Bàn v xã h i dân s
ộ
ề
ự
08:08' AM - ,ứ ư Th t 15/08/2007
Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch / Tổng giám đốc, InvestConsult
ộ ở ộ ệ ọ ọ
ộ ườ ề ả lâu đã tr thành m t khái ni m ệ Khái ni m xã h i dân s t ự ừ quan tr ng và ngày càng tr nên quan tr ng khi quá trình toàn ở i xích l c u hoá đang làm th gi i g n nhau h n. Và khi các ế ớ ầ ơ ạ ầ c kh ng đ nh thì m t xã h i dân giá tr cá nhân ngày càng đ ộ ị ẳ ượ ị s nh m đ m b o quy n và l i ích c a con ng i ngày càng ự ằ ủ ợ tr nên c n thi ở ả ế t. ầ
ớ ẩ ề ấ ủ ủ
ộ ữ ự ư ề
Thông tin liên quan:
Xã hội dân sự: khái niệm
Nhà nước pháp quyền và
ướ ầ ạ ộ ộ ự ừ ớ ự ộ ư ủ ậ ề ế ỷ ầ ủ ườ ộ ẫ ộ c th a nh n và tôn tr ng, do đó, nó ộ ộ ọ ượ ế ượ ể ậ ể ủ ườ ừ ắ ậ ố ủ ủ ưở ế ả ủ ữ ư ươ c th a nh n xã h i dân s ượ ng th nào đ n quá trình t ế ề ầ ượ ộ ự ở ộ ố ề ệ ổ ứ ấ c nghiên c u và th o lu n m t cách r t ậ ả ự ể ố ộ ấ ứ ộ Th k Khai Sáng v i nhi u tác ph m b t h c a các nhà ế ỷ ư Rousseau hay Montesquier tuy ch aư t h c n i ti ng nh tri ế ọ ổ ế th c s nh c đ n m t xã h i dân s nh ng nh ng t ư ưở ng t ự ự ắ ế ộ ệ ố ủ v ch quy n nhân dân và s ph đ nh vai trò tuy t đ i c a ự ủ ị ề ủ nhà n c đã góp ph n t o n n t ng cho s hình thành khái ề ả • Khảo luận thứ hai về ni m xã h i dân s . T đó đ n nay, xã h i dân s không còn ự ế ệ chính quyền Chính quyền i ta thôi là m t khái ni m m i song cũng ch a đ cũ đ ng ể ườ ệ dân sự [22/07/2007] lu n bàn v nó. Nói cách khác, h n 300 năm sau Th k Khai ơ • c xã h i" c a Rousseau ra Sáng, g n 300 năm sau khi "Kh ế ướ ộ và các vấn đề [15/04/2007] i đã có m t b đ i, loài ng ự c ti n dài v phía xã h i dân s ờ ế ộ ướ ề • ồ nh ng v n còn s nh n th c khác nhau gi a các c ng đ ng ữ ứ ự ậ ư xã hội dân sự [11/11/2005] dân t c. Xã h i dân s , ư đ m t s n i, ch a ự ở ộ ố ơ ậ ừ c vai trò c a mình trong ti n trình phát tri n. V y xã h i dân s là không phát huy đ ự ộ gì? Vai trò c a nó cũng nh t i là gì? ng quan gi a nó và s phát tri n c a con ng ự ủ m t s qu c gia đang phát S thi u v ng hay không đ ế tri n có nh h ch c và rèn luy n n n dân ch c a các qu c gia này? Đây là m t v n đ c n đ nghiêm túc.
1. Xã h i dân s và đ c đi m c a nó ự ủ ộ ể ặ
Xã h i dân s là xã h i phi nhà n ự ộ ộ c ướ
ả ộ c, ướ ằ ố ộ ệ ữ ậ ậ ự ấ cân b ng. Nó có các t ộ ườ ớ ề ủ cướ . Xã h i dân s là xã h i t ộ ự ự ộ
ể ệ ộ ồ ự ự ữ ạ ỉ ầ ự ớ ợ ằ ộ nhà n Tôi cho r ng, xã h i dân s , hi u m t cách đ n gi n nh t là xã h i phi nhà n ự ể ấ ơ đó, m i quan h gi a con ng i v i nhau d a trên s t th o lu n và t o ra ở ạ ự ự ả ự s đ ng thu n trên các v n đ c a cu c s ng mà không c n có s can thi p c a ệ ủ ộ ố ự ồ ầ ch c do xã h i l p ra đ nhà n ể ộ ậ ằ ổ ứ th hi n nh ng lo i hình ý chí khác nhau c a c ng đ ng. Nói cách khác, t b n thân ữ ự ả ủ ộ ạ t c nh ng s c c đoan, nh ng hành vi không xã h i dân s s đi u ch nh, h n ch t ế ấ ả ữ ự ẽ ề i ích c ng đ ng b ng các quy t c b t thành văn mà không c n s tham phù h p v i l ợ ự ứ l p là b n ch t c a xã h i dân s , t c gia c a các y u t ủ ồ c. Có th nói tính t ể ướ ắ ấ ự ậ ế ố ấ ủ ả ộ
qu n l y mình và ộ ấ ế ự ộ ự ả ấ qu n n a thì ph n còn l ề ủ ả ậ ề gi ứ ộ ấ i quy t các v n đ c a nó. Xã h i dân s là xã h i t ầ ứ ượ ộ ự ả ộ ướ i ta luôn cho r ng nhà n ả ể ự ả ữ ể ặ ướ ế ằ ướ ộ ộ ự ằ t r ng nhà n ả ể ướ
c là b ph n th i r i vào ạ ơ c. R t nhi u qu c gia ch m phát tri n đã không nh n th c đ c đi u này. ề ậ c ph i có m t trong m i lĩnh v c c a cu c s ng mà ộ ố ự ủ i quy t nh ng c là b ph n n i dài c a xã h i dân s đ gi ữ ủ ế ự ể ả ừ ế ượ Th c ra, n u chúng ta th a i quy t đ ế ằ c nh m ờ ủ ộ ẫ ừ i trong m t xã h i hay n u chúng ta th a ế i thì chúng ta s ẽ ườ ầ ng t ng ộ ướ ượ ậ ộ ồ ộ c hình thành t ự ữ ố ự ướ ộ ướ ấ ả ơ ữ ế ộ do c a con ng s góp v n t ủ c. Nhà n c nhà n ỏ ề i quy t nh ng v n đ mà t ự ị i ch tr thành con ng ế ằ ử ườ ộ ể ườ ở ẽ ế ướ ẻ ườ ằ ướ ừ ạ c. là xã h i t đ n m t m c đ mà nó không có kh năng đ t ế nhà n ố Ng ườ ọ không bi ậ ố ộ công vi c mà b n thân xã h i không t gi c. ệ ự ả nh n s phát tri n các hình thái kinh t xã h i d n đ n s ra đ i c a nhà n ế ự ế ậ ự i ích c a các c ng đ ng ng dung hoà l ộ ườ ủ ợ nh n nhà n c đ ừ ự ướ ượ ậ th y r ng, rõ ràng xã h i dân s có tr ấ ằ i quy t nh ng v n đ xã h i đòi h i, hay nói cách khác, con c a xã h i, là n i gi ế ộ ủ nó không gi ế ượ c. c đ gi i t o ra nhà n ng i quy t đ ả ấ ướ ể ả ề ườ ạ i vào l ch s phát tri n các nhà n Còn n u chúng ta quy l ch s phát tri n loài ng ướ c, ể ườ ử ị ế i xã h i khi có nhà t c là n u chúng ta cho r ng, con ng ộ ỉ ở ứ c tr thành k sinh ra xã h i. Và nh th , chúng ta c thì chúng ta s bi n nhà n n ư ế ướ s không th a nh n tình tr ng không có con ng ẫ c, và nó d n i n m ngoài nhà n ậ ẽ đ n m t logic là Xã h i = Nhà n ộ ế ướ ộ
ậ ầ ậ ể ể c. S phong cho nhà n ế ả ướ ơ ư ẫ ộ ề ề ự ữ
i b thu h p l c xu ng xã h i đã khi n đ i s ng dân s c a con ng ườ ị ừ ự ủ ố ậ ở ộ ố ộ ự ộ ừ ạ ự ế
ộ ủ c, con ng ườ ứ ướ ứ ứ ứ ộ ề ị ậ ị ậ
i b ng m i giá ph n đ u đ đ ộ ố ườ ự ượ ả ấ ọ c. Con ng ướ ỏ ị c. Tr ng thái này kéo dài m t s qu c gia, làm hình ị ộ ị c bao c p, đ ế ể ượ c và con ng ướ ố ở ộ ố ấ i m t t ấ ự ướ ầ ỏ ộ ề ườ ấ ủ i luôn quan ầ c m i có đ a v xã h i và danh d . Do đó, con c b o v ệ ườ ơ ơ ề i b v v ấ i ta l y ự ề c đo c a giá tr thì không còn ị ướ i nào n u không g n v i m t nhà ệ c làm th ướ i không có quy n l ề ợ ệ ố ườ ớ ộ ắ ế i hàng ngày, có bao nhiêu c c th . Nh ng trong hàng trăm hành vi c a con ng ườ
giác hay con ng ườ ự c? Nói nh th không có ư ế ề ướ ủ ỉ c không đ m nhi m, xã h i dân s không th gi ề c ch m phát tri n hay đang phát tri n đ u nh n th c ch a đúng v H u h t các n ứ ướ ế c m t quy n l c quá l n đã d n đ n m t ộ vai trò c a nhà n ướ ớ ộ ự ủ ỏ i quy t nh ng v n đ xã h i đòi h i i, nhà n c l logic ng c không ph i là n i gi ề ấ ế ướ ượ ạ ả c áp đ t nh ng đòi h i c a mình. S ph bóng quá l n ớ mà xã h i là n i đ nhà n ơ ể ự ủ ỏ ủ ữ ộ ặ ướ ẹ ạ i c a nhà n ố ướ ủ ờ ố ế ộ m t s qu c gia không th a nh n tình th m chí tr thành b t h p pháp. Pháp lu t ậ ậ ấ ợ ở c trong m t lo t các khu v c khác nhau c a đ i s ng và làm tr ng không có nhà n ủ ờ ố ướ ạ c không th a nh n vai trò làm m t đi nh ng y u t c a xã h i dân s . Ví d , nhà n ậ ướ ụ ế ố ủ ấ ữ ậ ự ch ng c a m t lu t s cho các cam k t dân s c a khách hàng mà ch th a nh n s ỉ ừ ự ủ ậ ư ủ ứ làm ch ng c a các c quan công ch ng nhà n ủ c. Nh n th c sai l m v vai trò c a ơ ề ầ ướ i cũng nh n th c sai l m v đ a v xã h i. M t s ng nhà n c quan nhà n ni m là ph i làm vi c ệ ớ ệ ở ơ ả ướ ng c vào biên ch , đ đ ể ượ ấ ườ ằ tin khi b tách kh i nhà n b i nhà n ườ ở tinh th n khi ra kh i nhà n ạ thành nên m t n n văn hóa không có d u hi u dân s . N n văn hóa mà ng t t c nh ng u th trong h th ng nhà n ế ấ ả ữ ư đ i s ng dân s , t c là con ng ự ứ ờ ố n ướ ụ ể ư ph n trăm là hành vi mang ch t l ng nhà n ấ ượ ầ i lành m nh là con ng nhiên? Và con ng t ộ ạ ự đ ng trong s gi c giã, giám sát và đi u ch nh c a nhà n ự ụ ỉ ộ nghĩa là ph nh n vai trò đi u ch nh và giám sát c a nhà n ề ủ ậ đ mà n u nhà n ả ế ề ủ ấ ượ c và bao nhiêu hành vi mang ch t l ng ướ i hành i hành đ ng t ườ ườ ướ ủ c vì rõ ràng, có nh ng v n ấ ữ i quy t n i. ế ổ ể ả ướ ự ệ ộ
ộ ộ ố cũng có nhi u c ng ề ộ đây, ph i nói thêm m t khía c nh là trong m t qu c gia bao gi Ở ờ ạ i nh m l n gi a các đ ng dân s , có nhi u quy t c và đi u này đã khi n m t s ng ữ ẫ ộ ố ườ ồ ả ự ề ề ế ắ ầ
ồ ọ ưở ả c, l ằ ấ ả ắ ữ ộ ổ ư ữ ườ c. Còn nh ng quy t c trong xã h i dân s đ ấ ắ
ể ộ ườ ự ế ộ ủ ợ ể ủ ề ổ ắ ng r ng đó là th hi n làng. H t ng quy t c dân s c a c ng đ ng v i h ể ệ ằ ớ ươ ướ ệ ự ủ ộ ắ làng th c ch t là c hay l ng c b n c a xã h i dân s . Ph i kh ng đ nh r ng h ẳ ự ệ ươ ướ ị ự ộ ơ ả ủ nh ng quy t c ph n ánh m t xã h i khu trú và ch m ti n b . Nó là nh ng thói quen ộ ế ậ ộ i m c nhiên đ i n sang đ i kia, con ng văn hóa r t ch m thay đ i, l u truy n t ặ ờ ề ừ ờ ọ ậ ấ ch p nh n nó nh m t quy c hình ữ ự ượ ướ ư ộ ậ thành d a trên c s s đ ng thu n xã h i, t c là con ng i tr c ti p tham gia vào quá ậ ộ ứ ơ ở ự ồ ự ng th o v nh ng quy t c và đ y là bi u hi n c a trình đ phát tri n cao, trình th ắ ệ ủ ể ấ ề ữ ả ươ ữ c vai trò, quy n và l i dân đ u ý th c đ trong đó m i ng i ích c a mình. Nh ng ườ ề ứ ượ ỗ quy t c này có th bi n đ i theo th i gian tùy thu c vào tr ng thái phát tri n c a xã ạ ộ ờ ể ế h i.ộ
S khác bi ự ệ ữ t gi a xã h i dân s và xã h i công dân ự ộ ộ
ộ ộ ả ộ ầ ưở còn xoay quanh khái ni m xã h i công dân hay xã ệ ộ ầ ự ư ọ ề ệ ấ i ngày càng th y rõ m i công dân đ ng th i cũng là con ng i v i t ỗ ự ỏ ờ ủ ể ộ ệ ậ ằ ộ ộ ề ặ ủ ấ ộ ộ ộ ệ ạ ở ủ i đ u đ ườ ề ượ ứ ỗ ộ ị ọ ế ị ề ủ ủ ở ữ ế ộ ộ c tôn tr ng, t c là m i m t con ng ề ộ ằ ộ ướ ư ậ ế ự ộ ộ Các cu c tranh lu n gi a các h c gi ữ ậ ư ồ ng v "xã h i dân s " và "xã h i công dân" g n nh đ ng h i dân s . Ban đ u, ý t ầ ộ nh t, nh ng d n d n hai khái ni m y tách kh i nhau vì trong ti n trình phát tri n, con ế ầ ấ ể t c nh ng ng ườ ớ ấ ả ữ ồ ấ ườ đ c tính phong phú c a mình. Cho nên, không th quy toàn b tính phong phú y vào ấ ặ trong khái ni m công dân. V y xã h i công dân là gì? Tôi cho r ng, xã h i công dân là m t xã h i mà các thành viên c a nó là công dân theo đúng nghĩa. V n đ đ t ra là ọ đó m i công dân là gì? Công dân là các thành viên c a m t xã h i hi n đ i, quy n c a con ng i tr thành ườ ở ạ Nói cách ch s h u xã h i và có các quy n hi n đ nh và pháp đ nh rành m ch. ộ c thì xã c, không c n đ n nhà n khác, n u xã h i dân s là xã h i n m ngoài nhà n ướ ầ ự h i công dân là pháp ch hóa xã h i dân s . Nh v y, xã h i dân s r ng l n h n và ơ ớ ự ế ộ cũng căn b n h n nhi u so v i xã h i công dân. ề ả ơ ớ ộ
nhiên, phi nhà ỗ ườ ng t i s s ng, sinh ho t nh th nào n u hàng ngày, ượ ủ ườ ẽ ố i làm ệ i là hành vi t ự ư ế ế ộ ạ ụ ọ ậ ứ ườ ự ộ c c th hay các c ng đ ng dân s ph i n m trong m t th ườ ụ ữ ự ộ ự ả ằ ồ ấ ả ọ ướ c và nhà n ữ ộ c c th , và t ủ ể ậ ở c pháp lu t b i ướ c t c m i ng ộ ộ i đ u bình đ ng v i nhau tr ẳ ườ ề à xã h i c n đ n nhà n ướ ộ ầ ộ ớ ế ử ể ộ c. Nói cách khác, ủ ộ ự ế ệ nói đ n xã h i dân s là nói đ n nhân ộ ề Tuy nhiên, ế ự ế ố các qu c ự ng đ cao xã h i công dân thay vì xã h i dân s , thu c vào nhà n ế ể ề ộ ủ ở ậ ố ở ộ ừ ự ỉ ầ ả ấ ằ ố ộ ề ọ ườ ề ở ữ ố ề ả ị i xã h i ườ Có th nói, 80-90% hành vi hàng ngày c a m i con ng ể c. Th t n ng con ng ử ưở ạ ướ , hàng phút anh ta mang trong mình ý ni m là m t công dân? Con ng hàng gi ờ sao có đ c m h ng sáng t o khi luôn ph i mang n ng nghĩa v này, nghĩa v kia. Tuy ặ ả ủ ả ỏ i khi s ng v i c ng đ ng dân s c a mình, h cũng có nh ng th a v y, m t con ng ự ủ ồ ớ ộ ộ ậ ố thu n, có nh ng s cân b ng t ả nhiên c a mình. Nói cách khác, xã h i dân s đó ph i ủ ự ằ n m trong m t nhà n ằ ướ ụ ể ch nhà n ế ướ ụ ể th công dân c a mình. Xã h i công dân l t ư ế ph i tuân th các quy lu t c a xã h i công dân đ hành x . Còn xã h i dân s là xã h i ộ ậ ủ ả không l ướ quy n còn nói đ n xã h i công dân là nói đ n dân quy n. ộ ề i ta th gia ch m phát tri n, ng ườ ườ ậ ng i ta cho r ng ch c n xã h i công dân là đ b i vì h không mu n th a nh n nhân ộ ọ ề Xã h i dân s là xã h i quy n, h mu n kho l p nhân quy n vào trong dân quy n. ộ mà đó nhân quy n th ng tr còn dân quy n là m nh đ t chung nhau gi a con ấ ộ . Dân quy n là c s c a vi c hình thành nhà ng i t ệ ườ ự i m i có quy n đòi h i quy n làm n ề nhiên v i con ng ớ c. Sau khi làm nghĩa v công dân thì con ng ụ ơ ở ủ ề ề ườ ướ ề ớ ỏ
ạ ấ ướ ề ạ ự ủ ướ c t c là quy n t o ra nhà n ề ạ ướ ứ ả ủ ế ề ế ư ậ i nhà c. Quy n t o ra, c i t o và c u trúc l ả ạ c là quy n công dân, là k t qu c a vi c th c thi các nghĩa v công dân. Ví d , ụ ụ ệ ộ ề nhiên thu c v cá ề ể i là bi u hi n c a nhân quy n. Nh v y, xã h i công dân là xã h i có ề ộ nó, ớ ậ ệ ơ ả ủ ể ẽ ớ ự thu c vào cái gì? B i n u pháp ệ ộ ộ ệ ủ ướ c. V y xã h i dân s l ự ệ ộ ộ ệ ố c, v i pháp lu t còn xã h i dân s là xã h i t ộ ự ở ế ậ ề ỉ ỉ ộ ệ ườ i ự ớ ộ ệ ớ ử ữ ệ ớ ồ ầ Và nh ng quy t c b t thành văn mà con ắ ấ ờ ố i s d ng đ đi u ch nh, đ h n ch t ữ t c s c c đoan, nh ng hành vi ự ờ ố ỉ ế ấ ả ự ự ườ ử ụ ể ạ ộ ế ề ữ Vì th , trong nhi u nghiên ượ c c xã h i n u không đ ướ ậ ọ i ích công c ng chính là văn hoá. ế ướ ả ộ ế ế ự ộ ữ ậ ộ ơ ch nhà n n đóng thu là bi u hi n c b n c a dân quy n, còn các quy n t ề ự nhân con ng ườ ộ liên quan ch t ch v i nhà n ặ thu c vào nhà n không l ướ ộ lu t là công c đi u ch nh m i quan h trong xã h i công dân thì cái gì đi u ch nh các ụ ề ậ m i quan h trong xã h i dân s ? Tôi cho r ng, đó là văn hoá. Văn hoá giúp con ng ằ ố x lý các quan h v i nhau, v i c ng đ ng, x lý v i nh ng khái ni m thiêng liêng ử trong đ i s ng dân s , đ i s ng tinh th n. ng ể ề không phù h p v i l ợ ớ ợ c u v pháp lu t và nhà n c, tôi đã cho r ng m i kh ứ ề ằ xây d ng d a trên nh ng kinh nghi m văn hoá hay có kh năng bi n thành văn hoá thì ệ ự ự c xã h i y ch c ch n s th t b i. Do v y, xã h i dân s r ng h n và nh ng kh ắ ẽ ấ ạ ế ướ cũng c b n h n nhi u so v i xã h i công dân. ộ ơ ơ ả ữ ộ ấ ề ắ ớ
c th a nh n 2. Nh ng h qu c a vi c xã h i dân s không đ ệ ệ ả ủ ữ ự ộ ượ ừ ậ
c + Xã h i dân s . Nh ng ộ ộ ộ ướ ự ộ ớ ị ở t y u c a con ng ố nh ng qu c ộ c trao cho quy n l c quá l n thì xã h i dân s s bi n d ng và ạ ng b t h p pháp. Ph i kh ng đ nh r ng xã h i dân s là m t không ộ ằ ấ ợ ự ở ộ i. Vì th , vi c không th a nh n xã h i dân s m t ừ ư ở ữ ự ẽ ế ự ộ ẳ ệ ườ ế M t xã h i lành m nh là Xã h i = Nhà n ạ gia mà nhà n ề ự tr thành đ i t ả gian s ng t ố s qu c gia ch m phát tri n đã gây ra nhi u h qu nghiêm tr ng. ố ố c đ ướ ượ ố ượ ấ ế ủ ậ ộ ậ ọ ể ề ệ ả
Các giá tr cá nhân c a con ng i không đ c tôn tr ng ủ ị ườ ượ ọ
ộ ộ ạ ạ ườ ấ ủ ộ ậ ậ ấ ẽ ỉ ề ứ ỉ ư ư ẫ ọ i là m t cá nhân . Các xã h i ph ươ ỗ ộ ườ ị ể ộ ị ị ế ằ ườ ơ i, không xem giá tr con ng ị ơ ở t r ng c s cách là m t cá ộ i mà không bi i v i t ườ ớ ư ọ M t trong nh ng cu c cách m ng vĩ đ i nh t c a con ng i là vào th k XV, XVI, ữ ế ỷ XVII, con ng i b ng nh n ra mình là m t cá nhân. Chính vì nh n th c đ c nguyên ườ ỗ ứ ượ lý y mà ph ng Tây đã phát tri n m nh m ch sau vài trăm năm. R t đáng ti c r ng ế ằ ươ ể ấ ạ ng Đông v n ch a th c t nh, ch a th c t nh r t nhi u dân t c cho đ n bây gi ph ế ứ ỉ ộ ở ươ ờ ấ ể m t th c t , m t chân lý, m t s th t vô cùng quan tr ng đ i v i ti n trình phát tri n ộ ự ậ ố ớ ế ộ ự ế ộ ng Đông nói chung c a nhân lo i là: m i con ng ườ ộ ạ ủ i v n không tôn tr ng các giá tr cá nhân, giá tr con ng ườ ọ ị ẫ là m t trong nh ng chi n l c phát tri n. H v n xem các giá tr chính tr , giá tr lãnh ế ượ ữ đ o, giá tr th lĩnh quan tr ng h n các giá tr con ng ọ ị ủ ạ khoa h c c a m i chính sách chính là đ ph c v con ng nhân ch không ph i v i t ị ọ ẫ ị ể ụ ụ ệ cách là m t khái ni m. ộ ọ ủ ứ ả ớ ư
ậ ừ ồ ớ ị ườ ấ ữ ậ ộ ạ ủ ự ủ ủ ạ ỗ ủ ờ ố ế ể ướ ể ề Ph i nói r ng, khi không th a nh n các các giá tr cá nhân và đ ng nh t nó v i cá nhân ả ằ i đã sai. Cá nhân ch nghĩa cũng là m t thu t ng sai hoàn toàn ch nghĩa là con ng ủ ủ t h c. Không có cá nhân ch nghĩa mà ch có tr ng thái c c đoan c a m i v m t tri ỗ ỉ ế ọ ề ặ cá nhân. Tr ng thái c c đoan c a m i cá nhân là tr ng thái hàng ngày c a đ i s ng, do ạ i ai cũng có khuy t đi m, n u không v y m i c n nhà n ế ườ ớ ầ ậ ề có khuy t đi m thì nhà n i, khuy t đi m c a m i cá nhân là ti n ỗ ể ế ự c đ đi u ch nh. Con ng ỉ c s không t n t ồ ạ ướ ẽ ủ ế ể
i, b i nhà n c đi u ch nh các sai l m c a m i cá ể c t n t ướ ồ ạ ở ướ ủ ề ầ ỗ ỉ đ khách quan đ nhà n ề nhân.
ố ầ ạ ề ữ ộ ả ườ ế ệ ỗ ắ ấ ế ể ở ắ ị
ấ ủ quan tr ng nh t c a i phóng nhân ố ọ ả ố ọ ề ề ề ị ị ể ả ườ ề ề ộ ạ i. Không có các quy n cá nhân làm ti n đ thì con ng ạ ọ i hành đ ng, sáng t o theo l ở ằ ườ
ắ ộ ệ ố ệ i xã h i dân s v i t ộ ố ỏ ộ ế ế ả ề ủ ờ ố ộ ậ ướ ấ ầ c vào các v n đ c a đ i s ng c a ng thu c hành vi hàng ngày c a xã h i vào nhà n ủ ộ qu n, t t t ạ ấ giác. M t xã h i mà con ng lo và t ồ t t ữ qu n, t ế ự ả ộ ườ ự ộ t c ự t ph i huy đ ng s ế ứ i dân. C n nh n th c c càng ít bao nhiêu thì xã ự i bi lo ườ ế ự ả giác là m t xã h i ộ ộ ự ệ t ki m" ế ơ ữ ộ ố ấ t t ế ự ỏ ự ướ ệ ng lao đ ng, xã h i có thêm l c l ng dân s ự c là chúng ta làm cho xã h i có thêm l c ự ộ ộ ng lao đ ng nghĩa là có thêm l c l ự ượ ộ Tuy nhiên, chúng ta đang s ng trong th i đ i toàn c u hóa, th i đ i mà quá trình t ng ươ ờ ạ ờ ạ ngày càng quy t li tác và c nh tranh gi a các n n kinh t t, b n thân con ng i hàng ả ế ườ ngày cũng ph i tham gia vào cu c c nh tranh y thì m i con ng ắ i bu c ph i mài s c ộ ạ ấ ả ự nh t kh năng c a mình đ có th giành chi n th ng. Và kh năng mài s c năng l c ủ ả ể ả i đ c a m i con ng c quy t đ nh b i các giá tr cá nhân c a h . Nói cách khác, giá ườ ượ ủ ọ ủ ế ị ỗ tr cá nhân là s c c nh tranh và s c c nh tranh chính là nhân t ọ ứ ạ ị ố ứ ạ m t qu c gia. Do v y, các qu c gia ph i tìm m i cách huy đ ng hay gi ả ộ ố ậ ộ i đa. Đi u đó có nghĩa là chúng ta t c n ph i c ng c đ a v nhân này m t cách t ả ủ ố ị ầ ộ ố ệ quy n, tôn tr ng nhân quy n, xây d ng không gian pháp lu t và chính tr đ b o v ậ ự i không các quy n con ng ề ườ ề ả ph i c. Con ng th có cu c s ng dân s lành m nh đ ẽ ượ ự ộ ố ể ườ nh c nh r ng h là công dân c a tâm h n. Khi con ng i luôn luôn có nh ng y u t ữ ồ ủ ế ố i không còn cu c s ng dân s n a. Vì th , m t h th ng chính tr h p lý thì con ng ự ữ ườ ị ợ ế ộ ố ủ là con ng giác nghĩ đ n công dân, đ n quy n, đ n trách nhi m công dân c a i t ề ế ườ ự ế ế ự ớ ấ ả mình ch ng nào cu c s ng đòi h i. Do đó, xã h i ph i t n t ả ồ ạ ộ ừ i đa s c n thi tính ch t t qu n c a nó đ h n ch đ n m c t ấ ự ả ủ ự ầ ứ ố ể ạ can thi p c a nhà n ườ ệ ủ ủ l l r ng, t ướ ộ ỷ ệ ệ ằ h i càng lành m nh b y nhiêu vì xã h i bao g m nh ng con ng ộ i bi và bi đòi h i chi phí ít t n kém nh t cho các qu n lý hành chính. H n n a, khi "ti ả nhân l c cho vi c qu n lý hành chính nhà n ả l ộ ượ và làm m nh h n khu v c s n xu t, khu v c kinh doanh... ự ượ ấ ự ả ự ạ ơ
Con ng i không có không gian tái xác l p tr ng thái cân b ng ườ ậ ạ ằ
ộ ế ề ườ ộ ườ ế i ta th ư ự ư ạ ự i s cân b ng sau ố ườ ộ ữ ơ ụ ị l
i đ ng nghĩa v i vi c phá v t ớ ườ ồ l ượ ỷ ệ ợ ườ ẫ ự ộ ấ ả ả ả ườ ậ l ự ườ ấ ị ượ ỉ i xác l p đ ng và ch ra s h p lý. Con ng ự ợ ườ ằ ầ ự ừ ủ ắ i h n h p lý. Nh ng không nhiên, con ng ấ ườ ợ ớ ạ ư ậ h p lý, t l i không tìm th y, không nh n ra các gi ỷ ệ ợ ỷ ệ ợ ườ ề ờ ng nói nhi u đ n vai trò chính tr c a xã h i dân s nh là vai trò tiên Ng ị ủ quy t nh ng tôi cho r ng, vai trò quan tr ng nh t c a xã h i dân s chính là nó t o ra ấ ủ ằ ọ m t không gian s ng c a con ng i, n i con ng i tái xác l p l ườ ủ ậ ạ ự ằ nh ng quá trình tìm ki m và chinh ph c. B i d i m t ngh ch lý là ng nh v n t n t ở ườ ế ộ ư ẫ ồ ạ s phát tri n c a con ng cân b ng t nhiên. Làm ệ ự ể ủ ằ ỡ ỷ ệ ề ự h p lý mà con ng c t th nào đ duy trì đ i v n phát tri n là m t v n đ c c ể ườ ẫ ể ế ẫ i v n ph i tr giá. Tuy v y, con ng kỳ khó b i theo tôi, con ng i ph i kiên nh n ở ế ể h p lý. Không có cách nào khác c , không th xây d ng lý thuy t đ tìm ki m ra t ể ả ỷ ệ ợ ế i th n tr ng là đ a ra m t đáp s có tính ch t đ nh l ộ ọ ố ư ậ c, tìm th y con ng ấ i không lao đ u vào s m t cân b ng, con ng ự ấ ậ ượ ườ đ ằ ượ ự ỉ ể t t ng i ào ào chi n th ng, con ng ườ ườ ấ ướ ự k thì con ng ườ ể i đ u đi tìm t ph i t ả ấ ả ọ tinh khôn nh t, tinh túy nh t, có t m nhìn nh t c a c ng đ ng con ng ầ c s cân b ng trong s b ng t nh c a mình trong quá trình phát tri n. Còn khi con ấ i đi lên m t cách b t i l n l ộ ế cũng do b ph n ậ ộ ệ i phát hi n. h p lý bao gi ồ t c m i ng ấ l ấ ủ ộ ườ ấ
ộ ả ầ ể ứ ứ ể ộ ộ ộ ệ ư ị ấ ệ ệ ườ ờ ố ấ ườ ự ướ c ị nhiên thì đ y chính là đi tìm t ữ ượ ờ ố i. c đ i s ng dân s . ự ộ ằ ấ đ ọ ấ ấ ủ ụ ự ấ ả ạ ậ ấ ể ự ằ ạ ằ i tr ng thái phát tri n t ườ ạ ự ể ừ ộ ộ c thì t ể ự ạ ủ c th a nh n thì Xã h i = Nhà n ướ ề ấ ả ọ ướ ướ ờ ướ c c n a, th m chí r i lo n và ạ c, đ u trông ch vào nhà n ậ ự t c m i ng ấ ượ ữ ụ ộ ủ ố ộ C n ph i có m t đ i ngũ chuyên nghi p nh v y và đó chính là đ i ngũ trí th c. Đ i ư ậ ệ ế l nhiên và phát tri n. N u ngũ trí th c là đ i ngũ sinh ra đ xác l p t h p lý gi a t ữ ự ậ ỷ ệ ợ ờ ch huy vô đi u ki n đ i nh chính tr l n át đ i s ng trí tu , chính tr tr thành y u t ề ế ố ỉ ị ở i đã phá v kh năng ki m soát t c đ đ tìm ki m s ng trí tu thì th c ch t con ng ế ố ộ ể ể ỡ ố ự ả i đi tìm m t t i h n c a s cân b ng. Cho nên, khi con ng các gi l h p lý gi a ữ ộ ỷ ệ ợ ớ ạ ủ ự c chính tr , nhà n tr ng c a nhà n phát tri n và t ướ ủ ỷ ọ ể ể ệ ự Đ i s ng dân s là cách th hi n quy mô nào thì còn gi ự ờ ố ở ườ Xã h iộ t p trung nh t c a cái g i là thái đ đi tìm s cân b ng c a con ng ủ ằ ậ i duy trì tr ng thái bình dân s là công c duy nh t, là c u trúc duy nh t mà con ng ạ ườ ờ ố i cho đ i s ng tĩnh, tr ng thái cân b ng trong quá trình phát tri n. Do v y, n u tr l ế cân b ng nhiên và nó t con ng ằ cân b ng thì b n thân s t ự ự ả m t qu c gia đó đã là s phát tri n vì nó h n ch s sai c a quá trình phát tri n. Còn ế ự ố ở ộ ể mà xã h i dân s không đ c. Khi Xã h i = Nhà ượ ộ ậ i đ u ph thu c vào nhà n n ộ ườ ề và khi chính ph có v n đ thì xã h i không ho t đ ng đ ạ ộ ề d n đ n tan rã. ế ẫ
Con ng i không có n i tr v sau m t chu trình chính tr ườ ơ ở ề ộ ị
ộ ộ ườ ườ ệ ạ ấ ờ ờ ố ạ ự ộ ng c a mình. ủ c tái t o l ạ ạ ậ đây, tôi ệ ề Ở ố ạ ả c. B i nhà n ế ướ ườ ộ ố ượ ở ườ ướ ữ ồ ự ủ ị c cũng bao g m nh ng con ng ế ề ườ ầ ị ủ ề ệ ả ị ế ợ tôi nh đo n ng i ta t ướ ạ ớ ớ ự ể ộ ự ủ ợ ộ ọ ề v công t ả ề ạ ề ợ ệ ệ ả ạ ấ ạ ấ ạ i tích.... Hi n nay, ể i không có ch h cánh, không có ỗ ạ ườ c. ng hay m t nhà lãnh đ o c p cao th m chí i, dù là ng i lao đ ng bình th Con ng ậ ườ ự ở cũng là s tr c t ng l p ho t đ ng chính tr chuyên nghi p, sau công vi c, bao gi ệ ạ ộ ớ ị ả ầ v v i cu c s ng dân s bình th Đ i s ng dân s là n i năng l c và ự ườ ề ớ ơ ự ộ ố i hàng ngày sau m t chu trình làm ph m h nh c a con ng i đ ườ ượ ủ ẩ ướ vi c, ệ tuy nhiên, không ph i ai cũng nh n ra đi u y, và chính vì gán vào cho nhà n c ề ấ ả i đã vô tình co xã h i dân s c a mình. quá nhi u công vi c nên con ng ộ ả ng "nh y c m" là nhà chính tr và nh ng nhà qu n mu n nh n m nh đ n m t đ i t ấ ữ ạ i, cũng có nh ng lý ho t đ ng nhà n ữ ạ ộ lúc h r i kh i đ a v c a ng ọ i c m quy n. Cùng v i lý thuy t v nhi m kỳ thì m i ọ ờ ỏ ị ở i đ u tr thành dân, cho nên, ph i có m t xã h i dân s đ nhà chính tr quay tr ng ộ ở ườ ề ng. N u không có m t xã h i dân s đ h p pháp, không có v làm ng i bình th ộ ườ ề ườ m t c s t o ra ngu n s ng h p pháp cho h thì h quay v đâu? Trong tác ph m ẩ ọ ồ ố ộ ơ ở ạ c Nikolai Bolkonski, "Chi n tranh và hòa bình", ườ ế b c a Andrei Bolkonski, khi v ông ta có m t trang tr i, ông ta có m t x ng c khí, ơ ộ ưở ộ ố ủ r t nhi u qu c ông ta làm th ti n, ông ta d y con gái làm toán gi ố ở ấ ề gia ch a đ t đ n tr ng thái y. Có r t nhi u nhà lãnh đ o không hi u, th m chí không ậ ề ư ạ ế ự ệ ủ ộ ch quay v khi r i kh i nhà n ướ ng h khái ni m xã h i dân s , cho nên con ng ỗ ộ ỏ ề ờ
ộ ẩ ự ủ ớ ự ệ i đ ườ ượ ệ ố ủ ớ ồ ị i có th tr thành nguyên li u t ẩ ể ở ạ i hàng ngày, con ng ự ủ ộ i hàng c tái t o l ạ ạ t c a các chu trình ạ c tái t o i đ ườ ượ ệ ể ở ườ ầ ỉ ớ i có th tr thành đ u vào cho m t chu trình làm vi c, chu trình ộ ơ ả ch v i xã h i dân s , sau m i chu trình ự ọ ọ i v n còn là chính nó. Cùng v i xã h i dân s , ph m h nh và năng l c c a con ng ạ ngày đ ng nghĩa v i vi c con ng ườ chính tr khác. Nói cách khác, khi ph m h nh và năng l c c a con ng l ạ chính tr khác. Nh ng quan tr ng h n c , ư ị chính tr , con ng ườ ẫ ị
Không có ngu n các gi i pháp cho t ng lai ồ ả ươ
ố ở ấ ủ ư ườ ng không ạ ậ ậ ủ ứ ủ ề ầ
ị ữ ằ ự ướ ợ i b t ngu n t vi c xã h i dân s không đ ồ ừ ệ ộ ạ ắ ự ệ ộ r t nhi u qu c gia l c h u, các chính sách chính ph đ a ra th T i sao ạ ề đ t hi u qu nh mong mu n th m chí còn mang tính r i ro cao? Đó là vì chúng ố ạ ệ ả ư th ng đ c ho ch đ nh m t cách ch quan b i b máy c m quy n ch không ph i ả ượ ộ ườ ạ ở ộ b ng s th o lu n gi a nhà n c và nhân dân, t c là nhân dân không có c h i th ể ằ ự ả ơ ộ ậ ứ ơ ộ ể hi n s ph n bi n nh m làm h p lý hóa các chính sách. Và s không có c h i đ ệ ự ả ệ th c hi n ph n bi n xã h i l ừ c th a ượ ả ệ ự nh n.ậ
ộ ữ ẳ ủ ạ ướ ị c. Càng ngày ng ủ ự ướ ả ệ ộ i dân đ ườ ả ấ ự ợ ủ ả ạ ồ ủ ấ ượ ườ ế ể ấ ướ Ph n bi n xã h i còn là s t ệ ng ch t l ộ ữ ế ằ ả ủ ộ ợ ể ằ ậ ậ ơ . Do v y, n u không có xã h i dân s hay ộ ừ i pháp đ có th đi u ch nh ho c làm h p lý các ch ỉ ươ ả ặ ồ M t trong nh ng vai trò chính tr quan tr ng nh t c a xã h i dân s là nó là đ i tác ấ ủ ự ố ị ọ đ y m i ng c th c s tham c, là không gian mà bình đ ng c a nhà n ỗ ở ấ ượ ự ự i các ch gia vào vi c ho ch đ nh, th c hi n và quan tr ng h n là ph n bi n l ươ ng ọ ơ ệ ạ ệ ệ trình hành đ ng c a Nhà n i ta càng th y rõ h n nh ng ý nghĩa ữ ơ ườ ộ ng ng tác, s h p tác c a các l c l tích c c c a ph n bi n xã h i b i nó t o ra s t ự ượ ự ươ ự ủ ộ ở i pháp, ngu n c a các ý ki n, ngu n xã h i và t ồ đó, n y sinh ra các ngu n c a các gi ả ừ ộ ế ồ ủ c a các sáng ki n đ tăng c i lãnh ng c a s sáng su t c a nh ng ng ủ ự ủ ườ ố ủ ự cân b ng v các ý ki n gi a các l c c. đ o đ t n ữ ạ ề ự ự ng xã h i tr nên l ng xã h i khác nhau và làm cho các hành vi c a các l c l ộ ộ ở ự ượ ượ nh ng qu c cân b ng h n, h p lý h n ố ự ậ ở ữ ế ơ ộ c th a nh n thì xã h i đã thi u đi m t gia ch m phát tri n, xã h i dân s ch a đ ế ộ ự ư ượ ngu n, m t kênh các gi ng trình ợ ể ề ể ộ hành đ ng xã h i. ộ ộ
ể ể ẫ ộ ố ự ế ắ ủ ướ ộ ề ẩ c nh ng không ph i lúc nào s b t c c a nhà n ư ộ ở ố ớ c đ ng nghĩa v i s b t c c a ớ ự ế ắ ủ i pháp b t ng và vô ả ấ n m nh ng y u t ữ ự ng lai ể ộ . Ngu n c a vi c phát tri n các l c l ự ữ ầ ế ự ụ ổ ủ ướ ồ m i, nh ng gi ữ ườ ươ ệ c t c thì nhà n ệ S b t c c a các chính sách phát tri n có th d n đ n s s p đ c a m t s nhà n ự ế ắ ủ ả xã h i b i xã h i luôn ti m n nh ng nhân t ờ ữ ế ố ớ ể ụ m i đ ph c cùng duyên dáng. Và chính xã h i dân s là v ộ ng ph c ụ v cho s phát tri n trong t ồ ủ ươ ể ự ượ ự ụ xã h i dân s nh ng ngu n xã h i dân s , n u không l y đ v nhà n ồ c là t ự ế ừ ộ ấ ượ ừ ướ ụ c s thoái hoá. Đ u tiên là đ thay th các l c l ng ph c v nhà n ướ ế ướ ẽ ụ ụ ự ượ ể ề ạ thoái hóa v chính tr , sau đó là thoái hóa v trí tu và cu i cùng là thoái hóa v đ o ố ề ị ề đ c. ứ
