T¹p chÝ KHKT N«ng nghiÖp, TËp 2 sè 3/2004
Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng ®Ëu t−¬ng míi D140
Results from studies on new soybean variety D140
Vò §×nh ChÝnh1
Summary
Experiments were carried out to determine characteristics of new soybean variety D140 (hybrid of DL02 x DH4) grown in northern provinces of Vietnam. Results showed that variety D140 was suitable for growing in all of the three growing seasons in the North of Vietnam. The growth duration ranged from 90 to 100 days. The plant height was 45-55 cm. The number of pods per plant was higher than that of the control variety. The of 1000 seed weight was 150- 170g. The seed had a fine color with good quality. D140 proved to be a good soybean variety with high yield in all three seasons in the year. However, the highest yield was obtained in summer season (14.8 – 26.8 quintal/ha).
Keywords: Soybean, variety, season, yield, seeds.
1. §Æt vÊn ®Ò1
2. VËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 2.1. VËt liÖu nghiªn cøu Mét sè gièng ®Ëu t−¬ng ®Þa ph−¬ng, nhËp néi vµ mét sè dßng gièng míi lai t¹o (9 – 11 dßng, gièng). 2. 2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
ThÝ nghiÖm so s¸nh gièng vµ kh¶o nghiÖm bè trÝ theo ph−¬ng ph¸p khèi ngÉu nhiªn hoµn chØnh víi 3 lÇn nh¾c l¹i.
ThÝ nghiÖm s¶n xuÊt thö ®−îc so s¸nh víi c¸c gièng ®èi chøng ë c¸c ®Þa ph−¬ng ®ang trång phæ biÕn.
Khu vùc ho¸ vµ më réng diÖn tÝch ®Òu so s¸nh víi c¸c gièng ®ang trång phæ biÕn ë ®Þa ph−¬ng.
§Þa ®iÓm nghiªn cøu: Gia L©m - Hµ Néi, B¾c Ninh, B¾c Giang, H−ng Yªn, H¶i D−¬ng, Hµ T©y, Phó Thä, Yªn B¸i, B¾c K¹n, Hµ Giang, Ninh B×nh.
C¸c chØ tiªu theo dâi: thêi gian sinh tr−ëng, kh¶ n¨ng chèng chÞu, c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt §Ëu t−¬ng (Glycine max. L. Merrill) lµ c©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao trong nÒn n«ng nghiÖp n−íc ta. S¶n phÈm tõ c©y ®Ëu t−¬ng dïng ®Ó chÕ biÕn thùc phÈm cho ng−êi vµ lµm thøc ¨n cho gia sóc. Ngoµi ra, ®Ëu t−¬ng cßn lµ c©y lu©n canh c¶i t¹o ®Êt cã gi¸ trÞ vµ lµ mÆt hµng n«ng s¶n quan träng. ë miÒn B¾c n−íc ta do khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa nªn cã thÓ gieo trång ®Ëu t−¬ng ®−îc c¶ 3 vô trong mét n¨m (vô xu©n, vô hÌ vµ vô ®«ng), tuy nhiªn sè gièng ®Ëu t−¬ng cã thÓ gieo trång ®−îc c¶ 3 vô trong n¨m vµ cho n¨ng suÊt cao lµ rÊt Ýt. Trong nhiÒu n¨m qua, c¸c nhµ t¹o gièng ®Ëu t−¬ng ViÖt Nam ®· ®−a ra nhiÒu gièng míi cã n¨ng suÊt cao, nh−ng chóng chØ thÝch hîp gieo trång vµ cho n¨ng suÊt cao ë mét sè mïa vô trong n¨m. §iÒu nµy dÉn ®Õn viÖc b¶o qu¶n h¹t gièng cho vô sau, n¨m sau th−êng ph¶i mÊt Ýt nhÊt lµ 3 - 4 th¸ng, ®· lµm gi¶m tû lÖ mäc mÇm cña h¹t. Nh− vËy, thùc tiÔn s¶n xuÊt ®ßi hái cÇn cã gièng ®Ëu t−¬ng n¨ng suÊt cao nh−ng cã thÓ sinh tr−ëng ph¸t triÓn t−¬ng ®èi tèt c¶ 3 vô trong n¨m.
Quy tr×nh kü thuËt trong thÝ nghiÖm, trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt thö ®−îc ¸p dông ®ång ®Òu trªn mäi gièng.
1 Khoa N«ng häc, Tr−êng §HNNI
159
Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng ®Ëu t−¬ng míi D140
3. KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn
Gièng ®Ëu t−¬ng D140 lµ con lai cña tæ hîp DL02 x §H4. Trong ®ã mÑ DL02 lµ dßng lai gi÷a V73 x V74 cã ®Æc ®iÓm chÞu rÐt thÝch hîp gieo trång trong vô xu©n vµ vô ®«ng, cßn bè §H4 lµ gièng cã nguån gèc Trung Quèc cã ®Æc ®iÓm chÞu nãng thÝch hîp gieo trång trong vô hÌ.
3.1. Thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c dßng, gièng ®Ëu t−¬ng gièng chÝn sím hay chÝn muén, tõ ®ã lµm c¬ së cho viÖc bè trÝ c¬ cÊu c©y trång hîp lý. Gièng ®Ëu t−¬ng D140 cã thêi gian sinh tr−ëng trung b×nh biÕn ®éng tõ 90 - 98 ngµy tïy theo mïa vô; thêi gian sinh tr−ëng cña gièng D140 dµi h¬n so víi gièng §H4 vµ ®èi chøng DT84 tõ 5 - 7 ngµy, nh−ng ng¾n h¬n ®èi chøng V74 kho¶ng 5 - 6 ngµy. Víi thêi gian sinh tr−ëng ®ã, cã thÓ gieo trång D140 vµo vô ®Ëu t−¬ng xu©n, vô ®Ëu t−¬ng ®«ng vµ vô ®Ëu t−¬ng hÌ trung trong c¬ cÊu lu©n canh cña miÒn B¾c (B¶ng 1).
3. 2. Kh¶ n¨ng chèng chÞu cña gièng D140 Nghiªn cøu vÒ thêi gian sinh tr−ëng cña gièng ®Ëu t−¬ng D140 gióp cho viÖc ®¸nh gi¸
B¶ng 1. Thêi gian sinh tr−ëng cña c¸c dßng, gièng n¨m 2001 (ngµy) Vô ®«ng Vô xu©n STT 103 104 1 85 87 2 92 98 3 – 90 4 – 93 5 – 90 6 – 92 7 92 99 8 88 92 9 Tªn dßng gièng V74(®/c1) §T93 D140 M103 D907 §H4 D801 D912 DT84(®/c2) Vô hÌ - 80 90 85 87 85 88 91 86
B¶ng 2. Møc ®é nhiÔm s©u bÖnh, tÝnh t¸ch qu¶, tÝnh chèng ®æ *
Gièng T¸ch qu¶ (®iÓm 1- 5) Chæng ®æ (®iÓm 1- 5) GØ s¾t
Møc ®é bÖnh §èm n©u 1 1 1 3 1 1 1 3 1 1 1 S−¬ng mai 3 1 1 1 1 3 1 1 1 3 1 1 3 1 3 1 3 1 1 1 3 1 1 2 2 2 1 2 2 2 1 2 1 Lë cæ rÔ 3 1 3 3 3 1 3 3 3 5 3 Gißi ®ôc th©n 9,0 10,5 10,5 11,0 12,5 7,0 13,5 11,0 9,5 11,0 9,0 1 1 2 1 1 1 2 1 1 1 2 V74 §T99–2 §98–03 §98–01 §2000–1 D140 §T99–01 AK06 §98–02 §T99–03 §98–04 * Nguån: Trung t©m kh¶o kiÓm nghiÖm gièng c©y trång Trung −¬ng n¨m 2000
160
Vò §×nh ChÝnh
3.3. C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt cña gièng D140
C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt lµ nh÷ng chØ tiªu rÊt quan träng ®Ó t¹o thµnh n¨ng suÊt vµ thÓ hiÖn gi¸ trÞ cña chóng. Nã phô thuéc vµo b¶n chÊt di truyÒn cña tõng dßng, gièng vµ ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh còng nh− kü thuËt canh t¸c. Nghiªn cøu vÒ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ c¸c chØ tiªu liªn quan ®Õn n¨ng suÊt cña gièng D140, kÕt qu¶ thu ®−îc tr×nh bµy trªn c¸c b¶ng 3, 4, 5. KÕt qu¶ theo dâi vÒ kh¶ n¨ng chèng chÞu cña gièng D140 trªn b¶ng 2 cho thÊy møc ®é nhiÔm s©u bÖnh, kh¶ n¨ng chèng ®æ vµ møc ph¶n øng víi ®iÒu kiÖn ngo¹i c¶nh bÊt thuËn cña D140 ®Òu ë møc nhÑ vµ møc trung b×nh so víi c¸c gièng kh¸c ®· ®−îc NguyÔn Thiªn L−¬ng, §oµn Kim Long vµ CTV (2000); NguyÔn Thiªn L−¬ng vµ cs (2000) nghiªn cøu. Tuy nhiªn cÇn chó ý phßng trõ vÒ bÖnh s−¬ng mai trong ®iÒu kiÖn vô xu©n vµ vô hÌ.
B¶ng 3. C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt (vô xu©n n¨m 2001) TT Tªn dßng, gièng Tæng sè qu¶ (qu¶/ c©y)
Khèi l−îng 1000(g) 132,40 142,40 159,90 186,90 153,30 181,90 148,60 157,90 173,00 Tû lÖ qu¶ 3 h¹t (%) 10,75 8,86 22,23 18,91 6,06 9,85 18,72 12,04 18,00 Tû lÖ qu¶ 2 h¹t (%) 73,11 60,94 56,82 65,29 73,10 73,07 63,86 65,76 65,5 Tû lÖ qu¶ 1 h¹t (%) 11,32 21,14 13,90 9,82 12,81 13,07 11,92 16,73 16,5 V74 §T93 D140 M103 D907 §H4 D801 D912 DT84 34,70 35,33 46,40 31,63 47,37 31,33 36,33 44,33 33,05 N¨ng suÊt (t¹/ha) 21,01 1 22,41 2 25,00 3 22,14 4 22,96 5 20,95 6 23,52 7 24,70 8 9 21,50 LSD(5%) 1,458
B¶ng 4. C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt (vô hÌ n¨m 2001)
TT Dßng gièng Tæng sè qu¶ (qu¶/c©y Tû lÖ qu¶ 1 h¹t(%) Tû lÖ qu¶ 3 h¹t(%) Khèi l−îng 1000 h¹t (g)
§H4(®/c) §T93 D140 M103 D801 D912 DT84 45 42 48 46 49 49 46 13,5 10,0 10,5 13,2 16,2 16,5 14,0 14,5 12,2 20,0 15,0 12,6 11,5 16,2 169 145 160 170 152 158 170 1 2 3 4 5 6 7 N¨ng suÊt (t¹/ha) 23,5 22,0 26,8 27,0 25,2 25,5 26,4 LSD 05 1,62
161
Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng ®Ëu t−¬ng míi D140
TT
B¶ng 5. C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt (vô ®«ng n¨m 2001) Tû lÖ qu¶ 1 h¹t (%) 15 21 18 14 16 Tæng sè qu¶ (qu¶/c©y) 35 34 32 35 41 Khèi l−îng 1000h¹t (g) 120 117 177 152 165 Tªn dßng, gièng V74(®/c) AK03 DT84 §T93 D140 Tû lÖ qu¶ 3 h¹t (%) 10,3 16,0 15,0 13,0 21,0 N¨ng suÊt (t¹/ha) 14,0 13,6 13,8 13,2 16,0 1,47 1 2 3 4 5 LSD05
13,2t¹/ha)
3.4. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ kü thuËt th©m canh cho gièng D140
Sè liÖu c¸c b¶ng cho thÊy: trong ®iÒu kiÖn vô xu©n, gièng ®Ëu t−¬ng D140 cã tæng sè qu¶ trªn c©y ®¹t 46,4 qu¶, tû lÖ qu¶ 3 h¹t ®¹t cao nhÊt 22,23%; khèi l−îng 1000 h¹t kh¸ cao, ®¹t 159,9 g; n¨ng suÊt thùc thu ®¹t cao nhÊt trong c¸c dßng, gièng tham gia thÝ nghiÖm (25,00 t¹/ha).
Khi mét gièng ra ®êi ®ßi hái cÇn cã quy tr×nh kü thuËt thÝch hîp ®Ó ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng cña chóng, chÝnh v× vËy viÖc nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt lµ rÊt cÇn thiÕt. C¸c thÝ nghiÖm vÒ kü thuËt hoµn chØnh quy tr×nh th©m canh cho gièng ®Ëu t−¬ng míi D140 ®· cho thÊy gièng D140 ®¹t n¨ng suÊt cao nhÊt trong ®iÒu kiÖn vô hÌ ë mËt ®é 35 c©y/m2, trong ®iÒu kiÖn vô xu©n 40 c©y/m2.
Trong ®iÒu kiÖn vô hÌ, gièng D140 cã sè qu¶ trªn c©y ®¹t 48 qu¶ t−¬ng ®−¬ng víi gièng M103 vµ DT84 nh−ng cao h¬n gièng §T93; Khèi l−îng 1000 h¹t ®¹t 160 g; N¨ng suÊt thùc thu ®¹t 26,8 t¹/ ha t−¬ng ®−¬ng víi gièng M103 vµ DT84 nh−ng h¬n h¼n §H4 (chØ ®¹t 23,5 t¹/ha).
Nghiªn cøu ¶nh h−ëng cña liÒu l−îng N, P205 , K20 ®Õn sinh tr−ëng, ph¸t triÓn, c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt kÕt qu¶ cho thÊy: L−îng ph©n bãn thÝch hîp cho 1 ha lµ 30kg N, 90kg P205 vµ 60kg K20.
3.5. KÕt qu¶ s¶n xuÊt thö gièng D140
Cïng víi c¸c thÝ nghiÖm so s¸nh vµ kh¶o nghiÖm ®· tr×nh bµy ë trªn, chóng t«i ®· tiÕn hµnh s¶n xuÊt thö gièng ®ç t−¬ng D140 ë Trong ®iÒu kiÖn vô ®«ng kh¶ n¨ng sinh tr−ëng cña c¸c dßng gièng kÐm h¬n. Tuy nhiªn, gièng D140 biÓu hiÖn kh¶ n¨ng sinh tr−ëng tèt, c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt ®¹t cao (16,0 t¹/ha), cao h¬n ®èi chøng (14 t¹/ha) vµ cao h¬n c¸c dßng gièng t¹/ha, AK03 ®¹t kh¸c (DT84 ®¹t 13,8 13,6t¹/ha vµ §T93 ®¹t n¨ng suÊt thÊp h¬n c¶
Gièng
V74 DT84 §T93 D140 B¶ng 6. KÕt qu¶ s¶n xuÊt thö D140 (t¹/ha) Hµ Néi (vô xu©n 2001) – 16,2 14,7 24,6 10 ha H¶i D−¬ng (vô xu©n 2002) – 14,0 – 18,9 1,5 ha H−ng Yªn (vô ®«ng 2001) 14,0 13,5 13,2 16,2 3 ha B¾c Ninh (vô hÌ 2002) 15,2 21,6 16,2 21,6 6ha B¾c Giang (vô hÌ 2001) – 19,0 16,0 18,9 0,8 ha Hµ T©y (vô xu©n 2001) 16,5 – – 20,5 1 ha DiÖn tÝch trång D140
162
Vò §×nh ChÝnh
B¶ng 7. Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i, n«ng sinh häc cña gièng D140 Mµu l¸ Mµu rèn h¹t
Xanh Xanh Xanh Dßng Gièng D140 §H4 DT84 AK03 V74 M¨u s¾c th©n TÝm TÝm TÝm TÝm Tr¾ng Mµu vá qu¶ N©u sÉm Vµng Vµng N©u N©u sÉm Mµu vá h¹t Vµng Vµng Vµng Vµng Vµng N©u nh¹t Xanh ®Ëm N©u vµng N©u vµng N©u nh¹t N©u ®en Xanh nh¹t TGST (ngµy) 90 -100 85 - 90 85 -90 85 -90 95 -105 Protein (% chÊt kh«) 39,75 39,7 – – –
suÊt 21 t¹/ha trong khi ®ã DT 84 chØ ®¹t 16,2 t¹/ha.
Trong ®iÒu kiÖn vô hÌ D140 sinh tr−ëng kh¸ tèt cho n¨ng suÊt t−¬ng ®èi cao ®¹t 18 ®Õn 24 ta/ha t−¬ng ®−¬ng víi DT84, nh−ng cao h¬n h¼n so víi gièng Vµng M−êng Kh−¬ng vµ gièng §H4.
nhiÒu n¬i: Gia L©m, §«ng Anh (Hµ Néi), B¾c Ninh, B¾c Giang, H¶i D−¬ng, H−ng Yªn…®Ó so s¸nh víi c¸c gièng ®Ëu t−¬ng ®ang trång phæ biÕn ë ®Þa ph−¬ng. Trong s¶n xuÊt thö, ¸p dông quy tr×nh kü thuËt ®ång ®Òu cho mäi gièng vµ lµ quy tr×nh phæ biÕn hiÖn ®ang ¸p dông. Nh×n chung ë c¸c ®iÓm s¶n xuÊt thö vµ c¸c mïa vô kh¸c nhau ®Òu cho thÊy D140 cã n¨ng suÊt cao h¬n c¸c gièng ®èi chøng ®ang trång phæ biÕn ë ®Þa ph−¬ng lµ V74, §T93, DT84. Trong ®iÒu kiÖn vô ®«ng D140 sinh tr−ëng ph¸t triÓn, chÞu rÐt tèt cho n¨ng suÊt cao ®¹t 16,1 ®Õn 16,5 ta/ha cao h¬n h¼n gièng V74, §T93 lµ c¸c gièng ®ang trång trong s¶n xuÊt.
3.6. §Æc ®iÓm h×nh th¸i
KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ h×nh th¸i cho thÊy: D140 cã hoa tÝm, qu¶ n©u, sÉm rèn, h¹t mµu n©u nh¹t, l¸ mµu xanh ®Ëm, ®u«i l¸ nhän. D140 cã hµm l−îng protein kh¸ cao (39,95%)
4. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ 4.1. KÕt luËn D140 lµ gièng ®Ëu t−¬ng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng vµ ph¸t triÓn tèt ë c¶ 3 vô trong n¨m lµ vô xu©n, vô hÌ vµ vô ®«ng ë c¸c tØnh phÝa B¾c. 3.7. KÕt qu¶ s¶n xuÊt trªn diÖn réng
Sau khi ®−îc phÐp khu vùc ho¸, chóng t«i ®· tiÕn hµnh s¶n xuÊt trªn diÖn réng gièng D140 tõ n¨m 2000 – 2003 ë nhiÒu ®Þa ®iÓm vµ c¸c mïa vô kh¸c nhau ®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sinh tr−ëng ph¸t triÓn, tÝnh thÝch øng vµ ®¸nh gi¸ n¨ng suÊt cña D140 so víi nh÷ng gièng cò ®ang trång phæ biÕn ë c¸c ®Þa ph−¬ng.
D140 cã thêi gian sinh tr−ëng trung b×nh tõ 90 - 100 ngµy, thÝch øng réng nªn cã thÓ ®−a vµo c¬ cÊu ®Ëu t−¬ng vô xu©n, vô ®Ëu t−¬ng hÌ trung vµ vô ®Ëu t−¬ng ®«ng. D 140 cã chiÒu cao c©y trung b×nh 45 - 55 cm , sè qu¶ nhiÒu, tû lÖ qu¶ 3 h¹t cao, khèi l−îng 1000 h¹t kh¸ (150 - 170g), mµu s¾c h¹t ®Ñp, chÊt l−îng tèt, cho n¨ng suÊt cao ë c¶ 3 vô nh−ng cao nhÊt lµ ë vô xu©n vµ vô hÌ, ®¹t 14,8 – 26,8t¹/ha, cao h¬n h¼n V74, DT84 ë vô xu©n, cao h¬n h¼n §H4 ë vô hÌ, cao h¬n V74, §T93 vµ DT84 ë vô ®«ng vµ cã n¨ng suÊt t−¬ng ®−¬ng gièng DT84, M103 trong vô hÌ. 4.2. §Ò nghÞ
D140 lµ gièng ®Ëu t−¬ng cã kh¶ n¨ng sinh tr−ëng ph¸t triÓn tèt vµ cho n¨ng suÊt cao KÕt qu¶ s¶n xuÊt trªn diÖn réng ë c¸c ®Þa ®iÓm: Hµ Néi, H−ng Yªn, Hµ Nam, B¾c Ninh, B¾c Giang, Phó Thä, Yªn B¸i…®Òu cho thÊy trong ®iÒu kiÖn vô xu©n D140 cho n¨ng suÊt cao ®¹t 17,3 ®Õn 23,4 t¹/ha cao h¬n c¸c gièng ®ang trång ë ®Þa ph−¬ng nh− V74, DT84, §T93, Vµng M−êng Kh−¬ng tõ 18,7 ®Õn 33,7 %. §iÓn h×nh nh− ë Phó Thä D140 cho n¨ng
163
Mét sè kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ gièng ®Ëu t−¬ng míi D140
kh¶o nghiÖm gièng ®Ëu t−¬ng míi 2 n¨m 1998 - 2000 ë c¸c tØnh phÝa B¾c”. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm vµ kiÓm nghiÖm gièng c©y trång 1999 - 2000.
ë c¶ 3 vô trong n¨m ®· ®−îc Héi ®ång khoa häc Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n c«ng nhËn gièng quèc gia, vËy ®Ò nghÞ më réng diÖn tÝch s¶n xuÊt ë c¸c tØnh phÝa B¾c.
NguyÔn ThiÖn L−¬ng vµ CTV. 2000. KÕt qu¶ kh¶o nghiÖm gièng ®Ëu t−¬ng vô xu©n n¨m 2000. Trung t©m Kh¶o nghiÖm vµ kiÓm nghiÖm c©y trång Trung −¬ng.
Tµi liÖu tham kh¶o NguyÔn ThiÖn L−¬ng, §oµn Kim Long, NguyÔn TiÕn Phong, Ph¹m Xu©n Liªm. 2000. “KÕt qu¶
