Bài giảng 1 TỔNG QUAN KINH TẾ VĨ MÔ
KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ LAØ GÌ ?
p Kinh teá hoïc vó moâ laø moät boä phaän cuûa Kinh teá hoïc
2
p Kinh teá hoïc vó moâ taäp trung nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà toång theå cuûa neàn kinh teá nhö: laïm phaùt, thaát nghieäp, taêng tröôûng kinh teá, thaâm huït ngaân saùch, tyû giaù hoái ñoaùi, caùn caân thanh toaùn, laõi suaát,…
Kinh teá hoïc vó moâ (macroeconomics)?
Toång theå neàn kinh teá, taùc
ñoäng qua laïi cuûa caùc ngaønh, lónh vöïc
KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ
Caùc chæ tieâu cuûa neàn kinh teá (GDP, GNP, thaát nghieäp, laïm phaùt…)
Vai troø vaø caùc chính saùch
kinh teá cuûa nhaø nöôùc
NHÖÕNG QUAN TAÂM CHÍNH CUÛA KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ
p SÖÏ DAO ÑOÄNG CUÛA SAÛN LÖÔÏNG
ñoäng cuûa chu kyø kinh teá (business cycle)?
4
n Nguyeân nhaân naøo gaây ra söï dao ñoäng mang tính chu kyø cuûa saûn löôïng trong neàn kinh teá (GDP)? n Lieäu chính phuû coù bieän phaùp gì ñeå giaûm bôùt söï dao
NHÖÕNG QUAN TAÂM CHÍNH CUÛA KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ
p MÖÙC NHAÂN DUÏNG VAØ THAÁT NGHIEÄP
n Ño löôøng thaát nghieäp nhö theá naøo?
n Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán thaát nghieäp?
n Taïi sao coù hieän töôïng thaát nghieäp keùo daøi?
n Taùc ñoäng kinh teá cuûa thaát nghieäp laø gì?
5
n Chính saùch naøo coù theå ñeå giaûm tyû leä thaát nghieäp?
NHÖÕNG QUAN TAÂM CHÍNH CUÛA KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ
p LAÏM PHAÙT
n Laïm phaùt ñöôïc ño löôøng nhö theá naøo?
n Taïi sao ngöôøi ta quan taâm ñeán laïm phaùt?
n Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán laïm phaùt?
khoâng?
6
n Coù söï ñaùnh ñoåi giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp
NHÖÕNG QUAN TAÂM CHÍNH CUÛA KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ
p TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ
laø gì vaø ño löôøng nhö theá
naøo?
n Taêng tröôûng kinh teá
7
n Yeáu toá naøo quyeát ñònh taêng tröôûng kinh teá?
VAÁN ÑEÀ TRANH LUAÄN TRONG KINH TEÁ VÓ MOÂ
Moät khi maø nguoàn löïc khoâng ñöôïc söû duïng heát, lieäu chính phuû coù theå vaø neân can thieäp vaøo neàn kinh teá ñeå caûi thieän hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá khoâng? Ñaây laø nhöõng vaán ñeà veà chính saùch n Chính saùch taøi khoaù n Chính saùch tieàn teä n Chính saùch tyû giaù
8
NHÖÕNG TRÖÔØNG PHAÙI KINH TEÁ CAÏNH TRANH
p Hai tröôøng phaùi chính
n Tröôøng phaùi coå ñieån (Neo-classical) p Thò tröôøng bieát nhöõng gì phaûi laøm.
p Chính phuû coù theå vaø neân can thieäp vaøo trong neàn kinh teá
nhaèm caûi thieän hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá.
9
n Keynes vaø Keynesians
NHÖÕNG NHAØ KINH TEÁ VÓ MOÂ TÖ DUY NHÖ THEÁ NAØO?
baèng nhöõng bieán soá caàn thieát coù theå kieåm soaùt ñöôïc.
p Khaùi quaùt nhöõng chi tieát phöùc taïp cuûa neàn kinh teá
duïng moät soá giaû thieát naøo ñoù.
p Noã löïc xaây döïng nhöõng moâ hình kinh teá baèng caùch söû
quan heä giöõa caùc bieán soá ñoù.
p Moâ hình kinh teá goàm nhöõng bieán soá kinh teá vaø moái
KHUNG THÔØI GIAN CHO PHAÂN TÍCH KINH TEÁ VÓ MOÂ
n taát caû giaù ñeàu linh hoaït vaø taát caû caùc thò tröôøng caân baèng ôû moïi luùc. Khung thôøi gian naøy ñöôïc söû duïng cho nghieân cöùu lyù thuyeát taêng tröôûng.
p Raát daøi haïn
n taát caû giaù linh hoaït vaø caùc thò tröôøng caân baèng ôû moïi luùc. Tuy
nhieân coâng ngheä ñöôïc giaû thieát laø khoâng thay ñoåi.
p Daøi haïn
n giaù ñöôïc giaûi thieát laø cöùng nhaéc hoaêc coá ñònh. Khung thôøi gian naøy ñöôïc söû duïng cho nghieân cöùu söï dao ñoäng saûn löôïng vaø möùc nhan duïng
11
p Ngaén haïn
KINH TEÁ VÓ MOÂ TRONG NGAÉN HAÏN
p Kinh teá vó moâ nghieân cöùu nguyeân nhaân daãn
ñeán söï dao ñoäng mang tính chu kyø cuûa hoaït ñoäng kinh teá (chu kyø kinh doanh) n Ñaïi suy thoaùi (1929-1933) n Cuù soác giaù daàu löûa (1973&1979)
p Chính saùch oån ñònh hoaù
12
KINH TEÁ VÓ MOÂ TRONG DAØI HAÏN
p Yeáu toá naøo quyeát ñònh thu nhaäp quoác gia, giaù tyû giaù trong
caû, laõi suaát , tyû leä thaát nghieäp vaø daøi haïn.
13
KINH TEÁ VÓ MOÂ TRONG RAÁT DAØI HAÏN
p Nguyeân nhaân naøo daãn ñeán taêng tröôûng daøi haïn? p Taïi sao xu höôùng hoäi tuï veà möùc soáng khoâng dieãn ra
trong phaïm vi toaøn caàu?
p Taïi sao theá heä chuùng ta laïi soáng sung tuùc hôn theá
heä oâng baø chuùng ta tröôùc ñaây?
p Trong neàn kinh teá theá giôùi, taïi sao moät nöôùc giaøu coù
trong khi ñoù nöôùc khaùc laïi ngheøo ñoùi keùo daøi?
14
2. SỐ LIỆU KINH TẾ VĨ MÔ
Thu nhaäp/saûn löôïng (GDP, GNP…)
Vieäc laøm vaø thaát nghieäp
MUÏC TIEÂU KINH TEÁ VÓ MOÂ
Giaù caû vaø laïm phaùt
Kinh teá ñoái ngoïai
2.1. Thu nhaäp, chi tieâu vaø voøng chu chuyeån Tổng sản phẩm trong nước (Gross Domestic Product): GDP.
GDP laø chæ tieâu giaù trò cuûa taát caû haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng ñöôïc saûn xuaát ra treân laõnh thoå moät nöôùc trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät naêm.
- GDP được tính như thế nào? - GDP có phải là chỉ tiêu tốt nhất phản ánh
phúc lợi kinh tế?
p Khái niệm GDP
q Thu nhaäp, chi tieâu vaø voøng chu chuyeån
GDP bằng:
- Toång chi tieâu ñeå mua haøng hoùa vaø dòch vuï
cuûa neàn kinh teá.
- Vaø cuõng baèng toång thu nhaäp cuûa moïi ngöôøi
trong neàn kinh teá. => Thu nhaäp vaø chi tieâu trong neàn kinh teá bao goàm nhöõng thaønh toá naøo?
• Các thành tố của thu nhập
Ø Tiền lương (W : Wages) Ø Tiền thuê (R: Rental) Ø Tiền lãi (i : Interest) Ø Lợi nhuận (Pr : Profit) Ø Thuế (Tx : Tax)
Tx = Ti + Td
ü Thuế gián thu (Ti: indirect Taxes) ü Thuế trực thu (Td: direct Taxes)
• Các thành tố của chi tiêu
Ø Tiêu dùng của hộ gia đình (C: Consumption) Ø Đầu tư tư nhân ( I – Investment): n Khấu hao ( De : Depreciation). n Đầu tư ròng ( In : Net Investment).
I = In + De <=> In = I – De
Ø Chi tiêu của chính phủ:
n Chi mua hàng hóa và dịch vụ ( G : Government spending on
goods and services)
n Chi chuyển nhượng (Tr: Transfer payments)
Ø Xuất khẩu ròng (NX: net export):
n Xuất khẩu ( X: eXports) n Nhập khẩu (M : iMports) n Xuất khẩu ròng: NX = X – M.
Bieåu ñoà voøng chu chuyeån M
I
Thị trường SP
C S
Nöôùc ngoaøi
X
G
Tr
Ti
HOÄ GIA ÑÌNH
DOANH NGHIEÄP
CHÍNH PHUÛ
Td
W + i + Pr + R De
Thị trường YTSX
q Phương pháp tính GDP danh nghĩa theo giá thị trường.
Phương pháp phân phối (hay còn gọi là phương pháp thu nhập):
GDP = De + W + R + i + Pr + Ti.
Ø
Phương pháp chi tiêu (Phöông phaùp tính theo luoàng saûn phaåm ):
GDP = C + I + G + X – M.
Ø
Bieåu ñoà voøng chu chuyeån I = In + De = 3000
M = 800
C + I + G = 10.000
C = 5000
Nöôùc ngoaøi
S = 500 9200
X = 800
G = 2000
Tr = 500
Ti = 1500
HOÄ GIA ÑÌNH Yd = 5.500
DOANH NGHIEÄP GDP = 10.000
CHÍNH PHUÛ
Td = 1000
W + i + Pr + R = 6000
De = 2500
q GDP có phải là chỉ tiêu tốt nhất phản ánh phúc lợi kinh tế?
t t x Qi
GDP danh nghóa: GDPn = ΣPi
GDP thöïc: GDPr
= ΣPi
t 0 x Qi
GDPr
GDPn
=
GDPr
chæ soá ñieàu chænh GDP
GNP.
p Phân biệt GDP và GNP
n Ñieåm gioáng vaø khaùc giöõa GDP vaø GNP
p Ñieåm gioáng p Khaùc nhau
n GNP: laø chæ tieâu giaù trò cuûa taát caû haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng do coâng daân cuûa moät nöôùc saûn xuaát ra trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh, thöôøng laø moät naêm.
vKhaùc nhau:
(1)
Giaù trò SP do coâng daân cuûa nöôùc khaùc taïo ra treân laõnh thoå cuûa nöôùc ñoù
GDP
Giaù trò SP do coâng daân cuûa nöôùc ñoù taïo ra treân laõnh thoå cuûa nöôùc mình
GNP
(2)
Giaù trò SP do coâng daân cuûa nöôùc ñoù taïo ra treân laõnh thoå cuûa nöôùc khaùc
(1) Thu nhaäp töø yeáu toá nhaäp khaåu (2) Thu nhaäp töø yeáu toá xuaát khaåu
(2) – (1) = Thu nhaäp roøng töø nöôùc ngoøai (NIA)
NIA: Net Income from Abroad
a
GNP
GDP
NIA
+
=
Caùc chæ tieâu thu nhaäp khaùc
NI = NNP – Ti. PI = NI - Pr*+ Tr
p Sản phẩm quốc nội ròng: NDP = GDP - De p Sản phẩm quốc dân ròng: NNP = GNP – De p Thu nhập quốc dân: p Thu nhập cá nhân: (Pr*: lợi nhuận giữ lại không chia và nộp cho chính phủ) p Thu nhập khả dụng:
DI = PI - Thuế thu nhập và các khoản nộp ngoài thuế
q Caùc chæ tieâu so saùnh
GDP
v GDP bình quaân ñaàu ngöôøi =
Daân soá
v Toác ñoä taêng tröôûng haøng naêm: Chæ tieâu naêm t
- Chæ tieâu naêm t-1x100
vt =
Chæ tieâu naêm t-1 v Toác ñoä taêng tröôûng bình quaân:
GDPt
1
-
( x 100
tot −
- v
=
GDPto
2.2. Lạm phát (inflation) * Khái niệm và phân loại
kinh tế tăng lên trong một thời gian nhất định.
p Lạm phát (inflation): là tình trạng mức giá chung của nền
28
p Tỷ lệ lạm phát : là chỉ tiêu phản ánh tỷ lệ tăng thêm hay giảm bớt của giá cả ở một thời điểm nào đó so với thời điểm trước.
Tỷ lệ lạm phát
p Tỷ lệ lạm phát: là chỉ tiêu phản ánh tỷ lệ tăng thêm hay giảm bớt của mức giá chung (chỉ số giá) trong nền kinh tế ở một thời điểm nào đó so với thời điểm trước.
Chỉ số giá thời điểm t – chỉ số giá thời điểm (t-1)
x 100%
Tỷ lệ lạm phát thời điểm t (%)
=
chỉ số giá thời điểm (t-1)
Phân loại lạm phát
p Các loại lạm phát:
một con số, tỷ lệ lạm phát dưới 10% năm.
n Lạm phát vừa phải (moderate inflation): mức lạm phát ở
hay ba con số.
n Lạm phát phi mã (galloping inflation): là loại lạm phát hai
số trở lên.
30
n Siêu lạm phát (hyper inflation): là loại lạm phát từ bốn con
Chỉ số giá
p Chỉ số giá (price index): là chỉ tiêu phản ánh tốc độ thay đổi giá ở một thời điểm nào đó so với thời điểm được chọn làm gốc.
Chỉ số giá = Σ(tỷ lệ tăng giá sản phẩm i)*(tỷ trọng sản phẩm i)
Chỉ số giá tiêu dùng
+ Chỉ số giá tiêu dùng: CPI (consumer price index). CPI: là chỉ số phản ánh tốc độ thay đổi giá trung bình của
các mặt hàng tiêu dùng chính trong nền kinh tế, đó là: lương thực, thực phẩm, quần áo, nhà ở, chất đốt, vận tải, y tế,…
CPI được tính theo giá bán lẻ. Trọng số là tỷ trọng chi tiêu
của hộ gia đình về sản phẩm so với tổng chi tiêu, được lấy ở năm làm gốc.
Chỉ số giá tiêu dùng
CPI được tính như sau:
ΣPi
0 t x Qi
CPI =
ΣPi
0 0 x Qi
Trong đó :
0 : là lượng hàng hoá i ở năm làm gốc.
Qi
o : giá của hàng hoá i ở năm làm gốc.
Pi
t : giá hàng hoá i ở năm t.
Pi
CPI là chỉ tiêu được theo dõi chặt chẽ nhất và sử dụng nhiều nhất để phản ánh sự thay đổi mức giá trong nền kinh tế, nhưng không phải là chỉ số duy nhất thuộc loại này.
2.3. Thất nghiệp
* Thất nghiệp và các loại thất nghiệp. p Thất nghiệp: là những người trong độ tuổi lao động qui
định, có khả năng lao động và đang tìm việc nhưng chưa có việc làm.
Tỷ lệ thất nghiệp: tỷ lệ phần trăm lực lượng lao động bị thất nghiệp.
Số người thất nghiệp
x100%
Tỷ lệ thất nghiệp (%) =
Lực lượng lao động
34
Thất nghiệp và các loại thất nghiệp.
- Phân loại theo nguyên nhân gây ra thất nghiệp
+ Thất nghiệp cơ học (frictional unemployment): Uf + Thất nghiệp cơ cấu (structural unemployment): Us + Thất nghiệp chu kỳ (cyclical unemployment): Uc Thất nghiệp tự nhiên (natural unemployment): Un = Uf + Us
35
p Các loại thất nghiệp:
Tình huoáng
1. Nhận định sự biến động của các kết quả kinh tế vĩ mô
của Việt Nam giai đoạn 2015 – 2018:
ü GDP
ü
ü
Lạm phát Thất nghiệp Cán cân thương mại
ü
Tình huống
- Chỉ số giá nào được sử dụng để tính tỷ lệ lạm phát ở Việt Nam hiện nay? - Tỷ trọng của các nhóm hàng hóa và dịch vụ trong giỏ hàng hóa được sử dụng để tính lạm phát? - Năm nào được chọn làm gốc? - Cách tính tỷ lệ lạm phát của Việt Nam hiện nay có những ưu và nhược điểm gì? - Lập biểu bảng và đồ thị về tỷ lệ lạm phát của Việt Nam từ năm 2000 đến nay.
