Nh÷ng ®éng th¸i míi cña quan hÖ Trung - Mü
47
NguyÔn Huy Quý*
õ ngµy 18-4-2006 Chñ tÞch
Trung Quèc Hå CÈm §µo ®·
cã chuyÕn th¨m Mü 4 ngµy.
§©y lµ lÇn th¨m Mü ®Çu tiªn cña «ng Hå
CÈm §µo víi t− c¸ch lµ nhµ l·nh ®¹o cao
nhÊt cña §¶ng, Nhµ n−íc vµ qu©n ®éi
Trung Quèc. Ngµy 20-4, t¹i khu«n viªn
tr−íc Nhµ Tr¾ng, trong tiÕng vang väng
cña 21 ph¸t lÔ ph¸o, Tæng thèng Mü G.
Bush ®· long träng tiÕp Chñ tÞch Hå
CÈm §µo, vµ sau ®ã më tiÖc tr−a chiªu
®·i Chñ tÞch cïng phu nh©n.
Cuéc th¨m ®¸ng lÏ ®−îc thùc hiÖn tõ
th¸ng 9-2005, nh−ng bÞ ®×nh ho·n v× lý
do phÝa Mü ®−a ra lµ c¬n b·o Catrina.
ChuyÕn th¨m lÇn nµy ®−îc phÝa Trung
Quèc coi lµ “chuyÕn th¨m nhµ n−íc”
(State Visit), cßn phÝa Mü th× gäi ®©y lµ
“chuyÕn th¨m lµm viÖc” (Working Visit).
Kh¸c víi chuyÕn th¨m Mü cña §Æng
TiÓu B×nh ®Çu n¨m 1979 vµ chuyÕn
th¨m Mü cña Chñ tÞch Giang Tr¹ch D©n
cuèi n¨m 1997 t¹o khu«n khæ míi cho
quan hÖ Trung – Mü, chuyÕn th¨m Mü
lÇn nµy cña Chñ tÞch Hå CÈm §µo, ngoµi
tÝnh chÊt ®¸p lÔ chuyÕn th¨m Trung
Quèc cña Tæng thèng G. Bush håi th¸ng
11 - 2005, lµ nh»m trao ®æi mét sè vÊn
®Ò vÒ quan hÖ song ph−¬ng vµ quan hÖ
quèc tÕ hai bªn cïng quan t©m, duy tr×
vµ t¨ng c−êng quan hÖ Trung – Mü
trong khu«n khæ quan hÖ “®èi t¸c chiÕn
l−îc cã tÝnh x©y dùng” ®· ®−îc x¸c ®Þnh
tõ tr−íc, mÆc dÇu trong thêi gian gÇn
®©y quan hÖ Trung – Mü cã nh÷ng dÊu
hiÖu c¨ng th¼ng h¬n, thÓ hiÖn trong c¸c
vÊn ®Ò song ph−¬ng vµ quèc tÕ.
I. quan hÖ song ph−¬ng Trung-
Mü
Trong thêi gian gÇn ®©y, c¶ hai bªn
Trung Quèc vµ Mü ®Òu cã nh÷ng lo ng¹i
vÒ vÊn ®Ò an ninh. Trung Quèc lo ng¹i
Mü lîi dông cuéc chiÕn chèng khñng bè,
t¨ng c−êng vµ më réng sù hiÖn diÖn
qu©n sù c¸c khu vùc xung quanh, nhÊt
lµ th¾t chÆt quan hÖ qu©n sù NhËt – Mü,
vµ cung cÊp vò khÝ hiÖn ®¹i cho §µi
Loan.
PhÝa Mü lo ng¹i sù lín m¹nh vÒ lùc
l−îng qu©n sù cña Trung Quèc, tr−íc
m¾t lµm mÊt thÕ c©n b»ng trong khu
vùc, l©u dµi cã thÓ ®e do¹ −u thÕ tuyÖt
®èi vÒ søc m¹nh qu©n sù cña Mü.
Ngµy 3-2-2006 Bé Quèc phßng Mü ®·
c«ng bè “B¸o c¸o kiÓm ®iÓm Quèc phßng
bèn n¨m” (Quadrential Defence Review–
gäi t¾t lµ QDR)
(1)
Trong b¸o c¸o dµi h¬n
100 trang lÇn nµy, cã 3 trang chuyªn nãi
vÒ sù lín m¹nh cña qu©n ®éi Trung
Quèc vµ c¸ch ®èi phã cña Mü. §¸ng chó
ý lµ kh¸c víi hai b¶n b¸o c¸o tr−íc (n¨m
1997 vµ n¨m 2001), b¸o c¸o lÇn nµy nãi râ
* PGS. Sö häc
T
nghiªn cøu trung quèc
sè 3(67)-2006
48
“Trung Quèc lµ quèc gia cã n¨ng lùc vÒ
qu©n sù cã thÓ t¹o ra sù ®e do¹ ®èi víi
n−íc Mü”. Trong cuéc häp b¸o ngay sau
khi c«ng bè b¶n b¸o c¸o trªn, ng−êi l·nh
®¹o Côc chÝnh s¸ch Bé Quèc phßng Mü
Ryan Henry ®· thanh minh r»ng Mü
mong muèn hîp t¸c víi Trung Quèc,
gióp Trung Quèc trçi dËy thµnh c«ng,
nh−ng søc m¹nh qu©n sù Trung Quèc
chØ cÇn ®¹t yªu cÇu cã tÝnh chÊt khu vùc
lµ ®ñ. ¤ng Ryan Henry cßn nãi r»ng Mü
cã ®ñ n¨ng lùc ®Ó ng¨n chÆn n¨ng lùc
qu©n sù cña Trung Quèc t¹o nªn mèi ®e
do¹. Trªn thùc tÕ, Mü ®ang thi hµnh mét
lo¹t c¸c biÖn ph¸p nh»m ®èi phã víi n¨ng
lùc qu©n sù cña Trung Quèc b»ng c¸ch
t¨ng c−êng søc m¹nh qu©n sù Mü vµ ®ång
minh, vÝ nh− th¾t chÆt liªn minh qu©n sù
Mü - NhËt, cung cÊp vò khÝ hiÖn ®aÞ cho
§µi Loan, ng¨n c¶n EU dì bá cÊm vËn vò
khÝ ®èi víi Trung Quèc .....
Ngµy 22-5-2006 Bé Quèc phßng Mü
l¹i c«ng bè b¸o c¸o chuyªn ®Ò vÒ søc
m¹nh qu©n sù cña Trung Quèc. B¶n b¸o
c¸o dµi 58 trang, cho r»ng viÖc Trung
Quèc t¨ng c−êng lùc l−îng quèc phßng
®· lµm thay ®æi thÕ c©n b»ng t¹i khu
vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng vµ cã thÓ
®e do¹ mäi lùc l−îng qu©n ®éi n−íc kh¸c
ho¹t ®éng trong khu vùc. B¶n b¸o c¸o
®ßi Trung Quèc ph¶i cã lêi gi¶i thÝch.
Ph¶n øng ®èi víi b¶n b¸o c¸o ®ã cña
phÝa Mü, ngµy 24-5 Ng−êi ph¸t ng«n Bé
Ngo¹i giao Trung Quèc L−u KiÕn Siªu
tuyªn bè r»ng: B¶n b¸o c¸o ®· kh«ng tõ
bá ®−îc “t− duy chiÕn tranh l¹nh” cã
dông ý xÊu nh»m thæi phång thùc lùc
qu©n sù vµ chi phÝ quèc phßng cña
Trung Quèc, tiÕp tôc tuyªn truyÒn vÒ
“mèi ®e do¹ tõ Trung Quèc”, vi ph¹m
nghiªm träng chuÈn mùc quan hÖ quèc
tÕ, can thiÖp th« b¹o vµo c«ng viÖc néi bé
cña Trung Quèc.
Tõ sau cuéc ®ông ®é trªn kh«ng gi÷a
m¸y bay Mü vµ m¸y bay Trung Quèc
trªn vïng trêi gÇn ®¶o H¶i Nam th¸ng 4
- 2001, hîp t¸c qu©n sù Trung – Mü bÞ
®×nh trÖ, chØ bã hÑp trong giao l−u quy
m« nhá vµ c¸c cuéc th¨m viÕng cña c¸c
t−íng lÜnh cÊp thÊp. Trong thêi gian gÇn
®©y, hai bªn ®Òu cã ý muèn t¨ng c−êng
tiÕp xóc ®Ó hiÓu râ nhau h¬n. TiÕp theo
chuyÕn th¨m Trung Quèc cña Bé tr−ëng
Quèc phßng Mü Remsfeld th¸ng 10-
2005, ngµy 9-5-2006, §« ®èc Willam
Fallon, Tæng tham m−u tr−ëng qu©n ®éi
Mü l¹i khu vùc Th¸i B×nh D−¬ng ®· tíi
B¾c Kinh víi hy väng “x©y dùng l¹i c¸c
mèi liªn hÖ gi÷a qu©n ®éi hai n−íc. §«
®èc William Fallon ®· mêi phÝa Trung
Quèc tham dù víi t− c¸ch quan s¸t viªn
cuéc tËp trËn mang tªn “L¸ ch¾n dòng
c¶m 2006” do Mü tæ chøc, cã sù tham gia
cña c¸c ®ång minh Australia, NhËt B¶n,
Singapore tæ chøc trong th¸ng 6-2006.
PhÝa Trung Quèc ®· nhËn lêi göi quan
s¸t viªn ®Õn tham dù.
Quan hÖ th−¬ng m¹i Trung – Mü
cµng më réng th× cä x¸t th−¬ng m¹i
cµng gay g¾t. Lo ng¹i cña Mü tr−íc sù
lín m¹nh nhanh chãng cña nÒn kinh tÕ
Trung Quèc vµ quan hÖ th−¬ng m¹i Mü–
Trung chñ yÕu lµ t×nh tr¹ng Mü nhËp
siªu qu¸ lín, tû lÖ hèi ®o¸i gi÷a ®ång
USD vµ ®ång NDT kh«ng hîp lý, vµ vÊn
®Ò vi ph¹m quyÒn së h÷u trÝ tuÖ c¸c
hµng ho¸ cña Mü.
Ngµy 31-3-2006 phßng ®¹i diÖn
th−¬ng m¹i Mü cho c«ng bè b¶n b¸o c¸o
®¸nh gi¸ c¸c rµo c¶n mËu dÞch cña n−íc
ngoµi n¨m 2006, trong 700 trang b¸o c¸o
®· dµnh 71 trang ®Ó nãi vÒ Trung Quèc.
Nh÷ng ®éng th¸i míi cña quan hÖ Trung - Mü
49
Theo c¸c nhµ ph©n tÝch, do n¨m nay lµ
n¨m bÇu cö Quèc héi Mü, ®Ó thu ®−îc
nhiÒu phiÕu bÇu, c¸c nghÞ sü sÏ cµng tá
ra cøng r¾n h¬n trong quan hÖ th−¬ng
m¹i víi Trung Quèc, do ®ã sÏ t¹o thªm
søc Ðp cho ChÝnh phñ Mü. HiÖn cã 15 dù
¸n luËt hoÆc tu chÝnh ¸n ®ang chê Quèc
héi Mü xem xÐt, phª chuÈn. C¸c dù ¸n
luËt nµy ®Òu cã mét ®iÓm chung lµ ®ßi
®¸nh thuÕ cao ®èi víi hµng ho¸ cña
Trung Quèc, hoÆc h¹n chÕ bu«n b¸n víi
Trung Quèc. Tr−íc ngµy Chñ tÞch Hå
CÈm §µo th¨m Mü, ngµy 10-4-2006
trong bµi ph¸t biÓu t¹i ViÖn nghiªn cøu
quèc tÕ thuéc ®¹i häc John Hopkins,
Tæng thèng G. Bush nãi: “Chñ tÞch Hå
s¾p ®Õn mét ®Êt n−íc cã h¬n 200 tû USD
th©m hôt trong th−¬ng m¹i víi Trung
Quèc, vµ rÊt nhiÒu ng−êi d©n ®Æt c©u hái
liÖu c«ng b»ng th−¬ng m¹i lµ ë ®©u? Chñ
tÞch Hå cã thÓ gióp ng−êi d©n Mü hiÓu
tÇm quan träng cña tù do th−¬ng m¹i
nÕu «ng ®−a ra tuyªn bè vÒ vÊn ®Ò ®ång
NDT. Ngoµi ra còng rÊt quan träng nÕu
Chñ tÞch Hå tuyªn bè r»ng Trung Quèc
cã kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt n¹n ®¸nh c¾p b¶n
quyÒn vµ lµm nh¸i hµng ho¸ Mü ®Ó c¸c
c«ng ty Mü tin t−ëng tiÕp tôc lµm ¨n”.
(2)
Theo thèng kª cña ChÝnh phñ Mü, n¨m
2005 Mü nhËp siªu 202 tû USD trong
bu«n b¸n víi Trung Quèc. D− luËn Mü
rÊt bÊt b×nh vÒ t×nh tr¹ng ®ã. Nh−ng
trong chÝnh giíi Mü còng cã ng−êi cã
quan ®iÓm kh¸c. Thø tr−ëng Ngo¹i giao
Mü Zoellick cho r»ng viÖc ®æ lçi cho
Trung Quèc vÒ vÊn ®Ò th©m hôt th−¬ng
m¹i lµ kh«ng c«ng b»ng, “v× t−¬ng lai
cña chÝnh n−íc Mü, chóng ta kh«ng nªn
®æ lçi cho ng−êi kh¸c v× nh÷ng vÊn ®Ò
cña chÝnh m×nh. §iÒu quan träng lµ
chóng ta tËp trung vµo nh÷ng g× cÇn
lµm”.
(3)
VÒ phÇn m×nh, Trung Quèc ®· cè
g¾ng lµm dÞu bít ph¶n øng cña d− luËn
Mü vÒ vÊn ®Ò th©m hôt trong th−¬ng
m¹i víi Trung Quèc. Tr−íc ngµy Chñ
tÞch Hå CÈm §µo th¨m Mü, th−îng tuÇn
th¸ng 4-2006 Phã Thñ t−íng Trung
Quèc Ng« Nghi ®· dÉn ®Çu mét ®oµn
®«ng ®¶o c¸c quan chøc doanh nghiÖp
sang Mü, ký nhiÒu hîp ®ång mua hµng
víi tæng trÞ gi¸ 12,6 tû USD, trong ®ã cã
80 chiÕc Boeing 737. Nh÷ng ®¬n ®Æt
hµng ®ã cã thÓ coi lµ mét mãn quµ cña
phÝa Trung Quèc nh©n chuyÕn th¨m Mü
cña Chñ tÞch Hå CÈm §µo, mét cö chØ cña
phÝa Trung Quèc muèn thÓ hiÖn thiÖn chÝ
gi¶m thiÓu nhËp siªu cña Mü trong quan
hÖ th−¬ng m¹i víi Trung Quèc.
Tû gi¸ gi÷a ®ång NDT víi ®ång ®«la
Mü lµ vÊn ®Ò c¨ng th¼ng trong quan hÖ
kinh tÕ – th−¬ng m¹i Trung – Mü mÊy
n¨m gÇn ®©y. Tõ n¨m 1994 ®Õn n¨m
ngo¸i, Trung Quèc lu«n gi÷ tû gi¸ 1
USD= 8,23 NDT. PhÝa Mü cho r»ng ®ång
NDT ph¶i t¨ng gi¸ kho¶ng 40% míi
t−¬ng xøng. C¸c nhµ l·nh ®¹o Trung
Quèc lu«n høa sÏ tõng b−íc thùc hiÖn tû
gi¸ ®ång NDT mét c¸ch linh ho¹t, tuú
theo yªu cÇu cña t×nh h×nh kinh tÕ
th−¬ng m¹i cña Trung Quèc, chø kh«ng
ph¶i do søc Ðp cña n−íc ngoµi. Th¸ng 7 -
2005, Trung Quèc ®· ®iÒu chØnh tû gi¸ 1
USD = 8,11 NDT, ®ång NDT ®−îc n©ng
gi¸ kho¶ng 2,1%. Trong cuéc gÆp th−îng
®Ønh võa qua, Chñ tÞch Hå CÈm §µo
còng høa víi Tæng thèng Bush sÏ ®iÒu
chØnh tû gi¸ ®ång NDT theo h−íng linh
ho¹t, nh−ng kh«ng ®−a ra tû gi¸ cô thÓ.
Theo dù b¸o, trong thêi gian tíi, Ng©n
hµng Trung −¬ng Trung Quèc sÏ ®Ó ®ång
NDT t¨ng gi¸ 2,9% vµo tr−íc cuèi n¨m
2006, tøc 1 USD = 7,8 NDT. Biªn ®é
®iÒu chØnh tû gi¸ ®ång NDT hµng ngµy
nghiªn cøu trung quèc
sè 3(67)-2006
50
tõ +-- 0,3% hiÖn nay ®−îc n©ng lªn +--
1,5%.
(4)
Ngµy 15-5-2006 ThÞ tr−ëng
Th−îng H¶i më ®Çu víi tû gi¸ ®ång NDT
ë møc cao nhÊt tõ tr−íc tíi nay: 1 USD =
8 NDT.
Trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ kinh tÕ
hiÖn nay, lîi Ých cña hai bªn Trung – Mü
®· ®an xen vµo nhau, cä x¸t lµ kh«ng thÓ
tr¸nh khái, nh−ng nh÷ng ý t−ëng qu¸
khÝch trong d− luËn Mü ®ßi “cÊm vËn
th−¬ng m¹i” ®èi víi Trung Quèc lµ ®iÒu
chÝnh quyÒn Mü kh«ng thÓ chÊp nhËn
®−îc. VÒ phÝa Trung Quèc, víi quan
®iÓm “ph¸t triÓn mét c¸ch khoa häc”, hä
còng biÕt c¸ch kÕt hîp ph¸t triÓn ngo¹i
th−¬ng víi më réng thÞ tr−êng trong
n−íc nh− thÕ nµo ®Ó b¶o ®¶m nÒn kinh
tÕ t¨ng tr−ëng mét c¸ch bÒn v÷ng. Quan
hÖ bu«n b¸n Trung – Mü trong thêi gian
tíi cã thÓ xuÊt hiÖn cä x¸t gay g¾t h¬n,
nh−ng hÇu nh− kh«ng cã kh¶ n¨ng næ ra
chiÕn tranh th−¬ng m¹i gi÷a hai n−íc.
II. quan hÖ trung – mü trong
c¸c vÊn ®Ò quèc tÕ
Trung Quèc tõ mét c−êng quèc khu
vùc ®ang tõng b−íc trë thµnh mét c−êng
quèc thÕ giíi. Do vËy, quan hÖ Trung –
Mü, mÆt hîp t¸c còng nh− mÆt c¹nh
tranh, ®ang tõng b−íc më réng ra ph¹m
vi toµn cÇu.
Quan hÖ gi÷a hai bê eo biÓn §µi Loan
lµ viÖc néi bé cña Trung Quèc. Nh−ng
trªn thùc tÕ, thùc chÊt cña quan hÖ hai
bê eo biÓn §µi Loan lµ quan hÖ Trung –
Mü. VÒ l©u dµi, quan ®iÓm cña Trung
Quèc vµ cña Mü lµ ®èi chäi nhau, nh−ng
trong giai ®o¹n tr−íc m¾t hai bªn ®Òu
chñ tr−¬ng æn ®Þnh t×nh h×nh khu vùc.
Trong cuéc gÆp th−îng ®Ønh gi÷a Chñ
tÞch Trung Quèc vµ Tæng thèng Mü võa
qua, vÊn ®Ò §µi Loan kh«ng ph¶i lµ
träng ®iÓm cña ch−¬ng tr×nh nghÞ sù.
§©y lµ vÊn ®Ò nh¹y c¶m nhÊt trong quan
hÖ Trung - Mü, vµ hai bªn ®Òu gi÷ th¸i
®é thËn träng. NÕu n¨m 2000 chÝnh
quyÒn Mü ®· tõng cho phÐp «ng TrÇn
Thuû BiÓn dõng ch©n t¹i New York, Los
Angeles vµ Houston trong chuyÕn th¨m
mét sè n−íc ch©u Mü La-tinh, th× trong
chuyÕn th¨m ch©u Mü La-tinh th¸ng 5
n¨m nay, «ng TrÇn Thuû BiÓn ®· bÞ phÝa
Mü tõ chèi cho phÐp ®−îc dõng ch©n t¹i
New York hoÆc San Francisco. Thø
tr−ëng Ngo¹i giao Mü, «ng Robert
Zoellick thËm chÝ cßn c¶nh b¸o r»ng nÕu
§µi Loan tuyªn bè ®éc lËp, "Mü sÏ rót
khái cuéc chiÕn mµ Mü kh«ng muèn xÈy
ra gi÷a Trung Quèc vµ §µi Loan"
(5)
. Mü
lµ ng−êi b¶o vÖ §µi Loan trong 5 thËp kû
qua, vµ sÏ tiÕp tôc lµ ng−êi b¶o vÖ §µi
Loan trong t−¬ng lai, "duy tr× hiÖn
tr¹ng", gi÷a hai bê eo biÓn §µi Loan lµ
phï hîp víi lîi Ých cña Mü.
Trong vÊn ®Ò h¹t nh©n ë CHDCND
TriÒu Tiªn, Mü vµ Trung Quèc cïng cã
chung quan ®iÓm trªn c¬ së lîi Ých chung
lµ b¶o ®¶m mét b¸n ®¶o TriÒu Tiªn phi
h¹t nh©n. Nh−ng gi¶i ph¸p nh»m thùc
hiÖn môc tiªu ®ã th× hai bªn cßn tån t¹i
bÊt ®ång. §ã lµ mét trong nh÷ng lý do
quan träng lµm cho ®µm ph¸n 6 bªn
diÔn ra nh− trß ch¬i ó tim vµ bÞ ng−ng
trÖ tõ mïa thu n¨m ngo¸i tíi nay vÉn
ch−a nèi l¹i ®−îc.
Quan hÖ Trung - Mü h¬n mét n¨m
qua cã phÇn c¨ng th¼ng h¬n tr−íc, mét
nguyªn nh©n quan träng lµ Mü - NhËt
th¾t chÆt hîp t¸c qu©n sù trªn c¬ së
HiÖp −íc an ninh gi÷a hai n−íc. N¨m
ngo¸i, Mü - NhËt ®· tuyªn bè ph¹m vi
hiÖu lùc cña HiÖp −íc an ninh gi÷a hai
n−íc bao gåm c¶ vïng biÓn xung quanh,
trong ®ã cã vïng biÓn §µi Loan. N¨m
Nh÷ng ®éng th¸i míi cña quan hÖ Trung - Mü
51
2005 quan hÖ Trung - NhËt ®· c¨ng
th¼ng ®Õn ®Ønh ®iÓm. Tõ ngµy 30-4 ®Õn
3-5 n¨m nay, t¹i Washington, Bé tr−ëng
Ngo¹i giao vµ Bé tr−ëng Quèc phßng Mü
vµ NhËt ®· häp (héi nghÞ 2+2) nhÊt trÝ
thµnh lËp Bé t− lÖnh Liªn hiÖp Mü -
NhËt, ®Ò ra kÕ ho¹ch t¸c chiÕn chung.
B¸o chÝ Trung Quèc b×nh luËn r»ng
"Kh¸i niÖm ®ång minh NhËt - Mü cã sù
thay ®æi vÒ chÊt… trong ®iÓm lµ ng¨n
chÆn Trung Quèc"
(6)
Mü ®ang thùc hiÖn
sù bè trÝ l¹i lùc l−îng qu©n sù trªn ph¹m
vi toµn cÇu. Xu h−íng chuyÓn träng t©m
chiÕn l−îc sang khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i
B×nh D−¬ng ngµy cµng thÓ hiÖn râ. Mü
sÏ bè trÝ Ýt nhÊt 6 trong sè 11 tµu s©n
bay vµ 60% sè tµu ngÇm hiÖn cã t¹i khu
vùc Th¸i B×nh D−¬ng. NhËt B¶n lµ ®ång
minh qu©n sù trô cét cña Mü t¹i khu vùc
Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D−¬ng. Quan hÖ
Trung - NhËt nh×n tõ gèc ®é an ninh, ë
møc ®é nhÊt ®Þnh ®· thÓ hiÖn quan hÖ
Trung - Mü.
Khu vùc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã
BiÓn §«ng, còng lµ n¬i Trung, Mü ®ang
c¹nh tranh ¶nh h−ëng. Nç lùc cña Trung
Quèc lµ nh»m gi¶i quyÕt vÊn ®Ò tranh
chÊp trªn BiÓn §«ng trong khu«n khæ
quan hÖ Trung Quèc - ASEAN, kh«ng ®Ó
vÊn ®Ò ®ã ®−îc quèc tÕ ho¸, t¹o c¬ héi
cho Mü, NhËt can thiÖp. Mü kh«ng ®øng
vÒ bªn nµo trong tranh chÊp BiÓn §«ng.
Nh−ng d− luËn quèc tÕ cho r»ng, BiÓn
§«ng còng lµ "®iÓm nãng tiÒm tµng mµ
Mü cã thÓ khai th¸c phôc vô cho môc
®Ých kiÒm chÕ Trung Quèc. Víi viÖc
tuyªn bè r»ng kh«ng cho phÐp sö dông
vò lùc trong tranh chÊp BiÓn §«ng, vµ
nhÊn m¹nh quyÒn tù do hµng h¶i trong
khu vùc, Mü ®· ®¸nh tÝn hiÖu cho thÊy
hä kh«ng khoanh tay bá mÆc §«ng Nam
¸… Mét BiÓn §«ng nguyªn tr¹ng lµ phï
hîp víi lîi Ých cña Mü trong khu vùc…
Do vËy, nÕu xÈy ra xung ®ét ë BiÓn
§«ng, ch¾c ch¾n Mü sÏ kh«ng ®øng
ngoµi cuéc… Mü ®ang t×m thÊy ë ARF
mét diÔn ®µn phï hîp ®Ó th¶o luËn vÒ
vÊn ®Ò BiÓn §«ng"
(7)
. Khã mµ nãi ¶nh
h−ëng cña Mü hay cña Trung Quèc lín
h¬n ®èi víi c¸c n−íc §«ng Nam ¸ . VÒ
qu©n sù, Mü cã ®ång minh chÝnh thøc ë
§«ng Nam ¸ , Trung Quèc th× kh«ng. VÒ
kinh tÕ, Trung Quèc cã c¬ chÕ ASEAN +1
(Trung Quèc) vµ khu th−¬ng m¹i tù do
Trung Quèc – ASEAN. Nh−ng Mü l¹i
®ãng gãp vai trß quan träng trong APEC
vµ th«ng qua c¸c hiÖp ®Þnh song ph−¬ng
cã quan hÖ kinh tÕ chÆt chÏ víi c¸c n−íc
ASEAN. Phßng th−¬ng m¹i Mü võa cho
biÕt: "C¸c c«ng ty cña hä ®· ®Çu t−
kho¶ng 50 tû USD t¹i khu vùc §«ng
Nam ¸ , vµ cho r»ng §«ng Nam ¸ lµ
khu vùc ngµy cµng quan träng t¹o nguån
thu nhËp trong thêi gian tíi"
(8)
Gi¸o s−
Marvin Ott, chuyªn gia hµng ®Çu vÒ
chÝnh s¸ch cña Mü ®èi víi khu vùc Ch©u
¸ - Th¸i B×nh D−¬ng ®· b×nh luËn vÒ
chuyÕn th¨m cña Bé tr−ëng Quèc phßng
Mü Remsfeld tíi mét sè n−íc §«ng Nam
¸ th¸ng 6-2006 võa qua vµ cho r»ng:
“Ngay c¶ chuyÖn bao v©y ®Ó Trung Quèc
kh«ng ¶nh h−ëng ®Õn c¸c n−íc §«ng
Nam ¸ còng lµ chuyÖn kh«ng t−ëng.
nh h−ëng cña Trung Quèc ®ang diÔn ra
vµ sÏ tiÕp tôc diÔn ra. Do vËy ®©y kh«ng
ph¶i lµ bao v©y, mµ lµ mét thÕ chiÕn l−îc
kh¸c”, thÕ chiÕn l−îc ®ã chóng ta cã thÓ
hiÓu ®ã lµ "c¹nh tranh". TÊt nhiªn, quan
hÖ Trung – Mü kh«ng chØ cã mÆt c¹nh
tranh mµ cßn cã mÆt hîp t¸c. ChÝnh Trî
lý Ngo¹i tr−ëng Mü C. Hill trong ph¸t