễ t s c ngã trên sàn di n. Ông đ ờ ố ở ơ

ả ế ờ ứ ả ẩ ớ ợ i chân nhà vua h t l

ượ ấ ở ị Trong th i gian 1664 ­ 1666, Moliere vi t h c xã  ả h i phong phú "Tactuff", "Don Joan","Anh ghét đ i". Là nh ng đòn trí m ng giáng v o  nhà th , giai c p quí t c th  k  17. Nh ng th  l c ph n đ ng  núp bóng tri u đình la ó  om xòm, hùa nhau đe d a hành hung nhà văn. Đây là giai đo n căng th ng nh t trong  cu c đ i nhà văn ngh  sĩ Moliere . T  đây ho t đ ng ngh  thu t c a Moliere gi m b t sôi n i v i các v  Lão hà ti n   ậ ủ ừ (1668), Tr ưở t Ngày 17­2­1673 trong đêm di n th  t chính Moliere ki ệ ố trút h i th  cu i cùng. Nhà th  v n thù ghét Moliere nên đã ngăn c n vi c mai táng ông  ầ ướ ụ theo nghi th c tôn giáo. V  ông ph i quì ph c d i kh n c u m i  ờ  nghĩa đ a nhà th  vào lúc đêm khuya. xin đ c phép chôn c t ông

2- NHỮNG ĐÓNG GÓP CỦA MOLIERE VÀO HÀI KỊCH DÂN TỘC PHÁP

ế ụ ướ ề ế ạ c h t là k  t c và phát huy m nh m  k ch h  dân gian

ẽ ị ị ị

ọ ố ố ộ ộ ị ị ị ị ỉ ị

Công lao c a Moliere tr ủ ổ ể Pháp , sau đó nâng cao thành hài k ch c  đi n. Moliere đã xác đ nh và nâng cao vai trò  ẻ đ a v  hài k ch v n b  coi r  trong xã h i Pháp. Xã h i Pháp v n ch  coi tr ng bi k ch vì  cho nó nghiêm túc, cao quí.

2.1 - TÍNH CỔ ĐIỂN CỦA HÀI KỊCH MOLIERE

ệ ể ậ ủ ờ ạ

ủ ầ ằ ượ ộ n n xã h i và nh

ệ ạ ử ả ầ ị ậ ữ

ươ

ủ ủ ườ ườ i", giúp ng ị ấ ằ ườ ủ ử

ể ể ằ ụ ấ ế ủ ể ế ầ ụ ấ ẳ

ư ữ ủ ủ ế ả ằ ấ  nh ng thói x u c a  con

ữ ườ ờ ự ữ ệ ệ ở Quan đi m ngh  thu t c a Moliere là tinh th n duy lí, duy v t c a th i đ i. Theo quan  ậ ủ ữ ổ ể đi m chung c a ch  nghĩa c  đi n, hài k ch nh m đ  phá nh ng t c  ị ờ ạ i th i đ i. Lí lu n này yêu c u hài k ch "s a ch a phong hóa  đi m tâm lí c a con ng ế ườ ng tri xa lánh cái sai và thói x u. Moliere vi t "n u tác  b ng ti ng c i có l ấ ỏ ữ d ng c a hài k ch là s a ch a tính x u c a  con ng i thì tôi tin r ng không c n b  qua  ọ ữ b t kì ki u tính x u nào. Nh ng bài h c luân lí nghiêm trang ch a h n có tác d ng b ng  ơ ộ nh ng nét châm bi m c a m t bài th  trào phúng . . . Mô t ể ử i là cách tuy t di u đ  s a ch a nó" (L i T a v  Tactuff ­ 1669) . ng

ọ ề ể ả ổ ạ

ấ ề ằ ứ ề ề ễ ạ ề ư ấ

ộ ế ị

ờ ố ờ ố ể ể ệ ươ ồ ơ ế ữ ắ ạ

ủ ọ ạ ừ ộ ượ ể ỉ

ườ c nh ng tính cách đi n hình. Ch  ngo i tr  m t m u ng ề ườ ặ

ậ ẻ ứ ậ ầ ướ ề ậ ộ trong cung đình đ n thành th  nông thôn  ờ i. Nh   ườ i ­  i Pháp khác đ u có m t trên sân kh u Moliere.  ệ c ­ hi n thân ữ ạ ậ ng xuyên là nhân v t quí t c, ngài h u t

ế ộ ủ V  đ  tài: Moliere cho r ng có th  ch n b t kì đ  tài nào k  c  c  đ i Hi L p ­ La  ấ Mã, mi n là đ  tài  y có s c th  hi n phong phú. Nh ng ông thích l y ngay đ  tài trong  ờ ừ ồ ng th i t đ i s ng tâm h n xã h i Pháp đ ạ ố nh  v n s ng nh ng nămgiang h  phiêu d t kh p n i ti p xúc đ  m i lo i ng ẫ ạ v y Moliere sáng t o đ ấ ọ ầ k  đ ng đ u tri u đình ­ m i lo i ng ườ ặ Tuy v y nhân v t có m t th ờ ế ỗ i th i.  c a ch  đ  phong ki n l

ự ạ ổ ạ ế ủ ủ  h n ch  k ch c a mình trong khuôn kh  h n ch  c a ch

ế ị ự ổ ể ủ ộ ả ằ ố Nhìn chung Moliere không t nghĩa c  đi n nh m ph n ánh chân th c cu c s ng.

2.2 - NGHỆ THUẬT XÂY DỰNG TÍNH CÁCH

ị ị

ố ượ ng l n hài k ch c a Moliere thu c lo i hài k ch tính cách. Đ  làm cho tính cách  ứ ả i vĩnh c u], Moliere t p trung miêu t

ử ụ ấ ỏ

ự ụ ạ ứ ủ ậ ộ

ộ ạ ủ ể ồ ạ i m c đ  đi n hình [nghĩa là có th  t n t ữ ướ c b  nh ng chi ti ệ ữ ấ ị ố ứ ế ị ẩ ệ ở

ậ ấ ộ ố S  l ể ớ ậ ộ ể ạ ớ   đ t t ế ơ ả ữ t ph  không có ích cho s  theo dõi  nh ng nét c  b n nh t. Ông t ủ ỗ ả c a khán gi . M i nhân v t là hi n thân c a m t tính cách nh t đ nh. Ví d : đ o đ c  ả , hà ti n, thông thái r m… nh ng nét tính cách khác b  đ y xu ng hàng th  y u, ví  gi ủ ụ d  ng  nh n, ch  quan, c  ch p . . .

ữ ữ ậ ầ

ườ ứ ữ ẽ ẻ ấ i nh ng s  ph i th t b i. Nh ng k   y c  tin mình làm đúng, mình n m l

ầ ả ưở ậ ấ khách quan. Nhân v t  y đ y  o t ắ ở ng và tr  nên l

ị Nhìn chung, nh ng thói x u và sai l m c a nhân v t không gây ra nh ng tai h a ch t  ấ ế ọ ủ ẽ ả ấ ạ ư ả  ph i và  ng ố ự ế ậ ừ ị   không ch u th a nh n th c t ườ ị ướ c và b  chê c i. b ch hài h

ệ ươ ằ ng đi u khoa tr

ệ ớ ườ ườ ừ

ậ ụ ể ắ ộ ớ

ắ ọ ị ượ ườ ạ ọ Bi n pháp c ườ ậ ớ ẩ ng  nh m làm tăng c ng tính hài   đ y nhân v t t i  ư ớ ự ệ ệ i s  phi lí khó tin. Nh ng Moliere không c sát v i ranh gi ng đi u tùy ti n b a bãi mà  ố ớ ả ướ ự ệ c m t h  là nhân v t c  th  sinh đ ng tính  g n bó v i hi n th c. Đ i v i khán gi , tr ể ế ẽ cách rõ nét và m nh m  khi n h  không th  nh n đ c c i.

Ậ Ệ ƯỜ 2.3 – NGH  THU T  GÂY C I

ự ệ ậ

ả ủ ườ i.  ộ ế ng nhà ngh  sĩ tài ba khi n ông khi quan sát cu c

ự ố ướ

ệ ớ ẻ ẫ ệ ấ

ề ủ

ỉ ư ượ  t ạ ẻ c v i v  ngoài có v  trang nghiêm đáng  ự ộ ấ ở ằ  đ ng sau s  l ng l y vàng son cung đi n tri u đình  ộ i s ng hào hoa phong nhã c a quí t c nhàn h , b  m t uy nghi c a tôn  ủ ạ ộ ặ ữ ề ồ b n ch  nghĩa. Nh ng th  d  dàng đánh l a

ứ ễ ầ ớ ư ả ắ ộ

ữ ẫ ấ ỡ

ữ ấ ế ườ ố ờ ể ế ủ ễ ộ ỗ S  vĩ đ i c a Moliere không ch  là xây đ ng tính cách mà còn ngh  thu t gây c ạ ủ ự ạ ế S  tinh t  nh y c m c a nhà t ữ ệ s ng phát hi n ra nh ng khía c nh hài h ự kính. ông nhìn th y th c ch t  ủ ố ố Louis 14, l ư ả ừ ủ ấ giáo, ánh l p lánh c a đ ng ti n vàng t ầ ủ ườ ờ  s n tiên  con m t ng i đ i. Ông có cái nhìn c a qu n chúng lao đ ng và t ng l p t ệ ti n đang lên. Moliere khám phá th y nh ng mâu thu n kín đáo, nh ng nét k ch c m  c a cái xã h i đang l ứ i t ng ti n nó vào quá kh . i th i đ  mà c t ti ng c

ệ ế ậ ị ệ ậ

ế ừ ắ ệ ẫ ả

ườ ạ ườ

ườ ủ i c a ngh  thu t k ch dân gian, ngh  thu t   ộ ầ ẹ ự ẽ ầ ệ ư ả ẹ ự ớ ế  tin v i ti ng c ớ ế  đ p đ  chính nghĩa v i ti ng nói tích c c c a ụ ả ắ c miêu t

Ti p thu k  th a nh ng bi n pháp gây c ữ trong con m t qu n chúng (ví d  c nh đánh l n, l m l n, huyên náo…) . Hình  nh  ở ỏ i bình dân hi n ra kh e kho n, nhanh nh n t   i l c quan, tuy  ng ủ ọ ượ ị ấ ị đ a v  th p hèn nh ng h  đ nhân dân.

ị ả ế ừ ủ

ỉ ầ ể

ầ ớ ữ ư ủ ề ả ố t d ng l ộ ả i … đ a khán gi ả  quay v  cu c s ng tr

ấ ề ướ ể ả ạ ị ề ư ươ ầ ạ i đúng lúc khi sân kh u c a  ộ ớ i bi k ch. Ch  c n dùng m t vài ti u x o, m t l p h  cũng  ắ ố ộ c m t.  ng tri qu n chúng có th  c i t o b ch còn nhi u nh ng ông tin vào l ướ ố ị c l

ượ Moliere là nhà hài k ch đ y b n lĩnh nên ông bi ầ ớ i ranh gi ông đã nhích d n t ặ đ  xua tan nh ng ám  nh n ng n  u t ề Cái hài h đ c chúng.

2.4 – GIÁ TRỊ HIỆN THỰC TRONG KỊCH CỦA MOLIERE

2.4.1. Tính hiện thực phong phú

ị ướ ự ữ ạ ả

ị ệ ế

ướ ườ ẻ ộ I đang ti n lên

ng t ộ ố ủ ế ế ả ố ả ả

ữ ả , tuy ch a ph i b i c nh  ộ ư ả ắ ầ ữ ậ ữ ấ Hài k ch Moliere h ộ ệ ớ i m t hi n th c phong phú, bên c nh nh ng ngh ch c nh là  ị ơ ở ủ ộ ư ả ố c  s  c a hài k ch. Cu c s ng n c Pháp quí t c t  s n hoá th  kĩ XVII hi n ra muôn  ườ ủ ộ hình muôn v . Cu c s ng c a ng I bình dân lao đ ng – nh ng ng ư ượ ử ủ ị đ m nh n vai trò ch  y u c a l ch s  – b t đ u đ c miêu t ờ ả ằ ả chính nh ng đã th p tho ng đ ng sau nh ng c nh đ I quí t c t  s n.

ế ấ 2.4.2. Tính chi n đ u:

ắ ặ ặ ợ ố

ấ ổ ể ư ạ ấ ộ ẫ ấ ứ

ạ ả ướ ề ấ ố ộ ấ i c  hai giai c p đó, tuy có châm tr

ộ i ích qu c gia dân t c, t m gác cu c đ u  M c dù tuân theo quí t c c  đi n  là đ t l ộ tranh giai c p m t bên, nh ng Moliere không quên đ u tranh giai c p, ông v n đ ng  ầ c ph n nào  v  phía nhân dân lao đ ng ch ng l ấ ư ả cho giai c p t  s n. ậ 2.4.3. Nhân v t phong phú:

ộ ạ ủ ọ ộ i trong xã h i quí t c­ t

ệ ả ộ ớ ầ ữ ộ

ấ ệ ườ ươ ế ườ ỉ c che nkhu t nh ng thói x u. C  m t qu n chúng lao đ ng, không ch   ỉ I chê. Ch ng thi n cũng có nh ng bình dân nh ch nhác đáng c

ộ ữ ư ả  s n hi n lên v i nh ng chân dung ng   ấ ữ ể ượ ng dân t c qu c gia, ngoài ra không  ẩ ứ ố ế ự ở ữ ể ả ộ ộ ề ả ầ , m t th  l c uy quy n đ y bí  n,

ừ ế ộ ề ự Đ  m i lo I ng ướ nghĩnh hài h ặ ơ ả có m t c  b n là l ả tr  hình  nh nhà vua lúc này tr  thành bi u t ộ ạ ả thi u m t ai, k  c  hình  nh nh ng tu sĩ đ o đ c gi ứ m t th  ‘siêu quy n l c” .

Ộ Ị 2.5     HÀNH Đ NG K CH MOLIERE

ộ ủ ả ạ ộ ơ ỗ

ữ ủ ữ

ự ắ ế ư ả

ỉ ầ ớ

ườ ủ ẹ ơ ị Hành đ ng k ch c a Moliere khá đ n gi n, m i lúc m t tăng m nh h n xoay quanh  ự ộ ỡ ả ố ệ  d i k ch c m. S  thái quá c a nh ng hành đ ng trái t nh ng thói gi ế ệ ả ứ ạ ứ ộ i pháp quy t li xung đ t, không ph c t p gay g t đ n m c ph i có gi ế ủ ờ ừ ỏ ấ ệ ộ  bên ngoài) đ  khi n cái hài ph i hi n  V i ông ch  c n m t bi n pháp nh  (b t ng  , t ớ ế ễ ộ ạ nguyên hình . Màn chót c a xung đ t l ả  nhiên n y sinh  ị t nh  bi k ch.  ệ ả i . i di n ra nh  nhàng cùng v i ti ng c

Ộ Ố Ủ Ể Ị 3 – M T S  HÀI K CH TIÊU BI U C A MOLIERE

Ể Ễ ể ạ ồ ị i  kho ng 40 hài k ch, g m

ị ị ụ ề ị ấ i nhi u nh t là các

ở ưở i Ghét Đ i, Tr

ườ ả ệ ạ ị

ấ ằ ả ị

ờ ạ ơ ố ữ ổ ế ữ ể ườ ủ ủ ứ ậ

ả SAU 30 NĂM SÁNG TÁC VÀ BI U DI N, MOLIERE  đ  l ắ ớ ượ hài k ch phong t c, hài k ch tính cách và hài k ch ballet. Đ c nh c t ả ọ ờ  H c Làm Sang, Lão  v  hài tính cách: Tactuff, Don Juan, Ng ng Gi ề ồ ạ ề Hà Ti n … Lo i hài k ch tính cách có kh  năng t n t i lâu b n qua nhi u th i đ i vì nó  ạ ố ử ủ cung c p nh ng “h ng s  tính cách” bên c nh ý nghĩa l ch s  c a nó (nói đ n gi n là:  ọ tính cách đi n hình c a  con ng i ch m thay đ i đ n m c g i là tính c  h u c a  con  ng i)ườ

Ư Ả Ế CHÂM BI M T  S N

ưở ả ọ ặ ư ả ọ ộ Tr ng gi h c làm sang (ho c Gã t s n h c đòi quí t

Lão hà tiện (L’avare)

PHÊ PHÁN NHÀ THỜ TRUNG CỔ với vở Tactuff

KẾT LUẬN

NHỮNG CỐNG HIẾN VÀ HẠN CHẾ CỦA CHỦ NGHĨA CỔ ĐIỂN

ộ ấ ữ ờ ạ ạ ng tri ư ưở  t

ế ả ủ ế ọ t h c ti n b  cách m ng c a th i đ i nh  ch  nghĩa  ậ ư ủ ổ ể

ặ ủ ờ ố ề ắ

ộ ộ

ự ờ ạ ọ

ộ ư ượ ng l u tr ậ ộ ử ổ ể ặ ị ọ ứ ạ ợ ộ ẩ ỗ  s n. M i tác ph m là m t th  gi ướ ữ c nh ng b c ngo t l ch s  khó  ủ ườ ọ i đ c. Văn h c c  đi n ch    ng

ượ ụ ứ ầ ầ Th m nhu n nh ng t ậ ủ duy lí Descartes, ch  nghĩa duy v t – c m giác lu n Gassendy, nhà văn c  đi n đi vào  ậ ả ả ệ  hi n th c nên đã ph n ánh chân th t, sâu s c nhi u m t c a đ i s ng  quan sát mô t ườ ế ớ ư ả ể i th i đ i – tiêu bi u là quí t c và t n i tâm con ng i  ướ ộ ủ ụ ề riêng v  tâm lí,d c v ng c a quí t c th ứ ở khăn ph c t p, qua đó g i lên m t thái đ  nh n th c  c ch c năng giáo d c qu n chúng. nghĩa đã làm đ

ứ ụ ắ ạ c đòi h i c a l ch s , kh c ph c tình tr ng phân tán

ụ ọ ộ ổ ể ứ ỏ ủ ị ọ ứ ủ ệ

ử ậ ự ố ọ ố

ở ầ  ch c, m  đ u hình  ữ ấ ậ ộ ộ ề ự ầ ủ ủ ự ề ả ạ ả ợ ộ

ượ Văn h c c  đi n đã đáp  ng đ ổ c c b  tùy h ng c a m t tình hình văn h c ngh  thu t  Pháp vô t ấ ướ c th ng nh t, v ng  thành n n văn h c dân t c, góp ph n c ng c  xây d ng đ t n ố  do dân ch  d a trên m t lí trí sáng su t phù h p qui lu t  m nh, đ m b o quy n t khách quan.

ọ ổ ể ứ

ữ ể ạ ữ ể ữ ữ ệ ậ ặ

ấ ủ ợ ổ ể ẻ ẹ ủ ữ ệ ế ẩ ộ

ộ Văn h c c  đi n đã có nh ng sáng tác đ c đáo – nh ng b c tranh tâm lý tinh vi đa  ạ ứ d ng, nh ng tính cách đi n hình b t h , nh ng th  lo i ngh  thu t  già d n giàu s c  ế ỉ ể bi u hi n, nh ng v  đ p c  đi n phù h p và nâng cao khi u th m mĩ c a m t th  k   l n.ớ

Ế Ỉ

:VĂN H C Ọ NGƯƠ TÂY TH  K  18

ọ

Ph n IVầ PH (Văn h c Ánh sáng)

ướ ư ờ ế ỉ ứ ọ c th  k  18 ch a t ng có giai đo n nào văn h c hào h ng sôi đ ng nh  th i kì này.

ư ừ ể ộ ế ớ ạ ọ ủ ạ ọ Tr Đây là giai đo n chuy n mình quan tr ng c a văn h c Tây Âu và th  gi i.

ạ ư ả ở ướ Hoàn thành cách m ng t s n n c Pháp.

ồ “Ánh sáng”:  Có hai lu ng ánh sáng

ọ ậ 1. Ánh sáng khoa h c kĩ thu t

ạ ư ả 2. Ánh sáng  t ư ưở  t ng cách m ng t s n

Khái quát thế kỉ XVIII Ánh sáng Pháp

1. Jean Jacques Rousseau và “Khế ước Xã hội” (Contrate de sociale)

Thế kỷ của bốn nhà lập pháp của nền cộng hòa:

ủ ế ướ ấ ả

ưở ị ợ ươ ằ ọ ng t ậ ự ẩ c xã h i là tác ph m phác h a tr t t ề ả i tri ng Tây. Rousseau cho r ng

ự ớ ộ ậ

ạ ạ ự ạ ở ộ chính tr  h p lý c a ông. Xu t b n năm  ế ọ ẩ t h c ph ạ  nhiên b  tha hóa tr  thành m t tình tr ng dã man không còn lu t pháp hay  ế ể ồ ạ i, vì bên c nh đó, s  c nh tranh l n

ạ ằ ộ

i thoát

ẫ i cũng ph  thu c vào nhau. Theo Rousseau, b ng cách sát cánh bên  ề ự  b  các quy n t ở ẽ ả  nhiên, cá nhân s  gi ề ự ộ c xã h i và t ẫ ồ ạ ẫ ự ừ ỏ i và v n t

ự ườ ạ ủ ữ ệ ả ầ

ỏ ị ệ ủ ả ộ Kh   ộ 1762, tác ph m đã có nhi u  nh h ị tr ng thái t ể ườ ầ ứ i c n m t th  ch  đ  t n t đ o đ c, nên loài ng ụ ườ nhau loài ng ế ướ ộ nhau thông qua m t kh   ứ ả c  hai áp l c nói trên, t c là v n t n t ọ ệ nh ng ng ả ề chính đi u này đ m b o cho cá nhân kh i b  l do. B i vì khi đã trao quy n l c cho  ạ i đ i di n cho nguy n v ng và ý chí chung c a qu ng đ i qu n chúng, thì   thu c vào ý chí c a các cá nhân khác.

ằ ặ ả ề ủ ư ệ ủ t ch

ề ứ ự ủ ệ ề ệ ề

ề ạ ầ ỏ ỉ

ầ ườ ắ ữ ấ ạ

i n m v ng pháp lu t nh t, h  chính là các quan tòa –  ằ ư ườ ọ ủ ệ ặ ọ

ậ i áp đ t vi c th c thi ý chí nguy n v ng chung c a dân chúng. Ông cho r ng  ả ượ ậ ế ậ ự ơ c l p ra thông qua các c  quan

ữ ậ ạ ệ ộ ề M c dù ông cho r ng ch  quy n ph i thu c v  nhân dân, nh ng ông  phân bi ườ ề i th c hi n ch  quy n, t c ý chí và nguy n  quy n và chính quy n. Chính quy n là ng ộ ả ủ ọ v ng chung c a qu ng đ i qu n chúng. Tuy chính quy n ch  là m t ph n nh  trong dân  ữ i là nh ng ng chúng, nh ng l ự ệ nh ng ng lu t pháp ph i do dân chúng tr c ti p l p ra, thay vì đ đ i di n.

ế ầ

ặ ơ ở ả ộ

ậ t công trình Tinh th n c a pháp lu t ( L’Esprit des Lois  ho c The  ế ướ c xã h i) đã xây d ng c  s  lý   Kh   ề ạ ậ ự ộ ế ộ ủ ề ề ậ

ạ ủ ướ ự ạ ủ 2. Montesquieu vi ớ Spirit of Law), cùng v i J.J.Rousseau (tác gi lu n cho ch  đ  Pháp quy n, Tam quy n phân l p, h t nhân c a n n C ng hòa –  c Pháp dâng cho toàn Nhân lo i. thành t u vĩ đ i c a n

ế 3. Voltaire và Diderot­ hai tri t gia, nhà văn Pháp

ơ Điđ rô  (1713­ 1784)

ặ ề ườ

ế ọ t h c, nhà văn, nhà bác h c, ng ở ầ i đã đ t n n móng cho  ế ỉ ọ ộ ự ệ ế ọ Danis Diderot­ nhà tri ề phong cách hi n th c, m  đ u n n văn h c ti n b  Pháp th  k  18.

ư ư ưở ủ ữ t h c, các ti u thuy t N  tu sĩ,

ế ọ ng tri ả ắ ế ộ ệ ị ể t giáo h i Thiên chúa

ồ ị ọ ộ Trong các tác ph m c a ông nh  T  t ẩ ệ Gi c tín đ  đ nh m nh, Cháu ông Ramô, ông đ  phá k ch li ế giáo và b n quý t c phong ki n.

ế ề ộ ườ ế ố ọ ế t v  Điđ rô: “N u nh  có m t ng

ờ ư ườ ộ ơ ơ ơ ẽ  ph i, thì ng i nào đó đã c ng hi n tr n cu c  i đó chính là Điđ rô”. Và Cac Mac coi Điđ rô

F. Engels đã vi ả đ i mình cho chân lý và l là nhà văn mà mình yêu thích.

ọ ề ố ủ ừ ẩ

ạ  tay m t cây đ i bút l ng  ộ ạ ụ ầ

ấ ổ

và h u nh  là ng ả ộ ả ừ i ph  trách chính c a b  Đ i Bách  ề ự ứ ộ ườ ờ ạ ượ ộ ả ậ ồ ộ ủ  nó đã nói lên nhi u  c m t b n sao, Goethe đã hào h ng

ư ồ ồ ờ ạ  đánh d u c  m t th i đ i: th i đ i Khai sáng – t ủ . R i khi nh n đ ế ề ị ứ Vài nét phác h a v  s  ph n long đong c a m t tác ph m t ậ ả danh là Diderot – đ ng tác gi ư khoa th  kh ng l ề ộ đi u v  n i tâm c a chính tác gi d ch ngay sang ti ng Đ c;

ả

ọ ẩ ứ ự ủ ư ủ ậ c Hegel g i là s  “th c nh n”

ờ ạ ầ (v n xa l

ố ể ể ư ữ ẩ ừ ườ ướ ế ề ự ữ ữ ề ự ướ c và quy n l c kinh t ư ng gi ng nh  nh ng hi n t ả ủ i có th  hi u quy n l c nhà n ệ ượ c đây) nh  là nh ng hi n t

ế ố ệ ượ ự ữ ể ậ

ả ấ ụ ừ ừ ố ừ ả ừ ấ

i (v a t ả ể ế c đ u đ  đi t

ả i pháp b ớ ả ướ ể ư ồ ầ ộ ế

ả ng s  tha hóa b ng ý th c s c s o nh  hình t

ắ ự ủ ạ ứ ẫ ậ

ự ự ứ ớ ậ ấ

ự ấ

ế ề t v   ự ằ ự ế  gi ng xé, đ  v  c a chính mình; và ngay trong s  th c nh n  y, th c t   ứ ự ự  nâng mình lên kh i tình tr ng  y” (Sđd, §526). Vì theo Hegel, “có ý th c t ể ạ  mình phát bi u công khai ra

ự ượ ộ ổ  cách là T ­ý th c ph n n , n i lo n, T  ngã m i nh n bi ổ ỡ ủ ạ ỏ ổ ỡ ủ ạ ự ệ ự ỗ ự ữ ườ ủ ế ạ i ch  nh o dành cho s  hi n h u, cho s  h n lo n c a cái

ế ư ộ Ngôn ng  trào phúng s c bén (geistreich)  y c a phong cách sau (cũng nh  c a b n  ắ ủ ấ ư ộ ả ượ ờ ạ thân tác ph m nh  m t s n ph m c a th i đ i) đ ề ừ ề (Einsicht), v a là ti n đ  v a là k t qu  c a phong trào khai sáng. Nói cách khác, bây  , con ng gi  và đ y  ề quy n uy tr ng khác trong  ứ ế ớ i,  t c chúng cũng ph i ph c tùng các quy lu t, cũng là nh ng th c th  có mâu  th  gi ữ ộ ạ ẫ thu n n i t t v a x u, v a cao c  v a th p hèn…), nghĩa là, chúng cũng h u  ớ ự ẽ ậ i s   t n và s  ph i tiêu vong. Vì th , nh  đã nói, theo Hegel, gi ả ụ ắ ấ kh c ph c tha hóa không ph i là đ ng nh t hóa tr c ti p v i b n th  xã h i mà là tăng  ư ứ ằ ự ườ ng c a Rameau. Hegel có cái nhìn  c ỉ ớ ư ạ l c quan: … “Ch  v i t ạ tình tr ng t T  ngã đã t ị ằ ề giác v  tình tr ng b  gi ng xé, đ  v  c a chính mình và t ề ấ đi u  y chính là ti ng c toàn b , cũng nh  cho chính mình”… (§525).

ả ậ ợ ấ ả ữ ệ ng c a Rameau t p h p t

ượ ị ủ ố ậ ờ ệ ẩ ả

ị ủ ọ ụ ữ ẹ ệ ẩ ỹ

ị Qu  th t, hình t t c  nh ng gì đã b  khái ni m lý tính  ươ n lên v  trí th ng tr  c a th i Khai sáng tìm cách đ y lùi: kinh nghi m c m  đang v ữ tính, nh ng đam mê và d c v ng, nh ng kinh nghi m th m m  theo nghĩa h p và  nghĩa r ng.ộ

ẫ ả ị ệ

ọ ở ế ỷ th  k  XIX và còn âm vang trong văn h c và tri

ạ  tha hóa và b  l ch l c trong tính cách  ị ậ ạ ọ ng cho ngh  lu n tâm lý h c và nhân lo i  ế ỷ ế ọ t h c th  k  XX. Lionel Trilling,  ự ự ắ

ả ằ ự ủ ế ạ ầ ẫ ọ ọ ự c đ u tiên d n đ n s  phân tích đ o đ c h c c a Nietzsche không ph i b ng cách

ộ ự ể ệ ướ ế ả ằ

ữ ả

ằ ể ủ ơ ả ượ ứ ư ể ạ ậ ọ ờ ị

ứ ự ủ ạ ẩ Không ph i ng u nhiên khi các tính ch t t ấ ự ở ườ ủ không có tính cách c a Rameau đã m  đ h c  trong Sincerity and Authenticity  (S  trung th c và đích th c), xem H n (Rameau) là  ứ b ự k t án luân lý mà b ng cách cho r ng luân lý không ph i là m t s  th  hi n đích th c  ườ (authentic performance); nó có th  không ph n ánh đúng nh ng gì có trong lòng ng i  ủ c đi m c  b n c a đ o đ c h c th i khai sáng nh  nh n đ nh c a  (đó cũng là nh Alasdair MacIntyre trong tác ph m After Virtue (Sau đ c h nh) c c hay c a ông).

ư ủ ướ ầ

ế ẫ ậ ể ả ứ ạ ư ng h  vô ch  nghĩa; anh ta h u nh   ề i các hình th c truy n

ờ ủ ọ ề ế ố ự

ư ủ ố ậ  nh n mình là hoàn toàn phi­luân  ờ ạ

ướ c, t ủ ệ ư ỏ ề ậ ẻ ề ạ ệ ứ ế ậ

ạ ệ ư ệ ạ ả

ệ ậ ộ ộ ằ ỉ

ậ ể ở ệ ộ ư ế ạ ể ệ ạ ậ

ạ ế ả ở ạ ủ ệ tr ng thái khai sinh

ủ ằ ạ ủ Rameau là hình m u kinh đi n c a các xu h ứ ti p thu h t m i lu n c  ph n căn (anti­foundational) ch ng l th ng c a quy n uy luân lý, Nhà th  và Nhà n ầ và h  vô ch  nghĩa. Rameau toát lên tinh th n c a th i đ i (Zeitgeist) nh  là k  ti n  phong cho tâm th c h u hi n đ i đang lan tràn hi n nay, n u ta h i v  h u hi n đ i  ạ nh  Lyotard (Hoàn c nh h u­hi n đ i/La condition post­moderne) r ng: “H u hi n đ i  ủ ệ ậ ẩ là gì?… Rõ ràng nó là m t b  ph n c a hi n đ i… M t tác ph m ch  có th  tr  thành  ệ ạ ậ ướ ủ hi n đ i n u tr c đó nó đã là h u­hi n đ i. Hi u nh  th , ch  nghĩa h u­hi n đ i  ế ạ ở ể ủ  đi m k t thúc c a nó mà là  không ph i là ch  nghĩa hi n đ i  ử c a nó, và tr ng thái này là h ng c u”.

ậ ế ể ừ ắ ở ố ớ t sâu s c nhân v t Tôi: v a bi

ặ ừ ệ ố ự ậ

ắ ẫ ủ ẻ ư ự t nghe và hi u s  phê phán đ i v i  ừ ắ

ự ự ờ ượ ừ

ạ ộ ộ ộ

ế ạ

ả ạ ế ể ậ ủ ệ ố  đ o đ c) sao cho có th  ch p nh n đ ế t ăn nói (gi

ượ ế ủ ệ ố ứ ậ ộ

ứ ắ ủ ố ố ỏ ơ ả ữ ặ ả ệ i s ng “makeno” (“m c k  nó”): nói gì thì nói, ph i gi đúng

ơ ậ ơ ỗ

ệ ộ ơ

Voltaire Zadich (hay Số mệnh)

ả ờ ấ ữ ữ ệ ẩ Tác ph m đ c bi ẵ h  th ng, v a s n sàng lên án k  phê phán! Trong thâm tâm, Tôi th a nh n s  phê  ắ ề ặ phán nghiêm kh c c a H n, nh ng, v  m t công khai, v n lên án H n là không xác  ậ ậ ẻ c công khai th a nh n  đáng. S  đ i là v y: s  xác đáng c a k  phê phán khó mà đ ấ ị ự ố ắ ộ ệ ố khi anh ta d i d t phê phán tr c di n m t h  th ng hay m t xã h i nh t đ nh. H n v n  ư ể ế ề ừ th a bi i không  t cách nói cho hay đi u d i trá đ  ki m mi ng ăn hàng ngày, nh ng l ị ấ ấ ế c, vì th , đã b  m t uy tín ngay  bi trong h  th ng mà H n phê phán. Lu n c  và tâm th  c a Tôi là m t phiên b n tinh vi  h n, sành s i h n c a l lu t ch i. Ai không thích thì đi ch  khác! Diderot “tr i đ i”, và, n i m i góc khu t c a xã h i hi n đ i và… “không có vua” ,  ạ ấ ủ ọ ố đâu đâu cũng th y nh ng Rameau đang s ng gi a chúng ta.

ẳ ạ ủ

ạ ộ ộ i Paris ra trong m t gia đình cha là m t quan ch c thu  và

ẹ ượ ụ ế ọ ở c giáo d c b i các giáo sĩ dòng Tên, đ

ạ ế ạ

ệ ồ t văn

ỉ

ể ậ ế ữ ủ ế ế ế t. Ông ch  y u vi ề ả ị ơ t Lettres philosophiques (Nh ng lá th  tri ng th i và do v y b  đày sang Anh. N i ông ch u nhi u  nh  ư ế t ng và sau ba năm đi đày ông đã vi

ơ ưở ọ ề ướ Candide (Ngay th ng hay ch  nghĩa l c quan) ứ ế Voltaire sinh năm 1694 t ượ ộ c h c ti ng  m  là quý t c dòng dõi. Ông đ ế Hy L p và ti ng Latin. Sau này ông còn thành th o các ti ng Anh, Ý và Tây Ban Nha.  ẳ ư ầ Ông ban đ u làm th  ký r i sau chuy n h n sang nghi p vi ị ờ ộ ươ th  ch  trích xã h i đ h h c v  n c Anh).

ề ể Quan đi m v  tôn giáo

ẩ ằ ể

ư ể ệ ề ế ệ ả t

ấ ư

ộ ầ ẫ ặ ằ

ữ ả ồ ổ

ẫ i và các sách Phúc  i cho r ng cũng chính  i thích cho nh ng mâu  ậ i da đen là đ ng v t (trong Essai sur

ể ấ ấ ớ

ủ ề ể ề ổ ứ ầ ể Qua các tác ph m Voltaire th  hi n quan đi m r ng không c n đ c tin đ  tin vào Chúa.  ố ạ Ông tin vào Chúa nh ng là ni m tin lý tính. Ông cũng ph n đ i đ o Ki­tô quy t li ồ ạ ằ ặ nh ng không nh t quán. M t m t ông cho r ng Giê­su không t n t ứ ạ ư ỵ ạ âm là ngu  t o nên ch a đ y mâu thu n nh ng m t khác ông l ể ả ữ  nguyên b n mà không thay đ i gì đ  gi công đ ng đó đã gìn gi ộ ườ ọ thu n trong các sách Phúc âm. Ông cũng g i ng ầ ườ ả ề ặ les mœurs) và th p kém so v i con ng i c  v  m t th  ch t và tinh th n. Ông cũng  viét nhi u v  các ch ng th  dân khác nhau và có quan đi m bài Do thái.

Tri ế ọ t h c

ớ ể ạ ế ọ ừ ể ậ i là Dictionnaire philosophique (T  đi n Tri

t h c) t p  ư ủ ế t trong Encyclopédie (Bách khoa th )

ị ươ ể ờ ng th i c a Pháp, nhà th

ả ể ệ ủ ứ ứ ụ ạ ấ ạ ả ờ ủ ủ ng là giáo d c đ o đ c ch  không ph i

ấ ủ ẩ Tác ph m l n nh t c a ông đ  l ế ề ợ h p nhi u bài vi t riêng c a ông và các bài ông vi ế ủ c a Diderot. Trong đó ông ph n bác th  ch  chính tr  đ Công giáo, Kinh Thánh và th  hi n văn phong, tính cách riêng c a mình, Voltaire. Qua  ưở đó ông nh n m nh vai trò c a tôn giáo lý t giáo đi u.ề

ế ớ ỏ ế ấ

ườ s n Pháp quá nh  b  và y u  ố ờ i dân th ộ t, giai c p quý t c thì tham nhũng  ng thì d t nát và mê tín, và nhà th  thì giúp thêm cho các

ế ậ ạ ấ ư ả Voltaire xem giai c p t ườ và ăn bám, còn ng ằ nhà cách m ng b ng thu  th p phân.

ưở ế ộ ủ ề ng ch  đ  dân ch  mà ông xem là ch  tuyên truy n

ữ ủ ươ ỉ

ư ớ

ươ ợ ớ ứ ể ẫ ớ ự t h c nh  ông m i có th  d n t ề ợ i quy n l

ỉ ng Khai sáng v i  ỉ ớ ổ i s  thay đ i vì ch  v i nh ng  ượ ị ng cho v i và th nh v ổ ủ

ạ ậ ự ử ụ ủ ư ế ể i tr t t ” nh  ông vi

ố ạ ộ ệ Voltaire cũng không tin t ở ớ ầ nh ng tôn sùng c a qu n chúng. Theo ông ch  có các đ c quân v ữ ế ọ ự ỗ ợ ủ s  h  tr  c a các nhà tri ạ ủ ợ ng  i ích h p lý c a nhà vua m i mang l tính toán l ấ ủ ư ử ầ qu c và th n dân. Trong th  g i Ekaterina II c a Nga và Friedrich II c a Ph  ông nh n  ế ủ ự ộ t  ng  m nh đ n vai trò c a quân đ i và s  d ng vũ l c đ  “mang l h  vi c chia tách Liên minh Ba Lan – Litva.

ượ ự c nh  đ n nh  m t ng do cá nhân, t

ớ ế ượ ề ườ i tranh đ u cho quy n t ằ ề ự ự ả ố ư ộ ử ấ ạ c xét x  công b ng và v ch rõ s  gi do tôn  ằ  d i và không công b ng

̀

́

ế

ể

ậ ủ

ướ

ả

ả

c khi ra đ o – phác th o nhân v t c a

ế ộ ủ ẳ ấ Voltaire còn đ giáo trong đó có quy n đ c a ch  đ  ba đ ng c p.

ả ả ữ ệ ậ

ạ ở ả ể ộ ỉ i

ế ừ ặ ề ể ẩ ả

Daniel Defoe  va  ti u thuy t du ky  “Robinson  Crusoe”             1. Robinson tr ờ ạ th i đ i Khác v i nh ng chuy n phiêu l u cùng th i, nhân v t Robinson không ph i tr i qua  ờ ớ ư ự ệ ế  đ o hoang và  nhi u bi n c  khác nhau. Ch  sau m t vài s  ki n, ti u thuy t d ng l ế ể tri n khai ph n l n tác ph m cho đ n k t thúc. Ngày Robinson đ t chân lên đ o có th   ủ ướ c ngo t trong cu c đ i và c  trong tính cách c a  xem là c t m c ranh gi anh.

ố ầ ớ ố ấ ặ ả ộ ộ ờ ớ ế i đánh d u b

ẫ ượ ờ ạ ườ ủ c xây d ng thành m t m u ng i tiêu bi u c a th i đ i. Ðây là hình

ớ ộ ế ỉ ự ư ở ướ  n ng t ng l p trung l u c Anh th  k  18 trong đó có b n thân nhà văn. N u có

ủ ế ế ng nét khái quát

ể ả ườ ữ ở  nh ngđ ỗ ở ữ ệ

ậ ạ y. Tài năng và công phu sáng t o ngh  thu t c a Defoe chính  ườ ch  khác nhau gi a  ỷ ủ ủ ả ẫ ộ ậ ủ i m u Selkirk và Robinson. Robinson không ph i là Selkirk­ m t thu  th  r i ro lâm

ỷ ủ ộ ự ượ ộ ng

ế ờ ạ ệ ậ ầ Robinson đã đ ầ ượ t bóng dáng nhà văn trong nhân v t Robinson thì ch  y u là  ấ ng ạ n n­ mà là m t s  hoá thân. Nhà văn đã bi n anh thu  th  kia thành m t hình t ngh  thu t, mang t m vóc và ý nghĩa th i đ i.

ạ ế ề ủ

ệ ng nghi p phát  ị ườ công th c đua nhau đi tìm nh ng th  tr ng

ạ ế ớ ớ ươ ữ ở ộ ề ế ặ

ờ ọ

ể ớ ổ ư ệ ờ ạ ầ ứ ể ẫ ư ị ủ ả ậ

ề ề ủ ệ ế ể ộ

ữ ạ ắ ố ơ

ườ ướ ấ ầ ở ặ ng kinh doanh

ầ ẳ ườ ộ Trong giai đo n tan rã c a ch  đ  phong ki n, n n kinh t ế ế ộ ẩ ứơ ấ ư ả ẽ  s n các n tri n m nh m , thúc đ y giai c p t ẫ ườ ượ ắ ầ ấ ầ c m  r ng ngoài khuôn  i bao la đ y s c h p d n, t m m t con ng i đ m i. Th  gi ườ ạ ữ ố i ham thích đ t chân đ n nh ng mi n núi non xa l kh  ranh gi   i qu c gia. Ki u ng ấ ử ườ ủ ở ic a th i đ i Trong l ch s  văn h c th i kì đó xu t  nh  Robinson tr  thành m u ng ệ ộ ứ . Nhân v t Robinson  hi n nhi u chuy n phiêu l u đáp  ng nhu c u tâm lí c a đ c gi ừ ướ  khi  ng đó Tuy nhiên, trung tâm c a ti u thuy t là chuy n Robinson t thu c v  xu h ả ả ằ đ m tàu d t vào đ o hoang . Trong nh ng năm dài d ng d c s ng n i đây, hình  nh  ầ ư ả  ph n đ u  c đ u d n thân vào con đ Robinson cá nhân t  s n b ỗ ờ đã lu m  và nh ớ ớ ng ch  cho m t Robinson m i v i ý nghĩa, tính cách khác h n .

ằ ể ự

ả ị ự ủ ể ầ ậ ư ả i quan t

ữ ề

ẹ ị ự ấ ẩ ầ ộ

ị ệ ả i lao đ ng. Ngh  l c và trí tu , tinh th n dũng c m và kh   ụ ự ủ ọ ườ ể ụ ợ ủ ế ắ ộ Không th  cho r ng nhà văn đã xây d ng Robinson thành m t nhân v t phát huy m i  ọ ộ ế ớ ờ ạ ư ngh  l c và kh  năng đ  làm giàu, đúng nh  yêu c u c a th  gi  s n th i đ i.  ủ ẳ Robinson chính là s  kh ng đ nh chân lí cao đ p, ni m tin c a nhà văn vào nh ng  ph m ch t cao quí c a ng năng lao đ ng c a h  có th  chi n th ng thiên nhiên ph c v  l ả ườ i ích con ng i.

ầ ấ ư ữ ẩ ấ ơ

ộ ị ử ế ả ấ T m vóc “Robinson trên đ o hoang” rõ ràng có nh ng ph m ch t cao h n giai c p t ả ả s n ngay c  khi giai c p này còn có vai trò ti n b  l ch s

ả ậ ạ ộ

ờ ng th  thành qu  v t ch t do chính bàn tay lao đ ng c a mình t o ra , trong  ố ấ ộ ố ứ ư

ể

ụ ưở ấ ư ả  s n th i đó dù có m t s  đ c tính t ể ng nguy hi m, có công đóng góp vào s  phát tri n kinh t ỹ ạ ủ ụ ắ ế ấ ướ  d t n c nh ng v n t n  ạ ườ ủ

ư ộ t s c lao đ ng c a ng ữ ư ườ ứ ạ ẵ ố t nh  ý chí kh c ph c khó khăn coi  ẫ ồ i có lòng  i là ng i ho n n n. Anh đã c u s ng hai

ườ ộ ứ i trong qu  đ o bóc l t, s n sàng hi sinh thân mình c u giúp nh ng ng ườ i khác, Robinson l ạ ắ ứ ưỏ ứ ề ấ Anh h khi giai c p t th ạ t ố t cha con th  Sáu, viên thuy n tr ườ i da tr ng ng và m y ng

ấ ừ ố ậ ừ ố 3. Robin son “v a th ng nh t v a đ i l p”

ườ ừ ộ i lao đ ng v a là

ố ườ ư ả i t ộ ạ

s n và con ng ệ ắ ư ọ ườ ẫ ậ ỉ

ữ ỉ ẫ ế ệ ượ ế ố

ệ ạ ượ ụ ậ ườ ọ  ti u thuy t này, Robinson đã đ

ậ ộ ự ệ ộ Tính cách phân đôi c a Robinson, con ng ủ ố ậ ấ ừ th ng nh t v a là đ i l p, xét theo nh ng góc đ , bình di n khác nhau. Trong lo i  ư ệ truy n phiêu l u , nhân v t th c coi là trung tâm h p d n ng ki n v n đ ho  tính cách nhân v t. Còn  ượ xây d ng thành m t hình t ự ng ch  đóng vai trò d n d t nh  s i ch  đan k t các s   ắ ấ i đ c, nhà văn ít quan tâm đ n vi c kh c  ở ể ế c nhà văn d ng công  ng ngh  thu t đ c đáo .

4. Robinson – vai trò cá nhân

ả ặ ủ ữ ng khác nhau.

ằ ế ườ ắ ữ

ủ ố ộ ạ ầ ẩ ưỡ ắ ng dê r ng, ti n hành chăn nuôi tr ng

ế ư ừ ố ườ ứ ố

ả ọ ế ưở

ữ ỏ ạ ố ướ ạ ố ỷ ủ i s  thu  th  ph m t p tàu. Nh ng ng i n i lo n c

ứ ằ

ư ễ ạ

c, b  l ố ầ ộ ế ướ ưở ế ề ả Cu c s ng c a Robinson trên đ o hoang tr i qua nh ng ch ng đ ả Tho t đ u, anh ki m ăn b ng cách hái qu , săn b n chim thú và b t cá đó là nh ng  ầ ồ s n ph m c a thiên nhiên. Sau đó anh thu n d ệ ữ ệ ờ i gi ng nh  quan h  th i phong  tr t. Khi có thêm Th  Sáu, m i quan h  gi a hai ng ườ ơ ả i h n. Khi  ki n gia tr ng. Vào nh ng năm cu i cùng, trên đ o đã có đông ng ề ướ ẽ ườ ữ ộ ổ i này s   Robinson v  n ả ổ ề ặ ứ ộ ph i t  ch c cu c s ng chung. Có nhà nghiên c u nh n xét r ng, v  m t nào đó hòn  ủ ả ng  đ o c a Robinson g n nh  di n l ứ ổ ế c  đ n“Kh ạ ậ ử ủ ị i toàn b  quá trình c a l ch s  nhân lo i t ủ ng c a nhi u tri ạ ừ ượ  th t gia Ánh  sáng. c xã h i” hình th c nhà n ộ ướ c lí t

ổ

ẩ ể ạ ở ộ

ữ ậ i, phát tri n th m chí phong l u n a. Th i b y gi ể ờ

ồ ể ự ề

t h c, chính th  h c, kinh  ứ ự ư ế ọ ớ ơ ở ệ ạ ư ả ủ ủ ể ặ h c  chính là đ c đi m c a giai đo n t b n ch  nghĩa v i c  s  ý th c t

Dù D.Defoe có d ng ý hay không, trong Robinson Cruchot, vai trò cá nhân, xét theo ý  ụ ẩ ươ ồ ượ ủ c th i ph ng, khoa tr ng quá đáng. Tác  nghĩa khách quan c a tác ph m, cũng đã đ ờ ậ ả ằ ệ ố ộ ấ ượ ng l ch l c  ph m có th  gây  n t , r ng m t cá nhân s ng tách r i t p th ,   đ c gi ờ ấ ể ể ồ ạ ộ ẫ ộ c ng đ ng xã h i v n có th  t n t ị ọ ấ quan đi m đ  cao Cá nhân đã xu t hi n trong các lĩnh v c tri ạ ế ọ t  do c nh  tranh.

ế ừ ế  th

ộ ướ ế ạ Chính ra, các ti u thuy t đó là m t th  tiên đoán các xã h i t ể ế ỉ ỉ k  16, và đ n th  k  18 thì đã phi n ộ ư ả  s n đã phôi thai t ồ i giai đo n chín mu i. ứ ạ ớ c đ i t

ộ ự do thì cá nhân có v  nh  là đã thoát

ỏ ế ộ ạ ữ ờ ạ ị ẫ

ộ ộ ư ẻ ử ướ  nhiên v.v, là nh ng cái, trong các th i đ i l ch s  tr ọ ủ

ộ ậ ẫ ậ ế ỉ ứ

ườ ả ẩ ọ ố

ả

ớ

ư ả

ớ ọ ề ả ộ ộ ả ọ ọ ả ấ ợ ị Trong cái xã h i th nh hành ch  d  c nh tranh t ị ệ ự ố c kia v n  kh i các m i liên h  t ấ ị làm cho cá nhân thành m t b  ph n khăng khít c a m t t p đoàn nhân la i nh t đ nh,  ố ớ ệ rõ r t. Ð i v i các nhà tiên tri th  k  18 Smith và Ricardo v n còn hoàn toàn đ ng trên  ự ủ ặ ộ ế ỉ ủ ủ ậ ng c a h ­ thì cá nhân đó c a th  k  18 v n là s n ph m, m t m t thì c a s   l p tr ủ ặ ấ ự ượ ế ủ ộ ng s n xu t  tan ra õc a các hình thái xã h i phong ki n, m t khác thì c a các l c l ưở ư ư ộ ệ ừ ể ừ ế ỉ ng đã qua. Nh ng không   th  k  16, – hi n ra nh  m t lí t v a m i phát tri n lên t ự ư ử ộ ế ả ị ph i nh  là m t k t qu  l ch s . Vì h  coi cá nhân đó nh  là m t cái gì t  nhiên, phù  ử ẩ ườ i, h  coi nó không ph i là m t s n ph m l ch s . h p v i h  v  b n ch t con ng

ộ ổ ẩ ế ụ ố ặ ệ ố ớ ứ

ế ồ ưỡ t đ i v i l a tu i thi u niên. Ti u  ộ ọ t đ c bi ng cho các em tinh th n yêu lao đ ng, kính tr ng con ng

ế ể i, rèn  ỉ ườ ề

ự ự ắ ế ủ ớ ố ệ l c và bi ụ t c a truy n v i l i văn trong sáng, gi n

ợ

ổ ẻ ế ế ế ấ

ế ộ ố

ư ấ ủ ố

ả t h c, nhà văn Pháp J.J.Rousseau đánh giá cao  ầ t chúng ta c n đ n sách, nên theo ý  ấ ề ậ ộ ờ ệ ấ ầ ố ế ố ộ ỉ

ấ ấ ố ủ ả Robinson là m t tác ph m có tác d ng t ầ thuy t này b i d ộ ệ luy n cho các em ý chí quy t tâm hành đ ng, kh c ph c khó khăn, kiên trì b n b , dũng  ế ế ả c m t t phát huy sáng ki n. Tình ti ế ọ ớ ị d  cũng phù h p v i tu i tr . Nhà tri t: “Nh ng vì nh t thi Robinson Cruchot. Ông vi ụ ự  nhiên. Ðó  ki n tôi, có m t cu n sách cung c p thiên khái lu n hay nh t v  giáo d c t ẽ ọ ủ ủ là cu n sách đ u tiên em Ê min c a tôi s  đ c; trong m t th i gian dài, t  sách c a em  ể ch  có m t cu n sách duy nh t  y thôi. Quy n sách kì di u  y là cu n gì th  ? Aristote  chăng ?­ Không ph i, đó là cu n Robinson Cruchot c a Daniel Defoe”.

ở ị

ơ

Johan Wolfgan Goethe (1749 – 1832) và v  k ch th  “Faust”

ọ ờ ứ ế

ự ủ ổ ủ ế ỉ ứ

ề ể ộ ộ ở ị ạ ế ỉ ầ

ế ủ ề

ứ ừ nhiên. S  nghi p sáng tác văn ngh  c a ông v a phong phú

ề ị ứ ề ậ ắ ẩ

ữ ẻ ề ề ệ ớ

ườ ậ ộ ộ ớ i đánh giá ông là m t kho vô t n. Cùng v i Eschill và Shakespear, Goethe là m t

ơ ượ ấ ả Goethe là ngôi sao sáng trong văn h c Đ c th  k  18, tr i qua th i gian cho đ n nay tên  ủ ẫ  hào c a nhân dân Đ c và c a nhân lo i ti n b  nói chung.  tu i c a ông v n là ni m t ạ ị ạ ế ơ Ông là nhà th , nhà ti u tuy t, nhà so n k ch giàu sáng t o mà ch  c n m t v  k ch  ọ ấ ử ở Faust đã đ  khi n ông tr  thành b t t . Ông còn là nhà bác h c có nhi u công trình  ệ ủ ệ ự ọ ự ề nghiên c u v  khoa h c t ừ v a sâu s c. Các nhà nghiên c u bàn lu n nhi u v  k ch Faust và các tác ph m khác  ủ c a ông đã nhi u song càng đi sâu càng phát hi n thêm nh ng đi u m i m  nên đã có  ng trong ba nhà th  đ c Mác yêu thích nh t.

ờ ố ươ

ớ ư ộ ử ạ ể ẳ ả ấ

ề ặ ự ệ ớ ướ ữ ầ

ơ c thăng tr m. J.W.Goethe sinh ngày 28 tháng 8 năm 1749 t  s n khá gi i  ,

ấ ậ ọ ạ ả ẹ ậ ở ỗ ế ộ

i cha là m t nhà lu t h c, đ  ti n sĩ lu t tr  thành ngh  viên, m  là con  ố ư ả ị ủ ế ế ề ộ

ườ ủ ụ ự ợ ở ợ ộ ế ỉ ộ ư Ít có nhà văn nào nh  Goethe s ng m t cu c đ i dài trên tám m inăm qua hai th  k   v i nhi u s  ki n l n lao nh ng ti u s  l i khá đ n gi n, ch ng có m y khúc quanh  co ho c nh ng b ố thànhph  Fran Furk trên sông Main. Xu t thân trong môt gia đình t ườ Goethe có ng ứ m t quan ch c quy n th  và giàu có trong thành ph  tuy th  ông nôi c a Goethe còn  ọ là th  may, sau m  quán tr …và c  là con c a m t ng i th  đóng móng ng a.

ơ ủ ứ ấ ọ Nhà nghiên c u văn h c Bielinski (Nga) đánh giá r t cao bài th  c a Goethe :

ờ ạ ướ ủ ể ắ c th ng l ng tr

ợ ề ờ ạ ươ ộ ơ ủ ạ

ợ ờ ạ ướ ữ ờ ạ ế ỉ ẩ ổ ị i và không còn s  di u  “Các Promethe c a th i đ i chúng ta /bi u d ủ hâu b o tàn n a. Promethe c a Goethe là m t bài th  c a th i đ i chúng ta”. (Th i đ i  Bielinski – th i đ i chu n b  đánh đ  Nga Hoàng, th  k  19 – n c Nga).

ơ ề ứ ụ ử ụ ư ạ

ỏ ỗ ế ầ ổ

ậ ủ ề

ạ ủ ề ồ ừ ữ ơ ượ ế ẫ c kh i ngu n t

ấ ở

ườ ư ng l u Vaima, hai ng

ườ ứ ơ ớ i đám c

i th ướ ả ầ ấ ề ạ ồ

ượ ư V  hình th c th , Goethe không còn s  d ng đ an ca hay t ng ca nh  giai đo n đ u,  ể t bi ca (elegic) và sonet. M i bài sonet  có 14 câu chia ra 14 kh  (4­4­ mà chuy n sang vi ổ ế ề ậ ầ t v  ch  đ  thành La mã c ,  4­2), vv n lu t nghiêm túc. T p “ nh ng bài bi ca La Mã ‘’ vi ớ ộ  cu c tình v i Cristian Wunpiut d n đ n  bên c nh là ch  đ  tình yêu đ ị ấ ả ố ề ế t hoa gi  Vaima. B t ch p d    s ng  hôn nhân (1788). Đó là cô gái bình dân làm ngh  t ế ớ ượ ị ủ i có con v i nhau (1789) đ n năm 1806 hai  ngh  c a gi ổ ẻ ấ ậ ng i chính th c. Tình yêu trong t p th  này không có ch t men say tu i tr   mà toát lên c m giác h nh phúc v  ch ng, gia đình đ m  m, trong đó có nhi u bài hay  đ ợ c Karl Marx và Engels  a thích.

ỉ ủ ồ ơ

ơ ổ ề ắ

ậ ữ ể ắ ớ ế ố ả ờ ề ậ ạ ố ế ẫ ộ ơ

ờ ự ứ ụ ư ế

ể ả ượ ằ ộ ỉ ơ ậ Đ nh cao th  ca cu i cùng c a Goethe là “T p th  Tây Đông” g m 335 bài khi nhà th   ế ngoài 65 tu i. Hình  nh nhân v t tr  tình đã v  già, chín ch n, đi m đ m, sâu l ng, tri t  ớ lí mà v n uy th  ng i ng i. M t quy n trong t p th  dành riêng cho m i tình m i đ n v i  thi u ph  Suleyka (tên th c có th  là Marian phon Vinlemer, nh ng có nhà nghiên c u  cho r ng Suleyka “ch  là m t hình  nh t ư ng tr ng”.

ể ế Goethe – nhà  ti u thuy t.

ế ế ể ể ủ ỗ ế ướ ạ ươ ứ

ư ậ

ủ ộ ườ ạ ể t d ữ ộ ế ấ ủ ứ ủ ố Ti u thuy t“N i đau c a chàng Vecte”(Wecthers) Ti u thuy t vi ể ạ ữ ọ i d ng nh ng b c th , th  lo i quen thu c c a văn h c ph ng  ế ỉ ử ư ủ ứ ể Tây th  k  18. Nh ng b c th  c a nhân v t Vecte g i cho ng i b n thân Vinhem k   ế ạ cho b n nghe cu c s ng c a mình – đó là k t c u hình th c c a ti u thuy t

ữ ư ả ỗ ủ

ậ ể ễ ủ ữ ẩ

ả ề ượ ạ ố ủ  n i lòng c a  ấ ả ố ư ế c nh ng u n khúc quanh co c a trái tim sâu kín. T t c  s  th  đ n   li n m ch. Vinhem c miêu t

ủ ộ ư ệ ậ ả ự  tr c ti p nh ng chân dung và tính ộ t  tuy không đ ủ ượ c miêu t

ẫ Goethe đã m n nh g là th  tâm tình c a nhân v t đ  d  dàng miêu t ượ ộ ộ ượ ậ nhân v t, b c l  đ ử là c a Vecte g i đi , do đó cu c s ng c a nhân v t này đ ế ậ ặ là m t nhân v t đ c bi ệ cách v n hi n ra.

ể ế ằ ậ ớ ư ấ ữ ộ ế ủ c a con tim

ư ắ ấ Ti u thuy t b ng th  r t sinh đ ng, chân th t v i nh ng rung đ ng tinh t ộ ỏ nh  tuôn trào kh i trang gi y tr ng.

ặ ớ ể ạ ệ ậ ạ ấ ư ưở  t ệ ng­ ngh

ự ậ ộ ủ ể ế ố Th c ra hai khía c nh  y quy n ch t v i nhau, hoà nh p đ  t o thành t thu t đ c đáo c a cu n ti u thuy t.

ể ủ ế ề ả ộ

ạ ờ ẹ ủ ỗ

ế ố ạ ơ ươ ườ ả Ti u thuy t còn có h n ch  là nghiêng v  ch  nghĩa duy c m (coi nh  lí trí).M t năm  sau khi cu n sách ra đ i, Goethe làm thêm bài th  nhan đ  “N i đau c a chàng Vecte”  ớ có câu “B n ơ i dũng c m ch  theo g ề ng tôi”. i hãy làm ng

Vở kich Faust ế ấ 1.1.      Faust và k t c u đ c đáo

ộ

ớ ệ ấ ủ ồ ộ ồ

ầ ơ ộ t tác l n nh t c a Goethe, v  k ch th  đ c đáo và đ  s  g m trên 1200 câu  ấ ạ

ầ ở ụ ư  nhà hát” và “giáo đ u trên thiên đ

ơ ề ặ ắ ầ ườ ế ậ

ừ ề ầ ọ ữ ưả ế ả ả ổ ờ  ch a, Faust I ra đ i năm 1808, Ti p

ượ ế ầ ờ Faust là ki ở ị ơ ể th  và chia là hai ph n “Faust I” và “Faust II” có c u t o khác nhau ch a k  32 câu th   ầ ơ “đ  t ng” và hai màn ph  “giáo đ u  ng”. Nhà th   ạ ọ  1769 khi còn đang h c đ i h c lu t. Khi đ n Vaima, ông  b t đ u thai nghén “Faust I” t mang theo b n th o. Sau nhi u l n b  sung, s ụ t ph n hai, hoàn thành 7­1831 và đ t c vi c in sau khi ông ra đ i.

ề ặ ậ ặ ơ ớ ị

ạ ớ ỗ ở ấ ườ ả ọ ơ ỗ i m i ngã, còn là l i thích lí do nhà th  ch n đ  tài. i gi

ế ề ờ ề ả ậ

“Đ  t ng” m  đ u v  kh ch v i 32 câu th  nói v i các nhân v t. Ngoài ý nghĩa t ng cho  ở ầ ề b n bè thân quen lúc  y đã m i ng Hình bóng Faust ch p ch n ám  nh thôi thúc ông. Truy n thuy t v  bác sĩ Faust đã đáp  ứ ờ ả ư ữ ủ  tình c m c a Goethe. ng nh ng tâm t

ồ ả ế ỗ ả ể i m t đ a đi m khác. Th i gian trong

ừ ộ ị ế ủ ờ ổ

ở ượ ế ừ ừ ộ ồ Laixich đ n m t cánh đ ng u ám hoang vu, t

ệ ồ ọ

ổ ộ ả ế ế ể

ề ượ ề

ấ ứ ầ ể ầ

ữ ự Faust I g m 25 c nh liên ti p, m i c nh chuy n t ể ớ ố ệ ệ c t truy n kéo dài hàng năm. T  căn phòng làm vi c c a ti n sĩ Faust đ n c ng thành,  ế ẳ ừ  quán r t  r ng th m hang  u Auebec  ế  Faust ng i trong phòng làm vi c suy nghĩ miên man,  sâu đ n nhà giam… Nhà h c gi ả ọ ộ ữ ị t mình tuy h c r ng hi u nhi u, bi c m th y đau kh  t t cùng vì bi t rõ nh ng giá tr   ậ ư ẩ ế c. Faust dùng ma thu t  ki n th c c a mình còn kém xa bao đi u bí  n ch a tìm ra đ ề ọ ấ ụ ề g i Th n Đ t lên đ  tìm hi u v  nh ng đieuà huy n bí c a vũ tr , nh ng khi th n xu t  ổ ạ ị ệ hi n chói l ủ ấ ể ọ i quá ông không ch u đ ng n i, l ư ủ ệ ọ i càng tuy t v ng khi nghe

ề ủ ủ ứ i c u trúc c a bi k ch c  đi n ch  nghĩa.

ớ ữ

ệ ị ồ ồ

ộ ế ụ ứ ự ặ i cùng Mephisto ti p t c cu c hành trình. Hai ng

ố ặ ườ ậ ạ

ề ề ỏ ờ ổ ạ ạ ấ ườ ạ

ị ọ

ư ơ ươ ệ ắ ổ

ộ ả ư ưở  t ệ ẩ ạ ế ạ ế ạ ị ế ư ế ng ti n văn ch ­ ng bi n đ i linh ho t đ n nh   t

ố ộ ị ử ạ

ủ ế ọ

ị

ế ạ ọ ộ  cu c chi n tranh thành Troie   ơ ừ ổ ế  bi k ch Euripide (Hi Lap c ) đ n nhà th  Anh Byron t   ế ọ t h c gia Ánh t gia – nhà toán h c c  đ i Hy L p đ n Alexan de Humbon tri

Faust II chia làm 5 h i, v  hình th c là tr  l ổ ể ở ạ ấ ồ ỏ ạ ừ ở ạ  tr i giam đi ra, Faust đau đ n ngã ramê man gi a cánh đ ng c  d i. Các nàng  V a  ự ụ ủ ữ tiên n  bay li ng, múa hát ru cho Faust ng  yên. Sau khi ph c h i sinh l c và s c l c,  ạ Faust l i xin vào tri u đình g p vua.  ỏ Vua t  ý mu n xem m t nàng Helene (Helene – hoàng h u Hi L p, b  vua ch y theo  ẹ ữ ổ ế chàng Paris v  thành Troice), ng i mĩ n  n i ti ng xinh đ p nh t th i c  đ i Hi L p. Bi k ch Faust là m t b n anh hùng ca. Trong văn h c th  gi ộ ế ớ i, hi m có tác ph m n i  ng sâu s c, ph dung phong phú, t ộ ơ ế ố ổ ầ th . L i th  và v n đi u cũng thay đ i theo sát hành đ ng k ch. Các đo n đ i tho i tri ẽ ớ ữ ẻ ớ ả ọ h c xen k  v i c nh sinh ho t, khúc ca tr  tình xen k  v i văn xuôi. Toàn b  l ch s  nhân  ơ ậ ừ ộ ạ ượ c kh i d y d c theo cu c hành trình c a Faust, t lo i đ ừ ự ụ ổ ủ ế đ n s  s p đ  c a Misolonghi, t ổ ạ ế Thales tri sáng.

ị ộ ộ ậ ậ ứ ử ế ộ t làm trò

ả ế ườ ấ o thu t, s ng vào kho ng 1480 đ n 1540. Nh ng quanh con ng

ề ậ ệ ố ề ậ ư ấ ư ẳ ế ạ ở

ậ ổ ế ượ ở quê h c

ệ ỉ ứ ụ

ố n o thu t n i ti ng”. Theo cu n truy n này, Faust tìm đ ượ ạ c l i qu  h a ph c v  Faust trong 24 năm,  ạ ụ ậ ồ ọ ố ng l i

ầ ấ ư ế ố ỉ ị ề ưỡ ệ c. g Goethe, xu t hi n cu n truy n khuy t danh “Lai l ch bác sĩ

ượ ỷ ờ ạ 1.2.      Faust và bóng dáng th i đ i Faust là m t nhân v t có th t trong l ch s  dân t c Đ c, m t nhà chiêm tinh bi ả i  y,  nhân dân đã  thêu d t nhi u huy n tho i khi n cho Faust ch ng bao lâu tr  thành nhân v t h  c u  hoàn toàn. ươ ả Năm 1587,  ỉ Mephisto kí giao kèo bán linh h n cho qu , ng ề giúp anh đi sây vào các khoa h c th n bí. V  sau nhi u lúc hói h n, Faust mu n c ệ qu  nh ng không đ ầ Faust, th y phù thu  và nhà

ự

ư ậ

ạ ớ ậ ể ế ả Năm 1588, nhà văn Anh Cristophe Maclo vi ị ề ườ ủ nhân v t chính thành nhân v t chính thành m u ng ư khao hi u bi ế t “Bi k ch v  bác sĩ Faust “ , xây d ng  ụ ờ ạ ẫ i c a th i đ i Ph c h ng khát  ế ưọ ng đ . ị ự t, dũng c m, có ngh  l c, dám quay l ng l i v i Th

ả ẫ ẩ ỉ ứ ế v n đ  cho qu  s  đánh ch t Faust sau khi bác sĩ

ứ ầ ị ượ Tuy nhiên, cu i tác ph m, tác gi ể ố ầ c u xin các v  thiên th n c u giúp không đ c.

ị ề ế

ờ ồ ấ t bi k ch Faust, Goethe h ớ ủ

ướ ộ ứ ắ

ơ ơ ả ờ ạ ử ả ng l ch s  khác nhau

ữ ữ ở ị ượ ế ờ ủ c vi

ủ ề ả ồ

ấ ặ ọ ả ố ượ ả ộ

ạ ạ ọ ầ ụ c  ớ ế ườ ạ ờ ớ ư ệ ố ỗ ế ng đ i h c th i đó, đ  ti n sĩ, đ ớ ố ẫ i xem, th y v i trò v n d t!” v i m  ki n

ự ứ ả Vi ệ ộ ứ ng v  ngu n cam h ng dân t c, đó là vi c làm có ý  ớ ướ ả c, Faust c a Goethe có  . So v i tr nghĩa l n trong hoàn c nh xã h i Đ c lúc b y gi ở ị ế ướ ổ ế ề ọ c h t, v  k ch này ph n ánh  nh ng bi n đ i quan tr ng và sâu s c h n nhi u. Tr ặ ị ườ ữ ề ớ ấ nh ng v n đ  l n c a th i đ i nhà th , tr i qua nh ng ch ng đ ươ t trong th i gian kéo dài trên sáu m  năm. vì v  k ch này đ Tâm h n Faust r t n ng n  vì ông c m th y mình là n n nhân c a h  th ng giáo d c  ấ ủ ph n đ ng. Ông đã h c qua c  b n khoa c a tr phong làm tôn s  mà theo ông “r t c c th  nhìn l th c nghèo nàn, vô nghĩa, gi ử ố ụ  trá, vô tích s

ứ ủ ề ỉ c tác gi

ệ ụ ắ

ả ặ ẻ ổ ế ệ ặ ầ ầ ọ t môn th n h c và ph n nào

ả ọ ờ Nh ng băn khoăn day d t c a Faust nhi u khi đ ượ ữ  đ t vào mi ng Qu . Đó là  ọ ỉ ả ớ  trang làm Faust đ  ti p xúc v i đám h c trò tr  tu i đ n xi th  giáo, h n đã  lúc Qu  gi ế ậ ươ phê phán không th t, môn Lu t, đ c bi ng th i. c  môn Y h c trong tr ể ế ng xót các môn Tri ươ ạ ọ ườ ng đ i h c đ

ộ ơ ườ ữ ế ấ ng đ i h c, đó là ch  đ  phong ki n b t công, nh ng k  b t tài thì quy n

ẻ ấ ế ưỡ ổ ườ ạ ế ộ ề i khác…Thêm vào đó là nhân tình th  thái đen b c,

ạ ọ ầ ế ễ i c  ng ấ ượ ệ ố ẹ R ng h n tr ọ ứ cao ch c tr ng đè đ u c ườ ờ ư ng i đ i  a ch  gi u khi th y ai làm đ c vi c t t đ p.

ầ ầ ậ ổ ồ ủ ậ  thoe ki u h u sinh c

ổ ủ

ể ả ứ ặ

ả ớ ậ ủ ố ạ ỉ i d ng phép thu t c a

ứ ậ ủ ạ ể ỉ ỉ ỉ ể ộ ỏ Faust trong ph n đ u v  k ch là ki u nhân v t kh ng l ở ị ạ Promethe (c  Hi Lap). Tâm tr ng ph n kháng c a Faust lên t ế ớ qu  Mephisto “th  gi ờ ợ ụ ố ạ Qu , mu n t m th i l ố ộ Qu  đ  thoát kh i cu c s ng ng t ng t đ  đi tìm chân lí và l ể ớ ỉ i đ nh cao khi ông b o  ồ i này, anh c  m c s c mà tàn phá nát”. R i ông kí giao kèo v i  ờ ợ ụ i d ng phép thu t c a Qu  mu n t m th i l ẽ ố  s ng.

ấ ộ đậm nét trong t n bi k ch

ệ i hi n lên  ở ị ế ự ệ ị ủ ả

ậ ữ ẹ ộ ộ ế ọ ế ớ ượ Bóng dáng xã h i phong ki n sau đó l ạ ủ Macgret– m t trong các s  ki n chính c a v  k ch và chi m 19/25 c nh c a Faust I.  Macgret là m t hình t ng nhân v t n  đ p trong văn h c th  gi i.

ờ ạ ư ả ề  nhi u n

ạ ế ễ  s n đang di n ra sôi s c  ơ ị

ả

ụ ở ư ọ ử ư ơ ị ượ ồ ướ ẩ ạ ng tr ng cho Cách

ề ả ộ ủ i c a ch i l

ả ậ b n. Ngay c  nhân v t chính Faust căn b n là ng ườ ố i t

ư ế ố ấ ầ ộ ỗ ủ t, mang trong mình khí  ị ỉ ằ  s n đ ng lên ch ng phong ki n nh ng có qu  đ ng sau nên cũng b

ả ấ ư ả ặ ứ ủ ộ Faust II  sáng tác vào th i kì cách m ng t c  ư ả châu Aâu ti p sau Cacùh m ng t  s n Pháp 1789. Nhà th  có d p đ a vào tác ph m  ế cái hình  nh toà lâu đài phong ki n đang tan rã và có nguy c  b  ng n l a cách m ng  thiêu cháy. Trong màn khiêu vũ hoá trang (h i I), đám cháy t m ng.ạ Faust cũng ít nhi u ph n ánh sinh đ ng quá trình làm giàu ch t d y t ư ả nghĩa t ế ủ th  c a giai c p t kích thích l ra m t trái c a ông.

ế

ộ

t lí hành đ ng

ặ ọ ố ỉ

ộ ớ

ng dài, cùng  ở ờ ẽ ố  s ng   đ i,  ị ậ ắ ố ỉ ỉ

1.3.      Faust và tri Nhà khoa h c Faust và Qu  Mephisto đi cùng nhau su t ch ng đ ư chung m t giao kèo nh ng khác nhau cái đich t ồ qu  mu n chi m linh h n Faust. Qu  luôn luon tin t ườ ầ ằ i là t m th r ng con ng

ườ i. Faust mong tìm ra l ở ắ  th ng l ọ ng  ớ ụ ế ườ ợ i vì h n nh n đ nh  ấ ễ ả ưở ng, d  dàng tho  mãn v i d c v ng th p hèn.

ơ ượ ườ ằ ế u Au bach nh m quy n rũ Faust b ng con đ

i quán r ả ệ ả ấ ắ ơ

ố ậ ộ

ư ế ư ữ ệ

ử ạ ỉ ơ ượ ng  y không lung l c đ

ấ ỗ ả Qu  d n Faust t ơ ằ ớ ỉ ẫ ng ăn ch i  ữ ể ự ẹ nh u nh t. Đ  d ng c nh này, nhà th  đã tái hi n nh ng c nh m t th y tai nghe trong  ự ế ạ ủ ơ  là đã không có không ít thanh  cu c s ng ăn ch i sa đo  c a sinh viên Laixich. Th c t ỉ ự niên sinh viên đã tiêu ma s  nghi p trong nh ng n i nh  th . Nh ng Qu  đã đánh giá  ầ ắ ườ ả ầ l m Faust. Cái b  t m th c ông. Ông ch  ng m nhìn d ng  ờ ư d ng và b o Mephisto d i đi ch  khác.

ầ ả ắ ụ ế ể

ẻ ạ ụ ỗ ả c h t ph i làm cho  ế ỷ ồ i trong lò luy n đan c a m  phù thu  r i sau đó m i đ y Faust đ n ch  cô

ỗ ầ ờ ướ ớ ẩ ố ớ i cám d  đ u tiên đ i v i Faust. Ông khát

ỉ ế ả b  Qu  n u y không giúp ông đón Macgret ng  vào cánh tay

ố Th t b i keo đ u, Mephisto chuy n sang dùng b  s c d c. Tr ấ ạ ệ ủ Faust tr  l ể ẹ gái đ p Macgret. Có th  nói Macgret  là l ạ ẽ ừ ỏ khao cô gái và do  s  t mình t i hôm đó…

ứ ấ ạ ầ ề ẫ ặ

ư i dùng b  vinh hoa, d n Faust vào tri u dình g p vua.  ệ ố ớ ự ụ ạ ấ ị

ả ẽ ị ộ ủ ẽ ỹ

ả ư ự ế ạ ổ ạ ườ ủ ữ ố Th t b i l n th  hai, Qu  l ỉ ạ ị ề ọ Nh ng danh v ng, đ a v , ti n b c ch a có tác d ng gì đ i v i Faust và s  xu t hi n  c a m  nhân Helene năm ngoài d  ki n. Mephisto b  đ ng, ph i l o đ o đi theo Faust  xu ng âm ph  tìm ng i mĩ n  Hy l p c  đ i.

ỵ ữ ơ ắ ẽ ố ủ ụ ỏ không ph i là l

ả ổ ế ứ ữ ữ ứ ỗ ọ

ườ ệ Nh ng chu ên ăn ch i s c d c và vinh hoa đã ch ng t  s ng c a  ự nhà khoa h c Faust trong khi nh ng th  đó đã là nh ng cám d  ph  bi n chôn vùi s   nghi p bao ng ế i trên th  gian này.

ứ ạ ệ ố ơ M i quan h  Faust­Macgret­Helene có ý nghĩa ph c t p h n.

ắ ẫ ụ ự ộ

ố ộ ườ ậ ẫ ớ ng c a con ng

ả ấ ộ ờ .

ư ẽ ả ờ

ủ ả

ươ ớ n t ạ ồ ớ

ự ẽ ẳ ả

ề ẽ ố ườ ả ề ầ ặ ư ẳ ủ ạ ị

ờ Sau khi thoát kh i c m b y s c d c, Faust đ n v i Macgret là xây d ng m t tình yêu  ỏ ạ ế ớ ườ ế ủ i. Tuy v y Faust v n còn  chân chính, là đ n v i cu c s ng bình th ứ ổ ậ ẹ băn khoăn day d t. Ông nghĩ v  khuôn kh  ch t h p trong hoàn c nh xã h i lúc b y gi ỏ ấ ấ ủ Tình yêu bé nh   y đã ph i là l  s ng cao nh t c a đ i ông ch a ? hay nó s  níu áo  ữ ọ ọ ông – nhà khoa h c trên con đ i nh ng khát v ng cao c  ? Tình yêu c a  ng v ả ỗ ớ ấ Macgret đem t i cho Faust c  ni m h nh phúc c  n i đau đ n. Hai linh h n tranh ch p  ớ ắ ườ  thú. Ch c h n  Faust s  không tho  mãn v i  i ông nh  có l n ông đã t trong con ng ề h nh phúc êm đ m, ph ng l ng trong tình yêu c a Macgret và bi k ch Macgret không  ỏ  tránh kh i. bao gi

ề ế ủ

ỉ ử ớ ư ự ệ ự ố ớ

ệ ẫ ậ ư ư ư ng tr ng cho Cái  ả ự ặ  đ t ra câu

ế ộ ằ ệ ẽ ố ư ấ

ẹ ỏ ơ ơ  s ng cao nh t hay ch a ?! B n thân nhà  ờ ỏ ề ố ờ ậ

ậ ỵ ớ ự ệ ừ ơ ứ ự

ượ ớ ậ

ứ ủ ế ế ả ộ ọ ơ ị t, mu n xông vào n i mũi nh n c a cu c chi n

Trái v i truy n thuy t, trong bi k ch Faust s  ki n Helene không ph i do âm m u c a  ả ị ự ượ Qu  nh ng nàng v n là m t th  thách th c s  đ i v i Faust. Helene t ậ ệ Đ p và Ngh  Thu t. Tin r ng ngh  thu t là cao quí nh ng nhà th  đã ph i t ả ả h i – hi n mình cho Ngh  Thu t có ph i là l ệ th  Goethe su t đ i t n tu  v i s  nghi p sáng tác, đã t ng r i b  tri u đình Vaima,  ậ ổ ạ ng chú  sang Italia nghiên c u  ngh  thu t c  đ i Hy – La. Nhà th  đã xây d ng hình t ủ bé Euphorion – nhân v t mang dòng máu c a cha (Faust) có ý chí và hoài bão l n lao,  ố ố mu n bay nh y ch  không ch u bò l đ u.ấ

ỉ ủ ề

ưở ế ể

ộ

ự ự ễ ệ ấ ẩ ộ c qu  c a Mephisto đ u không làm cho Faust  sa ngã Faust.  ở ầ  tr n gian có th  khi n Faust ham  ọ t c , danh v ng không nghĩa lí gì”. Faust đã  ợ i s ng: s  nghi p khai kh n đ t hoang, hành đ ng th c ti n vì l

ườ Bao nhiêu m u ma ch ướ ư ạ ừ ỉ ấ ọ ng ch ng không còn l c thú nào  Qu  th t v ng, t ấ ả ỉ ớ ố mu n thì ông nói v i Qu  “hành đ ng là t ẽ ố ấ ạ tìm th y l c thú và l ọ ủ i. ích c a m i ng

ớ ậ ề ự ứ ượ ừ ầ

ả ậ ả ế ậ c điu  đó. Ngay t ế đ u tác   đã nh n th y nhân v t này g n gũi và yêu m n nhân dân. Trong bu i đi

ớ ả ấ ượ ẩ ơ ầ ng đ

ị ộ ấ ổ ỏ ế ế

ế ế ủ ứ ầ ớ

ề ể ể ồ

ề ắ ỷ ị ờ i  ng”,

ờ ư ưở  t ỷ ỷ ượ ở ứ ế ạ ố ọ

ộ ạ t: “Kh i thu  là  ạ ừ ầ  đ u ông đã thoáng th y hình dáng chân lí. Quá trình làm b n v i

ể ộ ố ỉ

ệ ư ướ ể ớ ộ i m t hành đ ng vì nhân

ạ ứ ấ ng t ị ọ ố ưở ế ờ ớ ỉ ơ ộ ng suông, xám x t, còn cây đ i thì mãi mãi xanh

Th c ra không ph i đ n lúc này Faust m i nh n th c đ ổ ấ ph m, khán gi ộ ướ c ti p xúc v i nhân dân lao đ ng,  ch i ra c ng thành, ông c m th y sung s ồ ị ề ợ thoát kh i th y đ  cau có, khó ch u c a tr  lí Vacne. Đ n lúc quay v  phòng, ng i d c  ở Kinh Thánh (ti ng Latinh) ra ti ng Đ c, Faust loay hoay mãi v i câu đ u tiên :” kh i  ờ thu  là L i” (In intio erat verbum). Ông không th  tán đ ng quan đi m đ  cao L i nói (l ế ở ắ ng đ  phán truy n). Đ n đo cân nh c mãi xem có nên d ch “kh i thu  là t Th ở ỷ “kh i  thu  là s c m nh” hay không, cu i cùng  nhà khoa h c h  bút vi ớ ấ hành đ ng”. Ngay t Qu  Mephisto là quá trình ki m nghi m chân lí. Cu i cùng nhà th  đã giác ng  hoàn  toàn : đ c thiên kinh v n quy n nh  ông mà không h dân thì v n ki n th c  y ch  là m  lí t ươ t i “.

ể ả ớ ng ph n v i tính cách Faust. Y thích  ng v i hoàn

ả ươ  t ớ ậ ẹ ọ ả ế ộ ố ớ ở ầ ớ ố ọ ứ i h c sách v , t m

ươ Nhân v t Vacne là ki u h c gi ả c nh xã h i phong ki n, tho  mãn v i cu c s ng ch t h p, v i l ch ậ ộ ng trích cú.

ộ ắ ế ấ ủ ở đây

ữ ể ệ ộ ầ

ả ầ ị ng sâu s c nh t c a k ch Faust. Tuy nhiên  ế ủ ẽ ầ ầ

ậ ấ ộ

ữ ể ạ ạ ộ

ả

ậ ả s n mà đ a ra hình  nh “khai m ng đ p đ p” có h p lí không ? T t nhiên

ư ắ ấ ả ể ầ

ủ ế ợ ư ở ươ ở ế ộ ờ ỷ ỷ Tri ư ưở  t t lí hành đ ng là m t trong t ộ ạ cũng th  hi n ph n nào nh ng h n ch  c a Goethe. Trong ph n m t, Faust có khát  ủ ư ưở ạ ọ ng c a ông   t v ng và tinh th n ph n kháng m nh m  bao nhiêu thì sang ph n II t ạ ủ ở ở ầ tr  nên hoà hoãn b y nhiêu. Màn đ c tho i c a nhân v t chính m  đ u “ Faust II”, nhà  ế ậ ơ ạ ể ượ i đ  cho nhân v t nói lên nh ng h n ch , nh th  l c đi m c a nhân lo i. Hành đ ng  ư ứ ướ ư ễ ự c Đ c phong ki n ch a hoàn thành Cách  th c ti n là đúng, nh ng trong hoàn c nh n ắ ươ ư ả ạ m ng t ậ không nên hi u đ p đ p khai m ng theo nghĩa đen cũng nh  không c n ph i băn  ơ ạ ị i d ch “kh i thu  là L i” bi n thành “ kh i thu  là hành đ ng”. khoăn vì sao nhà th  l

ủ ạ 4. Faust và ch  nghĩa nhân đ o

ổ ế ữ ệ ộ ch c s  ki n và tình ti

ứ ạ ự ệ ủ ể ẫ ắ ủ t trong k ch Faust là m t trong nh ng bi u hi n ch   ả i

ữ ơ ưở t

ế ư ệ n lên mãnh li ọ ắ ế t c  tâm h n mình. N u Faust đ m mình tr n v n

ư ế ạ

ườ ng. Nh ng n u ông l nh lùng d t áo  ự ư ẹ ộ ồ

ườ ầ ườ ữ ậ Cách t ị ạ ộ nghĩa nhân đ o c a nhà th . Đó là tình tr ng Faust m c vào m t mâu thu n khó gi ủ ươ quy t gi a tình yêu và lí t ng c a chính mình. Faust có ý chí v ẹ ớ ấ ả ồ nh ng ông cũng yêu Macgret v i t ứ ườ ầ ỏ trong tình yêu nh  bé này thì ông là ng i t m th ể ế ụ ể ra đi (coi tình yêu nh  nh  lông h ng) đ  ti p t c s  nghi p thì ông cũng là m t ki u  ẫ ẻ ng ệ ng khác, th m chí còn là k  nh n tâm n a. i t m th

ủ

ố ứ ả

ướ ấ ọ ố ỏ ườ ng âm h ể ừ ộ ụ ưở ng  ẽ ố  s ng mà

ứ ư ế ừ ị i quy t nh  th  v a tăng c ở ườ ng cho Faust ti p t c cu c hành trình đ  tìm l ỷ ế ộ ườ ấ ẫ ạ D i ngòi bút c a Goethe, Faust c  s c tìm cách c u Macgret ra kh i nhà ng c,  ch   ỉ th t v ng khi chính cô không ch u ra. Gi ch ng phong ki n, v a m  đ Faust v n là m t con ng ế ế ụ ự i thu  chung nh t m c, giàu lòng nhân đ o.

ạ ủ ế ủ ề ở ị ừ

ỉ ư ủ

ấ ủ ậ ắ

ớ i thi u b n ch t c a h n là lo i “ yêu ma luôn luôn ph  nh n “, là “t ỷ ủ ặ ắ ạ ắ ặ

ầ ệ ữ ả ệ ạ ộ i là cái Aùc. Do đó h n có hai m t. M t m t h n tung ra nh ng ý ki n sâu  ế ầ ệ ố i”, là “phá  ế ấ ộ ư ả b n. Nh ng lúc  y, khán

ộ ỗ i l ữ ữ ố ẹ ờ i không tin vào b t c  cái gì t t đ p trên đ i.

ộ ắ ạ  đ ng tình v i h n. M t khác, h n l ứ ặ ờ ỉ Tinh th n nhân đ o cao c  c a Goethe ch  y u toát lên t ố ả ủ  ch  đ  v  k ch, qua m i  ắ ự quan h  gi a Faust và Mephisto. Mephisto là con qu  h  vô ch  nghĩa tuy t đ i. H n t gi hu ”, tóm l ắ ạ s c v ch tr n các ung nh t c a xã h i phong ki n và xã h i t ấ ứ ớ ắ ả ồ gi ắ H n ph  báng con ng ọ ủ ặ ườ ướ i tr c m t Đ c Chúa Tr i.

ở

ể ư ừ ấ ủ ậ c m t . Chính t

ộ ố ộ ướ  xã h i tr ả ố ậ ắ ề ắ

ươ ủ ả ở ạ ặ i g p nhau  ệ ấ  đ y xu t hi n tình  ẽ ắ ỉ  ý chí v n lên c a

ị ể ễ ẽ ụ ờ Mephistophen và Faust là hai tính cách hoàn toàn đ i l p nhau nh ng l ậ ự m t đi m là cùng ph  nh n cái tr t t ớ hu ng k ch : Faust kí giao kèo v i Mephisto. C  hai đ u tin mình s  th ng. Qu  tin ch c  có th  d  dàng làm cho Faust hài lòng tho  mãn. Còn Faust tin  ông s  không bao gi tàn l i.

ượ ườ ữ ỉ

ị ụ ở ị ế ữ ễ

ứ ố

ả ệ ầ ả ầ ậ

ộ ế ả ượ ế ậ ố ị

ớ ạ ấ ấ ị ạ ở Trong v  k ch này, các hình  t ế ầ ng Chúa, qu , thiên th n và nh ng chi ti ng,  t thiên đ ậ ệ ể ượ ụ ờ ỉ  Ph c Sinh…ch  là nh ng bi u t đ a ng c, ti ng chuông nhà th , ngày l ng ngh  thu t  ỉ ẳ ư ch  không ph i mang ý nghĩa tôn giáo. Goethe cũng nh  Faust v n ch ng tin gì ma qu   thánh th n, “vi c cõi bên kia ta ít c n chú ý”. Căn b n Goethe là m t nhà duy v t. Engels  ng đ  c  ; ti ng đó làm cho  i Th nh n xét r t thú v  “Goethe không mu n dính dáng gì t ông khó ch u, Goethe s  dĩ vĩ đ i là do lòng nhân đ o  y…”

ặ ủ ệ ng di n tri

ộ ấ ườ ệ ủ ầ ạ tiêu c c, l m l c, trì tr  c a con ng

ế ớ ề i, còn Faust   tích c c, ti n b . Faust kí giao kèo v i Mephisto t c là con

ứ ế ệ ự ộ ộ ứ ễ ấ ẳ Xét v  m t ph ề ộ ế ọ ươ t h c, Faust và Mephisto là hai m t c a m t v n đ .  ế ố ữ ợ Mephisto g i lên cho ta n ng y u t ự ế ố ữ tiêu bi u cho nh ng y u t ớ ả ng thách th c v i b n thân mình. Cu c đ u tranh di n ra dai d ng, quy t li ể ườ ự i t t.

ố ươ n lên không ng ng; d ng l n lên b ng

ắ ừ ụ ườ ươ i v ọ ư ự ế

ế

ế ệ ườ t cho con ng ế ườ ạ i”. (Ý nói: chính Chúa t o đi u ki n cho Mephisto đ n th  thách con ng

i, “do Chúa ban cho con  ể i), đ  nó  ụ ườ ắ ế ế ử ườ i không bi t kh c ph c

ẽ ừ ộ ố ằ ạ ừ S ng là v i có nghĩa là ch t. Con ng ỉ ặ ữ ừ cách không ng ng kh c ph c nh ng m t tiuê c c, trì tr , ng ng đ ng.Vì th  “qu   ạ ầ ề Mephisto “xét v  ý nghĩa nào đó l i c n thi ệ ề ng ự ở ế kích thích, hoành hành, gây s . B i n u thi u nó thì con ng ạ i. cái gì và cu c s ng s  d ng l

ư ộ ị ạ ậ ươ ị ạ Faust là m t bi k ch nh ng l i đ m đà h ng v  l c quan.

Ở ứ ớ ế ề Đ c, cùng lúc v i Goethe còn có Lessing, Clinge cũng vi t đ  tài Faust.