Báo cáo nghiên cứu khoa học: "Một số dẫn liệu về hệ thực vật bậc cao có mạch ở Bát Mọt, khu bảo tồn thiên nhiên Xuân Liên, Thanh Hoá"

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1A-2009

Mét sè dÉn liÖu vÒ hÖ thùc vËt bËc cao cã m¹ch ë b¸t mät, khu b¶o tån thiªn nhiªn xu©n liªn, Thanh Ho¸

Lª ThÞ H−¬ng (a), TrÇn V¨n Kú (b) §ç Ngäc §µi (c), Ph¹m Hång Ban (d)

Tãm t¾t. KÕt qu¶ ®iÒu tra b−íc ®Çu, hÖ thùc vËt ë B¸t Mät, Khu B¶o tån Thiªn nhiªn (KBTTN) Xu©n Liªn, Thanh Ho¸ ®· x¸c ®Þnh ®−îc 198 loµi thuéc 143 chi, 59 hä thùc vËt bËc cao cã m¹ch. Trong sè loµi ®· biÕt th× ngµnh Méc lan (Magnoliophyta) lµ phong phó nhÊt vÒ sè l−îng loµi chiÕm tíi 87,87%. C¸c hä giµu cã vÒ sè l−îng loµi nhÊt lµ: Rubiaceae, Lauraceae, Euphorbiaceae, Annonaceae, Zingiberaceae, Selaginellaceae, Theaceae, Fagaceae, Moraceae, Orchidaceae, Poaceae. Trong hÖ thùc vËt B¸t Mät, Xu©n Liªn, Thanh Ho¸ cã tíi 11 loµi cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng ®−îc ghi trong S¸ch §á ViÖt nam (2007). ë ®©y, cã nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ cho nhiÒu c«ng dông nh−: 61 loµi c©y lµm thuèc, 37 loµi c©y lÊy gç, 20 loµi cho l−¬ng thùc vµ thùc phÈm, 17 loµi lµm c¶nh, 24 loµi cho tinh dÇu, 5 loµi cho c«ng dông kh¸c.

I. §Æt vÊn ®Ò

Khu b¶o tån thiªn nhiªn Xu©n Liªn ®−îc thµnh lËp ngµy 15/6/2000 víi tæng diÖn tÝch tù nhiªn 27.236,3 ha trong ®ã cã 20.699,6 ha lµ rõng tù nhiªn chiÕm 76% diÖn tÝch quy ho¹ch. Khu BTTN Xu©n Liªn thuéc ®Þa bµn hµnh chÝnh huyÖn Th−êng Xu©n, c¸ch Thµnh phè Thanh Ho¸ 60 km, vÒ h−íng T©y Nam. Víi vÞ trÝ ®Þa lý tiÕp gi¸p Khu BTTN Pï Ho¹t (NghÖ An) vµ Khu BTTN NËm Xam n−íc CHDCND Lµo ®· t¹o ra mét tam gi¸c khu hÖ ®éng thùc vËt phong phó vµ ®a d¹ng. V× vËy, viÖc nghiªn cøu hÖ thùc vËt ë ®©y lµ rÊt cÇn thiÕt, nh»m môc ®Ých cho c«ng t¸c b¶o tån ®a d¹ng hÖ thùc vËt. Bµi b¸o nµy, chóng t«i ®−a ra mét sè dÉn liÖu vÒ hÖ thùc vËt ë khu vùc nghiªn cøu.

§Þnh lo¹i: Sö dông ph−¬ng ph¸p h×nh th¸i so s¸nh vµ dùa vµo c¸c kho¸ ®Þnh

ChØnh lý tªn khoa häc dùa vµo tµi liÖu [7]. S¾p xÕp c¸c hä, chi, loµi theo

II. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu Thu mÉu vµ xö lÝ mÉu: TiÕn hµnh thu mÉu theo ph−¬ng ph¸p cña NguyÔn NghÜa Th×n [10]. C«ng viÖc nµy ®−îc tiÕn hµnh tõ th¸ng 8 n¨m 2008 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2008. MÉu ®−îc thu tõ th¸ng 6 n¨m 2008 ®Õn th¸ng 10 n¨m 2008, cã hai ®ît ®i thùc ®Þa, tæng sè mÉu thu ®−îc lµ 350 mÉu, x¸c ®Þnh ®−îc 198 loµi. lo¹i, c¸c b¶n m« t¶ trong c¸c tµi liÖu [1], [9], [4]. Brummitt [2].

III. KÕt qu¶ nghiªn cøu 3.1. §a d¹ng vÒ c¸c loµi thùc vËt

Qua ®iÒu tra vÒ thµnh phÇn loµi thùc vËt ë B¸t Mät KBTTN Xu©n Liªn, Thanh Ho¸, chóng t«i míi ghi nhËn ®−îc 198 loµi, 143 chi, 59 hä cña 4 ngµnh Thùc vËt bËc cao cã m¹ch ®−îc thÓ hiÖn ë b¶ng 1.

39

NhËn bµi ngµy 13/10/2008. Söa ch÷a xong 17/12/2008.

t. h−¬ng, v. kú, n. ®µi, h. ban mét sè dÉn liÖu vÒ thùc vËt ..., TR. 39-49

B¶ng 1: Thèng kª sè l−îng taxon trong c¸c ngµnh Thùc vËt bËc cao ë Xu©n Liªn

Hä

Chi

Loµi

Ngµnh

Equisetophyta Lycopodiophyta Polypodiophyta Pinophyta Magnoliophyta Tæng

Sè hä 1 2 8 4 44 59

% 1,69 3,39 13,56 6,78 74,58 100,00

Sè chi 1 2 10 6 124 143

% 0,70 1,40 6,99 4,20 86,71 100,00

Sè loµi 1 6 11 6 174 198

% 0,51 3,03 5,56 3,03 87,87 100,00

Qua b¶ng trªn ta thÊy, ngµnh Méc lan (Magnoliophyta) lµ ngµnh ®a d¹ng nhÊt chiÕm tíi 87,87% sè loµi cña hÖ thùc vËt, tiÕp ®Õn lµ ngµnh D−¬ng xØ (Polypodiophyta) chiÕm 5,56%; ngµnh Th«ng (Pinophyta) vµ ngµnh Th«ng ®Êt (Lycopodiophyta) cïng chiÕm 3,03% tæng sè loµi; thÊp nhÊt lµ ngµnh Cá th¸p bót (Equisetophyta) chiÕm 0,51% tæng sè loµi.

B¶ng 2: Danh lôc thùc vËt bËc cao cã m¹ch ë Xu©n Liªn

TT Taxon Tªn ViÖt Nam

Phyllum: Lycopodiophyta Fam. 1. Selaginellaceae

Selaginella delicatula (Desv.) Alston Selaginella heterostachys Baker Selaginella rolandi-principis Alston Selaginella uncinata (Desv.) Spring Selaginella wallichii (Hook. & Grev.) Spring Fam. 2. Lycopodiaceae Lycopodielle cernuua (L.) Pic. Serm.

Phyllum: Equisetophyta Fam. 1. Equisetaceae Equisetum diffusum D. Don QuyÓn b¸ yÕu QuyÓn b¸ kh¸c chïy QuyÓn b¸ hoa ®¸ QuyÓn b¸ cã mãc QuyÓn b¸ walÝch Th«ng ®Êt Th©n ®èt xße C«ng dông M M Or

Phyllum: Polypodiophyta Fam. 1. Adiantaceae Adiantum caudatum L. Fam. 1. Pteridaceae Pteris insignis Mett.

D¹ng th©n Th Th Th Th Th Th Th Th Th Th M,Or 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Fam. 2. Marattaceae 10. Angiopteris subintegra Hayata Fam. 3. Woodsiaceae 11. Diplazium malaccense C. PresL Th

R¸ng vÖ n÷ cã ®u«i R¸ng ch©n xØ ®Æc biÖt Cæ hiÓn nguyªn R¸ng sung quÇn malacca Rau dín l«ng mÒm L«ng cu li M Th Th 12. Diplazium tomentosum Blume Fam. 4. Dicksoniaceae 13. Cibotium barometz (L.) J. Smith. Fam. 5. Dryopteridaceae

40

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1A-2009

Fam. 6. Gleicheniaceae

R¸ng b¸n tù ngò gi¸c R¸ng yÓm dùc xÎ n¨m TÕ th−êng

Bßng bong leo

Th Th Lp Th Lp G 14. Hemigramma pentagonalis (R. Bon.) C. Chr. 15. Tectaria quinquefida (Baker) Ching 16. Dicranopteris linearis (Burm. f.) Underw. Fam. 7. Hymenophyllaceae 17. Crepidomanes auriculatum (Blume) K. Iwats. R¸ng ®µn tiÕt Fam. 8. Schizeaceae 18. Lygodium scandens (L.) Sw. Phyllum: Pinophyta Fam. 1. Cupressaceae 19. Calocedrus macrolepis Kurz. 20. Fokienia hodginsii (Dunn) A. Henry & H. H. B¸ch xanh P¬ mu M,Or T,Or M,E,Or G

G Thomas Fam. 2. Podocarpaceae 21. Podocarpus neriifolius D. Don. Fam. 3. Taxodiaceae 22. Cryptomeria fortunei Hooibr. ex Otto et Th«ng tre M,T,Or T G Dietr

23. Cunninghamia konishii Hayata Fam. 4. Genetaceae 24. Gnetum leptostachyum Blume Sa mu dÇu D©y mu«i

Phyllum: Magnoliophyta Class. 1. Magnoliopsida Fam. 1. Acanthaceae G Lp 25. Strobilanthes dalzielli T. Anders. ex C. B. M,T,Nh F Lp Clarke

Th G G G Lp 26. Sericocalyx scaber (Ness) Bremek. Fam. 2. Actinidiaceae 27. Saurauia dillenioides Gagnep. Fam. 3. Anacardiaceae 28. Semecarpus caudata Pierre 29. Semecarpus tonkinensis Lecomte Fam. 4. Annonaceae 30. Desmos chinensis Lour. 31. Desmos cochinchinensis Lour. var. fulversen T¬ ®µi nh¸m Nãng l¸ to S−ng ®u«i S−ng b¾c bé GiÎ trung quèc D©y ch©n chim nói Nh M,E M,E Lp B©n

41

Fam. 5. Apocynaceae 32. Fissistigma balansae (DC.) Merr. 33. Fissistigma polyanthoides Merr. 34. Fissistigma bicolor (Roxb.) Merr. 35. Fissistigma villosissimum Merr. 36. Meiogyne subsessilis (Ast) Sincl. 37. Polyalthia minima Ast 38. Xylopia poilanei Ast 39. Tabernaemontana pauciflora Blume C¸ch th− balansa C¸ch th− L·nh c«ng l«ng C¸ch th− rÊt l«ng ThiÓu nhôy ngåi QuÇn ®Çu cùc nhá GiÒn l¸ng Lµi tr©u Ýt hoa Lp Lp Lp Lp G Lp G Bu E E E M,E M

t. h−¬ng, v. kú, n. ®µi, h. ban mét sè dÉn liÖu vÒ thùc vËt ..., TR. 39-49

Fam. 8. Asteraceae

Bu Bu Lp Lp Th Th Bu Th Fam. 6. Araliaceae 40. Aralia scandens (Merr.) Ha 41. Schefflera crassibracteata C. B. Shang Fam. 7. Asclepiadaceae 42. Dischidia acuminata Cost. 43. Gymnanthera oblange (Burm.f.) P. S. Green 44. Ageratum conyzoides L. 45. Bidens pilosa L. 46. Eupatorium odoratum L. 47. Xanthium inaequilaterum DC. Fam. 9. Bignoniaceae 48. Markhamia stipudata (Wall.) Seem. ex Cuång tr−ên Ch©n chim l¸ hoa dµy Song ly nhän Lâa ti gi¶ Cøt lîn §¬n buèt Cá lµo KÐ ®Çu ngùa §inh M M,F,E M,F M,Mp M T G

Schum. Fam. 10. Caesalpiniaceae

Fam. 11. Clusiaceae

Fam. 14. Dilleniaceae

49. Bauhinia hirsuta Wienm. 50. Garcinia tinctoria (DC.) W. Wight 51. Kayea clemensorum Gagnep. Fam. 12. Convolvulaceae 52. Lepistemon binectariferum (Wall.) Kuntze Fam. 13. Cucurbitaceae 53. Zehneria marginata (Blume) Ker. 54. Dillenia turbinata Fin. & Gagnep. 55. Tetracera indica (Houtt.) Merr. Fam. 15. Dipterocarpaceae 56. Hopea mollissima C. Y. Wu 57. Parashorea chinensis H. Wang Fam. 16. Elaeagnaceae

Fam. 18. Euphorbiaceae

58. Elaeagnus delavayi Lecomte Fam. 17. Elaeocarpaceae 59. Elaeocarpus tonkinensis DC. 60. Antidesma fordii Hemsl. 61. Aporosa ficifolia H. Baillon 62. Baccaurea ramiflora Lour. 63. Bridelia balansae Tutcher 64. Macaranga henryi (Pax & Hoffm.) Rehdr 65. Mallotus barbatus Muell.-Arg. 66. Mallotus microcarpus Pax & Hoffm. 67. Sumbaviopsis albicans (Blume) J.J.Smith 68. Trigonostemon tranii Thin Fam. 19. Fabaceae 69. Desmodium laxum DC. Mãng bß l«ng Bøa nhuém Tr©m hoµng clemen L©n hïng hai tuyÕn CÇu qua b×a Sæ bung vô ChÆc ch×u Ên Sao mÆt quû Chß chØ Nhãt delavay C«m b¾c bé Chßi mßi l¸ kÌm Ng¨m l«ng dµy Gi©u gia ®Êt ThÈu mËt balansa M· r¹ng henry Bïng bôc Ba bÐt tr¸i nhá Nµng hai Tam thô hïng ChÌ tÇng Bu G Bu Lp Lp G Lp G G Lp G G G G G G G G G Bu Th M M,T F M M T T F,T M,F,T T M,F,Oil M,F

42

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1A-2009

Fam. 20. Fagaceae

G Lp G G G 70. Millettia nigrescens Gagnep. 71. Nogra graharmii (Benth.) Merr. 72. Castanopsis indica (Roxb.) A. DC. 73. Castanopsis sp. 74. Lithocarpus chevalieri A. Cam. 75. Lithocarpus pseudosundaicus (Hick. & A. Thµn m¾t rñ §«ng ®Ëu DÎ gai Ên ®é DÎ DÎ chevalier DÎ T,Or T,F,E G Cam.) A. Cam. 76. Quescus bambusifolia Hance in Seem

77. 78. 79. Fam. 21. Illiciaceae Illicium cambodianum Hance Illicium parvifolium Merr. Illicium petelotii A. C. Sm Fam. 22. Lauraceae

G G G G G G G G G 80. Actinodaphne obovata (Ness) Blume 81. Cinamomum balanseae Lecomte 82. Cinamomum cassia Presl 83. Cinamomum durifolium Kost. sec. Phamh. 84. Cinamomum kuntsleri Ridley 85. Cinamomum longepetiolatum Kosterm. Såi l¸ tre §¹i håi cam bèt §¹i håi l¸ nhá §¹i håi petelot Bép xoan ng−îc Vï h−¬ng QuÕ thanh Re l¸ cøng QuÕ kunstler Re cuèng dµi T E E E M,E M,T,E M,T,E T,E M,T,E G apud. Phamh.

G G G 86. Cinamomum polyadelphum (Lour.) Kosterm. 87. Lindera annamensis Liouho. 88. Litsea longipes (Meisn.) Hook. f. 89. Neolitsia chunii Merr. Var. annamensis QuÕ bêi lêi Liªn ®µn trung bé Bêi lêi cuèng dµi T©nbêi lêi trung bé T,E T,E G Liouho. 90. Beilschmiedia chevalieri Kosterm. sec. KÐt chevali G

Phamh. Fam. 23. Magnoliaceae

91. Magnolia champacifolia Dandy & Gagnep. 92. Magnolia fistulosa (Fin. & Gagnep.) Dandy 93. Michelia foveolata Merr. ex Dandy 94. Michelia hypolampra Dandy D¹ hîp l¸ sø D¹ hîp béng Giæi l¸ l¸ng Rå vµnh Fam. 24. Melastomaceae

95. Stapfiophyton peperomiaefolium (Oliv.) H. L. Li Méc diÖp 96. Melastoma chevalieri Guill. Fam. 25. Meliaceae

97. Aglaia perviridis Hiern. 98. Chukrasia tabularis A. Juss. Fam. 26. Mimosaceae

99. Archidendron pellitum (Gagnep.) I. Niels 100. Archidendron occulatum (Gagnep.) I. Niels Fam. 27. Moraceae

43

101. Antiaris toxicaria (Pres.) Lesch. 102. Artocarpus styracifolius Pierre Mu«i chevallier Ng©u rÊt xanh L¸t hoa Doi da Doi Èn Sui MÝt l¸ bå ®Ò G Bu G G Th Bu G G G G G G T T T M,T M,T,F T.F

t. h−¬ng, v. kú, n. ®µi, h. ban mét sè dÉn liÖu vÒ thùc vËt ..., TR. 39-49

Bu Lp G 103. Ficus pubigera (Miq.) Miq. 104. Ficus villosa Blume 105. Streblus asper Lour. Fam. 28. Myrtaceae 106. Syzygium claviflorum (Roxb.) Wall. ex A. Ng¸i l«ng Sung leo Ruèi nh¸m Tr©m hoa m¶nh M M,F T G Cowan & J. Cowan

107. Syzygium petelotii Merr. & Perry Tr©m petelot 108. Syzygium tonkinense (Gagnep.) Merr. & Perry Tr©m b¾c bé 109. Syzygium vimineum Wall. Fam. 29. Oleaceae 110. Linociera thorelii Gagnep. 111. Olea rosea Craib

Fam. 30. Piperaceae 112. Piper montium C. DC. 113. Piper pierrei C. DC.

Fam. 31. Proteaceae 114. Helicia grandis Hemsl. 115. Helicia longipetiolata Merr. & Chun. Fam. 32. Rhizophoraceae 116. Carallia lanceaefolia Roxb. Fam. 33. Rosaceae

117. Prunus phaeosticta (Hance) Maxim 118. Rubus cochinchinensis var. glabrescens Card. Fam. 34. Rubiaceae

G G G G G Lp Lp Bu G G Bu Lp Bu Bu Bu Bu Bu Bu Bu Bu G Bu Bu Bu Bu Tr©m ®¹i Tr¸ng thorel ¤liu h−êng Tiªu nói Tiªu pierre ChÑo thui to ChÑo thui cuèng dµi X¨ng m¶ thon Vµng n−¬ng ®èm n©u NgÊy tr¾ng G¨ng Xó h−¬ng trung quèc Xó h−¬ng ®á ®ång Xó h−¬ng kerr Xó h−¬ng lµng cèc Xó h−¬ng trong suèt Xó h−¬ng tamir Xó h−¬ng b¾c bé G¸o ®á Xµ c¨n m¸u LÊu lang bian LÊu nói LÊu rõng G¨ng l«ng T E M M M,F T M 119. Fagerlindia scandens (Thunb.) Tirv. 120. Lasianthus chinensis (Champ. ex Benth.) Benth. 121. Lasianthus cupreus Pierre ex Pitard 122. Lasianthus kerrii Craib. 123. Lasianthus langkokensis (Drake) Pitard 124. Lasianthus lucidus Blume 125. Lasianthus tamirensis Pierre ex Pitard 126. Lasianthus tonkinensis (Drake) Pitard 127. Neonauclea purpurea (Roxb.) Merr. 128. Ophiorrhiza sanguinea Blume 129. Psychotria langbianensis Wernham 130. Psychotria montana Blume 131. Psychotria silvestris Pitard 132. Randia fasciculata var. velutina Pierre ex Bu Pitard

133. Tarenna collinsae Craib. TrÌn collins Fam. 35. Rutaceae 134. Euodia lepta (Spreng.) Merr. Ba ch¹c 135. Euodia meliaefolia (Hance) Benth. DÇu dÊu l¸ xoan 136. Macclurodendron oligophlebium (Merr.) Hartl. B−ëi bung Ýt g©n T M,E M,T,E E G G G G Fam. 36. Sapindaceae

44

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1A-2009

137. Mischocarpus sundaicus Blume 138. Paranephelium spirei Lecomte 139. Pavieasia annamensis* Pierre Fam. 37. Sapotaceae 140. Madhuca pasquieri (Dubard) H. J. Lam

Fam.38. Escalloniaceae 141. Polyosma nhatrangensis Gagnep. Fam. 39. Symplocaceae

142. Symplocos adenophylla Wall. ex G. Don. 143. Symplocos adenopus Hance 144. Symplocos guillauminii Merr. 145. Symplocos ramosissima Wall. ex G. Don Fam. 40. Theaceae

G G G G G Bu G Bu G G Bu G G 146. Camellia chrysantha (Hu) Tuyama 147. Camellia flava (Pitard) Saely 148. Camellia kissii Wall. 149. Camellia pleurocarpa (Gagnep.) Sealy 150. Eurya japonica var. harmandii Pierre ex N©y sun ®a Song ch«m spirei Cß kÐn SÕn mËt §a h−¬ng §a h−¬ng nha trang Dung cã tuyÕn Dung tuyÕn Dung guillaumini Dung nhiÒu nh¸nh Trµ hoa vµng H¶i ®−êng hoa vµng Trµ nhôy ng¾n Trµ hoa tr¸i máng Ch¬n trµ harmand M,T,F M,T T M,T,Oil M,Or M,F,Mp Bu Pitard

151. Eurya nitida Korth 152. Eurya quinquelocularis Kobuski 153. Eurya tonkinensis Gagnep. 154. Ternstroemia kwangtungensis Merr. Fam. 41. Ulmaceae

155. Gironniera cuspidata (Blume) Kurz 156. Gironniera subaequalis Planch. Fam. 42. Urticaceae 157. Laportea bulbifera (Sieb. & Zucc.) Wedd. Fam. 43. Verbenaceae

158. Clerodendrum chinense (Osbeek) Mabb. 159. Lantana camara L. Fam. 44. Vitaceae

160. Tetrastigma erubescens Planch. 161. Tetrastigma gaudichaudianum Planch.

G Bu Bu G G G Th Bu Bu Lp Lp Lp M,F T T M,Or M,Or M Class. 2. Lilliopsida Fam. 1. Araceae 162. Pothos scandens L. 163. Raphidophora tonkinensis Engl. & K. Krause Lp Sóm Linh n¨m buång Linh b¾c bé Giang qu¶ng ®«ng Ba c«i Ng¸t vµng Han phï Ngäc n÷ Ngò s¾c Tø th− hång Tø th− gaudichau R¸y leo l¸ hÑp §u«i ph−îng hång c«ng 164. Schismalotoglottis cadieris Buchet & Gagnep. §o¹n thiÖt

45

Th¹ch x−¬ng bå Mãc m−¬ng M F Th Th G Fam. 2. Acoraceae 165. Acorus verus Houtt. Fam. 3. Arecaceae 166. Caryota rumphiana Mart Fam. 4. Commelinaceae

t. h−¬ng, v. kú, n. ®µi, h. ban mét sè dÉn liÖu vÒ thùc vËt ..., TR. 39-49

167. Commelina communis L. 168. Floscopa glabratus (Kunth.) Hassk. Fam. 5. Convallariaceae

169. Ophiopogon caulescens (Blume) Back. 170. Ophiopogon japonicus (L. f) Ker-Gawl.

Fam. 6. Costaceae 171. Costus tonkinensis Gagnep. Fam. 7. Cyperaceae

172. Carex stramentitia Boott ex Boeck Fam. 8. Dioscoreaceae

173. Dioscorea bulbifera L. 174. Dioscorea cirrhosa Lour.

Lp Lp Th Th Th Th Lp Lp Th Th Th Fam. 9. Orchidaceae 175. Anoectochilus setaceus Blume 176. Coelogyne lentiginosa Lindl. 177. Coelogyne ovalis Lindl. 178. Coelogyne quadratiloba Gagnep. M M,Or M,F F,Or M,E M,Or Or Or Or Th

179. Liparis petiolata (D. Don.) Hunt & Summ.

Th Th Th Fam.10. Poaceae 180. Saccharum spontaneum L. 181. Chrysopogon aciculatus (Retz. ) Trin. 182. Dendrocalamus barbatus Hsueh et D. Z. Li Trai th−êng Cá ®Çu r×u nh½n Xµ bi ®øng M¹ch m«n ®«ng MÝa dß b¾c bé Cãi tói giÐ vµng Cñ d¹i Cñ n©u Kim tuyÕn t¬ Th¹ch ®¹m môt N©u hoµng Thanh ®¹m thïy vu«ng L¸ch Cá may MÐt M,Or F M G var. fimbriliglatus

183. Staenostachyum dulloa A. Camus 184. Echinochloa pyramydalis (Lam. ) Hitchc.

Fam. 11. Smilacaceae 185. Heterosmilax borneensis A. DC. 186. Smilax synandra Gagnep. 187. Smilax inversa T. Koyama 188. Smilax pottingeri Prain Fam. 12. Taccaceae 189. Tacca chantrieri Andre G Th Lp Lp Lp Lp Th Fam. 13. Zingiberaceae 190. Elettariopsis unifolia (Gagnep.) M. F. Nøa Gai th¶o h×nh th¸p Khóc kh¾c borneo Kim cang nhÞ dÝnh Kim cang hai t¸n Kim cang pottinger R©u hïm hoa tÝa RiÒng mét l¸ M M Th Newman

191. Elettariopsis triloba (Gagnep.) Loes. 192. Amomum aromaticum Roxb. 193. Amomum villosum Roxb. 194. Zingiber eberhartii Gagnep. 195. Alpinia galanga (L.) Stuntz 196. Geostachys pierreanum Gagnep. 197. Kaempferia candida Wall. 198. Curcuma aromatica Salisb. TiÓu ®Ëu ba thïy Th¶o qu¶ Sa nh©n Gõng eberharti RiÒng nÕp §Þa sa pierre ThiÒn liÒn tr¾ng NghÖ rõng Th Th Th Th Th Th Th Th M M,F M M M

46

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1A-2009

Ghi chó. G: Th©n gç; Bu: Th©n bôi; L: Th©n leo; Th: Th©n th¶o; M: Lµm thuèc; T: C©y lÊy gç; E: C©y cho tinh dÇu; F: C©y lµm thøc ¨n; Or: C©y lµm c¶nh; Oil: C©y cho tinh dÇu; Mp: C©y cho ®éc.

cã 9

cïng

* C¸c hä nhiÒu loµi nhÊt. Rubiaceae: 15 loµi; Lauraceae: 11 loµi; Euphorbiaceae, Theaceae, Zingiberaceae, Annonaceae loµi,; Selaginellaceae, Fagaceae, Moraceae, Orchidaceae, Poaceae cïng cã 5 loµi. Tæng 11 hä nhÊt (cã tõ 5 - 15 loµi) lµ 78 loµi chiÕm 39,20%.

* C¸c chi nhiÒu loµi nhÊt. Lasianthus: 7, Cinnamomum: 6, Selageinella: 5, Camellia: 4, Eurya: 4, Fissistigma: 4, Syzygium: 4, Symplocos: 4. Tæng 8 chi ®a d¹ng nhÊt (cã tõ 4-7 loµi) lµ 38 loµi chiÕm 19,20%.

3.2. §¸nh gi¸ vÒ tµi nguyªn thùc vËt Gi¸ trÞ sö dông dùa vµo c¸c tµi liÖu [4], [7], [5]. Chóng t«i ph©n lo¹i c¸c loµi

®iÒu tra thµnh nhãm ®−îc thÓ hiÖn trong b¶ng 3.

B¶ng 3: C«ng dông mét sè loµi thùc vËt ë Xu©n Liªn

TT C«ng dông 1 C©y lµm thuèc (M) 2 C©y cho gç (T) 3 C©y lµm c¶nh (Or) 4 C©y lµm l−¬ng thùc, thùc phÈm (F) 5 C©y lÊy tinh dÇu (E) 6 C©y cho c«ng dông kh¸c

Loµi 61 37 17 20 24 5

TØ lÖ % 30,81 18,69 8,59 10,10 12,12 2,53

B¶ng trªn cho chóng ta thÊy, c«ng dông cña c¸c loµi thùc vËt, trong ®ã c©y lµm thuèc cã sè loµi cao nhÊt víi 61 loµi chiÕm 30,81% tiÕp ®Õn lµ c©y cho gç víi 37 loµi chiÕm 18,69%; c©y cho tinh dÇu víi 24 loµi chiÕm 12,12%, c©y lµm l−¬ng thùc, thùc phÈm víi 20 loµi chiÕm 10,10%. ThÊp nhÊt lµ c©y lµm c¶nh vµ c©y cho c«ng dông kh¸c víi c¸c tû lÖ 8,59% vµ 2,53%.

3.3. §¸nh gi¸ ®a d¹ng vÒ d¹ng th©n Qua ®iÒu tra chóng t«i ph©n lµm bèn d¹ng th©n chÝnh ®−îc thÓ hiÖn qua

b¶ng 4.

B¶ng 4: D¹ng th©n cña c¸c loµi thùc vËt ë Xu©n Liªn

STT 1 2 3 4

D¹ng th©n Gç Bôi Th¶o Leo

Tæng

Sè loµi 84 33 47 34 198

Tû lÖ (%) 42,42 16,67 23,74 17,17 100,00

B¶ng 4 cho thÊy, d¹ng th©n cña hÖ thùc vËt ë Xu©n Liªn rÊt ®a d¹ng. Tuy nhiªn, c©y th©n leo vµ th©n gç chiÕm −u thÕ víi 84 loµi chiÕm 42,42%; tiÕp ®Õn lµ c©y th©n th¶o víi 47 loµi chiÕm 23,74%; c©y th©n leo 34 loµi chiÕm 17,17%; c©y th©n bôi cã 33 loµi chiÕm 16,67%. Nh− vËy, c©y th©n gç cã sè loµi nhiÒu nhÊt, ®iÒu nµy cho thÊy hÖ thùc vËt ë ®©y Ýt bÞ t¸c ®éng ®éng cña con ng−êi vµ còng do khu BTTN ®· cã nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ rõng cã hiÖu qu¶ cao.

47

t. h−¬ng, v. kú, n. ®µi, h. ban mét sè dÉn liÖu vÒ thùc vËt ..., TR. 39-49

3.4. C¸c loµi thùc vËt nguy cÊp Dùa vµo c¸c tµi liÖu [2], [8], [6], hÖ thùc vËt Khu BTTN Xu©n Liªn, Thanh

Ho¸ cã c¸c loµi quý hiÕm ë c¸c cÊp ®é ®−îc thÓ hiÖn qua b¶ng 5.

STT

Tªn khoa häc

Hä

B¶ng 5: Mét sè loµi thùc vËt quý hiÕm t×m thÊy ë Xu©n Liªn Tªn ViÖt Nam

Anoectochilus setaceus Blume

Orchidaceae Cupressaceae Dicksoniaceae

1 2 Calocedrus macrolepis Kurz 3 Cibotium barometz (L.) J. Smith 4 Cinnamomum balansae Lecomte Lauraceae 5

Cupressaceae

Lan l¸ gÊm B¸ch xanh L«ng cu li Vï h−¬ng P¬ mu

Møc ®é nguy cÊp E E K E K

Fokienia hodginsii (Dunn) A. Henry & H. H. Thomas

Sapotaceae

SÕn mËt

K

6 Madhuca pasquieri (Dubard) H. J.

Håi hoa nhá Illiciaceae Cß kÐn Sapindaceae Dipterocarpaceae Chß chØ Dipterocarpaceae Sao l¸ to Taxodiaceae

Sa méc dÇu

R T K K R

Lam 7 Illicium parvifolium Merr. 8 Pavieasia annamensis Pierre 9 Parashorea chinensis Wang Hsie 10 Hopea hainanensis Merr. et Chun 11 Cunninghamia konishii Hayata

B¶ng trªn cho chóng ta thÊy, c¸c loµi thùc vËt quý hiÕm ®−îc t×m thÊy ë khu BTTN Xu©n Liªn th× cÊp E cã 3 loµi, cÊp R cã 2 loµi, cÊp T cã 1 loµi vµ cÊp K cã 5 loµi, tæng sè chiÕm 5,56% sè loµi cña khu hÖ.

Theo tiªu chuÈn IUCN 2000, cã 3 loµi thuéc cÊp EN lµ Parashorea chinensis Wang Hsie vµ Hopea hainanensis Merr. et Chun, Cinnamomum balansae Lecomte, 1 loµi thuéc cÊp VU lµ Madhuca pasquieri (Dubard) H. J. Lam

Theo NghÞ ®Þnh 32-CP-TTg, cã 3 loµi ë phô lôc 2A lµ Anoectochilus setaceus

Blume, Madhuca pasquieri (Dubard) H. J. Lam, Calocedrus macrolepis Kurz.

IV. KÕt luËn Qua ®iÒu tra ban ®Çu, trong hÖ thùc vËt B¸t Mät, Khu B¶o tån Thiªn nhiªn Xu©n Liªn, Thanh Ho¸ b−íc ®Çu ®· x¸c ®Þnh ®−îc 198 loµi, 124 chi, 59 hä. Trong ®ã, ngµnh Méc lan (Magnoliophyta) lµ ®a d¹ng nhÊt chiÕm 87,87% tæng sè loµi. Trong ®ã cã 11 loµi cã nguy c¬ bÞ tuyÖt chñng ®−îc ghi trong S¸ch §á ViÖt Nam chiÕm 5,56%, 4 loµi ®−îc ghi trong IUCN vµ 3 loµi ®−îc ghi trong NghÞ ®Þnh 32-CP. Cã nhiÒu loµi cã gi¸ trÞ kinh tÕ vµ cho nhiÒu c«ng dông nh−: 61 loµi c©y lµm thuèc, 37 loµi c©y lÊy gç, 20 loµi cho l−¬ng thùc vµ thùc phÈm, 17 loµi lµm c¶nh, 24 loµi cho tinh dÇu, 5 loµi cho c«ng dông kh¸c.

Tµi liÖu kham th¶o [1] NguyÔn TiÕn B©n, CÈm nang tra cøu vµ nhËn biÕt c¸c hä thùc vËt h¹t kÝn ë ViÖt

Nam, NXB Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi, 1997.

48

tr−êng §¹i häc Vinh T¹p chÝ khoa häc, tËp XXXVIII, sè 1A-2009 [2] Bé Khoa häc C«ng nghÖ vµ M«i tr−êng, S¸ch §á ViÖt Nam (PhÇn thùc vËt), NXB

Khoa häc vµ Kü thuËt, Hµ Néi, 2007.

[3] Brummitt R. K., Vascular Plant families and genera, Royal Botanic Gardens.

Kew, 1992.

[4] Vâ V¨n Chi, Tõ ®iÓn c©y thuèc ViÖt Nam, NXB Y häc, Hµ Néi, 1996. [5] Vâ V¨n Chi, TrÇn Hîp, C©y cá cã Ých ë ViÖt Nam, TËp I-IV, NXB Gi¸o dôc, Hµ Néi,

1999-2003.

[6] ChÝnh phñ ViÖt Nam, NghÞ ®Þnh 32/2006/N§-CP, 2006. [7] Lª Träng Cóc (chñ biªn), Danh lôc c¸c loµi thùc vËt ViÖt Nam, TËp I-III, NXB

N«ng nghiÖp, Hµ Néi, 2001-2005.

[8] IUCN, Red List of Threatened Species, World Concervation Press, 2007. [9] Ph¹m Hoµng Hé, C©y cá ViÖt Nam, NXB TrÎ, TP HCM, 1999-2000. [10] NguyÔn NghÜa Th×n, CÈm nang nghiªn cøu ®a d¹ng sinh vËt, NXB N«ng nghiÖp, Hµ

Néi, 1997.

Summary Some data on the high flora system having vascular tissue on bat mot Commune, the Conservation nature reserve Xuan lien, thanh hoa province

The initial research on the flora system in Bat Mot commune, conservation Nature reserve Xuan Lien, Thanh Hoa province has identified 198 species belonging to 143 genera, 59 families of vascular tissue high flora. Magnoliophyta is the most diverse representing 87,87% among these species. The families richest in the number of species are: Rubiaceae, Lauraceae, Euphorbiaceae, Annonaceae, Zingiberaceae,... and Poaceae. The flora system in Bat Mot has 11 species in danger of extinct listed in Viet Nam Red Book (2007). There are many useful and economic value species such as: 61 species for medicine, 37 species for timbers, 20 species for food and food suffs, 17 species for ornaments, 24 species for essential oils and 5 species for other uses.

49

(a) 46a sinh häc, tr−êng ®¹i häc vinh (b) cao häc 15, chuyªn ngµnh thùc vËt, tr−êng ®¹i häc vinh (c) cao häc 13, chuyªn ngµnh thùc vËt, tr−êng ®¹i häc vinh (d) khoa sinh häc, tr−êng ®¹i häc vinh.