Báo cáo khoa học: Một số vấn đề về rủi ro dự án và quản lý rủi ro dự án

Chia sẻ: Nguyễn Phương Hà Linh Linh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:9

Thêm vào BST

Báo xấu

345
lượt xem 129
download

Báo cáo khoa học: Một số vấn đề về rủi ro dự án và quản lý rủi ro dự án

Mô tả tài liệu

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài viết này nhằm nghiên cứu những vấn đề chung về rủi ro dự án và quản lý rủi ro dự án đầu tư; các đặc tính chung của rủi ro, nguồn gây rủi ro, các giai đoạn và hình thức của rủi ro sẽ lần lượt được nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Báo cáo khoa học: Một số vấn đề về rủi ro dự án và quản lý rủi ro dự án

Mét sè vÊn ®Ò vÒ rñi ro dù ¸n vμ qu¶n lý rñi ro dù ¸n NCS. trÞnh thuú anh Bé m«n Qu¶n trÞ kinh doanh Khoa VËn t¶i – Kinh tÕ - Tr−êng §¹i häc GTVT Tãm t¾t: Bμi viÕt nμy nh»m nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ rñi ro dù ¸n vμ qu¶n lý rñi ro dù ¸n ®Çu t−. C¸c ®Æc tÝnh chung cña rñi ro, nguån g©y rñi ro, c¸c giai ®o¹n vμ h×nh thøc cña rñi ro sÏ lÇn l−ît ®−îc nghiªn cøu. Sau ®ã t¸c gi¶ ®i s©u nghiªn cøu c¸c néi dung qu¶n lý rñi ro dù ¸n ®Çu t−, bao gåm c¸c néi dung chÝnh lμ lËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rñi ro, x¸c ®Þnh rñi ro, ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vμ ®Þnh l−îng rñi ro, lËp kÕ ho¹ch ®èi phã vμ kiÓm so¸t rñi ro. HÖ thèng qu¶n lý rñi ro ®èi víi mçi dù ¸n hoÆc víi mçi doanh nghiÖp chó träng vμo viÖc kiÓm so¸t nguån lùc, kiÓm so¸t mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn liªn quan vμ qu¶n lý th«ng tin trong dù ¸n còng ®−îc ®Ò cËp trong bμi viÕt nμy. Summary: This paper aims to study common issues on project risks and project risk management. The charasteristics of risks, sources of risks, stages and forms of risks would be studied. The author focuses on the content of project risk management, including risk management planning, risk identification, qualitative and quantitative analysis of risks, risk KT-ML response and risk control. Risk management system of a project or a company which focuses on resource control, relationship control of counterparts and information control of a project would be also considered in the paper. i. giíi thiÖu M«i tr−êng ®Çu t− ph¸t triÓn chøa ®ùng c¸c yÕu tè bÊt ®Þnh cao. Thêi gian ®Çu t− th−êng kÐo dµi, l−îng tiÒn vèn, vËt t−, lao ®éng ®ßi hái rÊt lín. Nh÷ng yÕu tè nµy lµm ®Çu t− cã ®é rñi ro cao nªn rÊt cÇn thiÕt ph¶i qu¶n lý rñi ro. X¸c ®Þnh nh÷ng yÕu tè rñi ro, ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro vµ t×m ra nh÷ng ph−¬ng thøc qu¶n lý vµ phßng tr¸nh rñi ro lµ nh÷ng c«ng viÖc rÊt quan träng trong qu¶n lý dù ¸n. Rñi ro - theo quan ®iÓm truyÒn thèng - ®−îc coi lµ nh÷ng sù kiÖn bÊt ngê hoÆc ®iÒu kh«ng ch¾c ch¾n cã thÓ x¶y ra ngoµi ý muèn chñ quan cña con ng−êi, mang l¹i nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t, nguy hiÓm, bÊt lîi, khã kh¨n. Tuy nhiªn theo quan ®iÓm hiÖn ®¹i, ng−êi ta l¹i cho r»ng rñi ro lμ sù kiÖn hoÆc t×nh huèng bÊt ngê mμ khi x¶y ra nã cã thÓ hoÆc ®−a l¹i c¸c c¬ héi míi trong qu¸ tr×nh ®Çu t−, kinh doanh hoÆc dÉn ®Õn c¸c mÊt m¸t, thiÖt h¹i, tæn thÊt. Quan ®iÓm nµy xem xÐt rñi ro trªn c¶ hai gãc ®é tÝch cùc vµ tiªu cùc. Nh− vËy theo quan ®iÓm truyÒn thèng th× rñi ro cÇn ph¶i ®−îc phßng tr¸nh vµ gi¶m thiÓu cµng nhiÒu cµng tèt, trong khi quan ®iÓm hiÖn ®¹i cho r»ng cÇn h¹n chÕ c¸c rñi ro mang tÝnh tiªu cùc vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c rñi ro tÝch cùc ph¸t triÓn.
ii. mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro dù ¸n 2.1. C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña rñi ro Rñi ro ®−îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn theo 3 giai ®o¹n, ®ã lµ giai ®o¹n rñi ro tiÒm tµng, giai ®o¹n rñi ro xuÊt hiÖn vµ giai ®o¹n rñi ro g©y t¸c ®éng. Tuy vËy, th−êng th× rñi ro Ýt khi ®−îc nhËn biÕt cho ®Õn khi chóng g©y ra mét t¸c ®éng nµo ®ã. Khi rñi ro ®· x¶y ra th× rÊt khã can thiÖp ®Ó lo¹i trõ hoÆc gi¶m thiÓu rñi ro ®Õn møc tèi thiÓu. Giai ®o¹n rñi ro tiÒm tµng ®−îc xem lµ giai ®o¹n "nguy c¬ r×nh rËp". Trong giai ®o¹n nµy rñi ro ch−a g©y t¸c ®éng g×. Giai ®o¹n rñi ro xuÊt hiÖn lµ lóc rñi ro ®· thùc sù x¶y ra, nÕu kh«ng cã hµnh ®éng nµo rñi ro sÏ ph¸t triÓn tiÕp ®Õn giai ®o¹n 3. Rñi ro xuÊt hiÖn bao gåm 2 lo¹i: lo¹i 1 vµ lo¹i 2. Rñi ro lo¹i 1 cã thÓ lo¹i trõ hoÆc tèi thiÓu ho¸ nhê kh©u chuÈn bÞ tèt trong lËp kÕ ho¹ch. Trong khi ®ã, rñi ro lo¹i 2 lµ c¸c t×nh huèng khã dù ®o¸n tr−íc ®−îc, vµ chØ ®−îc gi¶i quyÕt theo kiÓu "ch÷a ch¸y". Nhµ qu¶n lý rñi ro cÇn ph¶i ®−îc trang bÞ c¸c kiÕn thøc vµ kü n¨ng ®Ó ®èi phã víi c¸c rñi ro kiÓu nµy. ViÖc chuÈn bÞ tèt ®−îc coi lµ h÷u hiÖu nhÊt ®Ó ®èi phã víi c¸c rñi ro trong giai ®o¹n tiÒm tµng hoÆc giai ®o¹n xuÊt hiÖn, tuy nhiªn ®iÒu nµy cßn tuú thuéc vµo m«i tr−êng xung quanh… Giai ®o¹n rñi ro g©y t¸c ®éng t¸c ®éng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng mÊt m¸t hoÆc thiÖt h¹i x¶y ra do rñi ro. 2.2. B¶n chÊt cña rñi ro dù ¸n Mçi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña rñi ro dù ¸n ®−îc ph©n thµnh 3 lo¹i chÝnh lµ rñi ro ®¬n lÎ, rñi ro x©u chuçi vµ rñi ro ®ång thêi. B¶ng 1 minh ho¹ c¸c c¸ch ph©n lo¹i rñi ro nµy. KT-ML Rñi ro ®¬n lÎ cã c¸c ®Æc ®iÓm lµ th−êng ph¸t triÓn qua mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh víi thêi gian b¾t ®Çu vµ kÕt thóc râ rµng. Rñi ro lo¹i nµy ®−îc m« t¶ nh− mét ho¹t ®éng hoÆc sù kiÖn ®¬n lÎ, kh«ng cã sù kiÖn rñi ro nµo xuÊt hiÖn ®ång thêi. MÆt kh¸c, t¸c ®éng cña rñi ro ®¬n lÎ kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn t×nh huèng g©y ra c¸c rñi ro kh¸c. Nh×n chung, sù kiÖn ®¬n lÎ khëi nguån tõ nhiÒu n¬i vµ cÇn ®−îc ph©n tÝch trong mèi quan hÖ víi c¸c t×nh huèng kh¸c. B¶ng 1. B¶n chÊt cña rñi ro dù ¸n Lo¹i rñi ro Minh häa §Þnh nghÜa xuÊt hiÖn Rñi ro ®¬n T¸c ®éng do rñi ro ®¬n lÎ xuÊt hiÖn chØ tån t¹i trong mét lÎ kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh Rñi ro x©u Ýt nhÊt hai rñi ro cã liªn quan ®Õn nhau. chuçi C¸c rñi ro cã mçi liªn hÖ phô thuéc víi nhau, do vËy cã t¸c ®éng l«i kÐo vµ kÕt qu¶ cuèi cïng lµ t¸c ®éng céng dån. Rñi ro ®ång Cã Ýt nhÊt hai rñi ro xuÊt hiÖn trong cïng mét kho¶ng thêi thêi gian, nh−ng chóng ®éc lËp víi nhau.
Rñi ro x©u chuçi ph¸t triÓn tõ hµng lo¹t c¸c sù kiÖn rñi ro ®¬n lÎ. Tuy nhiªn c¸c rñi ro ®¬n lÎ nµy phô thuéc lÉn nhau vµ mçi sù kiÖn rñi ro ®Òu t¸c ®éng ®Õn c¸c sù kiÖn kh¸c. §ã lµ c¸c t¸c ®éng l«i kÐo vµ mang tÝnh x©u chuçi. §Æc ®iÓm cña rñi ro x©u chuçi lµ mçi sù kiÖn rñi ro n»m trong mét chuçi t¸c ®éng cã liªn quan víi nhau, vµ t¸c ®éng tæng hîp cña rñi ro x©u chuçi lµ tæng hîp cña nhiÒu t¸c ®éng cña mäi t¸c ®éng ®¬n lÎ cña rñi ro n»m trong chuçi ®ã. Rñi ro ®ång thêi lµ sù kÕt hîp gi÷a rñi ro ®¬n vµ rñi ro chuçi. Rñi ro ®ång thêi lµ t×nh huèng c¸c rñi ro xuÊt hiÖn trong cïng mét kho¶ng thêi gian. Rñi ro ®ång thêi cã c¸c ®Æc tÝnh lµ cã Ýt nhÊt hai sù kiÖn rñi ro ®¬n hoÆc chuçi cïng x¶y ra trong mét kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh vµ c¸c rñi ro ®ã mang tÝnh ®éc lËp víi nhau. 2.3. C¸c lo¹i rñi ro dù ¸n C¸c lo¹i rñi ro dù ¸n rÊt ®a d¹ng vµ cã thÓ ®−îc xem xÐt theo c¸c tiªu chÝ kh¸c nhau. NÕu xÐt theo m«i tr−êng t¸c ®éng th× gåm rñi ro do m«i tr−êng ho¹t ®éng néi t¹i bªn trong dù ¸n g©y nªn vµ rñi ro do m«i tr−êng bªn ngoµi. M«i tr−êng néi t¹i dù ¸n bao gåm c¸c yÕu tè vÒ c«ng nghÖ, tæ chøc bé m¸y, tuyÓn dông, ®èi thñ c¹nh tranh, l·nh ®¹o, trong ®ã rñi ro do nhËn thøc cña con ng−êi lµ nguån rñi ro ®Çy th¸ch thøc. M«i tr−êng bªn ngoµi bao gåm m«i tr−êng thiªn nhiªn, v¨n ho¸, x· héi, chÝnh trÞ - luËt ph¸p vµ m«i tr−êng kinh tÕ. Ph©n lo¹i theo b¶n chÊt rñi ro, ta cã rñi ro thuÇn tuý vµ rñi ro suy tÝnh. Rñi ro thuÇn tuý lµ lo¹i rñi ro nÕu nã x¶y ra th× dÉn ®Õn kÕt qu¶ tæn thÊt vÒ kinh tÕ nh− ho¶ ho¹n, bÞ mÊt c¾p, tai n¹n lao ®éng… §©y lµ lo¹i rñi ro cÇn tr¸nh, ng−êi ta t×m c¸ch gi¶m thiÓu møc ®é tæn thÊt mµ nã KT-ML g©y nªn th«ng qua viÖc mua b¶o hiÓm. Rñi ro thuÇn tuý l¹i bao gåm rñi ro riªng biÖt, x¶y ra do biÕn cè chñ quan cña c¸ nh©n; vµ rñi ro c¬ b¶n, x¶y ra do t¸c ®éng t−¬ng hç cña x· héi. Trong khi ®ã rñi ro suy tÝnh cßn ®−îc gäi lµ rñi ro ®Çu c¬, lµ lo¹i rñi ro mµ khi nã x¶y ra cã thÓ dÉn ®Õn kÕt qu¶ lµ lêi hoÆc lç, ®−îc thua hoÆc kh«ng ®æi, do ¶nh h−ëng cña nh÷ng nguyªn nh©n rÊt khã dù ®o¸n trong khi ph¹m vi ¶nh h−ëng rÊt réng lín. Ph©n theo ®èi t−îng rñi ro, bao gåm rñi ro ¶nh h−ëng ®Õn chi phÝ, ®Õn thêi gian, ®Õn chÊt l−îng dù ¸n. Rñi ro ¶nh h−ëng ®Õn chi phÝ lµ c¸c rñi ro x¶y ra th−êng lµm t¨ng chi phÝ so víi ban ®Çu dù kiÕn. VÝ dô nh− sù biÕn ®éng gi¸ c¶ cña c¸c lo¹i vËt t−, trang thiÕt bÞ trªn thÞ tr−êng, c¸c chÝnh s¸ch nhµ n−íc liªn quan ®Õn l−¬ng, thuÕ, mét sè c¸c chÝnh s¸ch −u tiªn −u ®·i thay ®æi … Rñi ro ¶nh h−ëng ®Õn thêi gian lµ c¸c rñi ro g©y kÐo dµi tiÕn ®é dù ¸n. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro lo¹i nµy nh− cung cÊp vËt t− thiÕt bÞ kh«ng kÞp thêi, cã sù thay ®æi trong thiÕt kÕ, nh÷ng quy ®Þnh rµng buéc cña nhµ n−íc ¶nh h−ëng ®Õn tiÕn ®é thùc hiÖn, cã sù t¸c ®éng cña yÕu tè thêi tiÕt khÝ hËu, sù kh«ng ®¸p øng vÒ mÆt n¨ng suÊt lao ®éng cña ®éi ngò c«ng nh©n trong doanh nghiÖp … Rñi ro ¶nh h−ëng ®Õn chÊt l−îng do c¸c sai sãt trong kh©u kiÓm tra gi¸m s¸t, thiÕu lao ®éng lµnh nghÒ khi thùc hiÖn c«ng viÖc, chÊt l−îng nguyªn vËt liÖu cung øng kh«ng ®¶m b¶o … Ngoµi ra cã thÓ ph©n theo kh¶ n¨ng l−îng ho¸ gåm rñi ro cã thÓ tÝnh to¸n ®−îc vµ rñi ro kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®−îc. HoÆc còng cã thÓ ph©n theo kh¶ n¨ng b¶o hiÓm gåm rñi ro kh«ng thÓ
b¶o hiÓm (rñi ro ®Çu c¬) vµ rñi ro cã thÓ b¶o hiÓm ®−îc. HoÆc rñi ro hÖ thèng vµ rñi ro kh«ng hÖ thèng: rñi ro kh«ng hÖ thèng lµ rñi ro mµ khi nã x¶y ra sÏ cã c¸c t¸c ®éng ®Õn mét sè ho¹t ®éng cña dù ¸n ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, nh− sù xuÊt hiÖn cña ®èi thñ c¹nh tranh, hoÆc qu¶n lý kh«ng cã hiÖu qu¶; trong khi ®ã rñi ro hÖ thèng lµ rñi ro xuÊt hiÖn do c¸c yÕu tè t¸c ®éng lªn toµn bé thÞ tr−êng, vµ qua ®ã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn toµn bé dù ¸n nh− chiÕn tranh, khñng ho¶ng n¨ng l−îng, chiÕn l−îc c¹nh tranh quèc gia. III. mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý rñi ro dù ¸n Kh¸i niÖm qu¶n lý rñi ro dù ¸n kh¸ phøc t¹p vµ cã thÓ ®−îc hiÓu theo nhiÒu nghÜa kh¸c nhau. Theo quan ®iÓm toµn diÖn cã thÓ ®Þnh nghÜa qu¶n lý rñi ro dù ¸n lµ qu¸ tr×nh nhËn d¹ng, x¸c ®Þnh, ph©n tÝch, ®o l−êng møc ®é rñi ro, trªn c¬ së ®ã lùa chän, triÓn khai vµ qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng ®èi phã víi rñi ro cã thÓ x¶y ra trong suèt vßng ®êi cña dù ¸n. Nh− vËy, qu¶n lý rñi ro lµ chñ ®éng kiÓm so¸t c¸c sù kiÖn t−¬ng lai dùa trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ dù b¸o tr−íc c¸c sù kiÖn x¶y ra chø kh«ng ph¶i lµ sù ph¶n øng thô ®éng tr−íc c¸c sù kiÖn ®ã. Qu¶n lý rñi ro lµ qu¸ tr×nh liªn tôc, ®−îc thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c giai ®o¹n cña chu kú dù ¸n kÓ tõ khi míi h×nh thµnh cho ®Õn khi kÕt thóc dù ¸n. Dù ¸n th−êng cã rñi ro cao trong giai ®o¹n ®Çu míi h×nh thµnh. Trong suèt vßng ®êi dù ¸n, nhiÒu kh©u c«ng viÖc cã møc ®é rñi ro rÊt cao nªn cÇn thiÕt ph¶i ph©n chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n ®Ó xem xÐt, ph©n tÝch rñi ro, trªn c¬ së ®ã lùa chän c¸c gi¶i ph¸p phï hîp nh»m ®èi phã víi rñi ro. KT-ML Qu¶n lý rñi ro dù ¸n lµ mét qu¸ tr×nh bao gåm 6 b−íc nh− sau (xem b¶ng 2). B−íc 1: LËp kÕ ho¹ch qu¶n lý rñi ro - xem xÐt vµ lËp lÞch tr×nh tæng quan cho c¸c c«ng viÖc cÇn thùc hiÖn nh»m qu¶n lý rñi ro dù ¸n. B−íc 2: X¸c ®Þnh rñi ro - t×m hiÓu vµ chØ ra c¸c nguy c¬ tiÒm Èn nµo cã thÓ t¸c ®éng ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n. B−íc 3: Ph©n tÝch ®Þnh tÝnh rñi ro - ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng x¶y ra vµ t¸c ®éng cña rñi ro th«ng qua viÖc xÕp h¹ng x¸c suÊt vµ kh¶ n¨ng t¸c ®éng tiÒm tµng cña rñi ro. B−íc 4: Ph©n tÝch ®Þnh l−îng rñi ro nh»m ph©n tÝch x¸c suÊt xuÊt hiÖn rñi ro vµ møc ®é t¸c ®éng cña nã tíi môc tiªu dù ¸n b»ng c¸c con sè cô thÓ. Bao gåm c¶ viÖc ®¸nh gi¸ tæng thÓ rñi ro dù ¸n. Th−êng ®i kÌm theo sau ph©n tÝch ®Þnh tÝnh B−íc 5: KÕ ho¹ch ®èi phã víi rñi ro - lùa chän vµ quyÕt ®Þnh c¸c ho¹t ®éng nh»m ®Èy m¹nh c¬ héi vµ gi¶m bít hiÓm ho¹ cña rñi ro ®èi víi môc tiªu cña dù ¸n B−íc 6: KiÓm so¸t vµ ®iÒu chØnh rñi ro - bao gåm kiÓm so¸t c¸c rñi ro cò vµ x¸c ®Þnh c¸c rñi ro míi, ®¶m b¶o viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ®èi phã víi rñi ro, vµ ®¸nh gi¸ tÝnh hiÖu qu¶ cña viÖc gi¶m rñi ro.
B¶ng 2. C¸c b−íc cña qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro C¸c C¨n cø C«ng cô/kü thuËt Néi dung b−íc B−íc 1 - C¬ cÊu ph©n tÝch c«ng - Häp nhãm bµn b¹c vµ - Ph−¬ng ph¸p, ng©n viÖc thèng nhÊt kÕ ho¹ch quü, thêi gian cho viÖc - Hîp ®ång dù ¸n qu¶n lý rñi ro qu¶n lý rñi ro - ChÝnh s¸ch qu¶n lý rñi ro - Vai trß, tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn liªn quan cña c¸c bªn - Tiªu chuÈn giíi h¹n B−íc 2 - §Çu ra cña b−íc 1 - §¸nh gi¸ tµi liÖu - X¸c ®Þnh ®−îc rñi ro - B¶ng ph©n lo¹i rñi ro - Ph−¬ng ph¸p thu thËp - X¸c ®Þnh ®−îc dÊu - Mét sè th«ng tin kh¸c: d÷ th«ng tin: ph−¬ng ph¸p hiÖu rñi ro liÖu dù ¸n cã liªn quan, chuyªn gia tËp thÓ, th«ng tin chÝnh thøc, c¸c Delphi, pháng vÊn, ph©n nghiªn cøu kh¸c... tÝch SWOT - §èi chiÕu rñi ro ®−îc x¸c ®Þnh víi danh môc rñi ro - Ph©n tÝch gi¶ ®Þnh - Kü thuËt biÓu ®å B−íc 3 - X¸c ®Þnh rñi ro 1. X¸c ®Þnh x¸c suÊt rñi - XÕp h¹ng tæng quan - T×nh tr¹ng dù ¸n ro rñi ro dù ¸n - TÝnh chÊt dù ¸n 2. X¸c ®Þnh møc ®é t¸c - LËp danh môc rñi ro - Sù chÝnh x¸c cña sè liÖu ®éng rñi ro theo thø tù −u tiªn 3. X©y dùng ma trËn ®¸nh - Danh môc rñi ro cÇn gi¸ x¸c suÊt vµ møc ®é ph©n tÝch vµ qu¶n lý t¸c ®éng cña rñi ro ®Æc biÖt B−íc 4 - C¸c rñi ro ®−îc x¸c ®Þnh ë - Pháng vÊn - Danh môc rñi ro ®−îc b−íc 2 vµ danh môc rñi ro - Ph©n tÝch ®é nh¹y l−îng ho¸ KT-ML cÇn ph©n tÝch vµ qu¶n lý - Ph©n tÝch c©y quyÕt ®Þnh - TÝnh ®−îc x¸c suÊt ®Æc biÖt ë b−íc 3. - M« pháng Monte Carlo. thùc hiÖn dù ¸n ®óng - Th«ng tin trong qu¸ khø thêi gian vµ trong giíi - §¸nh gi¸ cña chuyªn gia h¹n kinh phÝ - C¸c ®Çu ra kh¸c trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch B−íc 5 - §Çu ra cña c¸c b−íc trªn - NÐ tr¸nh rñi ro - KÕ ho¹ch ®èi phã víi - Danh môc c¸c rñi ro tiÒm - ChuyÓn giao rñi ro rñi ro bao gåm viÖc x¸c tµng - Gi¶m nhÑ rñi ro ®Þnh rñi ro, m« t¶ rñi ro, - Ng−ìng rñi ro - ChÊp nhËn rñi ro lÜnh vùc ho¹t ®éng cña - §èi t−îng chÞu rñi ro dù ¸n, ®èi t−îng chÞu - Nguyªn nh©n th−êng gÆp rñi ro vµ ph©n chia c¸c rñi ro tr¸ch nhiÖm, c¸c ph¶n - Xu h−íng trong kÕt qu¶ øng ®èi phã víi rñi ro, ph©n tÝch ®Þnh tÝnh vµ ®Þnh kinh phÝ vµ thêi gian l−îng rñi ro ph¶n øng víi rñi ro... B−íc 6 - KÕ ho¹ch qu¶n lý rñi ro - KiÓm to¸n ph¶n øng víi - Hµnh ®éng hiÖu chØnh - KÕ ho¹ch ®èi phã víi rñi rñi ro - §ßi hái thay ®æi dù ¸n ro - §¸nh gi¸ th−êng kú rñi - CËp nhËt kÕ ho¹ch ®èi - Th«ng tin liªn l¹c trong dù ro dù ¸n phã rñi ro ¸n - Ph©n tÝch gi¸ trÞ ®¹t - Cã mét c¬ së d÷ liÖu - X¸c ®Þnh, ph©n tÝch rñi ro ®−îc ®Çy ®ñ ®Æc biÖt - Bæ sung kÕ ho¹ch ®èi - CËp nhËt danh môc - Thay ®æi ph¹m vi dù ¸n phã rñi ro rñi ro
iv. Mét sè vÊn ®Ò vÒ hÖ thèng qu¶n lý rñi ro HÖ thèng qu¶n lý rñi ro ®−îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh c¸c rñi ro dÔ vµ khã nhËn diÖn, ®¸nh gi¸ c¸c t¸c ®éng cã thÓ cña chóng trong sè rÊt nhiÒu c¸c tham sè ¶nh h−ëng kh¸c nhau; trªn c¬ së ®ã ®−a ra c¸c gi¶i ph¸p chÊp nhËn hoÆc nÐ tr¸nh mçi lo¹i rñi ro, gi¶m c¸c t¸c ®éng bÊt lîi cña chóng vµ t×m c¸ch lo¹i bá rñi ro nÕu cã thÓ. PhÇn lín c¸c nhµ qu¶n lý chØ t×m c¸ch qu¶n lý c¸c rñi ro dÔ nhËn diÖn, hä Ýt khi sö dông hÖ thèng qu¶n lý rñi ro ®Ó tèi thiÓu ho¸ hoÆc lo¹i bá c¶ hai lo¹i rñi ro dÔ nhËn diÖn vµ khã nhËn diÖn. HÖ thèng qu¶n lý rñi ro nh»m gióp nhµ qu¶n lý nhËn diÖn, ph©n tÝch vµ ®èi phã víi lo¹i rñi ro khã x¸c ®Þnh. H×nh 1 tr×nh bÇy c¸c lÜnh vùc chÝnh cÇn ®−îc kiÓm so¸t ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro bao gåm dÞch vô, nguån lùc dù ¸n, qu¶n lý dù ¸n vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn. Rñi ro cã thÓ ®−îc gi¶m thiÓu tíi møc tèi thiÓu nÕu nh− ta quan t©m ®Õn nã ngay tõ giai ®o¹n chuÈn bÞ hå s¬ th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p nh− kh¶o s¸t th¨m dß thùc ®Þa mét c¸ch kü l−ìng; x¸c ®Þnh gi¸ c«ng tr×nh mét c¸ch khoa häc, hîp lý; cÇn kiÓm so¸t chÆt chÏ ph−¬ng ph¸p, kü thuËt, tr×nh ®é vµ c«ng nghÖ x©y dùng; Ýt thay ®æi trËt tù c¸c c«ng viÖc ®Ó tr¸nh nh÷ng sai sãt; ngoµi ra c¸c c«ng viÖc quan träng trong lÞch tr×nh thùc hiÖn dù ¸n cÇn ®−îc quan t©m h¬n; vµ hîp ®ång ph¶i râ rµng gi÷a c¸c bªn liªn quan. C¸c rñi ro nhµ t− vÊn ph¶i g¸nh chÞu bao gåm thiÕt kÕ cã vÊn ®Ò, lËp kÕ ho¹ch cßn mét sè sai sãt, kiÓm so¸t chi phÝ vµ thêi gian kÐm hiÖu qu¶, marketing dÞch vô thiÕt kÕ yÕu, dÞch vô gi¸m s¸t x©y dùng cã vÊn ®Ò, kh¸ch hµng kh«ng thanh to¸n tiÒn ®óng thêi h¹n. Trong khi ®ã, c¸c rñi ro nhµ thÇu ph¶i g¸nh chÞu bao gåm viÖc lËp dù to¸n kÐm chÝnh x¸c, x©y dùng lÞch tr×nh thùc KT-ML hiÖn c«ng viÖc ch−a phï hîp, sai sãt trong ph©n tÝch vµ kiÓm so¸t chi phÝ, c«ng t¸c qu¶n lý dù ¸n kÐm, mua s¾m nguyªn vËt liÖu, m¸y mãc ch−a phï hîp, x©y dùng hîp ®ång ch−a chÆt chÏ, vÊn ®Ò vÒ th«ng tin, c¸ch thøc tiÕp cËn vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, c«ng t¸c marketing kÐm, qu¶n lý nguån lùc (nh©n lùc, vËt lùc, vèn …) ch−a hiÖu qu¶. 4.1. C¸c dÞch vô cung øng ChÊt l−îng cña c«ng t¸c thiÕt kÕ vµ x©y dùng cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn møc ®é rñi ro trong mçi dù ¸n. Mét nhµ thiÕt kÕ chÊt l−îng tèt th× ph¶i cung cÊp hå s¬ thiÕt kÕ ®¶m b¶o theo c¸c yªu cÇu vÒ chÊt l−îng thiÕt kÕ theo quy ®Þnh cña Bé X©y dùng vµ ®¶m b¶o ®¹t ®−îc c¸c yªu cÇu cô thÓ cña chñ ®Çu t−. Trong khi ®ã, ®−a ra mét hîp ®ång phï hîp lµ mét biÖn ph¸p quan träng ®Ó kiÓm so¸t rñi ro cña nhµ thÇu. Tr¸ch nhiÖm cña nhµ thÇu lµ ph¶i cung cÊp m¸y mãc trang thiÕt bÞ cïng c¸c biÖn ph¸p vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång trong mét kho¶ng thêi gian vµ víi nguån kinh phÝ nhÊt ®Þnh. 4.2. Nguån lùc dù ¸n ViÖc xem xÐt nguån lùc mét dù ¸n lµ rÊt quan träng, quyÕt ®Þnh tÝnh thùc thi còng nh− hiÖu qu¶ cña dù ¸n ®ã. Nguån lùc ë ®©y bao gåm nguån nh©n lùc víi tr×nh ®é, kinh nghiÖm, kh¶ n¨ng, n¨ng suÊt lao ®éng, vµ c¸c nguån lùc kh¸c nh− tiÒn, thêi gian, trang thiÕt bÞ, vËt t−… NÕu nhµ qu¶n lý rñi ro ®−îc ®µo t¹o c¸c kiÕn thøc vÒ thiÕt kÕ vµ x©y dùng th× râ rµng sÏ cã kh¶ n¨ng gi¶m thiÓu vµ tr¸nh ®−îc nhiÒu rñi ro h¬n. NhiÒu vÝ dô tõ thùc tÕ ®· cho thÊy rñi ro
xuÊt hiÖn do nhµ qu¶n lý thiÕu kiÕn thøc. MÆc dï tr×nh ®é lµ rÊt quan träng nh−ng kh«ng thÓ thay thÕ cho c¸c kinh nghiÖm trong lÜnh vùc thiÕt kÕ vµ x©y dùng. Kinh nghiÖm cña mçi c¸ nh©n phô thuéc vµo thêi gian vµ møc ®é phøc t¹p trong m«i tr−êng lµm viÖc cña hä, chÊt l−îng kiÕn thøc ®−îc ®µo t¹o, kh¶ n¨ng nhËn diÖn vµ sµng läc th«ng tin quan träng, vµ tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng cña ng−êi qu¶n lý hä. §Ó h¹n chÕ rñi ro cÇn ®¶m b¶o nguån lùc thùc hiÖn dù ¸n. C¸c nguån lùc bao gåm con ng−êi, trang thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, thêi gian, vµ tiÒn. C¸c nguån lùc nµy cÇn ph¶i ®−îc sö dông phï hîp víi môc ®Ých, ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu vÒ chÊt l−îng vµ sè l−îng, cã thÓ thay thÕ bëi c¸c nguån lùc kh¸c. Tr×nh ®é, kinh nghiÖm vµ kh¶ n¨ng cña c¸c c¸n bé dù ¸n C¬ cÊu ®iÒu hµnh dù ¸n vµ nh©n lùc thùc hiÖn dù ¸n - Kh¶ n¨ng lµm viÖc nhãm vµ hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong dù ¸n - Kh¶ n¨ng l·nh ®¹o, kü n¨ng giao tiÕp, tr×nh ®é chuyªn m«n - cña c¸n bé qu¶n lý dù ¸n Ch−¬ng tr×nh ph¸t triÓn, c¹nh tranh vµ kÕ ho¹ch - ng©n quü dù ¸n Qu¶n lý hîp ®ång - Nguån lùc HÖ thèng kiÓm so¸t vµ - - Sè l−îng qu¶n lý th«ng tin phï hîp - ChÊt l−îng Kh¶ n¨ng x¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ - KT-ML - Thêi gian Dù ¸n ®Ò suÊt c¸c gi¶i ph¸p - TiÒn TÝnh an toµn - C¬ chÕ tù b¶o vÖ - DÞch vô Tr×nh ®é cña c¸c thµnh - viªn thùc hiÖn dù ¸n ThiÕt kÕ X©y dùng C¬ chÕ vµ c¸c quy - ®Þnh ®iÒu chØnh - C«ng nghÖ: - ThiÕt kÕ s¬ bé ph−¬ng ph¸p, - ThiÕt kÕ kü thuËt kü thuËt - Tr×nh ®é c¸n bé - ThiÕt kÕ b¶n vÏ thi - Kh¶ n¨ng ®¸p øng cña c«ng m¸y mãc thiÕt bÞ H×nh 1. C¸c lÜnh vùc chÝnh cÇn ®−îc kiÓm so¸t ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro 4.3. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn liªn quan Chñ ®Çu t−, nhµ thÇu vµ nhµ t− vÊn cÇn cã mèi quan hÖ hîp t¸c chÆt chÏ vµ trao ®æi th«ng tin ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro.
Cã rÊt nhiÒu th«ng tin mµ nhµ thÇu vµ t− vÊn cÇn biÕt vÒ chñ ®Çu t− nh− th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña chñ ®Çu t−, th«ng tin vÒ nh÷ng nhµ thÇu vµ nhµ t− vÊn ®· lµm viÖc cho chñ ®Çu t− tr−íc ®©y... Tuú theo yªu cÇu cô thÓ cña chñ ®Çu t− mµ nhµ t− vÊn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lËp dù ¸n c«ng tr×nh, thiÕt kÕ s¬ bé, thiÕt kÕ kü thuËt, thiÕt kÕ b¶n vÏ thi c«ng, tæ chøc, qu¶n lý vµ chÊm ®iÓm nhµ thÇu, vµ qu¶n lý vµ gi¸m s¸t hîp ®ång x©y dùng cña nhµ thÇu. Rµng buéc ph¸p lý gi÷a t− vÊn vµ chñ ®Çu t− lµ th«ng qua hîp ®ång. Trong hîp ®ång, nÕu kÕ ho¹ch vµ c¸c ®iÒu kho¶n hoµn chØnh th× c¸c rñi ro vÒ thiÕt kÕ vµ x©y dùng ®−îc ph©n chia râ rµng, tuy nhiªn còng cã nhiÒu rñi ro n»m trong c¶ hai kh©u thiÕt kÕ vµ x©y dùng. Nhµ thÇu cÇn ph¶i kiÓm tra l¹i sù chÝnh x¸c cña c¸c b¶n thiÕt kÕ vµ tÝnh to¸n cña t− vÊn, ®iÒu nµy rÊt quan träng trong viÖc ph©n tÝch vµ kiÓm so¸t chi phÝ thùc hiÖn dù ¸n. 4.4. X©y dùng hÖ thèng qu¶n lý th«ng tin §Ó qu¶n lý rñi ro mét c¸ch cã hiÖu qu¶, c¸c nhµ qu¶n lý dù ¸n cÇn tËp hîp ®−îc c¸c th«ng tin vÒ rñi ro, tõ ®ã míi cã c¬ së ph©n tÝch vµ ®Ò suÊt c¸c gi¶i ph¸p kiÓm so¸t rñi ro. Tr−íc khi b¾t ®Çu mét dù ¸n x©y dùng, cÇn x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý vµ kiÓm so¸t th«ng tin cho mäi giai ®o¹n cña dù ¸n. Th«ng tin trao ®æi gi÷a c¸c thµnh viªn tham gia dù ¸n lµ rÊt quan träng gãp phÇn t¨ng thªm hiÖu qu¶ cho hÖ thèng qu¶n lý rñi ro. H×nh 2 m« t¶ s¬ ®å qu¸ tr×nh qu¶n lý th«ng tin cña dù ¸n. HÖ thèng th«ng tin ph¶n håi bao gåm hÖ thèng kiÓm tra vµ thu thËp sè liÖu vµ hÖ thèng qu¶n lý vµ b¸o c¸o. CÇn thu thËp, ph©n tÝch, vµ b¸o c¸o chi phÝ, tiÕn ®é thùc hiÖn dù ¸n, vµ c¸c b¸o c¸o kh¸c. C¸c th«ng tin ph©n tÝch trong c¸c b¸o c¸o nµy lµ c¬ së ®Ó ®¸nh gi¸ vÊn ®Ò, tõ ®ã ®Ò suÊt c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng phï KT-ML hîp ®Ó ®¶m b¶o kiÓm so¸t ®−îc rñi ro, sao cho c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña rñi ro kh«ng ¶nh h−ëng qu¸ møc cho phÐp tíi môc tiªu dù ¸n. HÖ thèng X©y dùng kÕ Kü thuËt gi¶i KiÓm tra vµ §¸nh gi¸ th«ng tin ho¹ch qu¶n lý rñi quyÕt vÊn ®Ò ®¸nh gi¸ l¹i vÊn ®Ò ph¶n håi ro cho mçi dù ¸n KiÓm tra vµ thu HÖ thèng qu¶n thËp sè liÖu lý vµ b¸o c¸o Ph©n tÝch Ph©n tÝch B¸o c¸o th−êng C¸c b¸o chi phÝ thêi gian kú & hµng ngµy c¸o kh¸c H×nh 2. S¬ ®å qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro
C¸c ho¹t ®éng kiÓm so¸t vµ qu¶n lý rñi ro cÇn ®−îc xem xÐt ®¸nh gi¸ l¹i th−êng xuyªn v× m«i tr−êng kinh doanh vµ ®Çu t− lu«n thay ®æi. Mçi sù thay ®æi trong kinh doanh cã thÓ n¶y sinh thiÖt h¹i míi. CÇn x¸c ®Þnh l¹i møc ®é thiÖt h¹i, sè l−îng, nguyªn nh©n g©y thiÖt h¹i ... vµ chuÈn bÞ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý rñi ro thÝch hîp. KÕ ho¹ch ®èi phã víi rñi ro cã thÓ ®−îc ®iÒu chØnh th−êng xuyªn cho phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ. Nguyªn t¾c chung lµ khi lîi Ých do mét kÕ ho¹ch qu¶n lý rñi ro nµo ®ã t¹o ra nhá h¬n chi phÝ cña nã th× nªn thay thÕ b»ng mét kÕ ho¹ch hîp lý h¬n. Vµ hÖ thèng th«ng tin ®ãng vai trß quan träng hç trî cho viÖc ®iÒu chØnh vµ ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý rñi ro. Tãm l¹i, hoµn thiÖn n¨ng lùc cña c¸c c¸n bé c¶ vÒ chuyªn m«n, tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm thùc tÕ; ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ trao ®æi th«ng tin gi÷a c¸c bªn liªn quan ®Õn dù ¸n, ®ång thêi x©y dùng hÖ thèng th«ng tin phï hîp chÝnh lµ c¬ së ®Ó qu¶n lý dù ¸n nãi chung, vµ qu¶n lý rñi ro nãi riªng mét c¸ch toµn diÖn vµ hiÖu qu¶. Tµi liÖu tham kh¶o [1]. NCS. TrÞnh Thuú Anh. Chuyªn ®Ò sè 2: Lý thuyÕt vÒ rñi ro vµ qu¶n lý rñi ro trong c¸c dù ¸n ®Çu t−. Tr−êng §¹i häc Giao th«ng vËn t¶i, 2004. [2]. TS. NguyÔn Xu©n Hoμn, ThS. TrÞnh Thuú Anh. Bµi gi¶ng: Qu¶n trÞ dù ¸n ®Çu t− giao th«ng vËn t¶i. Tr−êng §¹i häc Giao th«ng VËn t¶i. Hµ Néi, 2003. KT-ML [3]. NguyÔn Xu©n H¶i. Qu¶n lý dù ¸n x©y dùng nh×n tõ gãc ®é nhµ n−íc, nhµ ®Çu t−, nhµ t− vÊn, nhµ thÇu. Nhµ xuÊt b¶n x©y dùng, 2002. [4]. PGS.TS §oμn ThÞ Hång V©n. Qu¶n trÞ rñi ro vµ khñng ho¶ng. Nhµ xuÊt b¶n thèng kª, 2002. [5]. TS. Ng« ThÞ Ngäc HuyÒn, TS. Lª TÊn Böu, ThS. NguyÔn ThÞ Hång Thu, ThS. Bïi Thanh Hïng. Rñi ro trong Kinh doanh. Nhµ XuÊt b¶n Thèng kª, 2001. [6]. A Guide to Project Management Body of Knowledge (PMBOK Guide). Project Management Institute, Newtown Square Pennsylvania USA. [7]. Project Management: Body of Knowledge, fourth edition. Miles Dixon - Association for Project Management. [8]. Roger Flanagan and George Norman. Risk Management and Construction. Blackwell Scientific Publication, 1993. [9]. Risk Management for Building Professionals. Thomas. Papageorge, ra R.S. Means Company, Inc. [10]. Project Risk Management. Jay Christensen CADENCE Management Corporation. [11]. Project Risk Management Handbook 1st Edition. Caltrans - Office of Project Management Process Improvement♦