4/9/2014

Tài chính – Tiền tệ

Vũ Hữu Thành - 2014

10

Ngân hàng Trung ương Ngân hàng Trung ương

1

4/9/2014

Nội dung chính chương 10

I

Quá trình hình thành và phát triển của NHTW

Bản chất và chức năng

II

Vai trò của NHTW

III

Nghiệp vụ NHTW

IV

Chính sách tiền tệ

V

I

Quá trình hình thành và phát triển của NHTW

2

4/9/2014

3.500 BC

 Các ngân hàng sơ khai hoạt động như một tiệm cầm đồ cất trữ tiền cho công chúng.  Không có giá trị gia tăng mới nào được tăng lên từ quá trình cất giữ tài sản

2.000 BC

Hai phát kiến quan trọng:  Người gửi tiền nhận thấy có thể dùng chứng thư xác nhận tiền gửi ở ngân hàng để giao dịch thay vì phải đi rút tiền.

 Chủ ngân hàng nhận thấy chênh lệch về thời gian gửi tiền - rút tiền và số tiền rút thường ổn định nên tiến hành cho vay số tiền gửi trên cơ sở phòng tránh rủi ro bằng một lượng tiền dự trữ cần thiết.

3

4/9/2014

600 AC

Hầu hết các ngân hàng tư nhân được tín nhiệm có 2 quyền:  Nhận tiền gửi và cho vay.  Tạo ra tiền và phát hành tiền.

Nhà nước không thể kiểm soát mức cung tiền và từ đó không điều tiết nổi sản xuất. Do vậy nhà nước đã giới hạn quyền phát hành của các ngân hàng

1694 AC

NH Anh thành lập: Tạo ra nền tảng cơ bản về nguyên tắc hoạt động của hệ thống NH và NHTW hiện đại:  Cung ứng tài chính cho hoạt động chi tiêu của chính phủ Anh;  Phát hành tiền;  Kinh doanh tiền tệ  Trở thành cứu cánh cuối cùng do tiềm lực lớn

Các NH tư nhân nhận thấy sự thuận lợi nếu có tài khoản tại NH Anh vì:  Tiền giấy do NH Anh phát hành được chấp nhận rộng rãi;  NH Anh có quan hệ mật thiết với chính quyền trong việc thu

thuế và các giao dịch quốc tế khác

4

4/9/2014

Trước thế chiến 2

Anh, Pháp, Đức, Nhật, Mỹ lần lượt tách các ngân hàng độc quyền phát hành tiền ra khỏi chức năng kinh doanh tiền tệ do sự cạnh tranh chèn ép tới các NH khác ở lĩnh vực này. NH độc quyền không được quyền vay tiền từ dân chúng

Xuất hiện khái niệm NHTW

Hội nghị tài chính quốc tế Tài chính và tiền tệ lần đầu tiên được tổ chức tại Brussels đã nhấn mạnh những quốc gia nào chưa có một NHTW như NH Anh hoặc NH Pháp thì nên sớm có một NH như vậy

Trong vòng 30 năm tiếp theo hàng loạt các NHTW khắp thế giới ra đời

1920

5

4/9/2014

Cuộc khủng hoảng diễn ra đã khiến cho các quốc gia gia tăng thêm chức năng cho NHTW: Nếu như trước đây chức năng cơ bản của ngân hàng phát hành là phát hành tiền vào lưu thông thì bây giờ ngân hàng trung ương ngoài việc phát hành tiền còn thực hiện chức năng quản lý nhà nước về tiền tệ và ngân hàng, điều tiết khối lượng tiền tệ cung ứng nhằm mục đích đảm bảo sự ổn định tiền tệ, góp phần thúc đẩy quá trình tăng trưởng kinh tế

Đại khủng hoảng 1929 - 1933

II

Khái niệm, bản chất và chức năng của NHTW

6

1. Khái niệm NHTW

4/9/2014

Khái niệm

NHTW là cơ quan đặc trách quản lý hệ thống tiền tệ của quốc gia/nhóm quốc gia/vùng lãnh thổ và chịu trách nhiệm thi hành chính sách tiền tệ. Mục đích hoạt động của NHTW là ổn định giá trị của tiền tệ, ổn định cung tiền, kiểm soát lãi suất, cứu các ngân hàng thương mại có nguy cơ đổ vỡ.

Tài chính – Tiền tệ

2. Bản chất của NHTW

Hầu hết các NHTW thuộc sở hữu của Nhà nước, nhưng vẫn có một mức độ độc lập nhất định đối với Chính phủ. Tại Việt Nam, NHTW do Chính phủ quản lý

NHTW là ngân hàng phát hành công quản, có thể biệt lập hoặc phụ thuộc chính phủ, vừa thực hiện chức năng độc quyền phát hành giấy bạc ngân hàng vào lưu thông, vừa thực hiện chức năng quản lý nhà nước trên lĩnh vực tiền tệ - tín dụng – ngân hàng

Trong hoạt động nó không giao dịch với công chúng mà chỉ giao dịch với kho bạc và các ngân hàng trung gian

Tài chính – Tiền tệ

Ngoài việc quản lý nhà nước thông qua các biện pháp hành chính, NHTW còn thực hiện các nghiệp vụ mang tính chất kinh doanh có đem lại lợi nhuận. Song tính kinh doanh này chỉ là phương tiện để nâng cao hiệu quả của công tác quản lý

7

3. Chức năng NHTW

4/9/2014

Phát hành tiền tệ

Ngân hàng của các tổ chức tín dụng

Chức năng NHTW

Ngân hàng của chính phủ

Tài chính – Tiền tệ

3.1. Độc quyền phát hành tiền

Quản lý vĩ mô hoạt động tiền tệ và tín dụng

Đây là chức năng cơ bản và quan trọng nhất của ngân hàng trung ương. Với vai trò phát hành độc quyền tiền trên toàn quốc như phương tiện trao đổi, ngân hàng trung ương trực tiếp quản lý cung ứng tiền mặt

Tài chính – Tiền tệ

Với việc độc quyền phát hành tiền thì chính phủ có thể điều chỉnh được lượng tiền lưu thông để có thể kiểm soát lạm phát và từ đó có thể tăng giảm lãi suất để tăng lượng cầu hay giảm lượng cầu ứng hoặc đầu tư với mỗi thời điểm của nền kinh tế

8

3.2. Ngân hàng của các tổ chức tín dụng

4/9/2014

Trung tâm thanh toán chuyển nhượng bù trừ

Là ngân hàng quản lý dự trữ bắt buộc của hệ thống ngân hàng trung gian

NH của NH

Tài chính – Tiền tệ

3.3. Ngân hàng của chính phủ

Là cứu cánh cho vay cuối cùng của hệ thống ngân hàng trung gian

Chính phủ mở tài khoản ở NHTW để thực hiện các hoạt động gửi tiền thu được từ NS hoặc vay mượn khi thâm hụt NS

Là chủ ngân hàng của chính phủ

Thay mặt chính phủ tổ chức thu thuế, thỏa thuận tài chính, viện trợ, phát hành trái phiếu, vay mượn nước ngoài…

Là đại lý của chính phủ

NH của chính phủ

Cố vấn tài chính cho chính phủ

NHTW gián tiếp ảnh hưởng đến việc cung ứng trái phiếu của chính phủ và các hoạt động chi tiêu khác cho hợp lý với ngân sách

Bao gồm những dự trữ chiến lược cho những trường hợp khẩn cấp như nhập khẩu để chống lạm phát, thiên tai, chiến tranh…

Tài chính – Tiền tệ

Trực tiếp quản lý dự trữ quốc gia

9

3.4. Quản lý vĩ mô hoạt đột tiền tệ và tín dụng

4/9/2014

Thực hiện chính sách mở rộng hoặc thắt chặt trong mối quan hệ tham chiếu với chính sách tài khóa và tình hình kinh tế

Xây dựng chính sách tiền tệ quốc gia

Quản lý vĩ mô

Hoạt động này nhằm hai mục địch:  Đảm bảo sự an toàn và ổn định

của hệ thống;

 Bảo vệ khách hàng.

Tài chính – Tiền tệ

Thanh tra, giám sát hoạt động của trung gian tài chính

Nghiệp vụ của NHTW

III

10

Nghiệp vụ của NHTW

4/9/2014

Nghiệp vụ phát hành tiền và điều tiết lưu thông tiền tệ

Nghiệp vụ tín dụng

Các nghiệp vụ chính

Nghiệp vụ thị trường mở

Tài chính – Tiền tệ

Nghiệp vụ quản lý ngoại hối

1. Nghiệp vụ phát hành tiền và điều tiết lưu thông tiền tệ

Thiết kế mẫu; chế bản in, bản đúc; tổ chức quản lý việc in, đúc tiền

In và đúc tiền

Đảm bảo nguyên tắc bí mật, an toàn để đưa tiền từ nhà máy về tổng kho và từ kho về chi kho

Bảo quản và vận chuyển tiền

Đưa tiền in sẵn từ trong kho vào lưu thông để đáp ứng nhu cầu tiền mặt của nền kinh tế-xã hội

Phát hành tiền

Hoạt động phát hành tiền

Thu hồi khi tiền cũ, rách nát hoặc đổi tiền…

Được phát hành theo mẫu riêng phục vụ cho mục đích sưu tầm, lưu niệm…

Thu hồi và tiêu hủy tiền

Tài chính – Tiền tệ

Tạo tiền mẫu và tiền lưu niệm

11

4/9/2014

1. Nghiệp vụ phát hành tiền và điều tiết lưu thông tiền tệ

Tốc độ phát triển kinh tế với tốc độ tăng trưởng tiền tệ; Tiền- hàng; Cơ cấu và loại tiền

Nguyên tắc cân đối

Nguyên tắc phát hành

Bảo đảm bằng vàng; Bảo đảm bằng tín dụng; Bảo đảm bằng trái phiếu chính phủ; Bảo đảm bằng ngoại tệ

Tài chính – Tiền tệ

Nguyên tắc bảo đảm

2. Nghiệp vụ tín dụng

Phải hướng tới mục tiêu của chính sách tiền tệ để ổn định và phát triển nền kinh tế

Không vì mục tiêu lợi nhuận

Nguyên tắc chung

Chủ động điều chỉnh căn cứ vào các diễn thị trường bằng các công cụ tín dụng của NHTW

Tài chính – Tiền tệ

Chủ động điều chỉnh khối lượng tín dụng

12

4/9/2014

2. Nghiệp vụ tín dụng

Mục đích

Tài chính – Tiền tệ

Bổ sung vốn ngắn hạn cho NHTM và các TCTD Giữ vững sự ổn định và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững Điều chỉnh nhịp độ phát triển nền kinh tế cả về quy mô và cơ cấu

2. Nghiệp vụ tín dụng

Là hình thức tái cấp vốn của NHTW cho NHTM với điều kiện NHTM có chứng từ có giá

Cho vay cầm cố chứng từ có giá

Cung cấp cho NHTM khi NH bị thiếu vốn do chưa thu hồi được các khoản tín dụng cho vay.

Cho vay lại

Tín dụng

Mua ngắn hạn các giấy tờ có giá còn thời hạn thanh toán: trái phiếu, thương phiếu…

Chiết khấu và tái chiết khấu chứng từ có giá

NHTW cho NHTM vay thanh toán thường xuyên hoặc cho vay khôi phục khả năng chi trả

Cho vay thanh toán

Tạm ứng khi NS thiếu hụt tạm thời thông qua hoạt động mua trái phiếu chính phủ

Tài chính – Tiền tệ

Tạm ứng NSNN

13

4/9/2014

3. Nghiệp vụ thị trường mở

Tài chính – Tiền tệ

Là nghiệp vụ của NHTW để tiến hành mua bán ngắn hạn chứng từ có giá với các TCTD nhưng không vì mục đích thu lợi nhuận mà vì mục đích chung của toàn bộ nền kinh tế

3. Nghiệp vụ thị trường mở

Tài chính – Tiền tệ

Hàng hóa trên thị trường mở: • Tín phiếu kho bạc • Tín phiếu NHTW • Trái phiếu chính phủ • Trái phiếu đô thị • Chứng chỉ tiền gửi • Hối phiếu

14

4/9/2014

4. Nghiệp vụ quản lý ngoại hối

Quản lý ngoại hối là nhiệm vụ quan trong mà bất kỳ một chính phủ nào cũng phải thực hiện vì sự vận động của ngoại hối (ra-vào) làm ảnh hưởng đến dự trữ quốc tế của quốc gia đó.

Tài chính – Tiền tệ

Quản lý ngoại hối là yêu cầu bắt buộc khi điều hành hoạt động kinh tế -xã hội của một chính phủ. Đặc biệt trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế khi mà các quan hệ kinh tế quốc tế phát triển mạnh thì quản lý ngoại hối có ý nghĩa

4. Nghiệp vụ quản lý ngoại hối

Tài chính – Tiền tệ

Quản lý dự trữ ngoại hối Quản lý hoạt ngoại động hối Lập và báo cáo cán cân thanh toán quốc tế dựng Xây chính sách ngoại hối và các công cụ quản lý ngoại hối

15

4/9/2014

Chính sách tiền tệ

IV

1. Khái niệm chính sách tiền tệ

Khái niệm

Tài chính – Tiền tệ

Chính sách tiền tệ là hệ thống các quan điểm, các chủ trương và biện pháp của nhà nước nhằm tác động và điều chỉnh các hoạt động tiền tệ, tín dụng, ngân hàng và ngoại hối, tạo ra sự ổn định của lưu thông tiền tệ để thúc đẩy nền kinh tế phát triển.

16

2. Mục tiêu của chính sách tiền tệ

4/9/2014

Tài chính – Tiền tệ

3. Nội dung của chính sách tiền tệ

Kiểm sóat lạm phát Tăng trưởng kinh tế Ổn định giá trị đối ngoại của đồng tiền Tạo việc làm giảm bớt thất nghiệp

Hai nội dung chính của chính sách tiền tệ

Tài chính – Tiền tệ

Chính sách tiền tệ thắt chặt Chính sách tiền tệ mở rộng

17

3. Công cụ của chính sách tiền tệ

4/9/2014

Dự trữ bắt buộc tăng làm cho nguồn vốn cho vay giảm kéo theo khối tiền tệ giảm và ngược lại

Dự trữ bắt buộc

Đưa ra các quy định về trần cho vay hoặc trần huy động vốn

Lãi suất tín dụng

Công cụ

Điều chỉnh hoạt động vay mượn của NHTM thông qua các công cụ lãi suất chiết khấu, tái chiết khấu, tái cấp vốn

Tái cấp vốn

Mua, bán giấy tờ có giá làm tăng hoặc giảm lượng cung tiền

Tài chính – Tiền tệ

Thị trường mở

Kết thúc Chương 10

18

4/9/2014

Câu hỏi ôn tập

19